اصول تجویز منطقی مکمل های ورزشی
1
فاکتورهای عملکرد ورزش
توان جسمانی (تولید انرژی)
توان انفجاری و قدرت
توان بالا و سرعت
استقامت توانی
توان هوازی
استقامت هوازی
نیروی ذهنی (کنترل عصبی- عضلانی)
تحریک
آرمیدگی
مزیت مکانیکی (عملکرد انرژی)
افزایش توده عضلانی / جرم بدن
کاهش توده چربی/ جرم بدن
افزایش عملکرد ورزشی از طریق توان جسمانی، نیروی ذهنی و مزیت مکانیکی
افزایش توان جسمانی
افزایش بافت عضلانی جهت افزایش تولید انرژی
افزایش سرعت فرآیندهای متابولیک که موجب تولید انرژی در داخل عضله می شود.
افزایش ذخیره انرژی در درون عضله برای ارتقا استقامت
بهبود نحوه انتقال ذخایر انرژی به درون عضله
مقابله با انباشتگی موادی که در بدن از تولید بهینه انرژی جلوگیری می کنند
افزایش نیروی ذهنی
افزایش فرایندهای ذهنی که تولید انرژی را به حداکثر می رساند
کاهش عواملی که مانع عملکرد بهینه ذهنی می شوند
افزایش مزیت مکانیکی
اصلاح بیومکانیکی بدن از طریق کاهش حجم چربی بدن، جهت افزایش عملکرد
اصلاح بیومکانیکی بدن از طریق افزایش حجم عضله بدن، جهت افزایش استحکام بدن
کار افزا ها : مواد یا پدیده هایی هستند که عملکرد یک ورزشکار را افزایش می دهند
در واقع هر وسیله ای که باعث افزایش تولید انرژی یا مصرف آن شود
کمک های کار افزا بطور کلی به پنج گروه تقسیم می شوند
تغذیه ای (Nutritional)
مکانیکی (Mechanical)
روانی (Psychological)
فیزیولوژیکی (Physiological)
دارویی (Pharmacological)
برخی به اشتباه کمک های کارافزا را با دوپینگ همطراز می دانند در حالیکه همه این مواد توسط کمیته ملی المپیک (IOC) ممنوع اعلام نشده است
4
تغذیه ای (Nutritional)
مکانیکی (Mechanical)
روانی (Psychological)
فیزیولوژیکی (Physiological)
دارویی (Pharmacological)
مثل کربو هیدرات ها، چربی ها، پروتئین ها
پوشش، وسایل و محیط، ساختار و سطح
هیپنوتیزم، تمرین ذهنی، کنترل فشار های روانی، تشویق
دوپینگ خون، اریتروپوئیتین
آمفتامین، مهار کنندگان بتا، کافئین، کوکائین
5
نیروزاهای غذایی
کربوهیدرات
مکمل های کربوهیدرات
چربی ها
مکملهای چربی
اسیدهای چرب امگا-3
زنجیره تری گلیسیریدهای متوسط
پروتئین / آمینواسیدها
مکمل های پروتئین
آمینواسیدهای شاخه دار(BCAA)
آرژنین, لیزین, اورنیتین
تریپتوفان
آسپارتیک
نیروزاهای غذایی
ویتامین ها
آنتی اکسیدانت ها اسید پانتوتونیک
تیامین (B1) اسید فولیک
ریبوفلاوین (B2) کوبالامین (B12)
نیاسین اسیداسکوربیک (C)
پریدوکسین ویتامین E
موادمعدنی
بور فسفات ها کلسیم
سلنیوم کروم وانادیم
آهن روی منیزیم
آب
مکمل های مایع
نیروزاهای غذایی
عصاره های گیاهی
فیتوسترول های آنابولیک
یوهمبین
جینسنگ
موادگوناگون دیگر
گرده زنبور عسل
مکمل های رژیمی دستکاری شده
(HMB) بتا هیدروکسی بتا متیل بوتیرات
مولتی ویتامین ها / مینرال
ویتامین B15
نیروزاهای ورزشی فیزیولوژیک
متابولیسم سلول
کارنیتین کریتسین
کوآنزیم بی کربنات سدیم
هورمون / اعصاب
دی هیدرواپی آندروسترون
تستوسترون و هورمون جفت انسانی
کولین
هورمون رشد انسانی
انتقال اکسیژن
دوپینگ خون اینوزین اکسیژن
اریتروپویتین گلیسرول
مواد دارویی اصلی و روش هایی که کمیته بین المللی المپیک (IOC)ممنوع کرده (به همراه چند مثال )
مواد غیرمجاز
محرک ها (آمفتامین , کوکائین , افدرین)
موادمخدر (مخدر مسکن)
آنابولیک ها (استروئیدهای انابولیک, کلنبوترول)
مواد مدر (تولیدکننده ادرار)
هورمون های پپتید و گلیکوپروتئین و موادی از این قبیل
روش های غیر مجاز
دوپینگ تزریق خون
فریب دارویی, شیمیایی و بدنی
داروهایی که حدود معینی برای مصرف دارند.
الکل کافئین ماری جوآنا بی حس کننده های موضعی
کورتیکواستروئیدها بازدارنده های بتا
مکانیسم های پیشنهادی برای اثر کمکهای نیروافزا
11
فاکتورهای عملکرد ورزش
توان جسمانی (تولید انرژی)
توان انفجاری و قدرت
توان بالا و سرعت
استقامت توانی
توان هوازی
استقامت هوازی
نیروی ذهنی (کنترل عصبی- عضلانی)
تحریک
آرمیدگی
مزیت مکانیکی (عملکرد انرژی)
افزایش توده عضلانی / جرم بدن
کاهش توده چربی/ جرم بدن
استفاده از نیروزا در جهت افزایش توان جسمانی
افزایش حجم بافت عضلانی برای تولید انرژی بیشتر = ( توسعه قدرت )
نیروزاهای غذایی : آمینو اسیدها نیروزاهای دارویی : استروئید های آنابولیک
نیروزاهای فیزیولوژیکی : هورمون رشد انسانی
افزایش سرعت فرایند های متابولیک که منجر به تولید انرژی در داخل عضله می شوند = ( توسعه توان )
نیروزاهای غذایی : ویتامین ها نیروزاهای دارویی : محرک ها
نیروزاهای فیزیولوژیکی : کارنیتین
طول مدت تامین انرژی در عضله = ( توسعه استقامت هوازی )
نیروزاهای غذایی : کربوهیدرات ها نیروزاهای دارویی : الکل
نیروزاهای فیزیولوژیکی : کراتین
بهبود حمل ذخایر انرژی در عضله = ( توسعه استقامت )
نیروزاهای غذایی : آهن نیروزاهای دارویی : کافئین
نیروزاهای فیزیولوژیکی : دوپینگ خون
مقابله با تجمع موادی که (لاکتات , رادیکال های آزاد ) در تولید بهینه انرژی اختلال ایجاد می کند = (توسعه استقامت توانی )
نیروزاهای غذایی : ویتامین های آنتی اکسیدانت
نیروزاهای دارویی : عوامل ضد التهاب
نیروزاهای فیزیولوژیکی : بی کربنات سدیم
استفاده از نیروزاها جهت افزایش نیروی ذهنی
به عنوان محرک، عملکرد ذهنی را افزایش داده و در نتیجه باعث به حداکثر رساندن تولید انرژی می شود.
نیروزاهای غذایی: اسیدهای آمینه
نیروزاهای دارویی: آمفتامینها
نیروزاهای روان شناختی: کولین
به عنوان آرام بخش عواملی مانند برانگیختگی بیش از حد و درد را که ممکن است در عملکرد بهینه ذهنی شناختی تاثیری منفی بگذارد، کاهش می دهد.
نیروزاهای غذایی: گروه ویتامین B
نیروزاهای دارویی: ارام بخشهای ضد درد
نیروزاهای روان شناختی: بیکربنات سدیم
استفاده از نیروزاها برای افزایش مزیت مکانیکی
افزایش توده بدن توسط افزایش توده عضلانی
نیروزاهای غذایی: آمینواسیدها
نیروزاهای دارویی: استروئیدهای آنابولیک
نیروزاهای فیزیولوژیکی: کراتین
کاهش توده بدن توسط کاهش توده چربی
نیروزاهای غذایی: کروم
نیروزاهای دارویی: ادرار آورها
نیروزاهای ورزشی فیزیولوژیکی : هورمون رشد انسانی
استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک Anabolic/andrognic steroids(AAS)
طبقه بندی و کاربرد
در گروه نیروزاهای دارویی طبقه بندی می شوند.
داروهایی هستند که به تقلید از تاثیرتستوسترون، هورمون جنسی مردانه ساخته میشوند.
از راه خوراکی یا تزریقی قابل استفاده هستند.
کاربردهای مفیدی در پزشکی دارند
مصرف درمانی متعارف حدود 5 تا 10 میلی گرم در روز به صورت خوراکی می باشد.
بسیاری از ورزشکاران 300 میلی گرم یا بیشتر به صورت روزانه مصرف می کنند.
تعدادی از ورزشکاران روشی به نام انباشتن (Stacking) به کار می برند که مستلزم مصرف دو یا چند استروئید در یک زمان می باشد و به طور معمول هم استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک خوراکی و هم انواع تزریقی را شامل می شود.
عمل انباشتگی می تواند افزایش فزاینده میزان تجویز انواع استروئیدهای آنابولیک را به منظور کسب اثر بهینه شامل شود.
ورزشکاران داروهای دیگری رابرای پیشگیری از برخی اثرات نامطلوب استروئیدهای آندروژنتیک/آنابولیک به کار می برند.مثلا هورمون گنادوتروپین جفتی انسان از تحلیل بیضه ها جلوگیری می کند.آنتی استروژن در مردان می تواند از رشد سینه شبیه سینه زنان جلوگیری کند.
مصرف دو یا چند دارو در یک زمان علائمی همانند علائم استفاده نادرست چند دارویی (The polydrug abuse syndrome ) به دنبال دارد.
استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک Anabolic/andrognic steroids(AAS)
نام های تجاری و رایج برای استفاده عمومی استروئیدهای آندروژنتیک/ آنابولیک
ترکیبات خوراکی
آناوار ( اگزاندرولون ) Anavar (oxandrolone)
دیانابول (متاندروستنولون) ِDianabol (methandrostenolone)
متاندرن (متیل تستسترون ) Metandren (methyltestosterone)
وینسترول ( استانوزولول ) Winstrol (stanozolol)
پریکبولین ( متنولون ) Primcbolin (methenolone)
ترکیبات قابل تزریق
دکا-درابولین (دکانوات ناندرولون) Dec-durabolin (nandrolone decanoate)
دلاتستریل (انانتات تستسترون) Delatestryl (testosterone enanthate )
دپو- تستسترون(سیپیونات تستسترون) Depo –testosterone(testosterone cypionate )
سوسپانسیون تستسترون Testosterone suspension
استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک Anabolic/andrognic steroids(AAS)
فاکتور عملکرد ورزشی
مزیت مکانیکی و توان جسمانی : استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک عمدتا جهت افزایش توده عضلانی و متعاقبا افزایش قدرت و توان یا داشتن اندامی زیباتر در ورزش هایی مانند پرورش اندام استفاده می شوند. همچنین استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک فرایندهای ذهنی را تحت تاثیر قرار داده و موجب افزایش رفتار پرخاشگری می شوند.
نظریه
با تاثیراستروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک بر هسته سلول، محتوای پروتئینی عضله افزایش می یابد.همچنین این مواد از تجزیه بافت عضلانی پیشگیری می کنند.این فرایند احتمالا بازگشت به حالت اولیه سریع تر بعد از تمرین شدید را منجر می شود.
علاوه بر ورزشکاران قدرتی و توانی ، ورزشکاران استقامتی نیز می توانند با استفاده از این محصولات با بازگشت به حالت اولیه که امکان تمرین شدید را فراهم کنند، بهره مند شوند.
استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک Anabolic/andrognic steroids(AAS)
تاثیرات :
نتایج اکثر تحقیقات نشان می دهد که مصرف استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک(حداقل 5 تا 10 میلی گرم) که با یک برنامه تمرین مقاومتی و رژیم غذایی مناسب همرا باشد توده عضلانی بدون چربی و قدرت را افزایش می دهد. البته ورزشکاران قدرتی – توانی از بالاترین میزان تجویز دارو یا روش های انباشتگی برای افزایش توده عضلانی و قدرت استفاده می کنند.
ایمنی
استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک داروهایی قوی هستند که مصرف آن ها همراه با گستره ی از اثرات زیان بخش از جمله جوش صورت تا اختلالات تهدید کننده زندگی مانند ایجاد بیماری قلبی می باشند.
استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیکموجود در بازار سیاه حاوی ترکیباتی با کیفیت ناشناخته می باشد که خطرات جدی برای سلامت به همراه دارد.
استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک Anabolic/andrognic steroids(AAS)
جنبه های قانونی و اخلاقی :
استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک جزء بیشترین داروهایی هستند که در رقابت های ورزشی مصرف می شود. مصرف این داروها طبق نظر بیشتر هیئت های حاکمه ورزشی ممنوع اعلام شده است. و حرکتی غیراخلاقی محسوب می شود.
پخش غیر قانونی استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک در بازار سیاه جرم است و مستوجب جریمه ای معین در دادگاه ها و زندان است.
توصیه ها :
تحقیقات حاضر تاثیر نیروزایی استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک را تایید می کند. به هر حال مصرف استروئیدهای آندروژنتیک / آنابولیک توصیه نمی شود ، زیرا منع قانونی و اخلاقی داشته و خطرات جدی برای سلامتی ایجاد می کند.
تستوسترون و هورمون گنادوتروپین جفتی انسان Testosterone and human chorionic gonadotropin (hCG)
طبقه بندی و کاربرد :
تستوسترون و هورمون گنادوتروپین جفتی درگروه نیروزاهای فیزیولوژیکی قراردارند.
تستوسترون یک استروئید و هورمون جنسی مردانه است و به دو صورت خوراکی و تزریقی وجود دارد.
هورمون گنادوتروپین جفتی یک گلیکوپروتئین است که به مقدار زیاد از طریق جفت در دوران حاملگی ترشح می شود.مصرف این هورمون توسط مردان , تولید تستوسترون را تحریک می کند.
تستوسترون باعث ایجاد اثرات آنابولیکی و آندروژنیکی در مردان و زنان می شود.
اثرات آنابولیکی : افزایش تراکم استخوان و توده بدون چربی و کاهش چربی بدن
اثرات آندروژنیکی : رشد و نمو خصوصیات ثانویه جنسی در مردان (رشد موی صورت و بدن, کلفتی صدا, رشدو نمو اندام های تولید مثل)
تستوسترون و هورمون گنادوتروپین جفتی انسان
مقادیر و علت مصرف :
مصرف درمانی : درمان کم کاری غده جنسی مردان ( 75 تا 100 میلی گرم در روز ) یا برای جلوگیری ازآبستنی ( 200 تا 250 میلی گرم در روز )
مصرف ورزشی : تستوسترون در اوایل سال 1936 در بازیهای المپیک با هدف نیروزایی استفاده شد. مصرف روزانه 1000 میلی گرم یا بیشتر به مدت 12 هفته گزارش شده است.
دامنه مصرفی آن جهت نیروزایی 260 تا 600 میلی گرم, در هر هفته و به مدت 10 تا 12 هفته در مردان بیان شده است.
فاکتور عملکرد ورزشی
مزیت مکانیکی و توان جسمانی : افزایش توده عضلانی , قدرت, توان و کاهش چربی بدن یا داشتن اندامی زیباتر در ورزش هایی مانند پرورش اندام
تستوسترون و هورمون گنادوتروپین جفتی انسان
نظریه :
مکمل تستوسترون برای تحریک فعالیت آنابولیکی و افزایش توده عضله از طریق تحریک هسته های سلول عضله و افزایش تشکیل پروتئین مصرف می شود.
اثرات آندروژنیکی تستوسترون شامل افزایش اثرات روانی , انگیزش و برانگیختگی است که برای کمک به تمرین ورزشی و عملکرد بهتر پیشنهاد شده است.
تاثیرات :
مصرف مکمل تستوسترون در فعالیت های مقاومتی همراه با رژیم غذایی مناسب , توده عضله بدون چربی و قدرت عضلانی را افزایش داده تاثیر نیروزایی دارد.
در هیچ تحقیقی پتانسیل نیروزایی هورمون گونادوتروپین جفتی انسان مشخص نشده است(مگر اینکه مصرف آن تولیدتستوسترون درونی را افزایش دهد).
تستوسترون و هورمون گنادوتروپین جفتی انسان
ایمنی :
مقادیر اضافی ممکن است موجب اثرات زیان بخش مثل :
جوش صورت و پوست
طاسی زودرس
بزرگی سینه در مردان شبیه به زنان
خصلت مردانگی
کلفتی صدا در زنان
انسداد زودرس مراکز رشد در نوجوانان
افزایش پرخاشگری و رفتار های خشونت آمیز
کاهش اندازه بیضه و تولید اسپرم
هپاتیت B یا ایدز از طریق مصرف سرنگ های آلوده
مصرف بلند مدت تستوسترون خطر بیماری قلبی – عروقی و سرطان پروستات را افزایش می دهد.
تستوسترون و هورمون گنادوتروپین جفتی انسان
جنبه های قانونی و اخلاقی
مصرف تستوسترون در کمیته بین المللی المپیک به عنوان عاملی آنابولیکی و مصرف گونادوتروپین جفتی انسان به عنوان هورمونی گلیکوپروتئین ممنوع می باشد.بنابر این مصرف هر دو غیر قانونی و غیر اخلاقی است.
توصیه ها :
اگر چه این دو هورمون می توانند نیروزاهای موثر باشتد اما مصرفشان توصیه نمی شود. زیرا علاوه بر غیرقانونی و غیر اخلاقی بودن خطرات جدی برای سلامتی دارند.
هورمون رشد انسانی Human growth hormone (hGH)
طبقه بندی و کاربرد :
هورمون رشد انسانی درگروه نیروزاهای فیزیولوژیکی قراردارد.و یک هورمون آنابولیکی است.
هورمون طبیعی رشد در مغز توسط غده هیپوفیز قدامی ترشح می شود.
این هورمون رشد استخوان ها را تحریک می کند و همچنین متابولیسم کربوهیدرات, چربی و پروتئین را تحت تاثیر قرار می دهد.
شکل مصنوعی این هورمون (rhGH ) در سال 1985 از طریق مهندسی ژنتیکی ترکیبی ساخته شد و به عنوان دارو یا نیروزای دارویی طبقه بندی می شود.
بررسی های متعددی افزایش مصرف rhGH رادر ورزشکاران جوان حدود سن 14تا 15 سال نشان داده است.
rhGH از راه تزریقی مصرف می شود.
میزان مصرف :
در تحقیقات میزان مصرفی در مردان جوان تقریبا 40 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به مدت 6 هفته تخمین زده شد.
هورمون رشد انسانی Human growth hormone (hGH)
فاکتور عملکرد ورزشی :
مزیت مکانیکی و توان جسمانی : rhGH به طور عمده جهت افزایش توده عضلانی , قدرت , توان وکاهش چربی بدن و یا داشتن اندامی زیباتر در ورزش هایی مانند پرورش اندام استفاده می شود. ورزشکاران بالغ و نابالغ هورمون رشد را تا سطوح بالاتری مصرف می کنند.
نظریه :
مکمل rhGH به منظور افزایش میزان هورمون رشد در بدن طراحی شده است که تولید هورمونهای دیگر از جمله فاکتور رشد I شبه انسولین و رشد و نمو بافت عضلانی را تحریک می کند. هورمون رشد سرعت اکسیداسیون چربی را افزایش می دهد.
تاثیرات :
در افرادی که کمبود هورمون رشد دارند مصرف مکمل rhGH باعث افزایش توده بدون چربی بدن و کاهش چربی بدن می شود.
در افرادی که سطح طبیعی هورمون رشد دارند مصرف مکمل rhGH باعث افزایش توده عضله , قدرت یا عملکرد ورزشی نمی شود.
هورمون رشد انسانی Human growth hormone (hGH)
ایمنی :
ترشح اضافی هورمون رشد انسانی در هیپوفیز قدامی در بزرگسالان موجب اثرات زیان بخش مثل :
آکرومگالی
به هم فشردگی بافت های نرم صورت , دست و پا
بزرگی پاتولوژیکال ارگان های بدن مانند کبد, کلیه ها و قلب
مستعد بیماری های مزمن مانند دیابت و بیماری های عضلانی قلب
هپاتیت B یا ایدز از طریق مصرف سرنگ های آلوده
جنبه های اخلاقی :
مصرف مکمل rhGH در بیشتر جوامع ورزشی ممنوع بوده و رفتاری غیر اخلاقی محسوب می شود.
توصیه ها :
اگرچه در افرادی که سطح طبیعی هورمون رشد دارند مصرف مکمل rhGH باعث افزایش توده بدون چربی بدن می شود.اما هیچ تحقیقی مدرکی از افزایش پروتئین انقباضی عضله , قدرت یا عملکرد ورزشی موجود نیست و علاوه بر غیرقانونی و غیر اخلاقی بودن خطرات جدی برای سلامتی ورزشکاران دارد.
در برخی ورزشکاران مصرف مکمل rhGH به دلیل نگهداری آب اضافی یا مقاومت نسبت به انسولین به عملکرد اسیب می رساند. بنابراین مصرف مکمل rhGH توصیه نمی شود.
دی هیدرو اپی آندروسترون Dehydroepiandrostrone (DEHA)
طبقه بندی و کاربرد :
دی هیدرواپی آندروسترون (DEHA) یا استر آن سولفات – دی هیدرواپی آندروسترون (DEHA-S) در گروه نیروزاهای فیزیولوژیکی قراردارد.زیرا یک هورمون طبیعی استروئیدی است که توسط غده درون ریز آدرنال تولید می شود.
همچنین این ماده می تواند به عنوان نیروزای غذایی طبقه بندی شود .زیرا برخی از اشکال آن حاوی دی هیدرو اپی آندروسترون خالص یا پیشروهای گیاهی اند که در بدن به دی هیدرو اپی آندروسترون تبدیل شده و به عنوان مکمل غذایی فروخته می شوند.
بر اساس مطالعات انجام شده بر روی انسان مصرف روزانه بطور طبیعی بین 50 تا 100 میلی گرم می باشد. اما برخی از مطالعات مصرفی با میزان بالاتر, روزانه در حدود 1600 میلی گرم را گزارش کرده اند .
دی هیدرواپی آندروسترون به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف می شود.
فاکتور عملکرد ورزشی :
مزیت مکانیکی و توان جسمانی : DEHA به طور کلی جهت افزایش توده عضلانی , قدرت , توان وکاهش چربی بدن و داشتن اندامی زیباتر در ورزش پرورش اندام استفاده می شود.
دی هیدرو اپی آندروسترون Dehydroepiandrostrone (DEHA)
نظریه :
دی هیدرو اپی آندروسترون (DEHA) در بدن انسان به هورمون های دیگری از جمله تستوسترون و استروژن تبدیل می شود. برخی تحقیقات نشان می دهند که مصرف مکمل DEHA می تواند سطح سرم فاکتور رشد I شبه انسولین IGF-I را افزایش دهد. مکمل DEHA در تحریک فعالیت آنابولیکی , افزایش توده عضلانی و کاهش چربی بدن مورد بررسی قرار گرفته است.
تاثیرات :
تحقیقات انجام شده بر روی حیوانات جونده (عمدتا موش که دی هیدرو اپی آندروسترون طبیعی کمی دارند ) بیان می کنند که مکمل DEHA می تواند درصد بروز بیماری های مزمن متعددی مانند چاقی را از راه کاهش چربی و افزایش توده عضلانی کاهش دهد.
در انسان تولید دی هیدرو اپی آندروسترون طبیعی در دوران بلوغ و جوانی بالا بوده ودر سن 30 سالگی و بالاتر از آن شروع به کاهش می نماید.
برخی تحقیقات بر روی مردان و زنان سالخورده (50 تا 65 سال ) که همگی غیر فعال بودند نشان داد که مصرف 100 میلیگرم مکملDEHA در روز به مدت 3 ماه به کاهش چربی بدن و افزایش توده بدون چربی و قدرت منجر می شود و بر عکس برخی مطالعات هیچ تاثیر مفیدی از مصرف مکمل DEHA بر ترکیب بدن در افراد سالخورده و بی تحرک نشان ندادند .
دی هیدرو اپی آندروسترون Dehydroepiandrostrone (DEHA)
ایمنی:
برخی محققان اعتقاد دارند کهدی هیدرو اپی آندروسترون بطور بالینی می تواند به پیشگیری از بیماری های مزمن متعددی از جمله بیماری قلبی , دیابت و سرطان کمک کند.
بیشتر تحقیقات انجام شده بر روی انسان در مورد مکمل DEHA هیچ تاثیر جانبی و زیانبخش عمده ی را گزارش نکرده اند. اما در زنان افزایش موی صورت و کاهش HDL (احتمالا به دلیل تاثیر تستوسترون) رخ داده است.
بیشترمحققین توصیه می کنند که هیچ شخصی نباید مکمل DEHA را مصرف کند مگر با تجویز پزشک.
تاثیرات دراز مدت مصرف مکمل DEHA ممکن است سمی شدن کبد و سرطان پروستات باشد.
جنبه های قانونی و اخلاقی:
مصرف دی هیدرواپی اندروسترون طبق قوانین کمیته بین المللی المپیک ممنوع است.زیرا این ماده یک کورتیکواستروئید است که می تواند تولید تستوسترون را تحریک کند.بنابراین دارای خواص آنابولیکی است .
توصیه ها :
مصرف این مکمل بویزه برای جوانان و ورزشکاران توصیه نمی شود. برخی از محققان پزشکی نشان داده اند که مکمل دی هیدرواپی اندروسترون می تواند خطراتی برای سلامتی داشته باشد.
کراتین Creatin
طبقه بندی و کاربرد :
کراتین در گروه نیروزاهای فیزیولوژیکی قراردارد.اما بعضی این ماده را به عنوان نیروزای غذایی در نظر می گیرند.
کراتین یک آمین و سازنده غذایی طبیعی است که به مقدار اندک در غذاهای حیوانی موجود است. کراتین در کبد از آمینو اسیدهای متعدد سنتز می شود.
بیشتر تحقیقات اثر نیروزایی مکمل کراتین را با مصرف تقریبی روزانه 20 تا 30 گرم ( معادل 4 یا 5 دوز در روز) به مدت 5 تا 7 روزنشان داده اند.
رایج ترین شکل مصرف آن پودر مونوهیدرات کراتین (Monohyrate ) است که به همراه مایعات مصرف می شود.تیم های ورزشی زیادی مکمل کراتین را مصرف می کنند.
فاکتور عملکرد ورزشی :
توان جسمانی و مزیت مکانیکی : مکمل کراتین جهت افزایش سرعت و توان در رقابت های ورزشی استفاده می شود که انرژی آن عمدتا از دستگاه فسفاژن ATP-CP تامین می شود. همچنین این مکمل باعث افزایش توده بدن می شود.
کراتین Creatin
نظریه :
میزان نیاز روزانه طبیعی کراتین تقریبا 2 گرم است. این مقدار برای تولید سطح کراتین فسفات (CP) بین عضلانی در حد طبیعی کافی است.
مصرف مکمل کراتین میزن کل انباشتگی کراتین بدن را افزایش داده وبه طور نظری تولید CP کراتین فسفات را تسهیل می کند . در پی شکسته شدن کراتین فسفات انرژی مورد نیاز جهت سنتز مجدد و سریع ATP در فعالیت های شدید 5 تا 10 ثانیه ی مانند مسابقات سرعتی 50 تا 100 متر تامین می گردد. خستگی در چنین مسابقاتی به علت کاهش سریع CP است.از این رو بازیابی سریعتر CP تشکیل ATP را افزایش داده و عملکرد را در ورزش هایی با سرعت و توان بالا بهبود می بخشد.
تاثیرات :
مطالعات متعددی نشان داده اند که مصرف مکمل خوراکی کراتین روزانه به مقدارتقریبی 20 تا 30 گرم به مدت 5 تا 7 روزبه طور محسوسی غلظت کراتین آزاد عضلانی و CP را در مدت استراحت و بازگشت به حالت اولیه بعد از ورزش شدید افزایش می دهد.
گیاه خواران که جذب کراتین غذایی محدودی دارند, بیشتر از مصرف مکمل کراتین سود می برند.
مصرف کراتین به همراه گلوکز جذب کراتین در داخل بدن را افزایش می دهد.
کراتین Creatin
تاثیرات :
به طور کلی تحقیقات میدانی کنترل شده تاثیر نیروزایی مکمل کراتین بر دوهای سرعت 60 متر و شنای سرعتی 25 یا 50 متر را نشان نداد.
برخی تحقیقات افزایش محسوس نیروی عضلانی را در فعالیت های تکراری 4 تا 10 ثانیه ی مقاومتی ایزوکنتیک , ایزومتریک و ایزوتونیک را نشان دادند.
بر اساس برخی تحقیقات مکمل کراتین به عنوان بافر در عضله به کار میرود و می تواند انباشتگی لاکتات را کاهش داده و عملکرد را درمسابقات ورزشی مربوط به دستگاه انرژی اسید لاکتیک افزایش دهد.
مصرف مکمل کراتین برروی عملکردهای ورزش هایی که به دستگاه انرژی اکسیژن وابسته اند زیان بخش است.
از یافته های مشترک در بیشتر تحقیقات انجام شده , افزایش توده بدن است. با یک هفته مصرف مکمل کراتین توده بدن حدود 0/9 تا 2/2 کیلوگرم افزایش یافت. هنوز مشخص نیست که افزایش توده بدن به علت وجود بافت بدون چربی (عضله) است یا اضافه وزن مربوط به وزن آب همراه با کراتین می باشد.کاهش ادرار در هنگام مصرف مکمل کراتین نشانه ای غیر مستقیم از نگهداری مایع در بدن است .
کراتین Creatin
ایمنی:
برخی از محققین پیشنهاد می کنند , مصرف مکمل کراتین می تواند علت گرفتگی عضلانی ناشی از افزایش آب عضله در نتیجه رقیق شدن سطح الکترولیت ها باشد.
جنبه های قانونی و اخلاقی:
مصرف کراتین برای ورزشکاران قانونی است. ولی می تواند با مفاهیم عمومی قانون ضد دوپینگ کمیته بین المللی المپیک مغایر باشد و آن زمانی است که مصرف یک ماده به مقدار غیرطبیعی , عملکرد ورزشی را افزایش دهد.
توصیه ها :
مکمل کراتین نیروزایی موثر برای فعالیت های ویژه ورزشی است که مربوط به دستگاه انرژی ATP-CP می باشند ودر خصوص فعالیت های تکراری با توان بالا و دوره های بازگشت به حالت اولیه کوتاه مدت مورد استفاده قرار می گیرد.
مصرف روزانه 20 گرم ( 4 وعده و هر بار 5گرم ) سطح کراتین عضله را در مدت 5 تا 7 روز افزایش می دهد.ذخیره سازی کراتین در عضله با مصرف 90 گرم از کربوهیدرات در هر وعده 5 گرمی افزایش می یابد.
روش آهسته تر مصرف روزانه 3 گرم از کراتین به مدت 1 ماه است .( 2 گرم در روز سطح کراتین عضله را حفظ خواهد کرد )
مصرف مکمل کراتین در رشته های ورزشی استقامت هوازی توصیه نمی شود. زیرا افزایش توده بدنی به عملکرد آسیب می رساند.
کارنتین (ال – کارنتین) Carnitine (L-Carnitine)
طبقه بندی و کاربرد
کارنتین مکملی غذایی است که در گروه نیروزاهای فیزیولوژیکی قرار دارد. از نقطه نظر بیولوژیکی، شکل فعال آن در بدن ال-کارنتین است. اگر چه ال-کارنتین ماده ای شبه-ویتامین است، اما ماده غذایی و ضروری در نظر گرفته نمی شود، چرا که در بدن از اسیدهای آمینه متعددی تشکیل می شود.
منابع غذایی و ضروری اصلی کارنتین شامل فرآورده های گوشت و شیر است. فرآورده های تجاری ال-کارنتین به طور مجزا یا در ترکیب با سایر نیروزاهای غذایی فروخته می شوند. میزان مصرفی توصیه شده روزانه 0/5 تا 6 گرم در دوره های 1 روزه تا 4 هفته ای است.
فاکتور عملکرد ورزشی
توان جسمانی: ال-کارنتین به طور عمده جهت افزایش استقامت توانی و توان هوازی و استقامت در رقابتهای مربوط به دستگاه های انرژی اسیدلاکتیک و اکسیژن بررسی شده است.
کارنتین (ال – کارنتین) Carnitine (L-Carnitine)
نظریه
ال-کارنتین به عنوان کوفاکتور برای آنزیمهای متعدد در سلول عضلانی لازم است و متابولیسم اسیدهای چرب و انرژی سوبسترا را برای چرخه ی کربس به روشهای مختلف تحت تاثیر قرار می دهد و نقش مهمی برای عملکرد ورزشی دارد.
مکمل ال-کارنتین متابولیسم اسیدهای چرب را تحت تاثیر قرار داده و انتقال زنجیره ی بلند اسیدهای چرب به داخل میتوکندری را به منظور تولید انرژی تسهیل می کند.
افزایش اکسیداسیون اسیدهای چرب، مصرف کربوهیدرات را به عنوان منبع انرژی کاهش می دهد و گلیکوژن عضله را برای مراحل آخر رقابتهای استقامتی هوازی و تداومی ذخیره می کند.
تاثیر متابولیکی دیگر ال-کارنتین تسهیل ورود پیروات (محصول فرعی ناشی از شکستن گلوکز)1 به داخل میتوکندری جهت تولید انرژی است. به طور نظری، مکمل ال-کارنتین می تواند تجمع اسیدلامتیک را کاهش می داده و استقامت در توان بی هوازی را بهبود بخشد.
کارنتین (ال – کارنتین) Carnitine (L-Carnitine)
تاثیرات
برای این که مکمل ال-کارنتین موثر واقع شود، باید سطح کارنتین عضله افزایش یابد. مکمل ال-کارنتین سطح پلاسمایی ال-کارنتین را در انسان افزایش می دهد. اما به نظر نمی رسد سطح ال-کارنتین عضله، پس از 2 هفته به میزان 4 تا 6 گرم موثر باشد.
به نظر می رسد مکمل ال-کارنتین تجمع اسیدلاکتیک را در هنگام فعالیت ورزشی شدید کاهش می دهد. این یافته ها با انجام مطالعات کنترا شده ی متعدد و از طریق اندازه گیری سطح لاکتات خون پس از فعالیتهای ورزشی مانند دوی 600 متر، 4 دقیه دویدن با سرعت بالا، دوی 5 کیلومتر و آزمونهای تکراری دوچرخه سواری یک دقیقه ای شدید اثبات شده است.
تحقیقات متعدد دیگری، نشان داد با به کارگیری روشهایی از جمله رژیم بارگیری چربی یا تهی سازی گلیکوژن عضله جهت تسهیل در مصرف اسیدهای چرب به عنوان منبع انرژی هیچ تاثیری از ال-کارنتین بر روی نسبت تبادل تنفسی گزارش نشد.
کارنتین (ال – کارنتین) Carnitine (L-Carnitine)
تاثیرات
تاثیر مکمل ال-کارنتین برVO2max نیز مبهم است. دو تحقیق دیگر، پیشرفت هایی را به میزان 6 درصد در VO2maxپس از مصرف روزانه ی 4 گرم به مدت 2 هفته نشان دادند. سه تحقیق دیگر، تغییر و تاثیر محسوسی را مبنی بر مصرف روزانه 2 تا 3 گرم به مدت 1 تا 4 هفته گزارش نکردند.
مکمل ال-کارنتین بر فعالیتهای ورزشی استقامتی هوازی تداومی هیچ تاثیری را مبنی بر اینکه برای ذخیره گلیکوژن عضله مفید باشد، ندارد. ذخیره ی گلیکوژن عضله یکی از نظریه های بنیادی مکمل ال-کارنتین است و به این جهت اثبات اعتبارش به تحقیق نیاز دارد.
هنگامی که از ال-کارنتین استفاده می شود، عملکرد جسمانی بهبود می یابد. اما دلیل مستدلی وجود ندارد که مصرف مکمل ال-کارنتین توان جسمانی را در فرد سالم در مورد هر یک از دستگاههای انرژی اسیدلاکتیک یا اکسیژن افزایش می دهد.
کارنتین (ال – کارنتین) Carnitine (L-Carnitine)
ایمنی
به نظر می رسد مکمل ال-کارنتین از نظر دارویی، بی خطر باشد. مقادیر روزانه 2 تا 6 گرم به مدت یک ماه، هیچ گونه تاثیر جانبی را نشان نداده است. مصرف مقادیر بیشتر موجب اسهال می شود.
مصرف دی ال-کارنتین1 ممکن است از عملکردهای ال-کارنتین طبیعی بدن جلوگیری کند، بنابراین مصرف آن توصیه نمی گردد.
جنبه های قانونی و اخلاقی
مصرف مکمل کارنتین قانونی و اخلاقی است.
توصیه ها
مکمل کارنتین به عنوان روشی جهت بهبود عملکرد ورزشی توصیه نمی شود.
اطلاعات علمی کمی درباره کارایی واقعی و تاثیر نیروزایی آن وجود دارد. برخی از اطلاعات نشان می دهند که مصرف مکمل ال-کارنتین اکسیداسیون اسیدچرب را افزایش می دهد و این امر در فعالیتهای ورزشی استقامت هوازی و تداومی برای بهبود عملکرد مفید است. ورزشکار استقامتی و گیاه خوارانی که هیچ گونه فرآورده حیوانی مصرف نمی کنند می توانند جهت افزایش سطح پایین ال-کارنتین عضله از مکمل ال-کارنتین استفاده کنند.
کوانیزم Q10 (کو Q10 ، یوبیکینون)
طبقه بندی و کاربرد
کوانیزم Q10 معروف CoQ10 یوبیکینون مکمل غذایی است که در گروه نیروزاهای غذایی قرار دارد. مکمل کوانیزم Q10 به شکل قرص، کپسول و عصاره یا در ترکیبی با سایر نیروزاهای غذایی مانند اینوزین و ویتامین E وجود دارد.
محققان، میزان مصرفی آن را از 100 تا 150 میلی گرم در روز و به مدت چندین ماه پیشنهاد کرده اند.
فاکتور عملکرد ورزشی
توان جسمانی: مکمل کوانیزم Q10 جهت افزایش توان استقامت هوازی در رقابتهای ورزشی بررسی شده است که اساسا انرژی آن از دستگاه اکسیژن ناشی می شود.
کوانیزم Q10 (کو Q10 ، یوبیکینون)
نظریه
کوانیزم Q10 در فرآیندهای متابولیکی فعالیت دارد که برای عملکرد بهینه دستگاه انرژی اکسیژن مهم است. کوانیزم Q10 در میتوکندری همه ی بافتها یافت می شود و جزء مهمی از دستگاه انتقال الکترون است که ATP را از طریق فرآیندهای اکسیداتیو تولید می کند.
کوانیزم Q10 یک آنتی اکسیدانت است و از آسیب سلولی در نتیجه ی تولید رادیکالهای آزاد اکسیژن در هنگام ورزش هوازی شدید جلوگیری می نماید.
براساس تحقیقات مشخص شده است مصرف مکمل کوانیزم Q10 عملکرد قلبی، VO2max و عملکرد ورزشی را در بیماران قلبی بهبود می بخشد.
طرفداران کوانیزم Q10 معتقدند که کوانیزم Q10 نیروزای ورزشی موثری برای سلامتی ورزشکاران استقامتی می باشد.
کوانیزم Q10 (کو Q10 ، یوبیکینون)
تاثیرات
اگرچه برخی از مطالعات در مورد کاربردهای بالینی کوانیزم Q10 موید این امر است که کوانیزم Q10 نیروزایی موثر است، اما در این مطالعات یک یا چند مورد کاستی در روش شناسی پژوهش، مانند عدم وجود گروه کنترل و عدم دارونما وجود دارد که در مقالات و مجلات علمی، چاپ نشده است.
تحقیقات کنترل شده، تاثیر مکمل کوانیزم Q10 را به عنوان نیروزا تایید نمی کند که مصرف مکمل می تواند در فعالیتهای ورزشی بی هوازی به عملکرد آسیب برساند.
ایمنی
به نظر می رسد مصرف روزانه ی مکمل کوانیزم Q10 در مقادیر 100 تا 150 میلی گرم به مدت چند ماه بی خطر باشد. در بیشتر موارد که این مقدار از داروی تجویزی مصرف شد، هیچ تاثیر زیان بخشی ملاحظه نشد.
جنبه های قانونی و اخلاقی
مصرف مکمل کوانیزم Q10 در رقابتهای ورزشی، قانونی و اخلاقی است.
توصیه ها
بر اساس مدارک علمی موجود، مکمل کوانیزم Q10 نیروزای موثری نیست و مصرف آن توصیه نمی شود.
بور Boron
طبقه بندی و کاربرد
بور، ماده ی معدنی غیرضروری است که در گروه نیروزاهای غذایی قرار دارد. بور به طور طبیعی در بسییاری از غذاهای گیاهی، به ویژه خشکبار، آجیل، سس، سیب و آب انگور یافت می شود. هیچ گونه جیره غذایی پیشنهادی برای بور توصیه نشده است. به هر حال، به نظر می رسد بور نقش بسیار مهمی در متابولیسم انسان از جمله افزایش مواد معدنی استخوان ایفا می نماید. دانشمندان متعددی بیان می کنند بور ماده ی غذایی و بالینی مهمی است.
مکملهای بور به طور تجاری به شکل قرص و برخی دیگر برای ورزشکاران به شکل مخلوطهای استروئیدی موجود هستند. میزان تجویز برای انسان، به طور میانگین 2.5 میلی گرم در روزو تقریبا به مدت 2 ماه می باشد.
فاکتور عملکرد ورزشی
مزیت مکانیکی و توان جسمانی: مکمل بور جهت کاهش چربی بدن، افزایش قدرت، توان و توده ی عضلانی یا داشتن اندامی زیباتر در ورزشهایی مانند پرورش اندام مورد بررسی قرار گرفته است.
بور Boron
نظریه
در تحقیقی که به منظور ارزیابی تاثیر مکمل بور بر مواد استخوان صورت گرفت، زنان پس از یائسگی برای مدت 4 ماه از مصرف بور محروم شدند و سپس مکمل بور را به مدت 48 روز مورد استفاده قرار دادند. یکی از تاثیرات مهم در این مطالعه، افزایش سطح سرم تستوسترون بعد از دوره ی مصرف بور بود. به زودی تبلیغات هدفمندی برای مکملهای بور جهت استفادهی ورزشکاران انجام گرفت و پیشنهاد شد که مکمل بور سطح سرم تستوسترون را در بدن افزایش داده و فعالیت آنابولیکی را با افزایش متعاقب در توده عضلانی و کاهش چربی خون تحریک می نماید.
تاثیرات
مطالعات متعدد نشان داده است که مکمل بور سطح سرم تستوسترون را در زنان یا مردانی که رژیم غذایی ویژه ای مصرف می کنند، افزایش نمی دهد. به علاوه تحقیقات انجام شده روی ورزشکاران پرورش اندام هیچ تاثیر مهمی از مصرف مکمل بور را بر سطح سرم تستوسترون، توده ی بدنی بدون چربی، چربی بدن یا افزایش قدرت گزارش نکرد. در نتیجه به نظر می رسد که بور نیروزای موثری نباشد.
بور Boron
ایمنی
اگرچه هیچ جیره غذایی توصیه شده ای برای بور موجود نیست، اما محققی پیشنهاد کرده است که همه ی ما در روز به مصرف حدود 1 میلی گرم بور نیاز داریم و مصرف 10 میلی گرم در روز بی خطر است. مصرف 50 میلی گرم یا بیشتر در روز سمی می باشد و موجب اختلال در اشتها و گوارش می شود.
جنبه های قانونی و اخلاقی
مصرف مکملهای بور در مسابقات ورزشی قانونی و اخلاقی است.
توصیه ها
بر اساس مدارک علمی موجود، مکمل بور نیروزای موثری نیست. بنابراین مصرف آن توصیه نمی شود.
اسیدهای آمینه شاخه دار (BCAA)
طبقه بندی و کاربرد
لوسین، ایزولوسین و والین سه اسید آمینه ی شاخه دار ضروری هستند که در گروه نیروزاهای غذایی قرار دارند اسیدهای آمینه ی شاخه دار سازنده های طبیعی غذاهای غنی از پروتئین هستند. جیره غذایی توصیه شده برای مصرف اسیدهای آمینه شاخه دار در حدود کمتر از 3 گرم در روز است که به آسانی در رژیم غذایی ویژه موجود است.
مکملهای اسیدهای آمینه ی شاخه دار به طور تجاری به شکل قرص یا پودر موجود هستند که غالبا با اسیدهای آمینه دیگر ترکیب شده اند.
اسیدهای آمینه ی شاخه دار به صورت ترکیبی در نوشیدنی های ورزشی موجود است.
در برخی از مطالعات، مقدار مصرف اسیدهای آمینه شاخه دار به شکل قرص از 5 تا 20 گرم در روز و به صورت محلول مایع حدود 1 تا 7 گرم در هر لیتربیان شده است.
فاکتور عملکرد ورزشی
نیروی ذهنی و توان جسمانی : اسیدهای آمینه ی شاخه دار به طور کلی جهت پیشگیری از خستگی ذهنی و در نتیجه افزایش عملکرد در انجام فعالیتهای استقامتی هوازی تداومی مانند دوی استقامت، دوچرخه سواری، حتی مسابقات تنیس و یا فوتبال مورد بررسی قرار گرفته است.
.
اسیدهای آمینه شاخه دار (BCAA)
نظریه
سطح پایینی از اسیدهای آمینه شاخه دار به همراه سطح بالای تریپتوفان آزاد در خون موجب خستگی مرکزی می شود. تریپتوفان آزاد برای تشکیل سروتونین( میانجی عصبی مغز) لازم است و می تواند عملکرد دستگاه عصبی مرکزی را کاهش داده و موجب خواب آلودگی و خستگی شود.
به طور نظری مکمل اسیدهای آمینه شاخه دار به نگه داری بهتر تریپتوفان آزاد کمک می کند و از ورود سریع تریپتوفان آزاد به داخل مغز جلوگیری کرده و در نتیجه از خستگی مرکزی جلوگیری می نماید.
تاثیرات
اگرچه، نظریه ی بنیادی قابلیت مکمل اسیدهای آمینه شاخه دار به منظور جلوگیری از خستگی دستگاه عصبی مرکزی، منطقی می باشد اما یافته های مطالعاتی اخیر نتیجه ی قطعی را بازگو نمی کند.
اسیدهای آمینه شاخه دار (BCAA)
ایمنی
به طور نسبی، اسید آمینه شاخه دار مکملهای بی خطر هستند. آنها معمولا در مواد غذایی حاوی پروتئین و در غذاهای روزمره یافت می شوند.
بعضی از متخصصان ورزشی معتقدند که مصرف مقادیر اضافی مکملهای اسیدهای آمینه شاخه دار می تواند از جذب اسیدهای آمینه دیگر در بدن جلوگیری کند.
مصرف زیاد اسیدهای آمینه شاخه دار می تواند درد معده و روده را به دنبال داشته باشد، چرا که آنها آب را در ناحیه ی روده ای نگاه می دارند. جهت اطمینان، توصیه می شود از محلول 7 گرم در هر لیتر استفاده شود.
جنبه های قانونی و اخلاقی
مصرف مکملهای اسیدهای آمینه شاخه دار قانونی است. اگر مشخص شود که آنها نیروزاهایی موثرند. مصرف آنها غیر اخلاقی است.
اسیدهای آمینه شاخه دار (BCAA)
توصیه ها
کربوهیدرات در رقابتهای استقامتی هوازی و تداومی سوخت اصلی محسوب می شود و معمولا چنین ورزشکارانی قبل از مسابقه، کربوهیدرات مصرف کرده و در حین مسابقه از نوشیدنیهای حاوی کربوهیدرات استفاده می کنند. به نظر می رسد افزودن اسیدهای آمینه شاخه دار به محلول مزیت اضافه ای را فراهم نمی کند، اما هیچ کدام از آنها نیز در افزایش عملکرد استقامت هوازی اثری زیان بخش ندارند.
اگر از نظر غذایی کربوهیدرات به مقدار کافی مصرف نشود، مصرف مکمل اسیدهای آمینه شاخه دار می تواند مفید باشد. تحقیقات بیشتر بینش بهتری را نسبت به اثرات بالقوه ی نیروزایی مکملهای اسیدهای آمینه شاخه دار فراهم می نماید.