فصل 6 گردش مواد
ویژگی های بافت ماهیچه ای قلب
1- سلول های آن منشعب می باشند که باعث افزایش سرعت انتشار جریان الکتریکی در بافت ماهیچه ای قلب می شود
2- سلول های ماهیچه ای قلب مخطط هستند
3- قدرت تولید و هدایت جریان الکتریکی دارد
4- بین میوکارد دهلیزها و بطن ها، نوعی بافت پیوندی عایق وجود دارد که مانع انتقال پیام الکتریکی بطورمستقیم از میوکارد دهلیزها به بطن ها می شود
فصل 6دستگاه گردش مواد
انقباض و انبساط قلب
سیستول ( انقباض ) :
منقبض شدن میوکارد( بافت ماهیچه ای قلب ) قلب را سیستول گویند
دیاستول ( استراحت یا انبساط ) :
به حالت استراحت برگشتن میوکارد قلب را دیاستول گویند
نکته :
سیستول دهلیزها = دیاستول بطن ها
سیستول بطن ها = دیاستول دهلیزها
فصل 6 دستگاه گردش مواد
بافت گرهی ( بافت هادی ) = بافت خودکار قلب
جنس بافت گرهی ( هادی ) ماهیچه ای است
بخشی از میوکارد قلب که می تواند پیام الکتریکی تولید و هدایت کند
اجزای بافت گرهی :
1) گره اول : گره سینوسی – دهلیزی ( گره پیشاهنگ )
محل آن :
دیواره پشتی دهلیز راست زیر منفذ بزرگ سیاهرگ زبرین
کار آن :
تولید پیام الکتریکی برای تحریک میوکارد قلب
فصل 6 دستگاه گردش مواد
اجزا بافت گرهی یا هادی :
2) گره دوم : گره دهلیزی – بطنی
محل آن :
ما بین دهلیز ها و بطن ها، متمایل به دهلیز راست
کار آن :
انتقال پیام الکتریکی از دهلیزها به بطن ها
www.biology86.blogfa.com
فصل 6 دستگاه گردش مواد
اجزا بافت گرهی یا هادی :
3) شبکه گرهی :
الیاف گرهی دیواره بین دو بطن
کار آن : انتقال پیام الکتریکی از گره دوم به نوک بطن ها
الیاف گرهی دیواره های جانبی بطن ها
کار آن : انتقال پیام الکتریکی به تمامی سلول های دیواره میوکارد بطن ها
فصل 6 دستگاه گردش مواد
فصل 6 دستگاه گردش مواد
فصل 6 دستگاه گردش مواد
ترتیب صحیح هدایت پیام الکتریکی در دیواره قلب :
فصل 6 دستگاه گردش مواد
1) گره پیش آهنگ
2) میوکارد دهلیزها
3) گره دهلیزی-بطنی
4) الیاف گرهی بین دیواره دو بطن
5) نوک قلب ( نوک بطن ها )
6) الیاف گرهی دیواره جانبی بطن ها
7) میوکارد بطن ها
انواع دریچه های قلب و رگ ها :
الف ) دریچه های قلبی
دریچه دهلیزی – بطنی :
1) دریچه سه لختی : بین دهلیز راست و بطن راست قرار گرفته است
2) دریچه دولختی (میترال): بین دهلیز چپ و بطن چپ قرار گرفته دارد
دریچه های دهلیزی بطنی از بالا ( سمت دهلیزها ) به پایین ( سمت بطن ها) باز می شوند و بلعکس بسته می شوند
فصل 6 دستگاه گردش مواد
دریچه های رگ ها
1) دریچه های سرخرگی
دریچه های سینی شکل
محل آن ها
دهانه سرخرگ ها
کار آن ها
در موقع دیاستول( استراحت ) بطن ها بسته می شوند و مانع برگشتن خون سرخرگ ششی و سرخرگ آئورت از سرخرگ ها به بطن ها می شود
فصل 6 دستگاه گردش مواد
دریچه های رگ ها
2) دریچه سیاهرگ ها
دریچه لانه کبوتری
محل آن ها
سیاهرگ های پایین قلب
کار آن ها
مانع برگشتن خون به طرف پایین بدن ( غلبه بر نیروی گرانش ) و باعث تسهیل بازگرداندن خون به طرف قلب می شود
این درچه ها یک طرفه و به سوی قلب باز می شوند
فصل 6 دستگاه گردش مواد
www.biology86.blogfa.com
فصل 6 دستگاه گردش مواد
نکات
تمامی دریچه های قلب و رگ ها فاقد بافت ماهیچه ای بوده و از جنس بافت پیوندی می باشند و فقط جهت حرکت جریان خون باعث باز یا بسته شدن آن ها می شود
دریچه های قلبی از بالا به پایین باز می شوند ولی دریچه های رگی ( دریچه های سینی شکل یا لانه کبوتری ) از پایین به بالا باز می شوند
www.biology86.blogfa.com
فصل 6 دستگاه گردش مواد
انواع صداهای قلب
1) صدای اول:
در موقع سیستول بطن ها، یا برخورد خون به دریچه های دهلیزی – بطنی ( میترال و سه لختی ) ایجاد می شود
این دریچه ها بسته می شوند و یک صدا تولید می شود که صدای اول نام دارد
ویژگی های صدای اول
طولانی تر و بزرگ تر است ( دآن )
www.biology86.blogfa.com
فصل 6 دستگاه گردش مواد
انواع صداهای قلب
صدای دوم :
در موقع دیاستول بطن ها خون داخل سرخرگ ششی و آئورت تمایل دارد به داخل بطن ها بازگردد ولی دریچه های سینی شکل به سرعت در اثر برخورد خون از بالا به پایین بسته شده و صدای دوم تولید می گردد
ویژگی آن
کوچکتر است ( دَن )
www.biology86.blogfa.com
فصل 6 دستگاه گردش مواد
نکات
در موقع سیستول قلب ( سیستول بطن ها ) دریچه های میترال و سه لختی بسته می شوند ( تولید صدای اول ) و دریچه های سینی دهانه سرخرگ ششی و آئورت باز می شوند
در موقع دیاستول قلب دریچه های سینی شکل دهانه سرخرگ ها بسته می شوند و دریچه های میترال و سه لختی باز می شوند
www.biology86.blogfa.com
فصل 6 دستگاه گردش مواد
تعریف
حجم ضربه ای
مقدار خونی که در هر سیستول قلب از هر بطن خارج می شود
مثلا در یک فرد موقع دیاستول بطن ها مقدار 120 میلی لیتر درون یک بطن خون وجود دارد و در موقع سیستول مقدار 70 میلی لیتر خون از هر بطن خارج می شود که به این مقدار خون خارج شده حجم ضربه می گویند
برون ده قلب
میزان خونی که در یک دقیقه از هر بطن خارج می شود
برون ده قلب = حجم ضربه ای × تعداد ضربان قلب در دقیقه
فصل 6 دستگاه گردش مواد
یک دوره کامل قلب ( یک ضربان کامل )
مدت زمان = 0/8 ثانیه
1) مدت انقباض دهلیزها ( سیستول دهلیزها) = 0/1 ثانیه
2) مدت انقباض بطن ها ( سیستول بطن ها ) = 0/3 ثانیه
3) مدت استراحت کامل قلب ( دیاستوا دهلیزها و بطن ها ) = 0/4 ثانیه
مدت استراحت دهلیزها = مدت کل دوره قلب – مدت انقباض دهلیزها
مدت استراحت بطنها = مدت کل دوره قلب – مدت انقباض بطن ها
فصل 6 دستگاه گردش مواد
کاردیوگرافی
عمل ثبت و اندازه گیری حرکات مکانیکی قلب و یا تغییرات فشار درون حفرات دهلیزها و بطن ها و نشان دادن آن بصورت منحنی را کاردیوگرافی گویند
منحنی کاردیوگرافی را کاردیوگرام گویند
الکتروکاردیوگرافی : عمل ثبت و اندازه گیری جریان الکترکی قلب را گویند
به منحنی حاصل از عمل الکتروکاردیوگرافی، الکتروکاردیوگرام گویند
فصل 6 دستگاه گردش مواد
www.biology86.blogfa.com
فصل 6 دستگاه گردش مواد
امواج الکتروکاردیوگرام :
موج P :
این موج مربوط به حرکت پیام الکتریکی در میوکارد دهلیزها می باشد.
موج P کمی قبل از انقباض ( سیستول ) دهلیزها رسم می شود
موج QRS :
این موج مربوط به حرکت جریان الکتریکی در میوکارد بطن ها می باشد
این موج کمی قبل از انقباض ( سیستول ) بطن ها رسم می شود
فصل 6 دستگاه گردش مواد
امواج الکتروکاردیوگرام :
موج T :
مربوط به تداوم جریان الکتریکی در میوکارد بطن ها می باشد
این موج کمی قبل از برگشتن بطن ها به حالت استراحت یا دیاستول رسم می شود
فصل 6 دستگاه گردش مواد
فصل 6 دستگاه گردش مواد
نکات
موقعی که موج QRS رسم می شود بعد از آن بطن ها شروع به سیستول می کنند و دریچه های دهلیزی – بطنی بسته می شوند و صدای اول حاصل می شود.یعنی در مرحله S یا بین S و T
بعد از اینکه موج P رسم شد دهلیزها منقبض ولی بطن ها شروع به دیاستول می کنند
در اثر بسته شدن دریچه های سینی شکل صدای دوم تولید می شود
در مرحله Q یا در بین Q و P
فصل 6 دستگاه گردش مواد
تغییرات منحنی الکتروکاردیوگرام در اثر بیماری های قلبی
1- کاهش ارتفاع موج QRS
دلیل
بیماری انفارکتوس ( سکته قلبی، نرسیدن خون به میوکارد بطن ها )
فصل 6 دستگاه گردش مواد
2- افزایش ارتفاع موج QRS
دلیل
در اثر بزرگ شدن قلب بوسیله فشار خون مزمن و تنگی دریچه های قلبی
فصل 6 دستگاه گردش مواد
3- افزایش فاصله بین P تا Q
دلیل
کاهش سرعت هدایت پیام الکتریکی از گره پیشاهنگ به بطن ها
فصل 6 دستگاه گردش مواد
حرکت خون در رگ ها
مسیر حرکت خون در رگ های بدن عبارت اند از :
فصل 6 دستگاه گردش مواد
1- سرخرگ های بزرگ ( آئورت )
2-سرخرگ های کوچک
3- مویرگ ها
4- سیاهرگ های کوچک
5- سیاهرگ های بزرگ
مقایسه رگ های بدن از نظر مقدار حجم خون :
کمترین مقدار خون و کمترین مقدارقطرداخلی در مویرگ ها می باشد
بیشترین حجم خون و بیشترین قطر داخلی رگ ها در سیاهرگ ها می باشد
فصل 6 دستگاه گردش مواد
سیاهرگ ها
سرخرگ ها
مویرگ ها
مسیر خون در رگ ها و مقایسه سیاهرگ ها و سرخرگ ها از نظر ضخامت دیواره و قطر داخلی
فصل 6 دستگاه گردش مواد
مقایسه رگ های خونی از لحاظ سرعت حرکت خون در آن ها
سرعت حرکت خون در وسط بیشتر از کناره ها است
فصل 6 دستگاه گردش مواد
آئورت
سرخرگ ششی
سرخرگ ها کوچک
سیاهرگ ها
مویرگ ها
عواملی که بطور مستقیم باعث گشاد شدن قطر رگ ها می شوند عبارتند از :
1) کاهش O2 در خون
2) افزایش Co2 در خون
3) افزایش دما در بدن
فصل 6 دستگاه گردش مواد
عوامل موثر بر گردش خون در سرخرگ ها
الف) نیروی بطن چپ :مهمترین عامل در حرکت خون
با سیستول ( انقباض ) بطن چپ خون با فشار وارد سرخرگ آئورت شده و توسط انشعابات آن به سراسر بدن می رسد
ب) خاصیت ارتجاعی دیواره سرخرگ ها :
جریان منقطع خون را به جریان پیوسته تبدیل می کند، نیروی بطن چپ باعث خاصیت ارتجاعی می شود
نیروی حاصل از خاصیت ارتجاعی سرخرگ ها از نیروی بطن چپ منشا می گیرد
فصل 6 دستگاه گردش مواد
عوامل موثر بر تولید و گردش مایع میان بافتی
1) فشار تراوشی :
نیرویی است که باعث انتقال مواد از پلاسمای خون داخل مویرگ ها به فضای بین سلول ها می شود
عامل ایجاد کننده فشار تراوشی، فشار خون سرخرگ ها می باشد
2) اختلاف فشار اسمزی :
نیروی است که باعث بازجذب مایع میان بافتی از فضای بین سلولی به داخل خون مویرگ می شود
عامل ایجاد کننده آن وجود پروتئین های محلول در پلاسمای خون می باشد ( مثل فیبرینوژن، پادتن، آلبومین و… )
فصل 6 دستگاه گردش مواد
نکات
سد خونی – مغزی
نفوذ پذیری مویرگ های مغزی نسبت به سایر مویرگ های بدن کمتر است یعنی سلول های دیواره مویرگ ها بسیار متراکم بوده و مانع نفوذ بسیاری از مواد موجود در خون به فضای بین سلول های مغزی می شوند ولی موادی مانند اکسیژن و گلوکز به راحتی از آن عبور می کنند
فصل 6 دستگاه گردش مواد
خیز یا ادم
جمع شدن بیش از حد مایع میان بافتی در فضای بین سلول های بدن را خیز یا ادم می گویند
عواملی که باعث ایجاد خیز یا ادم می شود
1) آسیب دیواره مویرگ ها
2) کمبود پروتئین های پلاسمایی خون
3) بسته شدن رگ های لنفی
4) افزایش فشار درون سیاهرگ ها
5) افزایش سدیم بدن
فصل 6 دستگاه گردش مواد
عوامل موثر بر گردش خون در سیاهرگ ها
1) فشار باقی مانده سرخرگ ها
2) نیروی مکش قفسه سینه ( فشار منفی )
3) انقباضات موزون ماهیچه ها
4) دریچه های لانه کبوتری
بیماری واریس :
در اثر تخریب یا شل شدن دریچه های لانه کبوتری ایجاد می شود
فصل 6 دستگاه گردش مواد
خون
اعمال خون
1- انتقال مواد غذایی مثل ( گلوکز، اسیدهای آمینه و … ) و مواد دفعی مثل ( اوره و املاح اضافی و مواد سمی ) و گاز های تنفسی و مواد شیمیایی دیگر مثل هورمون ها
2- تنظیم دمای بدن
3- ایمنی و دفاع در برابر عوامل بیماری زا »» گلوبول سفید
4- انعقاد خون برای جلوگیری از خون ریزی و جلوگیری از ورود میکروب ها
فصل 6 دستگاه گردش مواد
اجزای خون
الف ) پلاسما
بخش مایع خون است که حدود 55 % حجم خون را تشکیل می دهد
ب) بخش جامد خون
1-گلوبول های قرمز ( اریتروسیت ها )
2- گلوبول های سفید ( لوکوسیت ها )
3- پلاکت ها
از نظر تعداد
گلوبول قرمز پلاکت ها گلوبول سفید
فصل 6 دستگاه گردش مواد
هماتوکریت ( اندازه گیری هموگلوبین خون )
نسبت درصد حجم سلول های خونی بر حجم کل خون
فصل 6 دستگاه گردش مواد
ویژگی های گلوبول قرمز بالغ ( اریتروسیت ها )
1) فاقد هسته ( گلوبول قرمز پرندگان هسته دارند )
2) تقربا تمامی اندامک های خود را از دست داده اند
3) غشا و سیتوپلاسم دارند ( بخش اعظم سیتوپلاسم را هموگلوبین پر کرده است )
4) به شکل دیسک مقعرالطرفین است که باعث توانایی عبور از کوچکترین مویرگ های خونی شده و سطح غشا را افزایش داده
5) در غشای گلوبول قرمز آنزیم انیدرازکربنیک وجود دارد
فصل 6 دستگاه گردش مواد
محل زایش یا تولید گلوبول های قرمز
الف) دوره قبل از تولد ( دوره جنینی )
ابتدا در کیسه زرده و سپس در کبد، طحال، گره لنفاوی، مغز استخوان های پهن و دراز
ب) دوره بعد از تولد
قبل از 5 سالگی »» در مغز استخوان های پهن و دراز
بعد از 5 سالگی »» فقط مغز استخوان های پهن و بخش کوچکی از استخوان های دراز که متصل به تنه استخوان است
فصل 6 دستگاه گردش مواد
عامل اصلی تنظیم کننده تولید گلوبول قرمز اریتروپویتین نام دارد
فصل 6 دستگاه گردش مواد
کاهش O2 در بافت ها
اثر بر کبد
اثر بر کلیه
تولید اریتروپویتین
اثر بر مغز استخوان
سلول های زاینده گلوبول قرمز
تولید گلوبول قرمز
اسیددفولیک
Fe
ویتامین B12
کمبود ویتامین B12 و اسیدفولیک باعث کم خونی شدید می شود
مرگ گلوبول های قرمز
یک گلوبول قرمز پس از ورود به خون بطور متوسط حدود 120 روز (4ماه) عمر دارد
بعداز 120 روز آنزیم های آن کاهش یافته و غشا شکننده می شود و در اثر عبور از رگ های باریک متلاشی می شود و هموگلوبین آن ها آزاد می شود
ماکروفاژ های داخل کبد و طحال هموگلوبین را تجزیه و آهن آنرا آزاد و بقیه آنرا تبدیل به ترکیبات رنگی صفرا ( بیلی روبین و بیلی وردین ) می کنند
فصل 6 دستگاه گردش مواد
گلوبول قرمز پیر و فرسوده
متلاشی می شود
هم + گلوبین
آنمی ( کم خونی )
کاهش تعداد گلوبول های قرمز خون یا کاهش مقدار هموگلوبین
علل آن :
1) خون ریزی شدید 2) کمبود آهن 3) کمبود اسیدفولیک
4) کمبود ویتامین B12
5) آسیب مخاط معده
فصل 6 دستگاه گردش مواد
آسیب مخاط معده
کاهش سلول های حاشیه ای (کناری ) معده
کاهش فاکتور داخلی معده
تجزیه ویتامین B12 در معده
کمبود گلوبول های قرمز
پلی سیتمی ( پرخونی )
علل آن :
کمبود اکسیژن رسانی به بافت ها
پر کاری سلول های زاینده مغز استخوان
فصل 6 دستگاه گردش مواد
فصل 6 دستگاه گردش مواد
گلوبول های سفید ( لوکوسیت ها )
نقش ایمنی بدن را بر عهده دارند
گلوبول های سفید را بر اساس ماده زمینه ای سیتوپلاسم در موقع رنگ آمیزی و مطالعه بوسیله میکروسکوب به دو دسته تقسیم می کنند :
1) گرانولوسیت ها ( گلوبول های سفید دانه دار )
سیتوپلاسم آن ها در موقع رنگ آمیزی دانه دار دیده می شود
2) آگرانولوسیت ها ( گلوبول های سفید بدون دانه )
سیتوپلاسم آن ها در موقع رنگ آمیزی بدون دانه دیده می شود
فصل 6 دستگاه گردش مواد
فصل 6 دستگاه گردش مواد
فصل 6 دستگاه گردش مواد
انواع گرانولیست ها
1) نوتروفیل ها ( خنثی دوست )
در رنگ هایی با PH خنثی، سیتوپلاسم آن ها دانه دار دیده می شود
اعمال نوتروفیل :
1) خاصیت تحرک زیادی دارند
2) بوسیله خاصیت ردیابی شیمیایی عوامل بیماری زا را شناسایی و با آن ها مبارزه می کنند
3) قدرت دیاپدز دارند ( از دیواره مویرگ های خونی بوسیله حرکت آمیبی رد شده و وارد فضای بین سلولی می شوند)
4) هسته سه قسمتی دارد
5) خاصیت فاگوسیتوز ( بیگانه خواری) دارند
6) در ایمنی غیر اختصاصی نقش دارد
فصل 6 دستگاه گردش مواد
فصل 6 دستگاه گردش مواد
2) ائوزینوفیل ها ( اسیدوفیل ها، اسید دوست ها )
در رنگ هایی با PH اسیدی، سیتوپلاسم آن ها دانه دار دیده می شود
اعمال ائوزینوفیل ها :
1) خاصیت دیاپدز دارند
2) خاصیت فاگوسیتوزکم دارند
3) در مقابله با عفونت های انگلی افزایش می یابد
4) در مقابله با واکنش های حساسیتی ( آلرژی ) افزایش می یابد
5) هسته دمبلی شکل دارند
فصل 6 دستگاه گردش مواد
فصل 6 دستگاه گردش مواد
3) بازوفیل ها ( بازدوست ها )
دانه های سیتوپلاسمی آن در رنگ هایی با PH بازی مشاهده می شود
اعمال بازوفیل ها :
1) ترشح هپارین »» ماده ضد انعقاد خون
2) ترشح هیستامین »» ماده حساسیت زا »» گشاد شدن رگ های خونی
3) دارای هسته هلالی شکل هستند
فصل 6 دستگاه گردش مواد