ارتباط و علیت
ASSOCIATION & CAUSATION
ارتباط Association
ارتباط یا رابطه را می توان بروز همزمان دو متغیر تعریف کرد که بیش از آنچه احتمالی باشد روی داده باشد.
بعبارت دیگر زمانی گفته می شود که وقایع با یکدیگر رابطه دارند که
آن وقایع خیلی بیشتر از آنچه هر یک از آنها به صورت احتمالی بروز
می کنند با هم روی می دهند.
همبستگی Correlation
نشانه درجه رابطه بین دو ویژگی است.
ضریب همبستگی از 1- تا 1+ تغییر می کند..
نمی توان همبستگی را برای توجیه علیت بکار برد.
همبستگی خطر را اندازه نمی گیرد.
علیت, همبستگی را نشان می دهد ولی همبستگی, علیت را نشان نمی دهد.
همبستگی Correlation
انواع :
ارتباط کاذب (ساختگی)
ارتباط غیر مستقیم
ارتباط مستقیم (علیتی)
ارتباط علیتی تک به تک
ارتباط چند عاملی
ارتباط Association
اثبات رابطه علیتی
ارتباط کاذب
سئوال : آیا خانه برای زایمان مناسب تر از بیمارستان است ؟!!
اثبات رابطه علیتی
ارتباط غیر مستقیم
رابطه ای آماری بین یک ویژگی مورد نظر و بیماری به علت وجود یک عامل (شناخته شده یا ناشناخته) که بین آن ویژگی و بیماری مشترک است.این عامل سوم (عامل مشترک) را متغیر مخدوش کننده می نامند.
اثبات رابطه علیتی
سرطان پانکراس
نوشیدن قهوه
سیگار کشیدن
سرطان پانکراس
نوشیدن قهوه
اثبات رابطه علیتی
بیماری عروق قلب
مصرف شکر
سیگار کشیدن
بیماری عروق قلب
مصرف شکر
اثبات رابطه علیتی
مرگ از وبا
ارتفاع
آب آلوده
مرگ از وبا
ارتفاع
اثبات رابطه علیتی
– ارتباط مستقیم (علیتی)
ارتباط علیتی تک به تک
ارتباط چند عاملی
اثبات رابطه علیتی
–
عامل A
بیماری B
ویروس سرخک
وقتی دو متغیر از نظر علیتی با هم مرتبط دانسته می شوند، که تغییر در یکی موجب تغییر در دیگری شود.
اثبات رابطه علیتی
–
استرپتو کوک های همولیتیک
فارنژیت استرپتو کوکی
اثبات رابطه علیتی
–
واکنش در سطح سلول
مصرف سیگار
سرطان مری
+
+
اثبات رابطه علیتی
معیارهای قضاوت در مورد علیت
تقدم زمانی رابطه
لازم است تماس با یک عامل سببی پیش از آغاز بیماری مورد نظر وجود داشته باشد.
قدرت رابطه
قدرت ارتباط بوسیله خطر نسبی (یا شانس) اندازه گیری می شود.هر اندازه که ارتباط مواجهه با بیماری قوی تر باشد احتمال رابطه علیتی عامل بیماری و ابتلای به آن بیشتر می شود.
اثبات رابطه علیتی
معیارهای قضاوت در مورد علیت
رابطه دوز- پاسخ
با افزایش مقدار مواجهه خطر ابتلا به بیماری نیز افزوده شود.
مثل مصرف سیگار که با افزایش تعداد پاکت های مصرفی سیگار خطر ابتلا به سرطان ریه افزایش می یابد.
عدم وجود رابطه بین مقدار مواجهه و ایجاد بیماری الزاما به معنی عدم وجود رابطه علیتی نیست.مانند بیماری هایی که آستانه پاسخ دارند.
تکرار پذیری یافته ها
اگر یک ارتباط علیتی وجود داشته باشد انتظار می رود که در گروه های فرعی جامعه وسایر گروههای دیگر نتیجه یکسانی به دست آید.
اثبات رابطه علیتی
معیارهای قضاوت در مورد علیت
توجیه بیولوژیکی
ارتباط به دست آمده با اطلاعات بیولوژیکی هم خوانی داشته باشد.
قطع مواجهه
هنگامی که یک عامل باعث ایجاد بیماری می شود انتظار می رود زمانی که مواجهه با آن عامل کاهش یافت و یا به طور کامل قطع شد خطر ابتلا به بیماری نیز کاهش یابد.
نکته: در موارد خاصی ممکن است آثار بیماریزایی برگشت پذیر نباشد .مثلا آثار بالینی آمفیزم با ترک سیگار برطرف نمی شود ولی پیشرفت آن کند خواهد شد.
علیتی
معیارهای قضاوت در مورد علیت
اختصاصی بودن رابطه(ویژگی):
به این معنا است که یک مواجهه خاص تنها با ابتلا به یک بیماری خاص ارتباط داشته باشد.
اثبات ویژگی برای بیماری های مزمن دشوار است:
یک سبب یا عامل به تنهایی موجب بیش از یک بیماری می شود.
بسیاری از بیماری ها به علت عوامل متعدد ایجاد می شوند.
ویژگی رابطه تفسیر علیتی را تایید می کند ولی فقدان ویژگی آن را رد نمی کند
اختصاصی بودن یکی از ضعیف ترین رهنمون هایی است که می تواند کمک به درک ارتباط یک مواجهه و ابتلا به بیماری بنماید.
اثبات رابطه علیتی
خسته نباشید