آشنایی با معماری جهان
تمدن یونان باستان که در برجسته ترین جنبه هایش چیزی جز نبوغ اهل آتن نیست؛ بی تردید از با اهمیت ترین و تاثیرگذارترین تمدن های بشری است. نه تنها فلسفه، سیاست، تاریخ، جغرافیا و … در مکتب یونانی به بالندگی رسیدند بلکه بسیاری از مفاهیمی چون شهروند، دموکراسی، اریستوکراسی، آکادمی، مدینه فاضله و … که امروز مورد استفاده فراوان قرار می گیرند در مبانی تئوریک خود، ریشه در تمدن یونان دارند یونانیان در مدتی نزدیک به چند قرن به چنان پیشرفتی در جنبه های گوناگون حیات اجتماعی و سیاسی رسیدند که دستاوردهای آن اهمیت فراوانی برای آیندگان آنان یافت. گرچه تمدن یونان باستان توسط تاریخ نگاران اروپایی، چنان شیفته وار نگاشته شد که هرگز قدر و اهمیت، تاثیر مشرق زمین براین تمدن را به درستی به رشته تحریر در نیاوردند؛ اما هرگز نمی توان از نظر دور داشت که اندیشمندان بزرگی چون تالس، آناکسیمندروس، فیثاغورس، بقراط، افلاطون و ارسطو، هدایای ملت یونان به بشریت هستند. که اکثراشان سفرهای آموزشی به مشرق زمین داشتند.
تاریخ و تمدن یونان باستان
نام یونان در نزد یونانیان باستان هلاس Hellas بوده است و به یک مرد یونانی Hellene و به یک زن یونانی Hellenin می گفته اند. واژه هلنی Hellenisch که به مفهوم منتسب به هلاس است، در واقع به معنا <یونانی> می باشد… هلن ها در واقع یکی از اقوام پنج گانه یونان باستانند که در کنار چهارقوم دیگر یعنی ایونی ها، اسپارتی ها، آتنی ها و مقدونی ها تاریخ تمدن و فرهنگ یونان باستان را رقم زده اند… در زبان فارسی <یونان> از واژه یونیه یا Ionien که همان قوم ایونی که در بالا مذکور افتاد، گرفته شده است. و به این ترتیب <یونانیان> همان <یونیان> یا متعلقان به قوم <ایونی> می باشند>
نام یونان
وضعیت طبیعی و جغرافیایی یونان
سرزمینی که تمدن و فرهنگ یونان باستان در آن شکل گرفت, از یونان و جزایر تشکیل شده بود، که عبارت بودند از: یونان شمالی، مرکزی و جنوبی (پلوپرنز) و همچنین جزایری که در سواحل شمالی (تراس) و شرقی (آسیای صغیر) دریای اژه قرار دارند. به عبارت دیگر می توان چنین گفت که: شبه جزیره بالکان در جنوب اروپا قرار دارد که قسمت بزرگی از آن در دریای مدیترانه پیش رفته و در همین قسمت کشور یونان قرار گرفته است, بخش اعظم این شبه جزیره را کوههای سخره ای و پر شیب فرا گرفته که تنها در میان جلگه هایی که وسط این کوههاقرا دارند, اراضی حاصلخیزی جهت کشاورزی وجود داد.
تمدن یونان
دستاوردهای فرهنگی دولت ـ شهرهای یونان در طول دوران قدیم (500 قبل از میلاد ـ 500 میلادی) برای مدت هزار سال جهان غرب را تحت تاثیر قرار داد. دانشمندان یونانی اکتشافاتی در امور طبیعی انجام دادند. فلاسفه نظریاتی در زمینه اداره جوامع را به جهان ارائه دادند و هنر و درام یونانی شکوفا شد.
تئاتر در فضای باز آمفی تئاتر های یونان غالبا در کناره یک تپه ساخته می شدند و می توانستند در حدود 13 هزار نفر را در خود جای دهند
معبد رایجترین و بهترین نوع شناخته شده معماری عمومی یونان است و معبد عملکرد یکسانی مانند کلیسای مدرن نداشت. زیرا منبر زیذ آسمان باز در اراضی شهری یا در معبدی مقدس و قبل از معبد قرار می گرفت. معابد به عنوان ذخیره کنجینه های مربوط به آیین چند خدایی قرار می گرفت. معابد به عنوان ذخیره گنجینه های مربوط به آیین چند خدایی قرار می گرفت یا به عنوان مکان باستان بت ها بود ولی از زمان فیدیاس (Pheidias) به یک کار هنری بزرگ تبدیل شد. معبد جایی برای زاهدان خدا بود و در آنجا مجسمه ها ، کلاه خودها و اشلحه خو را به عنون صدقه رها می کردند. فضای داخل معبد یا سلا (cella) به عنوان جا خزینه قرار می گرفت و معمولاً یک ردیف دیگر از ستون داشت.از دیگر فرم های به کار رفته توسط یونانی ها تولوس (Tholos) یا معبد دوار است که بهترین نمونه آن تولوس تئودوریوس(Teodorios) در شهر دلفی است که برای پرستش آتنا (خدای فرزانگی و آموزش) اختصاص داده شده است؛
معماری عمومی یونانی
پروپولیا (propylon) که به منزله ورودی جایگاه های مقدس است.( که بهترین نمونه آن پروپولیا آکروپولیس آتن است.). خانه های فواره ای که در آن زنان کوزه های خ.د را از یک فواره عمومی پر می کردند؛ و استوا (stoa) که یک فضای بلند و کشیده و یک ردیف ستون در یک سمت استکه این ردیف به عنوان مغازه در مراکز تجاری شهر های یونانی بکار گرفته می شد. نمونه کامل یک استوا، استوای آتولوس در آتن وجود دارد. شهرهای یونانی با اندازه های قابل توجه یک ژیمناسیوم (gymnasium) یا پالاسترا (palaestra)داشتند که یک مرکز اجتماعی برای شهروندان مرد بود. این فضاهای محصور شده به آسمان باز می شدند و فضایی برای مسابقات قهرمانی و ورزش بودند. شهرهای یونانی همچنین نیاز به یک بولتریون (bouleterion) یا اتاق شورا بود؛ ساختمان بلند که به عنوان دادگاه ومکانی برای اجتماع شورای شورای شهر استفاده می شد، زیرا یونانی ها از تاق و گنبد استفاده نمی کردند زیرا نمی توانستند با این روش ساختمان هایی با فصضاها و دهنه های باز بسازندو بولترین ها ردیف هایی از ستون های داخلی بود که سقف را نگه می داشتند.
هیچ نمونه ای از این ساختمان ها بر جا نمانده است.بالاخره، هر شهر یونانی یک (theatre) داشت که هم برای اجتماع های عمومی و هم اجراهای دراماتیک استفاده می شد. این نمایش ها از مراسم مذهبی ریشه می گرفتند و آنها تا قرن 6 ق .م مجسمه های کلاسیک خود را بهترین نوع فرهنگ یونانی می پنداشتند. تئاترها عموماً در مکان های تپه ای ساخته می شدند و ردیف های نشستن نیمه دایره به دور صحنه نمایش (orchestra) داشتند. پشت صحنه نمایش یک ساختمان کوتاه (skene) وجود داشت که به عنوان فضای ذخیره و فضای لباس پوشیدن و فضایی برای پشت صحنه سازی صحنه نمایش بود. epidaurus) نام دارد. تعدادی از تئاترهای یونانی تقریباً سالم مانده اند و مشهورترین آن تئاتر اپیداروس (epidaurus) نام دارد.
معابد یونانی
معبد یونانی از لحاظ نقشه ، شباهت نزدیکی به تالار بارگاه میسنی دارد و حتی در پیشرفته ترین شکل این معبد ، سادگی بنیادی ساختمان تالار مزبور به چشم می خورد : یک اتاق تک یا دو اتاق تو در تو بدون پنجره ، با یک در ( دو در برای مقصوره ی تو در تو) و ( A ) یک رواق با دو ستون بین دیوارهای پیش آمده ( ستون های بین دو جرز ) ، یا (B ) ستون بندی خلفی ( ستون بندی بی دیوار ) ، یا (C ) ستون بندی خلفی و قدامی ، یا هر یک از این نقشه ها که به وسیله ی (G,H,I,L,M ) یک ردیف یا (F ) دو ردیف ستون بندی محاط شده باشند . معابد پیشین (متعلق به دوره ی کهن ) غالبا ً دراز و باریک بودند (H,I,L ) ، که نسبت میان دیوارهای خلفی و قدامی با دیوارهای پهلویی تقریبا ً یک به سه بود . نقشه های متعلق به دوره ی کلاسیک پسین و دوره ی هلنی به نسبت یک به دو نزدیک شدند ولی هیچ گاه دقیقا ً یک به دو نبودند . دیوارهای پهلویی معابد دوره ی کلاسیک غالبا ً کمی بیش از دو برابر دیوارهای خلفی و قدامی بودند (G) ، همین نسبت در معابد هلنی کمی کوتاه تر می شد (F ) .
معبد پارتنون (Parthenon) یا معبد الهه آتنا (Athena ) که بر روی آکروپلیس (Acropolis) آتن بنا شده است. از آنـجایی که این بنا به دستور پریکلس (Pericles) و در اوج دموکراسی آتنی بنا شده است نماد این دوران بشمار می رود. مجسمه خارق العاده آتنا که توسط بزرگترین مجسمه ساز یونان باستان فیدیاس (Phidias ) ساخته شده بود در داخل آن قرار داشته است. نمونه ای از این معبد در ایالت تنسی آمریکا ساخته شده است که عکس آن را در پایین می بینید.
این بازسازی مجسمه آتنا در ایالت تنسی آمریکا است. به عظمت ابعاد مجسمه توجه کنید. در دست راست آتنا الهه پیروزی (Nike) قرار دارد.
دوره کلاسیک، دوران ثبات و شکوفایی تمدن و هنر یونان
دوره کلاسیک، دوران ثبات و شکوفایی تمدن و هنر یونان است. قرن پنجم و چهارم را باید بهترین ایام تحول و تکامل معماری یونان به شمار آورد. این دوره با عظمت، پس از پیروزی های درخشانی آغاز، و با اقدامات کشور گشایانه اسکندر مقدونی پایان پذیرفت. این فصل از حیات یونان نتیجه و مولود دوران باستانی و مقدمه دوران هلنیستی بوده است.
هنر دوره کلاسیک که چکیده تاثیرات اجتماعی و مذهبی یک ملت است در نهایت کمال و پختگی عرضه شده در هنرهای باستانی جای ویژه ای را به خود اختصاص داده است. یونانیان موفقیت و پیروزی های خود را در جنگ ها مرهون خدایان می دانستند و همین مساله در هنر و معماری سرزمین شان کاملاً محسوس است.مرکز فعالیت های هنری عصر کلاسیک در شهر آتن بوده است.
منابع :
کتاب آشنایی با معماری جهان
کتاب معماری یونان
اینترنت
The End