به نام یزدان معمار
بررسی هندسه و فرم در موزه
ابعاد واقعی فرم : طول ، عرض و عمق آن است .
در حالی که این ابعاد تناسبات فرم را معین می کنند مقیاس فرم توسط نسبت اندازه آن به اندازه سایر فرمهای موجود در محیطش تعیین می شود .
موزه ونگوگ
اثر گریت ریتولد
مشخصات بصری فرم :
مکان : محل قرار گیری فرم نسبت به محیط یا محدوده بصری اش می باشد .
جهت : وضعیت قرارگیری فرم است نسبت به سطح زمین ، نقاط پیرامون ، یا نسبت به فردی که به فرم نگاه می کند .
تعادل بصری : درجه سختی و پایداری یک فرم است ، تعادل بصری یک فرم بستگی به هندسه و جهت قرارگیریش نسبت به سطح زمین و خط دید ما دارد .
هنرهای معاصر ایران
کامران دیبا
فرم ها به هر ترکیبی که باشند گرایش ما این است که موضوع آنها را در زمینه بصری خود به ساده ترین و منظم ترین اشکال تقلیل دهیم هرچه یک شکل ساده تر و منظم تر باشد آسانتر مشاهده و درک می شود .
ملی ایران باستان
در هندسه ما می دانیم که اشکال منظم عبارتند از دایره و مجموعه بی نهایتی از کثیرالاضلاع های منظم ( یعنی آنان که دارای اضلاع مساوی متلاقی در زوایای مساوی اند که به این نام خوانده می شوند.)
مهمترین آنها اشکال اصلی هستند از: دایره ، مثلث و مربع.
موزه هنرهای معاصر رزنتال
زاحا حدید
دایره : مجموعه نقاطی است که به فواصل مساوی و به طور متعادل حول یک نقطه قرار دارند.
مثلث : شکل سطحی است که محدود به سه ضلع و دارای 3 زاویه می باشد.
موزه هنر دنور
مربع : شکل سطحی است که دارای 4 ضلع مساوی و چهار زاویه قائمه می باشد.
موزه ونگوگ
اثر گریت ریتولد
فرم هایی که مانند اجسام افلاطونی ساده از نظر هندسی منظم هستند. به دلیل اینکه کاملا قابل تشخیص اند به سادگی تابع عمل برش قرار می گیرند .
این فرم ها هویت های متعارف خود را در صورتی حفظ خواهند کرد که قسمت های بریده شده از آنان یالها ، کنج ها ، و سیمای کلی آنها از بین نبرد.
اگر قسمت بریده شده از حجم یک فرم یالهای آن را از بین ببرد و سیمای آن را قویاً عوض نماید ، هویت اصلی آن فرم مبهم خواهد شد.
فرم های برش یافته
موزه یونان باستان در آتن
فرم های الحاقی و برش یافته
که برانلی پاریس
اثر ژان نوول
فرم های منظم و نامنظم
فرم های منظم به فرم هایی اطلاق می شود که اجزایشان به حالتی هماهنگ و منظم به هم مربوط شده باشند به طور کلی آنها طبیعتا متعادل و دارای یک یا چند محور تقارن می باشند.
موزه کارخانه بنز
اشتوتگارد
اجسام افلاطونی مهمترین فرم های منظم هستند.
این فرم ها حتی در صورت تغییر ابعاد و یا برش یا افزایش قسمتهایی به آنها هنوز می توانند حالت منظم خود را حفظ کنند.
فرم های نامنظم آنهایی هستند که اجزایشان از نظر کیفیت نامتشابه بوده با یکدیگر به صورت ناهماهنگ مرتبط شوند.
به طور کلی آنهایی که نامتقارن هستند و از فرمهای منظم پویاتر می باشد آنها می توانند فرم های منظمی باشند که قسمت های نامنظمی را از آنها برداشته اند و یا ترکیب نامنظمی از فرم های منظم باشند.
از آنجا ما در معماری با اجسام پر و خالی هر دو سر و کار داریم فرم های منظم می توانند در درون فرم های نامنظم جای گیرند به طریق مشابه فرم های نامنظم می توانند به وسیله فرم های منظم محصور شوند.
تغییر شکل فرم
سایر فرم ها همگی می توانند تغییر شکلی از اجسام افلاطونی به حساب آیند .
موزه زاحا حدید در رم
تغییرات ابعادی : یک فرم می تواند با تغییر یک یا چند تن از ابعادش تغییر پیدا کند ولی هنوز هم هویت خانوادگی خود را داشته باشد . برای مثال یک مکعب با تغییر ارتفاع ، طول یا عرضش می تواند به سایر فرم های منشوری تبدیل شود ، همچنین می تواند درهم فشرده شود و به فرمی صفحه ای تبدیل شود یا گسترش یابد و فرم خطی بخود بگیرد .
یهود برلین
اثر دانیل لیپسکیند
تغییرات برشی :
با برش قسمتی از حجم یک فرم میتوان آنرا تغییر شکل داد . یک فرم ، بسته به درجه عمل برشش ، می تواند هویت اولیه خود را حفظ کند یا به فرمی متعلق به خانواده دیگری تبدیل شود . برای مثال ، یک مکعب می تواند حتی اگر قسمتی از آن هم برداشته شود هویت خود را حفظ نماید و یا بتدریج به یک چند وجهی مایل به کره تبدیل گردد .
تغییرات الحاقی :
یک فرم با الحاق قسمتهایی به حجمش می تواند تغییر شکل پیدا کند . چگونگی عمل الحاق معین خواهد کرد که هویت فرم اولیه حفظ می شود یا تغییر پیدا می کند .
هنرهای معاصر ایران
کامران دیبا
فرم کره ای :
بر اثر کشش در امتداد یک محور می تواند به بی نهایت فرم های بیضی شکل یا تخم مرغی تبدیل شود.
موزه هنرها ی معاصر رزنتال
زاحا حدید
فرم هرمی :
با تغییر ابعاد قاعده ، تغییر ارتفاع راس یا خارج شدن راس از محور قائم میانه می تواند تغییر شکل یابد.
یک مکعب با کوتاه یا بلند شدن ارتفاع ، عرض و عمقش می تواند به سایر فرمها راست گوشه منشوری تبدیل شود.
که برانلی پاریس
اثر ژان نوول
فرم های برش یافته :
ما در محدوده بصری مان به دنبال نظم و تداوم در فرمهایی هستیم که می بینیم اگر بخشی از یک جسم افلاطونی از دید ما پنهان باشد ، گرایش ما این است که فرم آنرا به شیوه ی مقرر کامل نماییم و آنرا در تمامیت خود تصور کنیم.
به طرق مشابه وقتی قسمتی از حجم فرم های منظم کم باشد اگر ما آنرا به همان صورت تمام و کامل تصور کنیم این فرم ها می توانند هویت خود را داشته باشند ما به این فرم ها که قسمتی از آنها بریده شده باشد فرم های برش یافته اطلاق می کنیم.
موزه هنرهای معاصر رزنتال
زاحا حدید
فرم های الحاقی :
در حالیکه فرم برش یافته در اثر برداشتن قسمتی از حجم اصلی بوجود می آید . فرم الحاقی از الحاق فرمی دیگر به آن حجم حاصل می شود .
حالات اصلی تجمع دو فرم از این قرار است :
دارای امتداد فضائی : لازمه این نوع رابطه این است که دو فرم به یکدیگر نسبتا نزدیک باشند .
یهود برلین اثر دانیل لیپسکیند
حالات اتصال یال به یال : در این نوع ارتباط دو فرم دارای یک یال مشترک هستند و می توانند آنرا محوری برای خود قرار دهند .
موزه ای در فرانسه
حالت اتصال وجه به وجه : لازمه این نوع ارتباط این است که دو فرم دارای وجوه مسطح ، مستوی و موازی با یکدیگر باشند .
یهود برلین
اثر دانیل لیپسکیند
حالات تداخل احجام : در این نوع رابطه دو فرم در فضای یکدیگر نفوذ می کنند . داشتن صفت بصری مشترک برای این فرمها ضرورت ندارد.
موزه فرانک گری در واشنگتن آمریکا
انواع فرمهای الحاقی:
1- فرم های مرکزی : از تعدادی فرم های فرعی تشکیل شده اند که حول فرمهای اصلی یا مادر که به صورت غالب در مرکز قرار دارند گرد آمده اند .
موزه هنرهای معاصر رزنتال زاحا حدید
2- فرم های خطی : شامل فرم هایی هستند که به طور متوالی در یک ردیف قرار گرفته اند.
فرم های خطی می توانند در اثر تغییر تناسبات ابعادی یک فرم ، یا آرایش مجموعه ای از فرم ها در یک امتداد خطی حاصل شود .
ملی ایران باستان
فرم خطی می تواند به صورت قطعه قطعه و یا منحنی باشد.
ژان ماری تجیبائو در فرانسه اثر رنزو پیانو
فرم خطی می تواند مواجه با فضای خارجی یا معرف لبه یا کناره آن باشد و یا سطح ورود به فضای پشت خود را تعریف نماید.
فرم خطی می تواند به طریقی بکار رود که فضا را محصور کند .
ژان ماری تجیبائو در فرانسه اثر رنزو پیانو
3- فرم های شعاعی : ترکیباتی از فرم های خطی هستند که از امتداد فرمهای مرکزی به صورت شعاعی بدست می آید .
که برانلی پاریس
اثر ژان نوول
4- فرم های مجموعه ای : شامل فرمهایی می باشند که به علت همجواری یا داشتن صفت بصری مشترکی به صورت جمعی دیده می شوند .
موزه گوگنهایم
5- فرمهای شبکه ای : فرمهای مدوله هستند که در نظام شبکه ای سه بعدی در ارتباط با یکدیگر قرار گرفته اند .
از مشخصات کلی فرم های الحاقی که از الحاق قسمتها به یکدیگر حاصل می شوند قابلیت گسترش و ترکیب آنها با سایر فرمها است .
دیاگرام فرم های الحاقی را برحسب نحوه ارتباط موجود بین فرم های ترکیب شده و نیز نوع ترکیب کلی آنها دسته بندی می کنند .
تلاقیهای متعارف هندسی :
وقتی دو فرم که از لحاظ هندسی یا جهت با هم متفاوت هستند با هم تلاقی می کنند و در محدوده یکدیگر داخل می شوند هر یک برای بدست آوردن سلطه و تفوق بصری با دیگری به رقابت می پردازد .
موزه هنرهای معاصر
رزنتال زاحا حدید
دو فرم ممکن است شخصیت فردی خود را از دست بدهند ، با یکدیگر ترکیب شوند و فرم مرکب جدیدی را بوجود آورند :
یکی از فرمها می تواند دیگری را به طور کامل در حجم خود جای دهد.
موزه ونگوگ
اثر گریت ریتولد
پایان