پاورپونت نورپردازی

نور پردازی در فضای شهری

فهرست
نور طبیعی
نور مصنوعی
نورپردازی در شهر
عوامل تاثیرگذار بر سیمای شبانه ی شهرها
اهداف نورپردازی
مقیاس نور پردازی
نمونه موردی (پیاده راه جنت)

نورپردازی همواره بخشی تفکیک ناپذیر از محیط زندگی انسان را تشکیل می دهد و حدود 80 تا 85 درصد از تاثیرپذیری ما از جهان، از طریق ارتباط بصری با محیط حاصل می شود. بینایی نتیجه ی عملکرد چشم در مقابل پرتو نور است و ادراک ما از فضا وابسته به میزان روشنی آن است.از جانب دیگر این عامل کیفیات احساسی بسیاری دارد که ممکن است بر خلقیات افراد اثر بگذارد.
مقدمه

در میان تمدن های مختلف از جمله ایران، نور به عنوان ابزاری برای بیان و تاکید بر مفاهیمی خاص به کار می رفته است.
در هنر اسلامی نور حضور روحانی است که در سختی ماده نفوذ کرده و آن را به صورتی شریف و شایسته برای استقرار روان انسان که جوهرش ریشه در عالم نور دارد بدل می کند.
نور نمادی از برکت، حقیقت، نشانه ی حیات و زندگی و نقطه ی مقابل ظلمت و تاریکی است.

نور طبیعی

حجم، شکل، رنگ، جنس و بافت اجسام در مواجهه با نور منجر به شناخت انسان از محیط پیرامونش می شود
و مرز بین نور و تاریکی و خلق سایه و نیم سایه باعث استقلال اشیا می گردد.

بازار قم
نور طبیعی

نور طبیعی
فلورانس

نور روز که منبع طیف کامل نوری است، بیشتر از هر نور دیگری با عکس العمل های بصری ما تطابق دارد، به طوری که در طول تکامل بشر به نسبت سایر منابع بهترین نور بوده است.

نور روز

نور مصنوعی

سیمای شبانه شهر : منظر شهرهای بزرگ امروز در طول شبانه روز، چهره متفاوتی از شهر را در معرض دید کاربران فضاهای شهری قرار می دهد. بخشی از این منظر را فعالیت های جمعی شهری در طول شب شکل می دهد و بخش دیگر را جنبه های بصری فضاهای شهری که در هنگام شب زیر پرده ی تاریکی از نظرها پنهان شده و تنها با نورپردازی مصنوعی قابل رویت است، به نمایش می گذارد.این دو جنبه، یعنی فضاهای شهری به عنوان بستر فعالیت های جمعی شهروندان و تصاویر و مناظر شهر در شب به کمک هم، تصور مخاطب از شهر را در هنگام شب می سازد که از آن به « سیمای شبانه ی شهر » تعبیر می شود.

1. فعالیت های جمعی شهر( فضاهای شهری به عنوان بستر فعالیت های جمعی شهروندان
سیمای شبانه ی شهر
2. جنبه های بصری فضاهای شهری( تصاویر و مناظر شهر در شب )

نورپردازی در شهر

عوامل تاثیرگذار بر سیمای شبانه ی شهرها
1.فعالیت شهروندان در طول شب
متاثر از سیاست گذاری مسئولین و مدیریت فضاهای شهری بر اساس زمینه های تاریخی و مکانی شهر و شرایط بافت جمعیتی و جنبه های فرهنگی و باورهای اعتقادی ارتقای زیبایی، کارایی و هویت فضاهای شهری
2.سیمای بصری شهر
امکان طراحی با نمایاندن تنها بخشی از فضاها و یا تاکید یا نادیده گرفتن آنها تصویر مطابق با عملکرد
عامل زنده نگه داشتن شهر در شب همخوانی سیمای شبانه و جریان عملکردی

نورپردازی در شهر

نور پردازی یک شهر می بایست در راستای اهداف زیر صورت گیرد:

1.کمک به خوانایی نقاط عطف، نشانه ها، مسیر های عبوری و مناطق پر تراکم (نورپردازی)
2. تسهیلاتی برای حرکت پیاده ها و وسایل نقلیه، ترویج ایمنی بیشتر در محیط (روشنایی)
3. کمک به تاکید نقاط عطف شهر و تشویق استفاده کنندگان در شب (نورپردازی)

اهداف نورپردازی

برای فهم مناسب از میزان اهمیت نورپردازی می توان آن را در 3 سطح طبقه بندی کرد.
-مقیاس کلان
-مقیاس میانی
-مقیاس خرد

مقیاس نورپردازی

مقیاس کلان: نور نیز مانند سایر ابزارها با توجه به نمود ظاهری، عملکرد و تاثیر آن در محیط، باید به صورت کلان بررسی شود.
یکی از روش های مدیریت نورپردازی و روشنایی مربوط به حاشیه شهرها و یا خارج آنهاست. این روش معمولا در نزدیکی کمربند سبز حاشیه شهرها و یا مناطق حاشیه ای اجرا می شود. در این مورد درک درست تاثیر نور مستلزم استفاده از روشی حسی است، که تاثیر مداخله مصنوع در محل بافت طبیعی را به حداقل برساند. در غیر این صورت ترکیب حساب نشده نور و طبیعت به تضادی ناهمگن خواهد انجامید.

مقیاس نورپردازی

مقیاس میانی: دومین رویکرد اصلی در نورپردازی و روشنایی توجه بیشتر به نورپردازی و روشنایی فضاهای ساخته شده و بافت های پیرامون درون آنهاست. عمده ترین نقاط در این مورد، فضاهای عمومی است.
نقطه شروع برای نورپردازی و روشنایی در این مقیاس را می توان در ایجاد تفاوت درجات شفافیت ساختمان به عنوان بخشی از ارتباط میان فضای خارج و داخل جستجو کرد.
مقیاس خرد: در درجه بعد می توان به نفوذپذیری نور در پوسته خارجی ساختمان در ساعات مختلف اشاره نمود.
پوسته صلب
پوسته بسیار شفاف

مقیاس نورپردازی

کپنهاگ
پوسته شفاف نما

مبانی نظری تحقیق
مبانی نظری تحقیق
مبانی نظری تحقیق ، در چهار بخش تعریف کمیت های روشنایی، منابع روشنایی، مبلمان روشنایی و نورپردازی فضاهای شهری ارایه شده است که به اختصار ذکر می شود:

1- تعاریف کمیت های اصلی روشنایی
الف) شدت نور: شدت نور، عبارت است از چگالی شار نوری در جهت و یا زاویه معینی در فضا که به صورت خارج قسمت شار نوری(ф) به زاویه فضایی (W) بیان می گردد که واحد آن شمع (Candella) است(احمدیان تازه محله ، 1385)
ب) شدت روشنایی: شار نوری است که از یک منبع نور بر یک سطح مشخص می تابد و با واحد لوکس (lx) اندازه گیری می شود(احمدیان تازه محله ، 1385)
ج) شار نوری: میزان نوری است که از یک لامپ انتشار می یابد و با واحد لومن (lm) اندازه گیری می شود و معرف نور مرئی انتشار یافته از یک منبع نور در کلیه جهات می باشد(احمدیان تازه محله، 1385)

1- تعاریف کمیت های اصلی روشنایی
د) درخشندگی : روشنایی یک جسم درخشان یا سطح روشن شده ای است که توسط چشم انسان مشاهده می شود و با واحد cd/cm^2 یا cd/m^2 اندازه گیری می شود. این کمیت ، شدت نور منتشر شده یا منعکس شده از یک صفحه را در واحد سطح بیان می کند(ناصح-حصاری، 1387/الف)
ه ) بازده نوری: خارج قسمت شار نوری به توان الکتریکی مصرفی آن را بازده نوری لامپ (Efficacy) می نامند که واحد آن "لومن بر وات " است.l/w( ترکی – رحمانی 1386)
و) خیرگی: زمانی که شعاع مستقیم نور لامپ با شدت زیاد در محور دید رانندگان و عابران قرار گیرد، ایجاد خیرگی می کند که سبب کم شدن دید و ناراحتی عابرین می گردد.
ز) رنگ نور: در حالت کلی، نور از نظر روانی به دو دسته تقسیم می شود؛ نور سرد و نور گرم. نور سرد، نورهای مهتابی هستند که تداعی سرمای فیزیکی را می کنند و موجب ایجاد آرامش و در صورت افراط در به کارگیری، باعث افسردگی روانی می گردند و اما نورهای گرم نورهای هستند که طیف متنوع هفت رنگ را متصاعد می کنند مثل نور خورشید- آتش- نور جنوب با گرایش رنگ های قرمز و نارنجی و زرد. پس توجه به گرم و سرد بودن رنگ ها نیز می تواند رضایتمندی استفاده کنندگان را از لحاظ روحی برآورده کند(رحیمی کیا،1383)

منابع روشنایی را می توان در دو دسته ی منابع روشنایی متعارف و نوین تقسیم بندی نمود:
– منابع روشنایی متعارف
در نمودار زیر می توان منابع روشنایی متعارف را مشاهده نمود.

2- منابع روشنایی

2- منابع روشنایی
– منابع روشنایی نوین
LEDها ، نوع جدیدی از لامپ ها هستند که می توانند جایگزین مناسبی برای منابع روشنایی متعارف (لامپ های گازی، التهابی و فلورسنت) باشند.
مزایایLED ها:
1- بازده: نکته ای که باعث تمایز و برتری بازده ی لامپ های LED نسبت به سایرین می شود، این است که نور تولید شده توسط آن ها در تمام فضا پراکنده نمی شود و این باعث می شود که شدت نور آن ها در فضای مورد نظر نسبت به سایرین بیش تر باشد.
2) قابلیت اطمینان بالا ( احتمال تعویض برابر با صفر)
3) عمر مفید بالا
4) عدم وجود پرتوهای فرابنفش و مادون قرمز
5) به کارگیری با ولتاژ های بسیار پایین
6) تولید حرارت کم
7) قابلیت استفاده از هر دو نوع جریان

طراحی نورپردازی در فضاهای شهری، پیکره ی وسایل روشنایی از اهمیت زیادی برخوردار هستند. این اهمیت نه فقط به دلیل خاصیت نور افشانی آن ها در شب است، بلکه به خاطر پیکره و ظاهر آن ها در روز نیز هست. شب هنگام بعنوان اسباب روشنایی ، بیش تر پرتو افشانی آن دیده می شود، اما همین اسباب در طول روز در امتداد خیابان ، در کنار بناها و داخل پارک، بخشی از فضا را اشغال کرده است و درست همین جاست که اهمیت پیکره و ظاهر وسیله ی روشنایی در کنار سایر مبلمان شهر نمایان می شود. یکی از مباحث رایج در طراحی مبلمان شهری به وجود آوردن سیستم مبلمان شهری یکپارچه است.
ویژگی های چنین سیستمی ضمن ایجاد هم آهنگی در اجزای شهر موجب کاهش مصرف مواد، تقلیل هزینه های ساخت و کاهش ابعاد می شود (مرتضایی ، 1382) .
لازم به ذکر است که طراحی این مبلمان ها باید بر اساس سازگاری با محیط زیست و در جهت کاهش تخریب گرایی (وندالیسم) صورت پذیرد..

3- مبلمان نور پردازی

3- مبلمان نور پردازی
از لحاظ ارتفاع و کاربرد ، منابع روشنایی را به گروه های زیر تقسیم می کنند:
1. روشنایی با پایه بسیار بلند: این منابع معمولا ، ارتفاعی بین 18 تا 30 متر داشته و برای مناطقی وسیع مانند ، زمین های ورزشی ، بزرگ راه ها، فرود گاه ها و … کاربرد دارند.
2. روشنایی با پایه ی بلند: ارتفاع این دسته حدود 6 تا 15 متر بوده و برای استفاده در مکان های باز شهری مناسب است مانند میادین بزرگ، پارکینگ ها، پارک ها ، محوطه های وسیع و ….
3. روشنایی با پایه ی کوتاه: این منابع ارتفاعی حدود 8/0 تا 3 متر داشته و در گذرهای پیاده و فضاهای سبز کاربرد دارد (اصول و ضوابط طراحی ، 1372)
4. روشنایی با پایه ی متوسط: ارتفاع این منابع نوری بین 3 تا 5 متر بوده و برای گذرهای سواره و پیاده قابل استفاده است. از مکان هایی که نمایش عنصر خاصی مورد نظر است، معابر کم عرض ، محل های نشستن داخل پارک ها و … استفاده نمود.
5. روشنایی بدون پایه : از این منابع به منظور زیبا سازی محیط و عناطر بدون رویت منبع روشنایی استفاده می شود. در روشنایی های تزیینی مانند انواع تابلو ها و تندیس ها، به خصوص در مکان هایی که طراح تمایل به مخفی نگه داشتن منبع نوری دارد، از این گونه روشنایی می توان بهره برد. لازم به ذکر است که در بسیاری موارد می توان این نوع منابع را به وسی انواع مختلف گیاهان پوشاند ( زنگی آبادی – تبریزی، 1383).

4- انواع نورپردازی و اثرات آن در فضاهای شهری
1. نور بالا : وضعیت سیستم نور پردازی از بالا را نشان می تدهد که به وسیله لامپ های با شدت نور بالا و منبع نوری مخفی در درون یا برون المان ایجاد شده و در معرض دید نمی باشد و می تواند حجم یک المان و اطراف آن را از جهات مختلف مشخص سازد.
2. نور مهتابی: نشان می دهد که چگونه می توان از منابع نور که در داخل شاخ و برگ درختان مخفی شده ، حس جذابی از نور با ایجاد سایه روشن ، به وجود آورد و حالت نور مهتابی را ایجاد کرد.
3. نور سیلوئت (سایه نما) : المان هایی که از قبیل گیاهان و مجسمه ها را می توان به صورت دراماتیکی با استفاده از نور های سیلوئت به شکل سایه نما در مقابل یک دیوار یا نمای یک ساختمان نشان داد. در این سیستم ، منبع نور در نقطه ای قرار می گیرد که بتواند سایه ای از درختان یا المان ها روی سطح مشخصی ایجاد نماید.
4. نور موضعی (نور افکن) : در این سیستم ، می توان برای تاکید بر روی المان هایی از قبیل مجسمه ها ، تندیس ها یا گیاهان نمونه از این سیستم نور پردازی استفاده کرد. این سیستم ، منبع نور در بالای المان یا نقطه ای در خارج از آن مخفی می شود.
5. نور گسترده : نشان می دهد که چگونه می توان سیستم های نور پردازی گسترده را برای ایجاد الگوهای چرخشی از نور پردازی با سایه های ملایم تر به کار برد. در این سیستم ، اطراف المان روشنایی یکسان و نور در اطراف منبع خود به صورت دایره ای گسترده می شود.
نور مسیرهای پیاده : نحو ه ی استفاده از سیستم های گسترده با ارتفاع کم (پایه کوتاه) را برای نور پردازی مسیر های پیاده نشان می دهد (رحیمی کیا، 1383 ) و ( عبدالهی گرمرودی ، 1388)

اصول کلی طراحی سیستم های نورپردازی در فضای شهری
روشنایی پیاده رو ها و فضای شهری و مکان های عمومی برای پیادگان ، بیش تر مورد نظر طراحان شهری است. در روشنایی فضاهای شهری که محل تردد پیادگان است و خودرو وجود ندارد، باید امنیت و ایمنی افراد در نظر گرفته شود و هیچ نقطه ی تاریکی نباید از قلم بیفتد (مرتضایی ، 1379) . همچنین محدوده ی عبور عابر پیاده ، باید به طور یکدست و متناسب ، روشن باشد به طوری که ایمنی وی تامین گردد، البته این به معنای روشنی خسته کننده و کسالت آور نیست.
روشنایی تزیینی را می توان برای مقصد مختلف به کار برد؛ نورپردازی ویژه ی بناهای یادبود ، بناهای منحصر به فرد، تندیس ها، پله ها و معابر با روشن کردن موضعی چمن زارها ، گیاهان ، استخر ، آب نما و فواره . آذین بندی و ریسه کشی برای جشن ها ، عید ها و مناسب های ویژه نیز جز روشنایی های تزیینی به شمار می آیند (مرتضایی، 1379 ) و (عبداللهی گرمرودی، 1388).
یک سیستم روشنایی معابر باید دارای خصوصیاتی باشد که به ترتیب به ذکر آن ها پرداخته می شود:
الف: ایجاد روشنایی کافی در سطح خیابان
ب: یکنواختی روشنایی در سطح خیابان
ج: جلوگیری از چشم زدگی حاصل از نور لامپ
د: وضعیت پایه ها و چراغ ها (نزدیکی و تقاطع غیر همسطح با تاسیسات شهری دیگر، نزدیکی به شبکه برق، مجاورت با ساختمان ها و تاسیسات ، هماهنگی با سیاست ها و برنامه ریزی های شهری)

عوامل مهم در باب روشنایی فضاهای پیاده شهری:
زوایا و سایه ها:
بررسی زاویه ی تابش منبع نوری در ارتباط با نقطه دید افراد پیاده: زاویه ی تابش نور می تواند اجسام را مسطح یا سایه دار نشان دهد، مثلا زاویه تابش بزرگ ، سایه های عمیق ایجاد می کند که ممکن است برای اثرات سه بعدی نمایشی موثر باشند یا برعکس مطلوب نباشند، این امر به موقعیتشان و طبیعت و ذات محدوده بستگی دارد.
بهترین استفاده از روشنایی:
درخشندگی به دو عامل روشنایی که یکی سطح و دیگری مشخصات سطح است بستگی دارد. مثلا سطوح کدر و مات می توانند برای کاهش روشنایی های خیره کننده و یا روشنایی هایی با بازتاب های مضر استفاده شوند یا سطح رنیگ نوری می توانند به منظور استفاده ی بهینه از منابع روشنایی مورد استفاده قرار گیرند.
رنگ:
در زمان انتخاب رنگ نور، به منظور کاربرد در فضای پیاده را ه، باید حداکثر نور روز تعادل با تاثیرات زیبا شناختی نیز بررسی شود.