بررسی معماری آمفی تاتر کولوسئوم در روم
ویژگی بنا
شاید درباره عجایب 7 گانه جهان شنیده باشید. در لیست عجایب 7 گانه جدید جهان نام این بنای تاریخی دیده می شود که بی گمان به درستی از آن یاد شده است. کولوسئوم روم حدود سال 70 میلادی پایه گذاری شد و در سال 252 میلادی ساخت آن به پایان رسید. این مدت زمان به طول کشیده جهت ساخت این مجموعه خود نشان از عظمت این تماشاخانه می باشد. ظرفیتی بالغ بر 80000 نفر برای تماشاچیان در این آمفی تاتر پیش بینی شده و محل های ویژه ای برای مهمانان ویژه و امپراتور در بهترین نقاط این مجموعه در زمان خود ساخته شده است. نزدیک به 80 درب ورودی از اطراف این آمفی تاتر مردم را به جایگاه های مخصوص آن ها می رسانده است. ساخت مجموعه ای با این ظرفیت و عظمت قطعا در حال حاضر نیز بسیار مشکل و با امکانات آن زمان شبیه به معجزه ای در معماری می ماند. مجموعه ای که وسعت آن بیش از 6000 متر و با ارتفاعی که می توان آن را با یک ساختمان 15 طبقه مقایسه کرد. این مجموعه با ارتفاع 50 متر و دیوارهایی که هر کدام از آن ها با معماری خاصی بر روی همدیگر قرار گرفته اند چشم هر بیننده ای را خیره به خود می کند.
در سال 70 میلادی این مجموعه بی نظیر توسط "وسپاسیان" از امپراتور های "روم" پایه گذاری شده و ساخت آن نزدیک به 200 سال به طول انجامید. پس از "وسپاسیان" پسرش "تیتوس" و بعد از آن دیگر فرزندش به نام "دومیتیان" این آمفی تاتر را کامل کرده و به بهره برداری رسانده اند. این آمفی تاتر اولین آمفی تاتر دائمی در "ایتالیا" به حساب می آمده. "کولوسئوم" محلی برای نبرد های گلادیاتور ها با یکدیگر و همچنین نبرد با حیوانات درنده و به تماشا نشستن اشرافیان و پادشاهان بوده است. البته نیت ساخت این مجموعه ها فقط همین نبوده و بسیاری از مراسمات از جمله اعدام ها در این میدان و در مقابل چشم تماشاچیان انجام می شده است.
روم" باستان از جمله امپراتوری هایی در زمان خود و در طول تاریخ بوده است که فرهنگ و هنر و همچنین معماری های منحصر به فردی را بنیان نهاده اند. امپراتوری های بزرگی در "ایتالیای" کنونی و همان "روم" باستان زندگی کرده که هر کدام از آن ها با فرامینی که صادر می کرده اند و سربازانی که در اختیار داشته اند توانستند سرزمین بزرگ و زیبایی را از خود به یادگار بگذارند. "کولوسئوم روم" از زمان ساخته شدن آن تا کنون فراز و نشیب های بسیاری داشته است و بار ها بازسازی های کاملی بر روی آن صورت گرفته است. دلایل تخریب شدن این مجموعه در سال های گذشته بیشتر به زمین لرزه های سال های 847 و 1231 بر می گردد. در پایین این مجموعه می توان راهروها و محل هایی که برای رفت و آمد انسان ها و حیواناتی که برای نبرد در این مجموعه نگهداری می شده اند دیده می شود
رسم عجیب و دور از انسانیتی که البته در آن سال ها کاملا رواج داشته، به دفعات در این آمفی تاتر برگزار می شده است. نبرد بین گلادیاتور هایی که برای نجات جان خود محکوم به قتل حریف خود بوده اند. در بین چشمان امپراتور ها و همچنین اشراف مبارزه با هم نوعان و جنگیدن با حیوانات درنده ای هم چون ببر و پلنگ از تفریحات قدرتمندان در آن زمان بوده است. این رسم عجیب تا جایی ادامه پیدا کرده که تعداد حیوانات درنده و وحشی در این منطقه به صورت چشم گیری کاهش یافت. اغلب این افراد که در نبرد بسیار توانمند بوده اند حتی به عنوان یک انسان ساده در میان دیگران از حقی برای زندگی کردن برخوردار نبوده اند. گاهی این جشن ها و نبرد ها آنقدر طولانی بوده که حتی 100 روز به درازا کشیده می شده است
آمفی تاتر "کولوسئوم روم" آنقدر بزرگ و مورد توجه امپراتوری های زمان خود بوده است که در اطراف آن ساختمان های بسیاری را بناکرده که البته در حال حاضر نشانی از آن ها بر جای نمانده است. از جمله ساخنمان های اطراف این تماشاخانه می توان به کلیسایی که برای دعا کردن مردم برای گلادیاتور ها و پیروزی در نبرد هایشان ساخته شده بود اشاره کرد. اغلب ساختمان های اطراف این مجموعه از بین رفته اند. در نزدیکی این مجموعه تعدادی ساختمان برای استراحت اشراف زادگان و امپراتور ها ساخته شده است که البته از این ساختمان ها نیز جز مخروبه چیزی برجای نمانده است.
بررسی فضای زیر زمین
اگر از ساختمان اصلی و زیبایی های آن بگذریم می توان در گوشه گوشه این تماشاخانه ساختمان ها و محل های بزرگ و عجیبی را ببینیم. از جمله این بناها می توان به "سرداب" که در زیر ساختمان اصلی ساخته شده اشاره کنیم. "سرداب" بیشتر به عنوان محل نگهداری و رسیدگی به حیواناتی که برای مبارزه آن ها را آماده می کرده اند بوده است. در غرفه ها و اتاق های بی شمار این مجموعه زیرزمینی محل هایی نیز برای نگهداری و زندانی گلادیاتور ها دیده می شود. البته همانند دیگر سرداب ها آب رسانی به مجموعه نیز از این قسمت بوده است.
از نظر بسیاری از مسیحیان "کولسئوم" به غیر از تاریخی بودن محلی مقدس به حساب می آید. مسیحیان اعتقاد دارند که خونریزی و کشته شدن انسان ها در جلوی چشم دیگران و شادی و پایکوبی از این کشتار گناه و خلاف آئین مسیحیت است. مسیحیان این تماشاگران را مجرم می دانند. از طرفی نیز معتقدند که بسیاری از مسیحیان در این میدان از بین رفته و خون آن ها به ناحق بر زمین ریخته است.
بررسی فرم
کولوسئوم، یک استادیوم خیلی بزرگ
آمفی تئاتر از دو کلمه آمفی + تئاتر تشکیل شده است. کلمه آمفی در زبان یونانی به معنی دو (یا در دو طرف) و کلمه آمفی تئائر به معنی دو تئاتر به هم چسبیده است.
از آنجایی که در یونان و روم باستان تئائر ها به شکل نیم دایره یا نیم بیضی ساخته می شدند، آمفی تئاتر که از کنار هم گذاشتن دو تئاتر تشکیل می شد به شکل بیضی بود.
ویژگی های معماری بنا
آمفی تئائر کولوسئوم یک بنای بیضی شکل و بسیار با ابهت است. قطر (طول) آن ۱۸۹، عرض آن ۱۵۶ و ارتفاعش تقریبا ۵۰ متر است. در مورد ظرفیت کولوسئوم نمی توان عدد خیلی دقیقی بیان کرد ولی آن چه مشخص است، کولوسئوم ظرفیت میزبانی از حداقل ۵۰ هزار نفر را داشته است (اگر چه در بعضی رویدادهای خاص تا ۷۰ هزار نفر را هم در خود جای داده است).
ساختمان کولوسئوم به خوبی طراحی شده بود تا بتواند این جمعیت را به بهترین شکل در خود جای دهد. طراحی کولوسئوم بسیار شبیه طراحی استادیوم های امروزی است و می توان گفت کولوسئوم، مادر و الگوی تمامی استادیوم های امروزی است.
بررسی ورودی ها
آمفی تئاتر کولوسئوم دارای ۸۰ ورودی در طبقه همکف است که کاملا شماره گذاری شده بودند، دقیقا مانند تمامی خروجی ها و راه پله ها. همچنین چهار درب بزرگ و اصلی در منتها علیه دو قطر اصلی استادیوم وجود داشتند. یک ورودی برای امپراتور، دو ورودی برای درباریان و آخرین ورودی دری بود که جنازه گلادیاتورها و حیوانات را از آن خارج می کردند.
شرکت در جشن ها، بازی ها، مسابقات و نمایش هایی که در کولوسئوم برگزار می شد برای تمامی شهروندان رم رایگان بود. هر کدام از تماشاگران یک بلیت مخصوص به شکل تکه ای سفال داشتند که روی آن شماره ورودی، شماره بخش و ردیف صندلی شان مشخص بود و خیلی راحت و سریع می توانستند صندلی شان را پیدا کنند. این بلیت ها به صورت دائمی بودند و افرادی که جایگاه اجتماعی بهتری داشتند بهترین صندلی ها را در ردیف های پایینی تصاحب می کردند.
متریال
در نزدیک ترین بخش به میدان، ردیف جلو و بهترین جایگاه متعلق به سناتورها بود. پشت سر آنها طبقه ممتاز چابک سواران بودند. در ردیف های بالایی شهروندان عادی می نشستند و بالاترین ردیف (بدترین جایگاه) مخصوص به زنان بود.
بالاترین سطح نوآوری
بنای کولوسئوم نه تنها بسیار بزرگ بود بلکه یکی از نوآورانه ترین بناهایی بود که تا آن زمان ساخته شده بود. کف استادیوم دارای راه کارهای مبتکرانه برای اجرای نمایش های جذاب درون آن بود.
میدان مسابقه در کولوسئوم دارای کف چوبی بود که رویش با شن و ماسه پوشیده می شد و ساختار پیچیده و استادانه که در زیرش وجود داشت (hypogeum) را از دید تماشگران پنهان می کرد. هیپوجیوم که دقیقا به معنای زیرزمین است، شامل شبکه از تونل ها و قفسها در دو طبقه است.
بررسی هیپوجیوم
هیپوجیوم محلی بود که حیوانات و گلادیاتورها قبل از شروع مسابقه در آن نگهداری می شدند. چندین تونل زیرزمینی بین هیپوجیوم و مدرسه گلادیاتورها (که در کنار کولوسئوم بود) وجود داشت که اجازه می داد گلادیاتورها مخفی از دید تماشاگران وارد زمین مسابقه شوند.
همچنین مکانیزم های خاصی (شامل بالابرها و راهروهای متحرک) که در هیپوجیوم قرار داشت اجازه می داد حیوانات و گلادیاتورها در هر لحظه از هر یک از ۳۶ درب مخفی که در کف میدان وجود داشت، وارد زمین مسابقه شوند.
علاوه بر این، نیروی دریایی روم طی یک پروژه بی نظیر، سایه بان متحرکی از جنس بادبان های کشتی برای کولوسئوم طراحی کرده بودند که در زمان مورد نیاز باز می شد و به مانند یک سقف تماشاگران را از گزند آفتاب و باران حفظ می کرد.
تخریب کولوسئوم
طبق تخمین های موجود، برای ساخت کولوسئوم بیش از ۱۰۰ هزار متر مکعب سنگ مرمر و در ساخت دیوارهای بیرونی آن بیش از ۱۰۰ هزار متر مکعب سنگ تراورتن استفاده شده است که بدون بکارگیری ملات و با استفاده از میله های فلزی (حدود ۳۰۰ تن) بین قطعات سنگ، مستحکم شده اند.
کولوسئوم در طول عمر دوهزار ساله خود بارها آسیب دیده است. در ۵۰۰ سال ابتدایی چندین زمین لرزه در رم رخ داد که آسیب های جدی به ساختمان آمفی تئاتر در بخش درونی و بیرونی وارد شد. یکبار هم نورپردازی باعث آتش سوزی و وارد شدن آسیب جدی به بخش های چوبی داخلی شد.
در طول قرون وسطی (بعد از قرن پنجم میلادی) و همزمان با افول امپراتوری روم و کم جمعیت شدن شهر رم، کولوسئوم متروکه و تبدیل به معدن سنگی شد که از سنگ هایش در ساخت کاخ ها، کلیساها، بیمارستان ها و بناهای دیگر شهر رم استفاده می کردند.
همچنین بیشتر میله های فلزی که در بین سنگها و جهت محکم سازی بنا استفاده شده بود استخراج و بعد از ذوب در جای دیگر استفاده شده است. اگر از کولوسئوم بازدید کرده باشید حتما سوراخ های زیادی را در بنا مشاهده کرده اید که مربوط به استخراج همین میله های فلزی می باشد.
کاربردهای دیگر کولوسئوم
در طول تاریخ، کولوسئوم تنها برای نمایش و مبارزات استفاده نشده است. بعد از آخرین مبارزات گلادیاتوری و نمایش های شکار، کولوسئوم به عنوان کلیسا، قبرستان و حتی زمانی به عنوان قلعه مورد استفاده قرار گرفته است.
در طول قرن شانزده و هفده، مقامات کلیسا نقشه هایی برای بهره برداری از کولوسئوم داشتند. مثلا پاپ سیکستوس پنجم پیشنهاد داد که ساختمان کولوسئوم تبدیل به کارخانه پشم بافی شود، که البته پیشنهادش مورد موافقت قرار نگرفت.
https://www.iranhotelonline.com/blog/post-1271/%D8%A2%D9%85%D9%81%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%B1-%D9%83%D9%88%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D9%85-%D8%A8%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%DB%8C-%D9%86%D8%B8%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%83%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7/
https://karimzabet.com/کولوسئوم/معماری آمفی تاتر کولوسئوم در روم