پاتریک گدس

 پاتریک گدس و اندیشه های او
دانشگاه تهران
پردیس هنرهای زیبا
دانشکده شهرسازی
درس سیر اندیشه های شهرسازی
نیمسال اول 1388-1387
استاد : دکتر سید محسن حبیبی
حیدری دانشجو : مهسا

پتریک گدس یک جغرافیدان ، جامعه شناس ، گیاه شناس، زیست شناس ، اقتصاددان و بوم شناس بود در سال 1854 در بالاتر ( Balater ) اسکاتلند پا به عرصه وجود گذاشت.
به تدریج به حیطه طرح و برنامه ریزی منطقه ای و شهری جلب شد و در شهر ادینبورگ ( Edingbourg ) ، مرکزی جهت مطالعات برنامه ریزی شهری و بحث های اجتماعی ترتیب داده
فعالیت های برنامه ریزی شهری خود را با نوسازی زاغه ها در این شهر آغاز کرد . او در سال 1920 تا 1923 استاد بمبئی هندوستان در رشته شهر سازی و جامعه شناسی شهری شده و مطالعات خود را در این سال ها روی برنامه ریزی شهری متمرکز نمود .
پاتریک گدس PATTRICK GEDDES

پاتریک گدس PATTRICK GEDDES
وی مدرسه عالی شهرسازی بمبئی را بنیان گذاری کرده و در طول سال های 1924 تا 1925 برای حدود 50 شهر در فلسطین و هندوستان طرح شهرسازی و برنامه ریزی شهری ارئه نمود . وی تمام عمر خویش را صرف مطالعه تکمیل و تکمیل دانش خویش در بسیاری از عرصه های مختلف نمود و نظریات با ارزشی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای ارائه کرد . او در نهایت در سال 1932 در سن 78 سالگی در گذشت (

نقطه نظرات مهم گدس عبارتند از :
1 – شهر یک پدیده ارگانیک و کیفی است ، شهر و محیط طبیعی آن باید به وحدت برسند .

2 – شهر بریده از تاریخ و فرهنگش نمی باشد ، لذا شناخت عمیق تاریخ گذشته و فرهنگ اجتماعی شهرها ضروری است . گدس از طرفداران پر شور حفظ سنت های معماری و فرهنگی و مخالف سرسخت تحمیل شهر سازی غربی به دیگر تمدن هاست .
3 – نباید فقط به مسائل جاری شهر و منفعلانه برخورد کرد ، بلکه قبل از هر گونه اقدامی می بایست به شناخت مسائل حال و آینده شهر پرداخت .

پاتریک گدس PATTRICK GEDDES

4 – نظریه جراحی محتاطانه او بر این فرضیه استور است که هر اندازه درک ما نسبت به روح شهر و جوهره تاریخی و حیات پیوسته آن بیشتر باشد ، زندگی شهری را بیشتر لمس خواهیم کرد .

5 – شهر جدا از جامعه نیست ، لذا شهر سازی پیوسته و متداوم و قابل انعطاف همزمان با روند پیشرفت های فرهنگی و فن آوری را پیشنهاد می کند .

6 – تخریب نابخردانه بافت های قدیمی ، هویت فرهنگی را نابود می سازد .

پاتریک گدس PATTRICK GEDDES

7 – طرح جامع موفق ، طرحی است که معماری و شهر ، تبدیل به یک واحد تجزیه ناپذیر گردند . او در شهر های قدیمی ، ساختمان ها و بناها را به صورتی ساختاری جدائی ناپذیر و در هم بافته تلقی می کرد که به خاطر عادت غربی ها به نظم ماشینی به ظاهر نامنظم می نماید .
8- شهر برای مردم طراحی می گردد و بنابراین باید از نقطه نظرات آنان سود جست .
9- پذیرش برنامه ریزی ارگانیک ( البته نه به مفهوم بی نظم ) ، بلکه ارگانیک خود دارای نظمی پیچیده است .

پاتریک گدس PATTRICK GEDDES

10- ارائه الگوی واحد برای کل شهر ها امکان پذیر نمی باشد ، بلکه هر شهر باید الگوی متفاوت و خاص خود را داشته باشد .

11- فعالیت شهر سازی یک همکاری میان رشته ای است .

12-از نظر گدس ، همانند فرهنگ گراها ، تاریخ ، نقش اساسی دارد .اما گدس بر خلاف فرهنگ گراها ، اصالت موقعیت معاصر را غیر قابل چشم پوشی می داند و اعتقاد دارد ، امروز ، گسترش و دگرگونی گذشته است و نه تکرار آن

پاتریک گدس PATTRICK GEDDES

THE GEDDES DIAGRAM
دیاگرام گدس

دیاگرام پاتریک گدس به صورت یک جدول 36 خانه ای است که به چهار بخش 9 خانه ای تقسیم شده است.((Geddes,1945, 195 سمت چپ بیشتر برای سیمای منفعل و تاثیرپذیر زندگی است و سمت راست بیشتر بخش فعال . این قسمت ها دربرگیرنده بخش های اصلی زندگی انسان می باشند: جنبه ارادی و غیرارادی دنیای بیرون و جنبه غیرارادی و ارادی دنیای درون. هر کدام از این ها به مانند یک ماشین فکرکردن هستند.
 

دیاگرام گدس

دیاگرام گدس
سوال این است که این 4 خانه ما را به کجا هدایت میکند؟……..دوباره به خانه اول یا اگر بخواهی به خانه پنجم .
1- زندگی ساده فیزیک
2- زندگی ساده ذهنی
3- زندگی کامل درونی
4 – زندگی کامل تاثیرگذار

دیاگرام گدس PATTRICK GEDDES

جغرافی، اقتصاد و انسان شناسی اکنون با هم وحدت دارند و به صورت نکات برجسته جامعه هستند.
اما وحدت این ها کافی نیست، زندگی اجتماعی یک بخش ذهنی دارد

PLACE
place-Work
place-Folk
work-Folk
work-Place
folk-Work
folk-Place
A C T S
WORK
FOLK

احساس، تجربه، عاطفه.سوال این است که آیا ما نمی توانیم آن ها را به مکان، کار و مردم مرتبط کنیم؟.
بنابراین زندگی ذهنی(درونی) در کنار زندگی عینی(بیرونی) قرار می گیرد.

FEELING
SENSE
EXPERIENCE
feeling Sense
experienced Sense
feeling Experience
sensed Experienced
sensed Feeling
experienced Feeling
F A C T S

بدون این که بگوییم چرا و یا حتی به طور دقیق بحث کنیم چگونه، سه مرحله ادراک، اعتقاد و تجسم را که جزئی از زندگی درونی ما هستند را می پذیریم. این سه مفهوم یک خلسه وهم آلودی فراهم می کند برای جنبه عمیق تری از ادراکات انسان
دکترین ایمان و خدا شناسی آغاز می شود. بنابراین ما از اعمال و حقایق روزمره بیرون می آییم و زندگی مان را مطابق با آرمان هایمان شکل می دهیم. در همین لحظه محرک هایی می آیند که سبب می شوند جهان را از نو و به صورت عینی بفهمیم

imaged Emotion
imaged Ideation
ideated Emotion
ideated Imagery
emotioned Imagery
emotioned Ideation
T H O U G H T S
EMOTION
IDEATION
IMAGERY

. ترکیب افکار به اعمال جامع یا در حقیقت به هم نیروزایی((synergy منجر می شود. این جا بخش جدیدی از زندگی است که در آن ذهن، عینیات را خلق می کند
در این قسمت نزدیک تمایلات قلبی هستیم. اینجا بخش اساسی زندگی است و نتیجه واقعی آن زندگی کامل است. توسعه و پیشرفت نه تنها در بخش زندگی درونی و اندیشه بلکه در زندگی عملی نیز امکان پذیراست

achieved Polity&life
achieved
Synergy
politised
Synergy
synergised
Polity&life

etho-polity
Achievement
synergised
Achievement

SINERGY
ACHIEVEMENT
POLITY
D E E D S

گدس از این معادله برای بیان فرمول مراحل زندگی که به جای ENVIRONMENT,FUNCTION, ORGANISM از PLACE ,WORK, FOLK استفاده کرد.

او ناتوانی این مدل را درک کرد و آن را با اضافه کردن جنبه های درونی و ذهنی دنیای درون و بیرون گسترش داد. ولی ایده اولیه فرمول تغییری نکرد وی نشان دهنده دو جنبه فعال و منفعل است. او بین FOLK BEING ACTED و FOLK ACTING تفاوت قائل بود.
ترکیب عوامل فرهنگی و روانی با عوامل زیستی و فیزیولوژیکی

او به عنوان یک زیست شناس از فاکتورهای زیست شناسی و فیزیولوژیکی که پنهان بودند، آگاه بود و به عنوان یک جامعه شناس از فاکتورهای فرهنگی و روانشناسی. در نتیجه او تمام این موارد را در دیاگرامش وارد کرد.
اهمیت کار پاتریک گدس در توسعه یک شکل جدید از تفکر و ایجاد اصولی جدید می باشد.کار گدس توضیح یک جهان جدید می باشد.و تفکرات او به صورث جدا از احساساتش قابل درک نیست.

تفکرترکیبی و تفکر تحلیلی-تجزیه ای

به نمودار گدس باید به عنوان واسطه بیانی نگاه کرد نه یک فرمول, که ابزاری است جهت حیات بخشیدن و ترکیب تصاویر ایستا و مجزای اندیشه ما. این دیاگرام تضاد میان دو تفکر را شرح می دهد: تفکر تحلیلی و تفکرترکیبی.که فهمیدن این بنیاد دو قطبی یگانه عملکرد این دیاگرام است. تفکر تحلیلی جهانی از حقایق عینی را در خود دارد. این تفکر اتفاقات دنیا را به صورت کنش و واکنش میان قسمت های درونی آن می بیند
این تفکر صرفا تحلیلی، حس کلیت را گم کرده و یکپارچگی حیاتی را مورد غفلت قرار می دهد و یکپارچگی آنها از بین می رود. واقعیتی که با تحلیل قسمتهای ایستا تشخیص داده می شودحتما به سمت یک عقیده مکانیکی و غیر واقع بینانه هدایت می شود.که ساختاری سست برای تفکرات جامع شکل میدهد

شکل اندیشه ترکیبی در طرف مقابل وجود دارد و برگردان اندیشه تحلیلی و فقط برای راه تحلیلی اندیشه فراهم نشده است.این تنها برای انجام ترکیب پویا لازم نیست، بلکه برای تکمیل و هماهنگی تحلیلی- تجزیه ای لازم است. شکل ساختارنگر و ترکیبی متمم و مکمل شکل تحلیلی است و این دو با هم کار میکنند به عنوان شکلی یگانه از اندیشه هستند. گدس احتیاج به اشکال ترکیبی را متوجه شد و روشی ساده برای بیان هماهنگی ازدست رفته، اما ضروری از عوامل تجزیه شده را استنتاج نمود. و این دو جنبه متفاوت و در عین حال مجتمع را در نمودار خویش نشان داده است.

کمک های او در تحقیق برای قواعد اصلی و زیربنایی هماهنگی و یکپارچگی مورد نیاز رشد و ترقی شکل ساختارنگر اندیشه است. ما در فکر تحلیلی که باعث به وجود آمدن گسترشی عظیم می شود ماهر و پخته شده ایم. گسترش بدون تکمیل تنها فروپاشی است، بدون تضاد اصول تکمیلی رشد ساختارنگر بدون شکل و بی ثبات است. تفکر تحلیلی و ساختارنگر با هم کار می کنند تا یک زندگی متحرک از شکلی واحد از اندیشه را به وجود آورند

دنیای خارج و دنیای درون
در جهان خارج ما در خانه و باغ، میان روستا و شهر و کشور سفر می کنیم و به مشاهده آن ها می پردازیم. اما دنیای باطنی و جهان درون با چشم ظاهری دیده نمی شود و ما با احساسمان آن را درک کرده و می بینیم. ما تقریبا هر دو جهان را می شناسیم و هر دو جهان را می توانیم در ذهن خود تداعی کنیم

در اینجا ما کل چرخه عملکرد را می بینیم. جهان خارج و جهان باطنی را به خاطر می آوریم، اما تنها با دیدن یا یادآوری کردن راضی نمی شویم، ما به طور عمیق تری به درون دنیا رفتیم.ما قدمی در این دنیا برداشتیم، هنگامی که شروع به فکر کردن و نقشه کشیدن کردیم و بعد برای به انجام رساندن نقشه هایمان به دنیای خارج برگشتیم. در نتیجه با آمدن این بهار، باغ جدید احساساتی جدید در شما به وجود می آورد. شما ابتدا احتیاجات را می بینید و بعد توانایی زندگی کردن پیدا می کنید و در دنیای باطنی به خوبی دنیای خارجی فعالیت می کنید. ((Geddes,1945, 207-208

بنابراین می توانیم یک دنیای کاملا شاد را در هر چهار قسمت داشته باشیم. دیدی زیبا، ذهنی روشن، با امید و هدف دار نسبت به سال های دیگر. نه تنها بیشتر لذت می بریم، بلکه بیشتر انجام می دهیم، بیشتر نقشه می کشیم و بیشتر فعالیت می کنیم. اینها چهار اصل زندگی ما هستند و این چهار اصل می تواند کل چرخ زندگی یک فرد را بچرخاند

منابع :
 
1_ شوای .فرانسوای(1375) ،شهرسازی از تخیلات تا واقعیت،ترجمه سید محسن حبیبی،انتشارات دانشگاه تهران،تهران
  2_ اسدی , ایرج ( 1386 ) "تحلیل اندیشه های برنامه ریزی شهری پاتریک گدس" ، مقاله پایانی درس سیر اندیشه های شهرسازی ، به راهنمایی دکتر سید محسن حبیبی , دوره دکتری شهرسازی , دانشکده شهرسازی , پردیس هنرهای زیبا , دانشگاه تهران
3_ شکویی ، حسین (1382)اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا , جلد دوم : فلسفه های محیطی و مکتبهای جغرافیایی , انتشارات گیتاشناسی , تهران. . 
4_ پاکزاد , جهانشاه (1386) سیر اندیشه های شهرسازی , شرکت عمران شهرهای جدید , تهران.  
5_ گیدئون , زیگفرید (1350) فضا , زمان و معماری , منوچهر مزینی , انتشارات علمی و فرهنگی , تهران.
  6_ مزینی , منوچهر , (1350) فضا ، زمان ، معماری , ج 2 ، بنگاه نشر کتاب , تهران.  
7_ یار احمدی ، محمود امیر (1378) به سوی شهرسازی انسان گرا , شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری , تهران.
 
8 _ Geddes.Patrick (1915), Cities in Evolution.