امنیت غذایی
Food Security
مقدمه
فقر = ناتوانی در برآوردن نیازهای بنیادی انسان
غذا و تــغذیه از جمــله نیــازهای بنـیادی جامعه بشری است، که تامین آن در مقوله امنیت غذایی نهفته است
تامین امنیت غذایی برای جامـــعه یکی ازاهداف کلان برنامه ریزی های اقتصادی-اجتماعی است …
هدف نهایی کاربردی علم تغذیه:
بهبود وضع تغذیه جامعه
علم تغذیه چکار می کند؟
1. مطالعه نقش و کارانرژی ومواد مغذی در بدن
2. مقدار نیازبدن به انرژی و مواد مغذی
3. علایم کمبود و اضافه مصرف انرژی و مواد
مغذی
4. منابع غذایی انرژی و موادمغذی
علوم و صنایع غذایی:
شیمی مواد غذایی
میکرب شناسی مواد غذایی
نگهداری مواد غذایی (کنسرو و…)
آیا می توان تنها با علم تغذیه وضع سلامت جا معه را ارتقاء داد ؟
نیاز به:
کشاورزی: تولید غذا
جامعه شناسی و رفتارشناسی
اقتصاد
بحث اکنون تغذیه است….
یک شرط لازم برای ارتقاء وضع تغذیه:
دردسترس بودن غذای کافی
تجربه تلخ در سطح جهان:
تنها تولید یاتوزیع غذا درجامعه، کمک های غذایی … مشکل سوء تغذیه را در جوامع مبتلا به کم غذایی و سوء تغذیه حل نکرد….
علل:
1. توزیع نامتناسب غذا در خانوار
2. فروش موادغذایی دریافتی توسط خانوار و
هزینه کردن پول آن برای مصارف
غیرغذایی
3. بیماری ها: عفونی, انگلی , …
4. وام های غذایی: ضدانگیزه برای تولید …
؟؟؟(Green Revaluation) انقلاب سبز
بطورکلی، دسترسی به غذای کافی
امنیت غذایی :
امنیت غذایی کلان
امنیت غذایی خانوار
(1). فراهم بودن غذای سالم و کافی از نظر کمی و کیفی……
(2). توانایی در بدست آوردن غذای مورد نیار از طریقی که از نظر جامعه قابل قبول باشد……
امنیت غذای کلان: وجود غذای کافی در سطح کلان در کشور…..
چگونه سنجیده می شود ؟ وجودغذالازم است…
ترازنامه غذایی: جمع جبری تولیدات غذایی،
واردات، صادرات، ضایعات، ذخایر(در سیلوها …).
وجود غذا: کل یا سرانه
امنیت غذایی خانوار Household Food Security
تعریف بانک جهانی (1986):
دسترسی همه مرم درتـــمام اوقــــات به غذای کافی به منظورزندگی سالم و فعال
امنیت غذایی خانوار: دسترسی خانوار به غذای کافی و سالم در تمام اوقات….
دسترسی ……
دسترسی فیزیکی
دسترسی اقتصادی
دسترسی فرهنگی
اساس اندازه گیری امنیت غذایی: مقدار انرژی دریافتی نسبت به نیاز…
عوامل تعیین کننده امنیت غذایی خانوار :
وجود غذا .(1)
درآمد خانوار . )2)
فرهنگ و سواد تغذیه ای .(3)
نبود بیماری.(4)
(بهداشت محیط، آب سالم، پیشگیری، واکسیناسیون …)
1. وجود غذای سالم:
بخش کشاورزی ( + دامداری)
بخش بازرگانی (صادرات, واردات غذایی و … )
بخش بهداشت (ایمنی و کنترل مواد غذایی؛
نظارت بهداشتی بر تولید و واردات …)
بخش صنعت ( ساخت ماشین آلات کشاورزی و
صنایع غذایی؛ صنایع فرآوری موادغذایی …)
2. درآمد خانوار(اقتصادی …):
نظام سیاسی – اقتصادی هر کشور،
مدیریت خانوار (بهترین استفاده از منابع مالی …)
3. فرهنگ و سواد تغذیه ای:
وزارت آموزش و پرورش
(،….PHC) وزارت بهداشت
رسانه های گروهی (رادیو، تلویزیون، وجراید)
4. نبود بیماری:
بخش بهداشت
بخش صنعت ( برای بهداشت محیط …)
صنعت داروسازی ( دارو, واکسن و …)
آموزش بهداشت و تغذیه همگانی (برای تغییر رفتار..)
کنترل بیماریهای واگیر
– بخش بهداشت نقطه نهایی را می بیند:
کودک دچارسوء تغذیه…..
… مادر کم خون
سنجش امنیت غذایی خانوار
کمتر از 80% نیاز: ناامنی شدید
90-80% نیاز: ناامنی خفیف
110-90% نیاز: برخوردار از امنیت غذایی
120–110% نیاز: بطورکلی اضافه دریافت
بیشتر از 120% نیاز
تاریخچه…
طی گذر زمان تعاریف متفاوتی برای امنیت غذایی داده شده است……
یکــ علت: تـــغییردر نـگرش وتحلیل موضوع……..
دو نگرش اساسی :
1. تغییراز سطح جهانی و کشوری به سطح
خانوار
2. تغییراز غذا به وضع معیشتی
امنیت غذایی برای نخستین بار در کنفرانس جهانی غذا(1974 ) به عنوان یک چهارچوب فکری جدید مطرح شد……
در کنفرانس بین الملی تغذیه (1992 ) به عنوان یکی از اهداف مهم در برخورد با سوتغذیه و گرسنگی در جهان در دهه 90و آغاز قرن 21مورد تاکید و تصویب قرار گرفت……
……. در اواخر قرن محقـــــقین به مفهوم سازی پدیده ناامنی غذایی پرداختند:
مفهوم آن را نا تــوانی در بدست آوردن یا مصرف غذای نا کافی از نظر کمی و کیفی از راههای مورد قبول جامـعه
بیان کردند.
الگوی غذایی مطلوب و کافی
هدف از تامین غذای مطلوب و کافی تنها رفع گرسنگی عیان(سیری شکمی) نیست……….
……تامین نیازهای سلولی به مواد مغذی یعنی رفع گرسنگی پنهان رانیز دربر دارد… (سیری سلولی)
در تعیین الگوهای غذایی مطلوب و کافی، علاوه بر میزان انرژی در یافتی، میزان د ریافت مواد مغذی کلیدی نیزدر نظر گرفته می شود….
با توجه به اینکه انسان با انرژی احساس سیری میکند، تامین انرژی را به تنهایی به عنوان شاخص سیری شکمی و تامین انــــرژی همراه با مواد مغذی کلیدی را به عنوان شاخص سیری سلولی نام نهاده اند
ناامنی غذایی خانوار
ناامنی غذایی خانوار یک فرایند درون خانوار است:
درآمد کــــم، بی ثباتی درآمد (بیکاری فصلی…)، قطع ناگـهانــی درآمد
(خشکسالی، افت محصول…)
مشکلات درسطح ناامنی غذایی خانوار:
1. نگرانی در موردعدم تداوم موجودی مواد غذایی
2. نامناسب بودن مواد غذایی
3. تخلیه ذخایر مواد غذایی
مشکلات درسطح ناامنی غذایی بزرگسالان :
دریافت ناکافی غذا از نظر کیفیت
دریافت ناکافی غذا از نظر کمیت
مشکلات درسطح ناامنی غذایی کودکان:
دریافت ناکافی غذا
اندازه گیری امنیت غذایی در جامعه :
با توجه به اهمیت امنیت غذایی وشیوع بالای ناامنی غذایی در ایران،
سنجش امنیت غذایی و
شناسایی شاخص های معتبر برای پایش ناامنی غذایی
بسیار مهم است
ویژگیهای شاخص خوب :
1. اعتبار و دقت علمی بالا
2. قابلیت واندازه گیری سریع(وقت کمی
بگیرد
3. هزینه پایین
4. کاربرد مستقیم در نظام برنامه ریزی و اجرایی کشور
اندازه گیری امنیت غذایی در جامعه: ابزار
پرسشنامه ای که اعتبار و پایایی آن تعیین شده باشد
.
مروری برمطالعات انجام شده در ایران:
نتایج مطالعات انجام شده با استـــفاده از ارزیابی تغذیه ای از سفره مردم:
میانگین دریافت سرانه رو زانه انرژی و مواد مغذی، ریبوفلاوین، وکــلسیم بالاست…. ،Aبجز ویتامین
مواد مغذی کلــــیدی در ایران:
پروتئین، کلسیم، ویتامین های (ریبوفلاوین) B2و A
امین رشتی و همکاران در سال1376 مطالعه ای با هدف بررسی و مقایسه رفتار اقتصادی و وضعیت فقر خانوارها بر اساس نوع سرپرست خانوار(مرد یا زن) انجام دادند.
نتایج:
1. خانوارهای شهری با سرپرست زن و مرد، به ترتیب، 29 و 23 درصد از هزینه کل را به هزینه خوراکی اختصاص می دادند.
2. گوشت و برنج بالاترین سهم هزینه خوراکی و نان، قندوشکر لبنیات، روغن، تخم مرغ
پائین ترین کشش درآمد را دارا بودند.
قاسمی وهمکاران در سال1375 مطالعه ای را با هدف بررسی و ارزیابی امنیت غذایی خانوارهای تهرانی انجام دادند.
در این مطالعه دو مدل برای امنیت غذایی طراحی شد.
مدل اول: شاخص امنیت غذایی = کفایت دریافت
َ وریبوفلاوین A انرژی، پروتیین وویتامینهای
که بر اساس این :
ناامن کامل غذایی :مصرف هر چهار قلم در خانوار= کمتر از90% نیاز
امن:1 مصرف انرژی وپروتئین 91 تا 110 درصد نیاز
امن 2: مصرف انرژی وپروتئین درحد نیاز
امن 3: مصرف انرژی وپروتئین کاملا تامین شده است.
امن 4: مصرف هر چهار قلم بیش از110% نیاز
مدل دوم بر اساس شاخص درآمد بود؟؟؟؟؟
توزیع خانوارها (%) بر اساس میزان دریافت روزانه انرژی و پروتئین نسبت به نیاز
منبع:
طرح جامع مطالعات الگوی مصرف مواد غذایی خانوار ووضعیت 1379-81 تغذیه ای کشور- گزارش کلی
، تهران1383 انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور، پاییز
نتایج مطالعه ظرافتی شعاع:
با افزایش شدت ناامنی غذایی، مصرف نان و سیب زمینی افزایش و مصرف گوشت قرمز، برنج، میوه، سبزی و لبنیات کاهش داشته است.
نتایج مطالعات دیگر:
1. بیش از 20% جامعه دسترسی اقتصادی
ناکافی برای سیری شکم دارند، و
2. حدود 50% برای تامین سیری سلولی دچار مشکل هستند…
به سخن دیگر: یک چهارم مردم دچار کمبوددریافت انرژی و نیمی از مردم دچار
دریافت کمبود ریز مغذ یها هستند.
مروری بر پژوهش ها در سایر کشورها:
1. با افزایش شدت ناامنی غذایی، مصرف گوشت قرمز، لبنیات، میوه و سبزی بطور معنی داری کاهش می یابد.
2 . در مقایسه با زنان خانوارهای امن، مصرف میوه، سبزی و گوشت درزنانی که در خانوارهای ناامن زندگی می کنند کمتر است
3 . در برخی کشورها: نمایه توده بدنی اکثر افراد ناامن غذایی پائین تر از حد طبیعی است (هرچندناامنی در همه سطوح نمایه توده بدنی دیده می شود.)
4. در برخی کشورها: با کاهش درآمد، کاهش میزان تحصیلات و کاهش فعالیت بدنی ناامنی غذایی افزایش می یابد.
4. نتایج برخی بررسیها:
چاقی با ناامنی غذایی رابطه ای مستقیم دارد……
نتیجه گیری :
ناامنی غذایی و گرسنگی می تواند علاوه بر اثرات نامطلوب بر سلامت جسمی، آثار سوء اجتماعی و روانی نیز به همراه داشته باشد….
بنابراین تامین امنیت غذایی و مقابله با ناامنی غذایی و گرسنگی در جامعه باید به عنوان یکی از اهداف کلان برنامه ریزی های توسعه اقتصادی و اجتماعی باشد.