پاورپوینت بررسی ابزارها و روشهای نوین بانکی و کاربرد آنها در توسعه صادرات
مقدمه
گسترش و پیچیدگی روزافزون مسائل تامین مالی و همچنین معرفی ابزارهای جدید تامین مالی در سطح بین المللی باعث شده است که سیستم مالی در راستای تحقق اهداف کلان خود نیازمند معرفی ابزارهای جدید شود.
استفاده از ابزارهای تامین مالی و ارائه خدمات اعتباری به صادرکنندگان یک محور و راهکار اساسی برای توسعه ظرفیتهای صادرات است.
از جمله ابزارهای جدید تامین مالی می توان به تامین مالی ساختار یافته اشاره کرد. تامین مالی ساختاریافته حوزه ی پیشرفته ای از صنعت تامین مالی است که از طریق طراحی روشهای تامین مالی نسبتاً پیچیده و با کاربرد اوراق و ابزارهای مالی خاص، نیازهای مالی سرمایه گذاران را تامین می کند.
در این مقاله پس از مروری بر روشهای تامین مالی سنتی، به تبیین ساختار و مزایای روشهای تامین مالی ساختاریافته خواهیم پرداخت و پس از آن تعدادی از روشهای نوین تامین مالی را مورد تشریح قرار خواهیم داد.
روشهای سنتی تامین مالی
برخی از روشهای سنتی تامین مالی عبارتند از :
پرداخت نقد
اعتبارات اسنادی
برات وصولی
حساب باز
پرداخت نقد
در این روش صادرکننده می تواند از پذیرش هرگونه ریسک اعتباری اجتناب کند چراکه پرداخت ها قبل از انتقال مالکیت کالا دریافت می شود. پرداخت از طریق حواله و کارت های اعتباری معمول ترین ابزار پرداخت در این روش به شمار می رود. روش مذکور به دلیل نیاز به وجوه نقد، مشکلاتی را در زمینه جریان وجوه نقد برای خریدار ایجاد می نماید لذا در میان روش های موجود از کم ترین جذابیت برای خریدار برخوردار می باشد. ممکن است پرداخت نقد به عنوان پیش شرطی جهت ارسال کالا برای خریدار خارجی تعیین شده باشد. بنابراین صادرکنندگانی که تنها این روش پرداخت را به خریدار پیشنهاد می نمایند بخش بزرگی از بازار رقابت را از دست خواهند داد.
اعتبارات اسنادی
این روش به عنوان یکی از ابزارهای ایمن پرداخت در تجارت بین الملل محسوب می شود. در این روش بانک جانب خریدار نقدا پرداخت مبلغ قرارداد را به فروشنده در قبال انجام شرایط و ارائه تمامی مستندات مورد نیاز می پذیرد. در قبال انجام این پرداخت نیز خریدار مبلغ مذکور را به بانک خود می پردازد. در این روش خریدار کالای خود را با همان کیفیت و تعداد درخواستی دریافت نموده و فروشنده نیز در قبال تحویل کالای خود به شرکت حمل کننده مبلغ کالا را دریافت خواهد نمود. اعتبار اسنادی زمانی مناسب است که امکان کسب اطلاعات اعتباری قابل اتکا در خصوص رفتار و سابقه اعتباری خریدار خارجی وجود نداشته باشد اما اهلیت اعتباری بانک خارجی خریدار محرز می باشد. با این روش خریدار مطمئن می شود که پرداخت در صورت حمل یا تحویل کالا طبق شرایط صورت می پذیرد.
فرایند تامین مالی اعتبار اسنادی در مرحله گشایش در صادرات
فرایند تامین مالی اعتبار اسنادی از نظر ارسال کالا در صادرات
برات وصولی
معامله ای است که بوسیله آن صادرکننده وصول یک پرداخت را به بانک واگذارنده (بانک صادرکننده) واگذار می نماید. در این فرایند بانک واگذارنده اسناد را همراه با دستور پرداخت به یک بانک وصول کننده (بانک واردکننده) ارسال می نماید. وجوه از خریدار دریافت و از طریق بانک های واسط به صادرکننده در قبال دریافت اسناد مورد نظر ارائه می شود. این روش متضمن بهره گیری از یک برات می باشد که واردکننده را مجاب به پرداخت مبلغ اولیه به صورت نقد (D/P) یا در زمانی مشخص در آینده (D/A) می نماید. برات دستورالعمل هایی را که در آن مستندات مورد نیاز جهت انتقال کالا لازم است را فهرست می کند. اگر چه بانک ها به عنوان تسهیل کننده فرایند برای مشتریان خود در قالب وصول، عمل می کنند، وصول اسناد موجب ایجاد هیچ گونه فرایند اصلاح و مراجعه محدود در زمان عدم پرداخت نمی شود و ارزان تر از اعتبار اسنادی می باشد.
فرایند تامین مالی برات وصولی در صادرات
حساب باز
یک معامله حساب باز به این معناست که کالاها قبل از این که موعد پرداخت آن ها برسد ظرف مدت 30 تا 90 روز حمل و تحویل خریدار شود. لذا این روش بهترین و جذاب ترین روش برای خریدار خارجی از جهت مدیریت جریان وجوه نقد و هزینه های مربوطه بوده و پرریسک ترین روش برای فروشنده محسوب می شود. به دلیل وجود رقابت زیاد در بازار صادراتی، خریداران فروشندگان را ملزم به ارائه حساب باز می نمایند چرا که ارائه شرایط اعتباری از جانب فروشنده به خریدار در قالب این روش نیز در خارج از کشور معمول و مرسوم می باشد بنابراین صادرکنندگانی که اعتبار لازم را در این روش به خریدار ارائه ندهند، در بازار رقابتی زیان خواهند دید. بهره گیری از تکنیک های تامین مالی تجاری از جمله بیمه اعتباری صادراتی صادرکننده را قادر می سازد تا در بازار رقابتی جهانی ریسک عدم پرداخت خریدار خارجی را پوشش داده و مدیریت نماید.
فرایند تامین مالی حساب باز در صادرات
اهمیت استفاده از روشهای نوین تامین مالی
اهمیت روز افزون توسعه صادرات موجب گردیده که کشورها ضمن ایجاد نهادها و سازمانهای تخصصی مورد نیاز برای حمایت از صادرات، استفاده از ابزارها و مکانیزمهای نوین تامین مالی توسط شبکه بانکی را نیز در دستور کار برنامه اقتصادی خود دهند. از حوزه های پیشرفته تامین مالی می توان به تامین مالی ساختاریافته اشاره کرد که از طریق طراحی روشهای تامین مالی نسبتاً پیچیده و با کاربرد اوراق و ابزارهای مالی خاص، نیازهای مالی سرمایه گذاران را تامین می کند. در ادامه مقاله مروری بر انواع روشهای تامین مالی ساختار یافته و ویژگیهای این نوع ساختارها و مزایای استفاده از آنها خواهیم داشت و سپس چهار ابزار نوین تامین مالی را تشریح خواهیم نمود.
تامین مالی ساختاریافته
تامین مالی ساختار یافته طیف گسترده و متنوعی از روشهای مختلف را در بر می گیرد لیکن سه مورد زیر را می توان ویژگیهای اساسی روشهای مذکور دانست:
مجموعه ای از داراییها در قالب یک پورتفوی جمع آوری می شود.
تعهداتی که توسط داراییها پشتیبانی می شوند در مقرهای سرمایه گذاری رده بندی شده تعریف می شوند.
با تشکیل یک نهاد قانونی مقاصد خاص با عمر محدود، ریسک اعتباری مجموعه داراییها از ریسک اعتباری تعهدگر اولیه منفک و در محدوده فعالیت مالی تعریف شده تمرکز می یابد.
انواع مختلف روشهای تامین مالی ساختار یافته
تامین مالی دریافتنی ها
تبدیل به اوراق بهادار نمودن
تامین مالی خرید سهام
تامین مالی کسب مالکیت
تامین مالی دارایی
لیزینگ
تامین مالی پروژه ای
همان طور که ملاحظه می شود؛ تنوع زیادی در نوع و روش استفاده از این ابزارها وجود دارد، ضمن اینکه پیچیدگی زیادی هم در طراحی و ارائه آنها موجود است. طراحی یک ابزار مناسب برای هر مقصود خاص امری است که توسط مهندسان مالی صورت می گیرد. در پاره ای از اوقات هزینه طراحی یک ابزار تامین مالی ساختاریافته قابل توجه است به نحوی که مثلاً در مورد تامین مالی پروژه ای این رقم گاه تا 5 درصد سرمایه اولیه طرح می رسد.
مزایای استفاده از روشهای تامین مالی ساختار یافته
این نوع قراردادها معمولاً برای دوره های زمانی بلند مناسب تر هستند.
با تشکیل نهادهای مقاصد خاص (Special Purpose Entity) نظیر شرکت پروژه امکان محدودسازی ریسک و جداشدن پروژه از ساختار مالی پیمانکار ایجاد می شود. این گونه نهادها در مرکز فعالیت پروژه قرار دارند و وظیفه مدیریت، اجرا، جمع آوری درآمدهای پروژه و بازپرداخت بدهیهای آن را در یک ساختار مدیریتی و تشکیلاتی مستقل از سرمایه گذاران و وام دهندگان به پروژه را بر عهده دارند.
بسیاری از ریسکهای پروژه در قالب قراردادها و تضامین ساختاریافته پوشش داده می شود.
امکان استفاده از اهرم بدهی با نسبتهای بدهی به سرمایه بالا وجود دارد.
قراردادها، امتیازات، بهره مالکانه و یا حقوق مالکیتی منابع طبیعی متعلق به پروژه می تواند به عنوان وثایق پذیرفته شود.
معرفی تعدادی از مهمترین ابزارهای نوین تامین مالی
روش تبدیل به اوراق بهادار
تبدیل به اوراق بهادار با پشتوانه دارایی یک ابزار مالی است، با هدف تبدیل مجموعه ای از داراییها به اوراق بهادار قابل عرضه در بازار، که توسط جریان جریان نقدی مربوط به داراییهای اولیه ضمانت می شوند.
این امر از طریق انتقال داراییهای یک شرکت (شرکت منشا) به شرکتی دیگر(واسطه با هدف خاص) صورت می گیرد که این شرکت سپس اقدام به انتشار اوراق بهادار از طریق اسناد بدهی می نماید که از طریق ارائه عمومی یا خصوصی در بازار منتشر می شوند.
هدف از تبدیل به اوراق بهادار فرآیندی است که از طریق آن داراییهای غیرنقدی یکجا شده، و با جریان نقدی خود به اوراق بهادار قابل معامله تبدیل می شوند تا قابلیت عرضه به بازار را پیدا کنند. این اوراق بهادار توسط داراییهای متضمن اولیه پشتیبانی می شوند و عموماً تحت عنوان "اوراق بهادار با پشتوانه دارایی" (ABS) شناسایی می شوند.
فرآیند تبدیل به اوراق بهادار
به منظور تبدیل داراییهای غیرنقدی به اوراق بهادار، گامهای زیر باید پیموده شوند:
انتخاب مجموعه ای از داراییها
معامله فروش واقعی داراییها
انتشار اوراق بهادار با پشتوانه دارایی
عرضه به بازار
پرداخت در قبال خرید داراییها
فرآیند تبدیل به اوراق بهادار
نتایج فرآیند تبدیل به اوراق بهادار
شرکت منشا می تواند داراییهایش را نقد کند و وجوه دریافتی را برای برای استفاده در فعالیتهای تجاری خود به کارگیرد، بدون اینکه منتظر سررسید شدن مطالبات بماند؛
اوراق بهادار متضمن، که توسط شرکت واسطه منتشر شده اند، پشتوانه ای از سبدی از داراییها دارند که باعث می شود در ریسک تنوع ایجاد شود؛
انتشار اوراق بهادار با پشتوانه دارایی این امکان را ایجاد می کند که نیاز سرمایه گذاران مختلف برطرف شده و بازارهای مالی اولیه توسعه پیدا کنند؛ و ریسک را به سرمایه گذاران نهایی منتقل می کند.
روش تامین مالی پروژه ای
تامین مالی پروژه ای بر اساس ارزیابی دقیق ریسکهای درآمد، ساخت و اجرای پروژه و همچنین نحوه تخصیص آن بین سرمایه گذاران، وام دهندگان و سایر طرفهای قرارداد و مناسبات پروژه، شکل می گیرد. برخی از مهمترین خصوصیات تامین مالی پروژه ای که آن را از سایر روشهای تامین مالی متمایز می سازد را در موارد زیر بیان نمود:
تامین مالی پروژه ای برای یک پروژه مشخص و با چارچوب محدود و تعریف شده و از طریق یک نهاد قانونی مقاصد خاص (معمولاً یک شرکت پروژه ای )، انجام می گیرد.
اغلب برای راه اندازی پروژه های جدید به کار گرفته می شود و طول عمر پروژه نیز معمولاً طولانی می¬باشد.
نسبت بدهی به سرمایه بالاست به نحوی که به طور معمول بین 70 تا 90 درصد منابع مالی موردنیاز پروژه از محل بدهی تامین می شود. (ادامه دارد)
ادامه خصوصیات روش تامین مالی پروژه ای
هیچ تضمینی از طرف سرمایه گذاران ارائه نمی شود به عبارت دیگر در صورت عدم بازپرداخت بدهی ها، وام دهندگان حق رجوع به سرمایه گذاران را ندارند (تامین مالی غیرقابل رجوع ). البته در برخی از موارد تضمینهای محدودی توسط سرمایه گذاران پروژه ارائه می شود که اصطلاحاً به این حالت تامین مالی با رجوع محدود گفته می شود.
وام دهندگان برای اطمینان از بازپرداخت اصل و فرع وامهای اعطاییشان به پروژه بر جریان نقدی آینده برنامه ریزی شده که توسط پروژه ایجاد می شود، تکیه دارند و نه بر ارزش داراییها یا سابقه مالی شرکت پروژه.
وثایق اصلی وام دهندگان؛ قرار دادها، امتیازات و یا حقوق مالکیتی منابع طبیعی متعلق به پروژه می باشد و در صورت ایجاد مشکلی که منجر به ورشکستگی یا انحلال شرکت پروژه شود، ارزش داراییهای فیزیکی شرکت نمی تواند بدهی های آن را جبران کند.
پروژه عمر محدودی دارد (بر اساس طول قراردادها، امتیازات و یا مقدار منابع طبیعی موجود) و بنابراین کل بدهی های پروژه باید تا قبل از پایان عمر آن بازپرداخت شود.
تامین منابع مالی مورد نیاز پروژه
منابع مالی موردنیاز پروژه در روش تامین مالی پروژه ای از دو بخش اصلی تشکیل می شود:
1) سرمایه که توسط سرمایه گذاران پروژه تامین می شود.
2) بدهی که از طریق یک یا چند گروه وام دهنده ایجاد می شود.
بازپرداخت بدهی ها اولین اولویت تقسیم جریان نقدی خالص حاصل از عملکرد پروژه است و بازدهی سرمایه سرمایه گذاران بیشتر به موفقیت پروژه ارتباط دارد. قراردادهای پروژه عامل انتقال ریسک از شرکت پروژه به سایر طرفهای قرارداد می باشد و ضمناً بخشی از وثایق وام دهندگان را نیز شامل می شود.
قراردادهای پروژه
موافقتنامه پروژه که به دو صورت کلی قابل تصور است:
1- قرارداد تقبل برداشت که تحت آن محصول تولید شده پروژه بر اساس یک فرمول قیمتی بلندمدت به طرف قرارداد فروخته می شود و معمولاً طرف قرارداد برای خرید مقدار معینی از محصول تحت آن قیمت تعهد می نماید.
2- موافقتنامه اعطای امتیاز که طی آن توسط دولت یا مقام دولتی محلی به شرکت پروژه، حق ساخت پروژه و کسب درآمد از محل آن به وسیله مهیا نمودن خدمات برای بخش عمومی (نظیر ساختمانهای عمومی) و یا مستقیماً برای مردم (نظیر عوارض راه) اعطا می گردد.
قرارداد مهندسی، تهیه و ساخت که طی آن پروژه با قیمت ثابت و در زمان معین ساخته می شود.
قرارداد عرضه مواد اولیه
قرارداد اجرا و نگهداری
موافقتنامه های حمایتی دولت (معمولاً در کشورهای در حال توسعه) که انواع مختلفی از حمایت نظیر ضمانت اعتباری طرف قرارداد تقبل برداشت و یا مشوقهای مالیاتی برای سرمایه گذاری در پروژه را شامل می شود.
مزایای تامین مالی پروژه ای
نسبت اهرمی بالا
مزایای مالیاتی
تامین مالی خارج از ترازنامه
افزایش ظرفیت وام گیری
محدودسازی و توزیع ریسک
تامین مالی بلندمدت
ارتقای اعتبار
کاهش هزینه کالا و خدمات
توسعه سرمایه گذاریها در زیرساختها
انتقال ریسک
کاهش هزینه پروژه
ارزیابی کفایت محور
شفافیت
ورود سرمایه گذاریهای جدید
انتقال تکنولوژی
مشارکت نابرابر
فاکتورینگ یا تامین مالی از طریق تنزیل موقت
" فاکتورینگ" عبارت است از فروش نقدی مطالبات یا حسابهای دریافتنی به قیمتی کمتر از مبلغ اسمی فروشنده ( صادرکننده یا سازنده ) بافروش اینگونه حسابها مالکیت خود را به "عامل" انتقال می دهد ، و "عامل" نیز کلیه سیاهه های لاوصول فروشنده را خریده و مسئولیت ترتیبات بعدی با خریدار کالا را تحت نظر خویش می گیرد و حق رجوع به بدهکار اصلی را دارد.
در واقع فاکتورینگ از روشهای تسریع در دریافت وجوه حاصل از حسابهای دریافتنی است. طی این مکانیسم، شرکت فروشنده می تواند در صورت پذیرش شرایط توسط شرکت فاکتورینگ، نسبت به دریافت بخشی از وجوه حاصل از فروش نسیه، قبل از سررسید، اقدام نماید.
طرفهای درگیر در انجام مکانیسم فاکتورینگ
طرفهای درگیر در انجام مکانیسم فاکتورینگ عبارتند از:
1- شرکت فروشنده که فروش نسیه داشته و اسناد دریافتنی (فاکتورها) را به شرکت فاکتورینگ می فروشد.
2- خریدار نسیه کالا و خدمات (بدهکار)
3- شرکت فاکتورینگ
(شرکتهای فاکتورینگ می توانند بعنوان موسسات مستقل فعالیت کنند ولی معمولاً شرکتهای تابعه بانکها و موسسات مالی هستند. اینگونه شرکتها قبل از اقدام به عملیات تامین مالی، نسبت به ارزیابی ثبات مالی شرکت خریدار اقدام نموده و بسیار مهمتر ، از کیفیت اعتباری آن شرکت اطمینان حاصل می کنند و در صورت عدم اطمینان از بازپرداخت وجوه، قادر به امتناع از پذیرش ریسک هستند.)
پوشش خطر در فاکتورینگ
علاوه برمدیریت حسابهای دریافتنی، خدمات ضروری دیگری که توسط "عامل" ارائه می شود برای خریداران ازلحاظ خطر مربوطه است. "عامل" با تجربیات وسیعی که از نحوه پرداخت بدهکاران دارد، قادرخواهد بود که وضعیت اعتباری مشتریان کنونی و آتی را محک زده و دربرخی موارد مشتری خود را از فروش نامحدود به خریدار خاص برحذر دارد. درصورتی که "عامل" خطر اعتباری بدهکاران را تایید نماید، درآن صورت یک سقف اعتباری برای وی درنظر گرفته که فروشنده کالا را از پرداخت وجه کالاهای تحویلی مطمئن می سازد. زیرا حتی اگر خریدار کالا ازپرداخت خودداری نماید "عامل" متعهد به پرداخت کل مبلغ بدهی خریدار کالا خواهد بود؛ البته به این شرط که اختلافی بین خریدار و فروشنده درخصوص کالای تحویلی وجود نداشته باشد.
زمینه های کاربردی فاکتورینگ
به طور سنتی" فاکتورینگ" درکلیه جنبه های صنعت نساجی و به ویژه بخش پوشاک و البسه مورد استفاده بوده است. البته تمامی کالاهای مصرفی از مبل و صندلی و اسباب بازی گرفته تا مواد غذایی، نوشیدنی ها و کتاب قابل تامین مالی از طریق "فاکتورینگ" می باشد. امروز عاملین این معاملات فعالیت خود را به بخش تولیدات انبوه، از جمله لوازم یدکی، مواد شیمیایی و پتروشیمی، کاغذ و چوب، کالاهای برقی و الکترونیکی گسترش داده اند. این روند رشد برای" فاکتورینگ" نتیجه افزایش تجارت بین آسیای جنوب شرقی از یک طرف و اروپا و ایالات متحده آمریکا ازطرف دیگر است.
فاکتورینگ بین المللی
قسمت قابل ملاحظه "فاکتورینگ" بین المللی ازطریق سیستمی که درآن دو "عامل" یعنی دو شرکت "فاکتورینگ" دخالت دارند انجام می گیرد.
صادرکننده با شرکت "فاکتورینگ" محلی تماس گرفته و اطلاعات راجع به کشورهایی که قصد صدور کالا به آنجا را دارد، نام خریداران، و حدود اعتباری مورد نیاز را دراختیار شرکت مذکور می گذارد . این شرکت که " عامل" صادراتی نام دارد با کارگزارخود (شرکت "فاکتورینگ " وارداتی) درکشور یا کشورهای مورد نظر تماس می گیرد. شرکتهای"فاکتورینگ" وارداتی تحقیقات اعتباری لازم را به عمل آورده و حدود اعتباری مناسب را از طریق شرکتهای "فاکتورینگ" صادراتی به صادرکننده ابلاغ و نسبت به وصول مبالغ بدهی و حتی پیگیری وصول وجه از وارد کننده اقدام می نمایند .
فاکتورینگ صادراتی مستقیم
این نوع "فاکتورینگ" اغلب برای صادرات به کشورهایی که درآنجا شرکتهای "فاکتورینگ" فعالیت ندارند و یا توسط "عاملهایی" که دارای اطلاعات صحیح ازکشورهای وارد کننده خاص، وضعیت اقتصادی آنها، و اعتبار مشتریان خاص هستند مورد استفاده قرار می گیرد . در فاکتورینگ صادراتی مستقیم "عامل" دربرخی موارد ازضمانت نامه های صادراتی دولتی استفاده می نماید.
فاکتورینگ وارداتی مستقیم
این شکل از فاکتورینگ برای صادرات به کشورهایی که درآن خدمات "فاکتورینگ" توسعه یافته است مناسب می باشد . برای مثال تولیدکننده ای در ایالات متحده آمریکا ممکن است درصدد افزایش فروش خود درانگلستان باشد. دراین حالت یک شرکت "فاکتورینگ" درانگلیس که دارای اطلاعات تخصصی در زمینه مقررات و قوانین مالی و تجاری درکشور واردکننده است می تواند به تولید کننده آمریکایی برای اداره و مدیریت حسابهای دریافتنی و تامین مالی فروش های وی (که باعث کاهش احتمالی خطر ارز می باشد) و تحدید زیانهای اعتباری احتمالی کمک نماید. ضمنا" این شکل از "فاکتورینگ" توسط شرکتهای بازار مشترک کشورهای بلوک شرق سابق ( کومکون ) برای صادرات به اروپای غربی مورد استفاده بوده است.
فورفیتینگ یا خرید قطعی دین
واژه "فورفیتینگ" درمعنی عام کلمه یعنی خرید تعهدات مالی ناشی از فروش کالا یا خدمات ، به قیمتی کمتر از مبلغ اسمی آنها، وبدون حق مراجعه به متعهدین قبلی.
درمعاملات فورفیتینگ ، اسناد مالی غالبا" به شکل برات و سفته می باشد، اگرچه بدهی های دفتری، پرداختهای معوق ناشی از اعتبارات اسنادی، وسایر شکلهای تعهد نیز به صورتی غیرمتداول مورد معامله قرارمی گیرد. قبول سفته و برات برای انجام اینگونه معاملات به علت سابقه طولانی آنها به عنوان ابزار تامین مالی، و همچنین سادگی ذاتی آنها است؛ زیرا به آسانی قابل انتقال هستند و مسائل و مشکلات آنها درچارچوب حقوقی بین المللی راسا" قابل رسیدگی است.
فورفیتینگ یا خرید قطعی دین
پس ازاینکه متعامل تصمیم به خرید تعهدی گرفت روش انجام کار ساده و سریع است. صادرکننده طلب خود را که عبارت از ارزش اسمی است ( مبلغ مندرج درسفته یا برات ) پس ازکسر بهره ( تنزیل ) برای کل دوره یعنی تا تاریخ سررسید، فورا" و نقدا" دریافت می دارد. این معامله برای صادرکننده درواقع به منزله تبدیل یک فروش مدت دارکالا به یک فروش نقدی کالا است. تنها مسئولیت وی در این است که کالا را به وجه رضایت آمیزی تولید و تحویل نموده و اسناد تعهد را به وجه صحیح تنظیم نماید. این عامل آخر، همراه با نرخ بهره ثابت که بدوا" برای کل معامله دریافت می شود فورفیتینگ را برای صادرکننده جذاب می نماید .
نحوه تضمین پرداخت در فورفیتینگ
ضمانت یا تضمین نامه موسوم به aval عمدتا" باعث افزایش معامله پذیری مطالبات و تحدید خطر تجارتی می شود . این ضمانت نامه نوعی تعهد پرداخت می باشد که مستقیما" با قید عبارت "به وسیله آوال" و الحاق امضا درسند درج و حاکی ازتضمین پرداخت بلاشرط و غیر قابل برگشت می باشد. ازطریق صدور این ضمانت نامه، قابلیت معامله آزادانه مطالبات تضمین می شود. درخصوص برات تصریح اینکه ضمانت نامه ازطرف براتگیر صادرگردیده ضروری است.
بهترین نوع ضمانت نامه، ضمانتنامه ای است که بدون قید و شرط، برگشت ناپذیر و کاملا" انتقال پذیر باشد تا مطالبات تضمین گردیده و انتقال آزادانه آنها حتمی شود.
انعقاد قرارداد فورفیتینگ
مراحل یک معامله فورفیتینگ را نیازهای خاص مشتری و نیز ویژگیهای هر قرارداد تعیین می نماید و لذا هیچگونه فرمول کلی قابل ترسیم نیست. با این وجود تسلسل منطقی مراحل ازدرخواست اولیه تا پرداخت نقدی براساس تجربه به شرح زیر قابل توضیح است:
1- تعیین طرفهای معامله
2- پیشنهاد اولیه
3- اطلاعات لازم برای پیشنهاد قطعی
4- دریافت و بررسی اسناد
تعیین طرفهای معامله
درخواست انجام معامله می تواند مستقیما" ازطرف صادرکننده طرح شود، سپس تنزیل سند توسط متعامل به حساب و مسئولیت خودش انجام می گیرد روش دیگر این است که درخواست ازسوی بانکدار صادرکننده بعمل آید یعنی بانک صادرکننده سند را دریافت نماید و آن را در اختیار متعامل قراردهد. دراین حالت متعامل یا اصالتا" یا بعنوان نمایندگی ازسوی بانک عمل می نماید و درصورت نمایندگی مسئولیت بررسی صحت اسناد برعهده متعامل خواهد بود . متعامل ممکن است به دلیل سیاست کاری ویا سقف اعتباری کشور مربوطه سند بدون حق مراجعه را نزد خریدار ثالث تنزیل مجدد نماید. درصورت تنزیل مجدد سود متعامل عبارت خواهد بود از تفاوت نرخ خرید و فروش.
پیشنهاد اولیه
دراغلب موارد صادرکننده مایل است که از هزینه های احتمالی تامین اعتبار آگاهی پیدا کند تماس برای کسب این آگاهی معمولا" هنگامی بوجود می آید که قرارداد تجاری مربوط به صادرات کالا بین صادرکننده و وارد کننده در دست تهیه قرارداشته باشد. درچنین مرحله مقدماتی از آنجا که تمامی جزئیات معامله قطعی و شناخته شده نیست لذا متعامل نمیتواند که پیشنهاد الزام آوری ارائه دهد. ولی به هرصورت متعامل می تواند درپاسخ استعلام صادرکننده یا بانک وی که معمولا" شفاهی و تلفنی بعمل می آید – نرخ تنزیل تقریبی و غیر تعهد آوری را اعلام دارد این اعلام تقریبی نرخ به صادرکننده امکان می دهد که ترکیب قیمت پیشنهادی فروش کالای خود را بر همان اساس تعدیل نماید.
اطلاعات لازم برای پیشنهاد قطعی
مبلغ ، نوع ارز ، و مدت اعتبار
کشور صادرکننده ، کشور وارد کننده ، و کشور ضامن
نوع دین (اسناد) مورد معامله (مانند سفته ، برات و مانند آن)
نوع ضمانت (تضمین نامه، "آوال"، یا ضمانت جداگانه)
جدول بازپرداخت (مانند مبالغ و سررسید های بروات یا سفته ها)
نوع کالای صادراتی ، تاریخ تحویل کالا ، و تاریخ تحویل اسناد
مجوزهای لازم (مانند مجوز صادرات ، انتقال و غیره)
محل پرداخت بروات یا سفته ها
دریافت و بررسی اسناد
چنانچه پیشنهاد قطعی ازسوی صادرکننده یا بانک وی پذیرفته شود، درآن حالت طرفین متقابلا"متعهد خواهند بود. ارائه کننده اسناد ملزم می باشد که اسناد را به طور صحیح و به موقع به متعامل تسلیم نماید. متعامل نیز متعهد به خرید دین به نرخ مورد توافق خواهد بود. اطمینان از صحت اوراق تجاری و سایر اسناد (نوع سند تنزیلی ، وثیقه و قابلیت معامله آن، مجوز وارداتی و سایر اجازه نامه ها) در این مرحله ازمعامله نقش مهم و ویژه ای را بازی می کند. تائید صحت امضاهای ذیل اسناد نیز از اهمیت بسیار برخوردار است.
هزینه ها در فورفیتینگ
هزینه تامین مالی اتکایی: میزان این هزینه که بزرگترین جزء تشکیل دهنده نرخ معامله می باشد بر اساس هزینه پول دربازار های پولی برای دوره تامین مالی مناسب تعیین می شود.
درصد پوشاندن خطر: این درصد برای کشورهای مختلف متفاوت است و شامل هزینه های اداری و حق بیمه که نرخ متغیر دارد می گردد.
نرخ تعهد: نرخ تعهد عبارت از نرخی است که برای مدت زمان بین پیشنهاد نرخ قطعی معامله و زمان تسلیم اسناد، هنگامی که اسناد فورا" قابل ارائه نباشد اخذ می شود. این نرخ به صورت درصد سالانه، یا درهزار ماهانه براساس ارزش اسمی اوراق مورد معامله تعیین می گردد.
هزینه اضافی حاصل ازاستمهال: درمحاسبه این هزینه معمولا" چند روزی به هر موعد پرداخت اضافه می شود تا جبران زیان بهره حاصل از تاخیر درپرداخت و انتقال وجه را بنماید. این چند روز اضافی که به آن استمهال یا فرجه گفته می شود ازکشوری به کشور دیگر تفاوت دارد و بستگی به تجربیات متعامل درمعامله با متعهدین مختلف درکشور محل اقامت داین دارد .
نتیجه گیری
با در نظر گرفتن اهداف بلند و استراتژیکی که برای آینده اقتصادی کشور در نظر گرفته شده است، تکیه صرف بر روشهای موجود تامین مالی نمی تواند تمام پتانسیلهای موجود تولید و صادرات را حمایت و پشتیبانی کند. بی شک برای تحقق بسیاری از پروژه های سرمایه گذاری و به خصوص برای تقویت حضور بخش خصوصی در تولید و سرمایه گذاری و صادرات کشور، نیازمند استفاده از روشهای جدید توام با نوآوری و هماهنگ سازی با ساختار و خصوصیات بخش مالی کشور هستیم. امید است که با بکارگیری این روشها و فراهم کردن فضایی مساعد برای تولید و صادرات در کشور،شاهد توسعه روزافزون و شکوفایی هر چه بیشتر اقتصاد کشور باشیم.
پایان