بسم الله الرحمن الرحیم
پارک ملی کیاسر
موضوع مقاله: ارزشگذاری خدمات و کارکردهای بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر
استاد محترم:
دانشجو :
تعریف جنگل
جنگلها از ارزشمندترین بوم نظامهای (اکوسیستمهای) خشکیاند که کالاها و خدمات متنوعی مانند تولید فرآوردهای چوبی و غیر چوبی، حفاظت از منابع آب، خاک، تنوع زیستی، تنظیم گاز و غیره را فراهم میآورند. اما متاسفانه این گونه خدمات بوم نظامی با وجود اهمیت و ارزش فراوان، به واسطه برخورداری از ماهیت کالاهای عمومی، سهمی در معادلههای اقتصادی ندارد و به طور کافی کمی نمیشوند و در چارچوب نظام بازار مورد توجه قرار نمیگیرند.
پارک ملی کیاسربا گستره 9528/97هکتار10کیلومتری جنوب شهر کیاسر و 70کیلومتری جنوب شهر ساری میباشد.این منطقه کوهستانی در قسمت های میان بند و بالا بند جنگل های خزری واقع شده که به صورت جنگل های طبیعی دست نخورده و اراضی مرتعی مشجر وصخره ای است.
بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر شامل تیپهای جنگلی ممرز و راش، بلوط ممرز میباشد که در کل مساحت6672/62 هکتار معادل 70/02درصد از مساحت پارک را به خود اختصاص داده است .این بوم نظام شرایط خاصی برای زندگی گونه های مختلف گیاهی و جانوری فراهم کرده و دارای تنوع گونه ای بالایی است.
1.ارزشگذاری کارکرد تولیدی
پارک ملی کیاسر دارای 9 گونه درختان مثمر، قابل استفاده و عرضه به بازار شامل؛ ازگیل، ولیک، سیب وحشی، گلابی وحشی و گوجه وحشی میباشد. با توجه به گستره بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر، مجموع ارزش سالانه فرآوردههای غیرچوبی بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر معادل 5/7 میلیون ریال (معادل0/057 میلیارد ریال) و ارزش هر هکتار آن 0/0058 میلیون ریال برآورد خواهد شد.
2.ارزشگذاری کارکرد حفاظت آب
کارکرد حفاظت آب بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر شامل ذخیره آب (آب نفوذی)، تنظیم آب جاری (آب غیرنفوذی) و کنترل سیل میباشد.
ارزشگذاری کارکرد ذخیره آب باران
ارزشگذاری کارکرد تنظیم آب جاری
ارزشگذاری کارکرد کنترل سیل
نقش بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر در کاهش شرایط سیلخیزی را میتوان از طریق میزان زیانهایی که در نتیجه بهرهبرداری غیر اصولی و یا تغییر کاربری به اشکال مختلف به وجود میآید به دو شکل هزینه جبران زیانهای پس از رخداد سیل و یا هزینه مهار و کنترل سیلاب ناشی از نبود شرایط مطلوب و یا بهرهبرداری بی رویه از این جنگلها برآورد کرد.
3.ارزشگذاری کارکرد حفاظت خاک
کاهش استفاده نکردن از زمین زراعی
بنابر محاسبات انجام گرفته، گستره کاهش یافته استفاده نکردن از زمین بوسیله جنگلهای پارک کیاسر معادل 13/93 هکتار در سال به دست آمد.سود اقتصادی سالانه فعالیت های کشاورزی (زراعی وباغی) در سال 1393 حدود 2856721 میلیون ریال در هکتار بوده است. که این میزان به عنوان هزینه فرصت کاهش استفاده نکردن از زمین کشاورزی بوسیله بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر درنظر گرفته شد. بنابراین، ارزش میزان کاهش استفاده نکردن از زمین بوسیله این جنگلها معادل 39/80 میلیون ریال برآورد شد و ارزش سالانه هر هکتار از این جنگلها برای کاهش استفاده نکردن از زمین 5964/67 ریال (0/006 میلیون ریال) محاسبه شد.
جلوگیری از افزایش گل و لای و رسوب
جنگلهای پارک سالانه حدود16708/25متر مکعب از ایجاد گل ولای جلوگیری می کنند.
یک کارگر ساده می تواند روزانه 2/6 متر مکعب گل ولای را انتقال دهد. میانگین دستمزد روزانه هر کارگر در سال 1393 300000 ریال میباشد.هزینه جمع آوری یک متر مکعب از گل ولایورسوب 115384/6154 ریال در متر مکعب ارزش سالانه هر هکتار از بوم جنگلی پارک ملی کیاسر در کاهش ایجاد گل ولای ورسوب 288923/25 ریال می باشد.
کاهش رسوبگذاری سدها و مخازن آب
در این تحقیق هزینه ساخت سدها و مخازن آب به عنوان هزینه فرصت در تعیین ارزش کاهش رسوبگذاری خاک بوسیله جنگلهای پارک در نظر گرفته شد.
میزان کاهش رسوبگذاری به وسیله این جنگل ها معادل 10442/65 متر مکعب درسال است.
هزینه هر سد بتنی به ازای هر متر مکعب حداقل 25879/27 ریال برآورد شده است.
ارزش اقتصادی پارک ملی گیاسر در کاهش رسوب گذاری سدها 270/25 میلیون ریال است.
ارزش سالانه هر هکتار کاهش رسوب گذاری 0/405 میلیون ریال می باشد.
حفظ حاصلخیزی خاک
جنگلها میتوانند بوسیله کاهش فرسایش خاک، حاصلخیزی آن، عنصرهای اصلی و ضروری برای رشد گیاهان مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم را حفظ کنند.
نقش جنگلها برای حفظ مواد N ، P و K 5 کیلوگرم در هکتار به ترتیب 9/7،0/81،19/5
با توجه به محاسبات صورت گرفته بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر50124/72 تن از فرسایش خاک جلوگیری می کند.که در مجموع منجربه حفظ عناصر نیترات ،فسفر و پتاسیم به میزان 490/72،40/60،977/43 کیلوگرم میشود. ارزش کل آنها به ازای قیمت هر کیلوگرم کود(20،20،20) NPK موجود در بازار در سال 1393 برابر70000 ریال 33796/1 میلیون ریال به دست می آید.
ارزش اقتصادی با روش هزینه جایگزین مواد مغذی 33796/1 میلیون ریال
ارزش سالانه هر هکتار در حفط حاصلخیزی5/064 میلیون ریال تعیین شده.
4.ارزش اقتصادی کارکرد خاکزایی
زمان لازم برای تشکیل یک سانتیمتر خاک 100سال
برای بوم نظام جنگلی کیاسر که 6672/62هکتار وسعت دارد حجم خاک تولید شده بصورت زیر محاسب می شود:6672/62 *%100=6672/62تن وسعت اراضی
متوسط وزن خاک های منطقه 1/2گرم برسانتی متر مکعب می باشد بر این پایه 8007/144 تن خاک در یک سال در جنگل تولید شده است.
حال به منظور تعیین ارزش اقتصادی کارکرد خاکزایی میتوان از روش هزینه جایگزینی مواد مغذی استفاده کردعنصرهای نیتروژن، فسفر و پتاسیم به ترتیب9/7،0/81،19/5 کیگوگرم در هکتار قیمت 700000 ریال
ارزش کارکرد خاکزایی بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر 5398/7367 میلیون ریال برآوردشده است.
5.ارزشگذاری کارکرد تنظیم گاز(جذب کربن و عرضه اکسیژن)
بر پایه فرمول فتوسنتز و تنفس، بوم نظام جنگل 264گرم 2Co را برای تولید 164گرم ماده خشک جذب میکند. به عبارت دیگر 1/63 گرم CO2 و1/2 گرم اکسیژن برای تشکیل یک گرم ماده خشک لازم است.
متوسط رشد سالانه جنگل های پارک 2/60 متر مکعب درهکتار است.
مجموع رشد سالانه جنگل های پارک باتوجه به گستره 6672/62 هکتاری آن،17348/81 متر مکعب خواهد شد.
تعیین ارزش جذب دی اکسید کربن
برای محاسبه توان جذب CO2 توسط جنگل های پارک باید کل کربن ذخیره شده Cتوسط بوم نظام جنگلی پارک را برآورد کرد. میزان C از رابطه C=C1+C2+C3+C4 بدست می آید 117565/3تن در سال حدود17میلیون تن برآورد میشود. بعبارت دیگر، هر هکتار از عرصهی 6672/62 هکتاری جنگل های پارک 17/61 تن CO2 در سال(4/80تن کربن) جذب می کند که مجموع کربن جنگل های پارک 32028/58 تن می باشد.
تعیین ارزش تولید اکسیژن
1/2تن اکسیژن هنگامی که یک تن ماده خشک تشکیل می شود آزاد میگردد.
اکسیژن عرضه شده بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر،با توجه به میزان سالانه 14659/7 تن ماده خشک این جنگل ها معادل 17591/7 تن در سال برآورد شد.
هر هکتار بوم جنگلی 2/63 تن اکسیژن آزاد میسازد
هر هکتار پوشش جنگلی پارک سالانه نیاز اکسیژن10/54 نفر راتامین می کند به عبارت دیگر سالانه اکسیزن 70366/78 نفر را تامین میکند.
هزینه تولید هر تن اکسیژن در واحدهای تولیدی اکسیژن صنعتی و پزشکی در سال 1393 به طور متوسط 500هزار ریال بوده است.
(1/32میلیون ریال) ریال1315000=2/63*500000
ارزش هر هکتار از این جنگل ها برای تولید وآزاد سازی اکسیژن 1/32 میلیون ریال است.
ارزش کل آن 8774/50 میلیون ریال برآورد شده است.
6.ارزشگذاری کارکرد تفریحی و حفاظتی بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر
با توجه به نرخ بهره 20درصد ارزش ریالی کارکرد حفاظتی هر هکتار بوم نظام جنگلی در سال1393 6میلیون ریال بدست آمده که بدین صورت ارزش ریالی کارکرد حفاظتی بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر با این میانگین40000 میلیون ریال محاسبه شد.
با توجه به نرخ بهره 20 در صد ارزش ریالی کارکرد تفریحی هر هکتار بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر 20میلیون ریال در سال 1393 به دست آمده است. ارزش ریالی کارکرد تفریحی بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر 133452/40 میلیون ریال برآورد شد.
بحث و نتیجه گیری
کارکرد حفاظت آب بیشترین درصد
ارزش اقتصادی کل را در بین دیگر کارکردها به خود اختصاص داده است (75/96درصد) بعد کار کرد تنظیم گاز
کارکردهای خاکزایی و تولیدی کمترین درصد از ارزش کل را به خود اختصاص دادهاند.
لذا با توجه به نقش با اهمیت این بوم نظام طبیعی در عملکردهای زیست محیطی، پیشنهاد میشود برای استفاده از این خدمات، ازتخریب بوم نظام جنگلی جلوگیری شده و احیای آنها هر چه زودتر در دستور کار قرار گیرد و همه ساله نقش این کارکردها در برنامه ریزیها، سیاستگذاریها و تصمیم گیریها در نظر گرفته شود. همچنین بنابر نتایج بررسی، ارزش کل کارکردهای بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسرمعادل 2132/64میلیارد ریال بدست آمده است. لذا پیشنهاد میشود در تهیه حیاب های مالی به ویژه در استان مازندران، ارزش و نقش واقعی بوم نظام جنگلی پارک ملی کیاسر، با توجه به کارکردها و خدمات مختلف ارائه شده توسط این منبع تجدیدشونده مشخص گردد.
توجه به ماده 95 برنامه چهارم و 181 برنامه پنجم توسعه کشور به بانک مرکزی و دیگر دستگاههایی که در تنظیم و تهیه GDP و GNP تلاش میکنند پیشنهاد میشود حساب اقماری برای ارزشهای غیر بازاری بوم نظامهای پارکهای ملی ایجاد کنند و همه ساله نقش این خدمات را دربرنامه ریزی کلان و ارائه بودجه برای حفاظت این پارکها در نظر گیرند.
پایان
پایان
باتشکر از توجهتان
زندگی شاید آن لبخندی ست، که دریغش کردیم/ زندگی زمزمه پاک حیات ست، میان دو سکوت/ زندگی، خاطره آمدن و رفتن ماست…..
سهراب سپهری