فهرست:
تاریخچه روانشناسی نوجوانی………..1
نظریات مختلف در روانشناسی نوجوانی……………….2
مباحث مورد بحث در روانشناسی نوجوانی…………..3
روش پژوهش در روانشناسی نوجوانی……………..4
کاربرد یافته های روانشناسی نوجوانی………….4
ویژگی های دوران نوجوانی…………..5
ویژگی های عاطفی دوره نوجوانی چیست؟………11
بلوغ نوجوان……………16
ویژگیهای بلوغ……………16
علل بلوغ………18
انواع بلوغ………..18
نوجوان و حیات جنسی……….23
نوجوان و اعتیاد……..26
شناخت موانع اقامه نماز در نوجوانان…………..30
ملاک و معیار انتخاب دوست………31
نوجوان و حیات ارزش ها………….35
نتیجه گیری………..39
منابع…………40
تاریخچه روانشناسی نوجوانی
در نوشته های پاپیروس مصری حدود 4000 سال پیش نسبت به دوره نوجوانی اظهار نگرانی شده است و نیز در قدیمیترین مطالعاتی که در زمینه نوجوانی به عمل آمده است، فلاسفه بزرگ یونان جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده اند، از جمله افلاطون و ارسطو. ارسطو تغییرات مربوط به دوره نوجوانی را شرح داده و تاریخ تقریبی آن را در نزد دختران و پسران یونانی در حدود چهارده سالگی تعیین کرده است. در دوارن اخیر ژان ژاک روسو در کتابهای خود از اسرار دوران رشد که آن را تولد ثانوی نامیده است بحث می نماید.
مقاله ای که برنهایم در سال 1892 به نام مطالعه درباره بلوغ منتشر ساخت، اولین اثری است که پژوهشگران مختلف را به اکتشاف در جان بلوغ وادار کرد. 1800 پزشک به مطالعه بلوغ جنسی و تغییرات همزمان با آن توجه خاصی پیدا کردند. اما برای اولین بار استانلی هال نوجوانی را به حیطه روانشناسی نوین وارد کرد. او توجه خود را بر خصوصیات روانی نوجوانان متمرکز کرد و اهمیت مطالعه این دوارن را یادآور شد. نظریه های تحولات فرد را تکراری از تحولات نوع می داند و به طبع نوجوانی به علت نزدیک بودن به بالاترین مرحله تحول نوع ، مقام ممتازی می یابد.
پژوهشهای استانلی هال که او را پدر روان شناسی نوجوانی می دانند با انتشار کتاب "بلوغ" در سال 1905 به اوج اهمیت خود رسید و سبب پیدایش علمی بنام هبلوژی یا علم به احوال جوانی شد. محققین با اتکا به این علم جدید و جوان به اکتشاف در جهان ناشناخته ای به نام نوجوانی پرداختند و نتیجه این تلاشها منجر به این مفهوم گردید که قرن بیستم را عصر نوجوان شناسی علمی لقب داده اند.
نظریات مختلف در روانشناسی نوجوانی
نظریاتی که در ارتباط با روانشناسی نوجوانی ارائه شده اند و یا به نحوی در مسیر مباحث خود به بررسی نوجوانی پرداخته اند را می توان در چند دسته طبقه بندی کرد:
* نظریات زیست شناختی نوجوانی شامل نظریه بازپیدایی هال
* ریخت شناسی تکوینی گزل
* ریختهای بدنی کرچمر
* هیات بدنی زیلر
* نظریات روان شناختی شامل نظریه ساختار مرحله ای کراچ
* سلسله مراتب ارزشی اسپرانگر
* نظریه میدانی لوین
* نظریات روانی اجتماعی و جامعه شناختی شامل نظریه اجتماعی کردن دیویس
* وظیفه رشدی هویگهرست
* نظریه جامعه شناختی کینگزلی دیویس
* نظریه روان علیل گری شامل نظریات اریک اریکسون
* نظریات انسان شناختی
علیرغم نظریات پراکنده و بعضا متعارفی که در زمینه نوجوانی مطرح گردیده است، وجود مفاهیم متشابهی نیز میان برخی از آنها به چشم می خورد که پیوند زدن تعدادی از نظریه ها را با یکدیگر ممکن می سازد.
مباحث مورد بحث در روانشناسی نوجوانی
آنچه عمدتا در روانشناسی نوجوانی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد، تغییرات مربوط به این دوران ، مسائل و مشکلات مربوط به این تغییرات و شیوه های تربیتی مربوط به این دوره است. در بخش مربوط به تغییرات ، تغییر و تحولات در زمینه های جسمی و جنسی ، روانی – عاطفی ، اخلاقی و اجتماعی بررسی می شوند. مسائل و مشکلاتی که در هر یک از زمینه ها ممکن است رخ بدهد و شیوه حل این مشکلات در سطح فردی و اجتماعی مورد بحث قرار می گیرند. بطور کلی اهداف عمومی روانشناسی نوجوانی را را می توان به صورت زیر بر شمرد:
* شناخت علمی نوجوانان در ابعاد گوناگون (فیزیکی ، جسمی ، اجتماعی ، عاطفی و اخلاقی)
* شناخت نیازهای اساسی نوجوانان و تلاش در جهت تامین آنها
* درک صحیح مساله بلوغ به عنوان نقطه عطف زندگی نوجوان
* شناخت مشکلات اصلی نوجوانان
* راهنمایی و هدایت و یاری رسانیدن به نوجوانان برای حل مشکلات خویش
* اتخاذ شیوه های اصولی در برخورد صحیح با نوجوانان
* ایجاد هماهنگی و تدابیر خاص به منظور یک دست نمودن سیاست های تربیتی نوجوانان
* ارائه بینش صحیح به نوجوانان در جهت شناخت بلوغ و ایجاد واقع بینی در آنان
* چگونگی اتخاذ تدابیر مشاوره ای در رابطه با نوجوانان دشوار
روش پژوهش در روانشناسی نوجوانی
روش پژوهش این حوزه نیز همچون سایر حوزه های روانشناسی ، با روشهای علمی پژوهشی صورت می گیرد. به لحاظ اینکه نوجوانی از مباحث مربوط به روانشناسی رشد است، مطالعات طولی معمولا مورد استفاده قرار می گیرد و بسته به نوع موضوع مورد مطالعه از مطالب مربوط به نوجوانی شیوه های فردی یا گروهی پژوهش کاربرد دارند. در هر حال رعایت کلیه جوانب شیوه های علمی پژوهشی در این حوزه نیز تحقق می یابد.
کاربرد یافته های روانشناسی نوجوانی
یافته های حاصل از پژوهشهای روانشناسی نوجوانی در تمام بخشهایی که به نحوی با گروه نوجوانان در ارتباط هستند کاربرد دارد. عمده ترین این بخشها ، آموزش و پرورش است که با گروه گسترده ای از نوجوانان در مقطع راهنمایی و متوسطه در ارتباط است می باشد. یافته های حاصل از روانشناسی نوجوانی به صورت کاربرد در طرح برنامه ریزیهای آموزشی و تربیتی کاربرد دارد. که در این راستا آموزش و اطلاع رسانی به کلیه دست اندکاران آموزشی و پرورشی ، معلم ، مدیر ، سایر مسئولین ضرورت می یابد. در جنبه های مختلف و آگاهی از شیوه های تربیتی مناسب برای این دوران خانواده ها را در اتخاذ روشهای مناسب در برخورد با نوجوانان یاری خواهد داد.
مراکز مشاوره ای ، ورزشی ، فرهنگی و تفریحی و همچنین کانونهای اصلاح و تربیت از جمله مراکزی هستند که یافته های روانشناسی نوجوانی کاربرد فزاینده در آنها می تواند داشته باشد. شناخت رفتار هنجار متضمن آشنایی با ویژگیهای طبیعی دوران نوجوانی است. بنابراین آنچه که تحت عنوان منفی گرایی نوجوان و یا استقلال طلبی او برای خانواده و مربیان نگران کننده باشد، به مدد یافته های روانشناسی نوجوانی قابل تحملتر شده و اتخاذ تدابیر تربیتی مناسب و شیوه های برخورد مطلوب با این ویژگیها الزامی می نماید.
ویژگی های دوران نوجوانی
نوجوانی اغلب به دوره ای بین کودکی و بزرگسالی اطلاق می شود . این واژه ، برچسب مناسبی جهت دوره ای از زندگی فرد ( تقریباً سنین 12 – 20 سالگی ) است و چنین استعمالی ، هیچ گونه قید و تعریفی درباره ی خصوصیات رشد نوجوان ها یا علل اختصاصی نوجوانی ندارد.
هر دوره ای از زندگی را می توان بر مبنای پاره ای از مسائل رشدی ، نظیر : مسائل بیولوژیکی ، روانی و اجتماعی دسته بندی کرد. از جمله آنها که به طور مشخص ، ولی نه الزاماً در طی دهه دوم زندگی ، اتفاق می افتد ارتباط با جنس مخالف ، آگاهی های شغلی ، رشد ارزشها و خود محوری های مسئولانه و باز شدن گره های عاطفی با والدین است.
دوره نوجوانی را باید یک مرحله بسیار مهم از زندگی تلقی کرد. دوره ای که با ویژگی هایش از سایر دوران زندگی متمایز می شود. این ویژگی ها عبارت اند از :
1 – نوجوانی ، یک دوره مهم به شمار می رود.
گرچه همه ی دوران عمر مهم است ولی این دوره مهمتر از سایرین می باشد . زیرا تاثیرات ناگهانی بر رفتار و دیدگاه فرد دارد. با در نظر گرفتن این که سایر دوره های زندگی ، به دلیل تاثیرات درازمدت آن ، پرمعنی و قابل توجه هستند ، لیکن دوره ی نوجوانی ، یکی از دوره هایی است که از هر دو جنبه ی تاثیرات ناگهانی و درازمدت برخوردار و قابل توجه است. برخی از ادوار زندگی به دلیل تاثیرات فیزیکی و بدنی ، با اهمیت و برخی دیگر از لحاظ تاثیرات روانی قابل اعتنا هستند، لیکن نوجوانی از هر دو جهت مهم است.
2 – نوجوانی ، یک دوره ی انتقال ( برزخی ) است.
انتقال به معنی یک وقفه یا تغییر از آنچه که قبلاً انجام شده نیست، بلکه بیشتر عبور از مرحله ای از رشد به مرحله ی دیگر می باشد. این به آن معنا است که آنچه قبلاٌ واقع شده ، نشانه ی خود را روی آنچه که در زمان حال و آینده اتفاق می افتد ، باقی می گذارد . کودکان در زمانی که از خردسالی به بزرگسالی می رسند، باید جنبه های کودکانه را کنار بگذارند. همچنین باید الگوهای جدید رفتاری و نگرشی را بیاموزند تا جانشین آن چیزهایی شود که ترک کرده اند.
به هرحال ، این مهم است که درک کنیم آنچه قبلاً واقع شده ، نشانه های خود را باقی گذاشته است و بر الگوهایِ نوینی از رفتارها و نگرش های فرد اثر می گذارد.
در طی هر مرحله ی انتقالی ، وضع و جایگاه فرد مبهم است. نوجوان در این زمان نه کودک و نه بزرگسال است. اگر مانند کودکان رفتار کند ، به او گفته می شود که به مانند سن خودش عمل کند و اگر سعی کند نظیر بزرگسالان عمل کند ، اغلب متهم می شود که برای شلوارهای کوتاه خود ، خیلی بزرگ شده و برای این تلاشی که انجام می دهد تا مثل بزرگترها عمل کند ، مورد سرزنش واقع می شود. از طرف دیگر ، موقعیت مبهم نوجوانان امروز ، این منفعت را برای آنها در بر دارد که فرصتی را به منظور آزمودن شیوه های مختلف زندگی به آنها می دهد تا آنها تصمیم بگیرند که چه الگوهای رفتاری ، ارزشی و نگرشی ، بهتر می توانند نیازهای آنان را تامین نمایند.
3 – نوجوانی ، یک دوره ی تغییر است.
میزان تغییر در نگرش ها و رفتار در طی دوره ی نوجوانی با میزان تغییر در وضعیت بدنی برابر است و در طی سال های اولیه نوجوانی ، زمانی که تغییرات بدنی با سرعت انجام می شود ، تغییرات در نگرش ها و رفتار نیز با شتاب به وجود می آید و همچنان که تغییرات بدنی آرام به پیش می رود. به همان نسبت نگرش ها و رفتار نیز تغییر می یابند.
تقریباً پنج نوع تغییر وجود دارد که در طی دوره ی نوجوانی واقع می شود:
نخست
آن که ، حیات عاطفی ( انفعالی ) توسعه می یابد. شدت آن به سرعت و میزان تغییرات بدنی و روانی بستگی دارد که در این زمان واقع می گردد. زیرا این تغییرات ، معمولاً در اوایل نوجوانی سریع تر اتفاق می افتد. توسعه ی حیات عاطفی معمولاً در آغاز نوجوانی بیشتر از انتهای نوجوانی مطرح می شود.دوماین که ، سرعت تغییراتی که با رشد جنسی همراه است، نوجوانان را از خودشان و از استعدادها و علائقشان نامطمئن می سازد. آنها به شدت احساس بی ثباتی می کنند، احساسی که اغلب با تدابیر مبهمی که آنها از سوی معلمان و والدین دریافت می کنند، تشدید می شود.
سوم ، تغییراتی است که در بدن ، علائق و نقش هایی که در گروههای اجتماعی از آنان انتظار می رود ایفا نمایند، به وجود می آید و مسائل جدیدی را می آفریند. برای نوجوانان کم سن وسال ، این تغییرات بسیار زیاد است و کمتر از آنچه که قبلاً تصور می کردند قابل حل به نظر می رسد. قبل از این که آنها مسائلشان را حل کرده و به رضایت برسند ، با خودشان و مسائلشان درگیر خواهند بود.
چهارم ، همچنان که الگوهای علائق و رفتار تغییر می یابد، ارزش ها نیز متغیر خواهند بود . آنچه که در زمان کودکی برایشان مهم بود، اکنون که در آستانه ی بزرگسالی قرار دارند ، کمتر اهمیت پیدا می کند؛ به عنوان مثال ، برای بیشتر نوجوانان ، مسئله ی دوستانی که از همسالان هم تیپ و جذاب باشند ، مهمتر از تعداد زیادی دوست است که سنخیت روحی با او نداشته باشند. آنها اکنون به مسئله کیفیت ، بیشتر از کمیت، اهمیت می دهند.
پنجم این که ، بیشتر نوجوانان در مورد تغییرات ، حالتی متغیـّر دارند. زمانی درخواست و تقاضای استقلال دارند، ولی اغلب از مسئولیت هایی که همراه با استقلال و ارزیابی آنهاست ، هراس دارند.
4 – نوجوانی ، سنی مسئله آفرین است
گرچه هر سنی مسائل خاص خودش را دارد ، با این حال ، مسائل نوجوانان اغلب برای پسران و دختران به گونه ای است که آنها به سختی از عهده ی حلشان برمی آیند. دو دلیل برای این مسئله وجود دارد:
اول اینکه ، در سرتاسر دوره ی کودکی ، مسائل آنها بالاخره توسط والدین و معلمان حل می شود، در حالی که بسیاری از نوجوانان به دلیل بی تجربگی ، به تنهایی از عهده ی حل مسائلشان برنمی آیند.
دوم اینکه نوجوانان دوست دارند احساس کنند که افرادی مستقل و آزاد هستند . آنها درخواست ارائه راهی را دارند که خودشان بتوانند از عهده ی حل مسائل برآیند و کوشش هایی را که از جانب والدین و معلمان برای کمک به آنها ارائه می شود ، نمی پذیرند.
5 – نوجوانی ، زمان جستجوی هویت است
در سراسر سن گروه گراییِ اواخر کودکی ، انطباق با معیارهای گروه به مراتب بسیار مهمتر از فرد گرایی است. همچنان که قبلاٌ اشاره شد ، کودکان در لباس ، گفتار و رفتار علاقه مندند که تقریباً و در حد امکان شبیه افراد گروه باشند. هرگونه انحراف از معیار گروه به تهدید علیه تعلق به گروه شباهت دارد. در سال های اولیه نوجوانی ، تطابق با گروه هنوز برای دختران و پسران حائز اهمیت است. به تدریج آنها درصدد جستجوی هویت برمی آیند و تمایل چندانی به این که شبیه همسالان خود در گروه باشند، ندارند.
6 – نوجوانی ، سن هراس است
بسیاری از عقاید عمومی درباره نوجوانان، به شرح وضعیت آنها و ارزیابی هایی در این زمینه پرداخته است و متاسفانه تعدادی از آنها ، نظری منفی نسبت به نوجوانان می باشد. پذیرش قالب های فرهنگی در مورد نوجوانان ( 13 تا 19 ساله ها ) بسیاری از بزرگسالانی را که باید راهنمایی و حمایت از نوجوانان را عهده دار شوند به این مرحله هدایت کرده است که از چنین مسئولیتی در قبال نوجوانان بهراسند و در نگرش های خود نسبت به آنان و تدابیری که در رابطه با رفتار نوجوانان باید اتخاذ شود ، احساس همدلی نداشته باشند.
7 – نوجوانی ، زمانِ آرمان گرایی است
نوجوانان تمایل دارند که به زندگی از ورای عینک سایه و روشن نگاه کنند. آنها به خود و سایرین آن چنان می نگرند که دوست دارند بهتر از آنچه که هستند ، خود را باور کنند. این مطلب به ویژه در مورد آرزوهای نوجوان صادق است . این آرزوها در اوایل نوجوانی با توسعه ی عواطف همراه هستند. بیشتر حالات غیر واقعی آنان شامل رنجش زیاد ، آزار و ناکامی است و نوجوانان زمانی که احساس کنند دیگران آنها را دست کم می گیرند و یا به اهدافشان دست نمی یابند ، این حالات را از خود نشان می دهند.
با توسعه ی تجارب اجتماعی و شخصی و با افزایش قدرت تفکر عقلانی ، نوجوانان رشد یافته تر ، به خود ، خانواده ، دوستان و زندگی به طور کلی واقع بینانه تر می نگرند. در نتیجه آنها کمتر از ناامیدی و توهم معقول رنج می برند و نسبت به سالهایی که جوانتر بودند واقع گراتر می شوند. این یکی از موقعیت هایی است که آنها را در شادی های بیشتری که خاص نوجوانان رشد یافته تر است ، مشارکت می دهد.
8 – نوجوانی ، آستانه بزرگسالی است
همچنان که نوجوانان به بلوغ قانونی می رسند و می خواهند این باور را پیدا کنند که نزدیک بزرگسالان هستند . مثل آنها لباس می پوشند و مانند آنها عمل می کنند ولی با این حال تصور می کنند که اینها کافی نیست. بنابراین ، روی رفتارهایشان متمرکز می شوند تا بتوانند با بزرگسالان معاشرت نمایند. نوجوانان معتقدند که این رفتارها تصویری دلخواه از آنان را به وجود می آورد.
ویژگی های عاطفی دوره نوجوانی چیست؟
-عدم تعادل و بی ثباتی عاطفی یکی از بارزترین ویژگی های این دوره است. بیشتر وقت ها نوجوانان به هنگام بروز خشم نمی توانند رفتار و گفتارشان را کنترل کنند. خیلی زود متاثر می شوند. به خصوص زمانی که احساس می کنند کسی به حرفشان گوش نمی دهد. به همین خاطر دست به اعمال ناخوشایندی می زنند و سپس پشیمان شده خود را سرزنش می کنند.
نوجوان می خواهد به دیگران بقبولاند که فرد مهمی ست. اثبات این امر که او چندان هم مهم نیست او را می رنجاند.
حساسیت ها و هیجانات ناشی از زودرنجی که از خصوصیات دایمی این دوران است, اغلب به علت تغییر و تحولات غدد داخلی و میزان ترشح هورمون ها و نوع تربیت و آموزش دوران گذشته است که در مجموع وضع زندگی عاطفی نوجوان را تغییر می دهد. چنان که گاهی با کوچک ترین برخوردی عصبانی می شود و به هنگام عصبانیت و خشم ممکن است به گریه متوسل شود و یا غمگین و افسرده به تنهایی پناه ببرد.
-تمایل به مورد توجه همسالان واقع شدن و به خصوص کسب تایید آنها و افزودن به دوستان همجنس باعث می شود که اهمیت بزرگسالان در نزد آنها کمتر از همکلاسی ها و همسالان شود. بنابراین کسب استقلال عاطفی از والدین نیز در این دوره برای نوجوان اهمیت خاصی پیدا می کند.
-نوجوان تحمل شنیدن انتقاد و سرزنش را ندارد. ولی برعکس خودش از دیگران انتقاد می کند که گاهی اوقات منجر به بروز اختلاف نظر با والدین و عدم ارتباطات صمیمانه با آنها می شود.
-احساسات فداکارانه و مبارزه با ظلم و دفاع از مظلوم در این دوره ظاهر می شود.
-نوجوان می خواهد به دیگران بقبولاند که فرد مهمی ست. اثبات این امر که او چندان هم مهم نیست او را می رنجاند.
-در برابر ناکامی ها, حالت یاس و ناامیدی به نوجوان دست می دهد. او بسیار غمگین و افسرده می شود و به گریه های شدید متوسل می شود.
-نوجوان به وضع ظاهری و لباس و آرایش خود توجه دارد و گاهی مدت ها وقت را جلوی آینه می گذراند.
-نوجوان حالت رویایی و عاشق پیشگی دارد.
-نوجوان نگران آینده است. این نگرانی ها شامل نگرانی از آینده تحصیلی, شغلی, اقتصادی, اخلاقی, جنسی می شود. این نگرانی ها خود موجب پیدایش اضطراب و پریشانی خاطر در نوجوان می شود.
سالهاست که خوب یا بد بودن تماشای تلویزیون باعث مناقشات زیادی شده است. براساس مطالعات انجام شده کودکان به طور متوسط 20 ساعت در هفته تلویزیون تماشا می کنند. دانش آموزان دبیرستانی معمولاً بیش از زمانی که در مدرسه به سر می برند, مقابل تلویزیون می نشینند. نیمی از 15 هزار کودکی که از آنها پرسش شده بود گفتند که تلویزیون را بیشتر از پدرشان دوست دارند! روشن است که تلویزیون بخش زیادی از زندگی ما را تشکیل می دهد. بنابراین اگر تلویزیون هیچ تاثیر دیگری بر زندگی ما نداشته باشد, همین تاثیرش بس است که در هنگام اوقات فراغت از فعالیت هایی چون مطالعه, گفت و گو, دوستیابی, اندیشیدن به زندگی شخصی می گذریم و تلویزیون نگاه می کنیم.
همان طور که روبروی تلویزیون نشسته ایم می توانیم غذا بخوریم یا چیزی بنوشیم. کسانی که روزانه بیش از چهار ساعت تلویزیون نگاه می کنند, کمتر به ورزش می پردازند و بیشتر از افرادی که کمتر از دو ساعت در روز تلویزیون نگاه می کنند, به خوردن و نوشیدن مشغول اند. به طور کلی تماشاچیان حرفه ای پرخورترند.
در تلویزیون چه چیزی تماشا می کنیم؟
دنیایی که در آن زندگی می کنیم با آن چه که در تلویزیون نشان داده می شود کاملاً متفاوت است. محققانی به نام "مک آرتور" و "رسکو" حدود 200 آگهی تجاری را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند و دریافتند که در تلویزیون مردها بیش از زن ها نمایش داده می شوند و بیشتر احتمال دارد که در نقش فردی قدرتمند و متخصص جلوه کنند. مردان سه برابر زنان نشان داده می شوند و به ندرت می بینیم که زنان بیرون از خانه کار کنند. افراد غیر سفیدپوست, بچه های کم سن و سال, پیران و کارگران به ندرت نشان داده می شوند. رنگین پوست ها معمولاً در قالب مشاغل پست نشان داده می شوند. در بیش از نیمی از برنامه های پربیننده شخصیت اصلی فیلم هر هفته مرتکب یک جرم می شود! (در زندگی واقعی فقط یک درصد مردم در طول هفته جرمی را مرتکب می شوند).
جهانی که تلویزیون نشان می دهد نسبت به جهان واقعی تنوع کمتری داشته و خشونت آمیزتر است. اخبار نیز نمایش گر یک دیدگاه جهت دار است. پوشش خبری تلویزیون برای یک رویداد خشن بیشتر از پوشش خبری یک کوشش موفق برای میانجی گری صلح آمیز است.
تلویزیون چه اثری بر نگرش ها به جا می گذارد؟
تلویزیون بر دیدگاه انسان ها درباره جهان تاثیر می گذارد. بینندگان حرفه ای تلویزیون بیش از بینندگاه عادی تصور قالبی نژادی دارند و از جرم و جنایت بیشتر می ترسند. آنها معتقدند که افراد پیر از سلامت اندکی برخوردارند و در جمعیت تعداد افراد متخصص و ورزشکاران را بیش از اندازه برآورد می کنند. بینندگان حرفه ای بیشتر معتقدند که یک متهم بالقوه حتماً گناهکار است. در چندین بررسی مشخص شده که تماشای خشونت در تلویزیون باعث می شودافراد خشونت های زندگی واقعی را بیشتر تحمل کنند.
اثر تلویزیون بر تحصیل دانش آموزان چگونه است؟
شواهد مربوط به پیشرفت تحصیلی حاکی ست که دانش آموزانی که در حد متوسط تلویزیون نگاه می کنند در مقایسه با کسانی که به هیچ وجه تلویزیون نگاه نمی کنند نمرات بهتری می گیرند. حال آن که کسانی که روزانه بیش از چهار ساعت تلویزیون تماشا می کنند بین دو دسته دیگر کمترین نمره را می گیرند.
جوانی مرحله انتقالی بین کودکی و بزرگسالی است، نوجوانان از بعضی جهات شبیه کودکان هستند، با این حال تغییرات بسیاری که در این مرحله روی می دهد، آنها را متقاعد میسازد که تفاوتهای زیادی با کودکان دارند، به همین دلیل، ما بعضی رفتارهای بزرگسالان را در نوجوانان می بینیم، اما در غالب اوقات آنها مانند بزرگسالان رفتار نمی کنند. به تدریج که نوجوانان بالغ می شوند، همانندی کمتری با کودک و شباهت بیشتری با بزرگسال از آنها مشاهده می شود.
پیامبر اسلام "صلی الله علیه و آله" فرمودند:
"اوصیکم بالشبان خیرا فانهم ارق افئده " به شما سفارش می کنم که نسبت به جوانان نیکی کنید زیرا آنان نازک دل هستند.
نوجوانی همچو آذرخشی در بهار عمر است که به ناگاه فرا می رسد و آسمان زندگی را نور باران می کند.
و یا همچون دشتهای پوشیده از شقایق است که باید از آن گذر کرد تا به قله های رفیع و مغرور جوانی رسید؛ قله هایی که ریشه در خاک و سر در افلاک دارند.
● نوجوانان چه کسانی هستند؟
نوجوانی مرحله انتقالی بین کودکی و بزرگسالی است، نوجوانان از بعضی جهات شبیه کودکان هستند، با این حال تغییرات بسیاری که در این مرحله روی می دهد، آنها را متقاعد میسازد که تفاوتهای زیادی با کودکان دارند، به همین دلیل، ما بعضی رفتارهای بزرگسالان را در نوجوانان می بینیم، اما در غالب اوقات آنها مانند بزرگسالان رفتار نمی کنند. به تدریج که نوجوانان بالغ می شوند، همانندی کمتری با کودک و شباهت بیشتری با بزرگسال از آنها مشاهده می شود.
روان شناسی نوجوانی عبارت است از مطالعه رشد و تحول جسمانی، شناختی، شخصیتی و اجتماعی در آدمی، از آغاز بلوغ تا هنگام پذیرش مسئولیتهای بزرگسالان در جامعه. این تغییرات اغلب بین سنین ۱۳ تا ۲۲سالگی روی می دهند.
● بلوغ نوجوان:
بلوغ به موقعیت و یا مرحله ای اطلاق می شود که فرد از نظر جنسی قادر به عمل تولید مثل می گردد و علائم آن رشد اعضای تناسلی، تحول خصوصیات ثانویه جنسی است. به عبارتی بلوغ بخشی از دوره نوجوانی و قسمتی از دوره کودکی است. به همین دلیل رفتار نوجوان نوعی عدم تعادل دارد، او از یک سو هنوز پیوند خود را از قلمرو کودکی قطع نکرده و از دیگرسو به عنوان یک جوان در جامعه، پذیرفته نمی شود، لذا نوعی نوسان شخصیتی در برخوردهای وی مشاهده می شود.
▪ ویژگیهای بلوغ
بلوغ، یک دوره بی نظیر و مشخص است و به وسیله تغییرات رشدی مطمئنی توصیف می شود که در هیچ دوره دیگری از زندگی اتفاق نمی افتد، مهمترین آنها به عبارت زیر است:
۱) بلوغ، یک دوره شمول است.
و آن همان دوران بین کودکی و نوجوانی است که به کودکان بالغ موسومند.
۲) بلوغ، یک دوره کوتاه است.
این دوره بین دو تا چهارسال طول می کشد، کودکانی که این مدت را کمتر از دو سال پشت سر می گذارند رشد سریع دارند و آنهایی که به مدتی حدود سه الی چهار سال نیاز دارند تا بتوانند دوره انتقال خود را به بزرگسالی تکمیل نمایند به عنوان کند رشد شناخته می شوند.
۳) بلوغ، به مراحلی تقسیم می شود.
علی رغم مدت کوتاه به سه مرحله تقسیم می شود:
الف) پیش بلوغ
ب) بلوغ
ج) پس بلوغ
۴) بلوغ، دوره تغییر و رشد سریع است.
اولین مرحله رشد سریع، مرحله جنینی است و دومین مرحله رشد سریع دوره بلوغ می باشد.
تغییر و رشد سریعی که در طول دوران بلوغ اتفاق می افتد، معمولا با جهش رشد نوجوانی ارتباط می یابد و به عبارت دقیقتر، جهش رشد بلوغ گفته می شود، مدت کل رشد به سه سال می رسد که کمی طولانیتر از جهش رشد نوزاد می باشد.
تغییرات سریعی که در طول دوران بلوغ واقع می شود، به یک نوع اغتشاش و به هم ریختگی، احساس عدم کفایت، ناامنی و تزلزل و در خیلی از موارد به رفتارهای نامطلوب منجر می گردد.
۵) بلوغ، یک مرحله منفی گرایی است.
در این مرحله فرد حالت ضدیت در مقابل زندگی به خود می گیرد، و یا به نظر می رسد که فرد موقعیتها و یا چیزهای خوبی را که قبلا به دست آورده بود، از دست داده است.
۶) بلوغ، در سنین متغیری واقع می شود.
مدت زمانی که مرحله انتقال فرد به بلوغ و تکمیل آن نیازمند است تغییرات و اختلافاتی وجود دارد. اختلافاتی که در زمینه سن شروع و بلوغ و نیز مدت زمانی که این دوره انتقالی نیاز دارد تا رشد کامل شود، به همان اندازه که مسایل و مشکلات مشخصی برای دختران و پسران هر دو به وجود می آورد، مشکلات و مسایل اجتماعی نیز برای آنان می آفریند.
▪ معیار بلوغ
آزمایشهای شیمیایی ادرار در جوانان می تواند اثبات کننده دقیقی برای تعیین میزان رشد جنسی آنان باشد، رادیوگرافی با اشعهX از بخشهای مختلف بدن بخصوص از دستها و زانوها در مرحله جهش رشد (پیش بلوغ) می تواند آشکار کند که آیا بلوغ آغاز شده است یا خیر؟ و اینکه رشد با چه درصدی ادامه دارد؟
▪ علل بلوغ
یک نوع ارتباط نزدیک بین غده هیپوفیز که در مغز مستقر است و غدد جنسی و یا غده ترشح کننده هورمونهای جنسی وجود دارد، غدد جنسی مرد، بیضه ها و غدد جنسی زن تخمدانهای او هستند.
▪ انواع بلوغ
بلوغ کلی ترین کلمه ای است که به کار می رود، برحسب عادت، مجموعه تغییرات بدنی و روحی که مابین دوران کودکی و جوانی (کمال) به وجود می آید، با این واژه تفسیر می شوند.
بلوغ یک پدیده چند بعدی است، ابعاد مختلف آن عبارتند از:
الف) بلوغ جسمی (فیزیکی)
ب) بلوغ جنسی
ج) بلوغ روانی
د) بلوغ اقتصادی و اجتماعی
ه) بلوغ شرعی
● ویژگیهای نوجوانی
به عنوان یک واقعیت دوره نوجوانی را باید یک مرحله بسیار مهم از زندگی تلقی کرد. دوره ای که با ویژگیهایش از سایر دوران زندگی متمایز می شود. این خصوصیات عبارتند از:
۱) نوجوانی یک دوره مهم به شمار می رود.
نوجوانی به لحاظ تاثیرات فیزیکی و بدنی و هم از لحاظ تاثیرات روانی قابل توجه می باشد.
۲) نوجوانی، یک دوره انتقال برزخی است.
در طی هر مرحله انتقالی، وضع و جایگاه فرد مبهم است و نوعی گم گشتگی درباره نقشهایی وجود دارد که فرد انتظار دارد آنها را ایفا کند نوجوان در این زمان نه کودک است و نه بزرگسال.
۳) نوجوانی، یک دوره تغییر است.
میزان تغییر در نگرشها و رفتار در طی دوره نوجوانی با میزان تغییر در وضعیت بدنی برابر است.
۴) نوجوانی، یک سن مسئله آفرین است.
به دلیل ناتوانی، نوجوانان در غلبه بر مسایلشان به تنهایی، به همان اندازه که آنها اعتقاد دارند از توانایی برخوردارند، بسیاری از آنها حل مسایل و مشکلات را مافوق انتظارات خود می یابند.
۵) نوجوانی، زمانی جستجوی هویت است.
موقعیت مبهم نوجوان یک مسئله غامض را به وجود می آورد، مسئله بحران هویت یا مشکل هویت خود او را سر درگم می کند، او تلاش می کند که از موقعیتهایی نمادین بهره گیرد.
۶) نوجوانی، یک سن هراس می باشد.
قالبهای فرهنگی مناسب در مورد رفتار با نوجوان سبب می شود تا او به تدریج فردی قابل اعتماد شده و بر طبق آن رفتار خویش را شکل دهد.
۷) نوجوانی، زمان آرمان گرایی است.
نوجوانان تمایل دارند که به زندگی از ورای عینک سایه و روشن نگاه کنند، آنها به خود و سایرین آنچنان مینگرند که دوست دارند.
۸) نوجوانی، آستانه بزرگسالی است.
نوجوان سعی می کند مانند بزرگسال لباس پوشیده و رفتار نماید، آنها روی رفتارهایشان متمرکز می شوند تا بتوانند با بزرگسالان معاشرت نمایند.
▪ نظریه های رشد نوجوانی
۱) نظریه زیستی:
اساس نظریه زیستی مرتبط ساختن مفاهیم بیولوژیک با واژه های روان شناختی است، این نظریه خاطرنشان می سازد که:
الف) تجارب تاریخی گونه های انسانی در ساخت ژنتیکی هر فردی پی ریزی شده است.
ب) رشد هر فردی منعکس کننده مراحلی است که نوع انسان در طی تکامل خود از مراحل زیستی پائین تر داشته است.
۲) نظریه روان کاوی:
براساس این نظریه رفتار انسان از طریق نیروهای ناخودآگاه و غیرمنطقی، و نه خودآگاه و منطقی، شکل می گیرد همچنین معتقد است که دو انگیزه مهم در انسان، انگیزه جنسی و پرخاشگری است. در این نظریه عوامل محیطی و… نیروهای بیولوژیک و غریزی در رشد شخصیت حائز اهمیت است.
در این نظریه سه سطح نهاد، خود و فراخود در شخصیت انسان دارای کنش خاصی می باشند.
ـ نهاد
آن قسمت از دستگاه روانی است که از بدو تولد انسان موجود است و منشا انرژی آن فیزیولوژیکی است. هدف نهاد راضی کردن نیازهای جسمانی فرد است.
ـ خود
از شش ماهگی، شروع به رشد می کند، کنش سازنده "خود" آن است که ادراک داخلی را با نتایج ادراک حسی مواجه کند تا حداکثر ارضاء ممکن بدست آید.
ـ فراخود
سومین سطح در شخصیت است که نماینده درونی ارزشهای فرهنگی و اجتماعی و اخلاقی است. فراخود از یک طرف با تظاهرات "نهاد"، مخالف است و از طرف دیگر میل دارد معیارهای اخلاقی را جانشین معیارهای منطقی "خود" بنماید.
۳) نظریه روانی- اجتماعی:
این نظریه تمرکز کمتری بر نقش جنسی و تاکید بیشتری بر اهمیت محیط اجتماعی در رشد دارد.
این نظریه معتقد است که ماهیت فرهنگ و محیط شخص نیز تعیین کننده شیوه خاصی است که طبق آن بحرانهای مختلف رشد رفع می شوند.
۴) نظریه مردم شناسی:
به اعتقاد این نظریه، میزان پیوستگی بین نقشهای کودکی و بزرگسالی، عاملی است اساسی در تاثیر یک فرهنگ خاص بر شخصیت فرد. ماهیت انتقال از کودکی به بزرگسالی نیز اثرات مهمی در تجربه نوجوان دارد. انتقالهای آرام یا پیوسته تعارض و اضطراب کمتری را در نوجوانی موجب می شود، در حالیکه انتقالهای ناگهانی یا ناپیوسته، تعارض و فشار روانی شدیدی درپی دارند.
۵) نظریه رفتارگرایی:
رفتارگرایان مدعی هستند که تمام رفتارها، ارزشها، و عقایدی که یک فرهنگ خاص ها آن را تایید می کند، توسط اعضای آن فرهنگ پذیرفته خواهد شد و رشد روانی به یادگیری این ارزشها و رفتارها بستگی دارد.
رفتارگرایی بر اصولی تاکید دارد که بر یادگیری حاکم است، رفتار هیجانی و احساسات اغلب از طریق فرایند شرطی سازی کلاسیک یا پاسخگر، آموخته می شود، مهارتهای حرکتی، توانایی اجتماعی، رفتارهای کلامی طبق اصول شرطی سازی فعال یا یادگیری ابزاری آموخته می شوند.
۴) نظریه های شناختی- رشدی:
این نظریه بر جنبه دیگری از کارکرد انسان، یعنی رشد شناختی (تفکر و استدلال) تاکید دارد، تغییرات مهمی در هنگام نوجوانی، در ماهیت تفکر روی می دهد و جنبه های بسیاری از شخصیت، نظیر هویت و باورهای اخلاقی، نیز تحت تاثیر فرایندهای شناختی قرارمی گیرد.
▪ نوجوان و حیات جسمی
نوجوانی، دومین مرحله تغییر و تحولات چشمگیر و پرشتاب است، به گونه ای که موجب می شود ظرف مدت کوتاهی کودک دیروز به قامت بزرگسالان امروز درآید، از این رو واژه جهش مناسب تر به نظر می رسد تا واژه رشد. در این زمینه برخی از صاحبنظران، دوران بلوغ را با دو ویژگی جهش بدن و جهش قلب تبیین می نمایند و منظور از جهش قلب را تجدید تشکیلات عمیق در مسایل روحی و عواطف قلمداد می کنند که به تدریج همچون جهش بدنی، صورت یک نوع جهش واقعی را دارد.
رشد جسمانی همانند دیگر جنبه های رشد فرآیندی تدریجی و پیوسته و در عین حال ماهیتاً ناپیوسته است، یعنی، سرعت رشد بخشهای مختلف بدن متفاوت است،
برای مثال، دستها و پاها قبل از بازوها و رانها رشد می کند، علاوه بر این، افزایش در وزن و قد قبل از شروع بلوغ جنسی صورت می گیرد و مانند دیگر تغییرات فیزیکی تا بعد از کسب توانایی تولید مثل ادامه می یابد.
▪ نوجوان و حیات جنسی:
نشانه ها و تظاهرات بدنی نوجوانی را در دو زمینه نسبتا جداگانه می توان مشخص نمود که اصطلاحا آنها را خصوصیات یا ویژگی های اولیه و ثانویه جنسی می نامند، این علایم بیانگر آغاز حیات جنسی فرد است و آگاهی به آنها برای نوجوان و اطرافیان وی ضرورت دارد، زیرا منجر به درک و ارزیابی صحیحی از مسایل این دوره خواهد شد.
▪ خصوصیات اولیه جنسی:
منظور از خصوصیات اولیه که از دوران کودکی هویدا هستند، بیداری غریزه جنسی است که با تشدید فعالیت اعضای تناسلی و افزایش حجم آنها همراه است این کیفیت در دختران به صورت نخستین قاعدگی و در پسران به صورت احتلام شبانه ظهور پیدا می کند.
▪ خصوصیات ثانویه جنسی:
نشانه ها و علایم دیگری موید این مطلب است که نوجوان از نظر جنسی به مرحله آمادگی و ایفای نقش نایل گردیده است، علایم ثانویه جنسی در دختران، به صورت بزرگ شدن ناگهانی سینه، لگن خاصره، رویش موهای زهاری و زیربغل و جوشهای صورت می باشد.
در پسران نیز صفات ثانویه به صورت رویش موی زهاری، رویش مو در زیربغل و در صورت، تغییر ناگهانی صدا، جوشهای صورت و بزرگ شدن بینی ظاهر می شود، این تغییرات سبب اضطراب در نوجوان می شود.
▪ نوجوان و حیات عاطفی
الف) خصوصیات عاطفی نوجوانی:
نوجوانی، دوره ای است که حیات انفعالی (عاطفی) میدان وسیعتری برای عمل می یابد و نوجوان از این حیث آماده بروز عکس العمل های هیجانی و عاطفی شدید است، به عبارت دیگر بین ضربه هیجان و عکس العملی که از آن ضربه در نوجوان به وجود می آید، تناسب چندانی وجود ندارد و عکس العملها معمولا قویتر و حادتر از ضربه های هیجانی است.
به زبان ساده تر، در این دوره حساسیت ها به خود گرفتن ها و زودرنجی ها بیش از هر دوره دیگری شخصیت نوجوان را تحت تاثیر قرار می دهند و این جنبه از شخصیت او نمایانتر و مشخص تر جلوه می کند، این حساسیت ها در نوجوانان، هیچ گاه خود را در یک محیط محصور نمی نمایند، بلکه به راحتی گسترش می یابند.
ب) بی ثباتی عاطفی:
نوسانهای عاطفی، یکی از بزرگترین مشخصه های این دوره است. به همین علت، اگر نوجوانان در اثر بی اعتمادی و عدم اطمینان نسبت به انتقاد دیگران حساس می شوند، جای تعجب نیست، متاسفانه غالبا عدم ثبات عواطف هیجانی، ناگزیر آنها را مواجه با انتقاد می سازد، مثلا گاهی با وجود داشتن دوستان متعدد علاقه مند است که اوقات خود را در تنهایی بگذراند.
ج) خواهشهای متضاد:
بی ثباتی عاطفی، امکان انتخاب قطعی و صحیح و مشخص را برای نوجوان محدود می سازد، به گونه ای که تقریبا می توان گفت نوجوان در برخوردهایش فاقد قاطعیت همیشگی و پایدار است این دوره را دوره "خواهشهای متضاد" نام نهاده اند. گاه از او احساسات ظریف و گاه احساسات خشن سر می زند.
● علل اجتماعی بزهکاری
۱) عامل اقتصادی
۲) عامل پس افتادگی فرهنگی و پیشرفت تکنولوژی
۳) شهرنشینی
۴) تراکم و افزایش جمعیت
۵) حوادث غیرمنتظره از قبیل جنگ و زلزله
۶) وسائل ارتباط جمعی
۷) ضعف بنیه اخلاقی و اعتقادی
● پیش گیری و مقابله با بزهکاریها
برای مواجهه با بزهکاری نوجوانان، باید ابتدا عوامل ایجادکننده آنها را شناسایی کرد. بزهکاریها، مشکلاتی نیستند که بیست و چهار ساعته ایجاد شده باشند تا برای آنها راه حلهایی کوتاه، آسان و سریع وجود داشته باشد، لوسین لودت مشاور بهداشت روانی سازمان بهداشت جهانی، مخرج مشترک و درمان نوجوانان بزهکار را عبارت از کسب احساس ایمنی مجدد آنان می داند تا در نتیجه این احساس ایمنی، بتوانند روابط قابل اطمینان و محبت آمیزی با دیگران داشته باشند.
انحراف رفتاری و بزهکاری حاصل یک سلسله کنش ها و واکنش های طولانی و بغرنج است، نوجوان بزهکار بیش از هر نوجوانی با مسائل ناگوار و حادی در هویت و موجودیت خویش روبروست، اضطراب او بیشتر و دشمنی و عداوتش قوی تر است رفتار بزهکاری در بسیاری از موارد راه حلی است که نوجوان دراختیار دارد. بزهکاری غالبا به منزله بهترین و مهیج ترین اعتراض علیه وضعیت موجود و آینده غیرقابل قبول و ملال انگیز است. وقتی چنین باشد، راه حل عبارت از کمک به بزهکار در شناخت خویش و استفاده درست از محیط است، در کمک به بزهکاری و برای ایجاد تصویر مثبتی از خویش، باید آنان را آدمهای غریبه و جدای از سایر انسان ها ندانند، به استثنای رفتار بزهکارانه که معمولا نوجوان را مطرود می کند فرد بزهکار، انسانی دارای نیازها، احساسات و عواطفی مانند سایرین است. در راه حلها، بایستی بازیابی ارزش شخصی بزهکاران، گنجانده شود.
تحول بلوغ خصوصیاتی ازقبیل مخالفت ها، تشخص طلبی ها و خودنمایی ها را دارد، بلوغ دوران برانگیختگی و مزاحمت های عاطفی است. دراین زمان نوجوان به محبت، صبر و شکیبایی و تحمل کردن بیش از قبل نیاز دارد. والدین باید شناخت عمیقی از تحول بلوغ داشته باشند و هرگونه مخالفت رفتاری نوجوان را حمل بر بزهکاری نکنند؛و رویه تند و خشونت آمیزی را درپیش نگیرند. گاهی والدین آنچنان سرگرم شغل و زندگی خود هستند که نمی دانند فرزندانشان در چه مرحله ای از رشد هستند و از مراقبت صحیح آنان غافلند و آنچه را که قاعدتا درمقام یک پدر و مادر می باید انجام دهند به انجام نمی رسانند.
آشنایی با مراحل رشد و خصوصیات آن، رفتار متناسب والدین را بدنبال خواهد داشت و از رفتار بزهکارانه نوجوانان می کاهد.
● نوجوان و اعتیاد
اعتیاد عبارت از تعلق یا تمایل غیرطبیعی و مداومی است که برخی از افراد نسبت به بعضی از موادمخدر پیدا می کنند. منظور از اعتیاد استفاده غیرطبی و مکرر داروست که به ضرر خود مصرف کننده یا دیگران است.
اعتیاد چهار خصوصیت دارد:
۱) گرایش به ازدیاد مصرف ماده اعتیادآور که اصطلاحا تحمل دارویی نام دارد که فرد حالتی سازگارانه نسبت به ماده مخدر پیداکرده و مجبور است بر میزان ماده مخدر بیفزاید.
۲) وابستگی بدنی و روانی به اثرات ماده اعتیادآور، وابستگی بدنی یک حالت فیزیولوژیک است که با استعمال مکرر ماده اعتیادآور بوجود می آید و باعث ادامه استعمال آن ماده می شود و قطع آن موجب سندروم محرومیت می گردد.
۳) تمایل و احتیاج شدید به صورتی که به هر وسیله ای آن ماده اعتیادآور را به دست می آورد، احتیاج به پول برای تامین موادمخدر فرد معتاد را به ارتکاب اعمال بزهکارانه وامی دارد.
۴) ضرر و زیان به مصرف کننده و جامعه، مواد مخدر هم ضرر مادی و رفتاری برای شخص و هم آسیب اقتصادی و اجتماعی برای جامعه دارد.
مواد اعتیادآور را به سه دسته تقسیم کرده اند:
۱) ترکیبات تریاک، شامل تریاک، هروئین ، مرفین، سوخته و شیره.
۲) مواد توهم زا، شامل کوکائین،LSD، حشیش و ماری جوآنا.
۳) خواب آورها و مواد ضداضطراب شامل باربیتراتها و الکل.
علت گرایش جوانان به هروئین را می توان به وضعیت خاص این دوره که معمولا با بحران هویت و بلوغ و تحول ارزش ها و مسئله بیکاری و فراغت همراه است نسبت داد.
● علل اعتیاد
عوامل بوجود آمدن اعتیاد بشرح ذیل می باشد:
۱) عوامل دارویی و فارما کولوژیکی
۲) عوامل روانشناختی
۳) عوامل خانوادگی
۴) عوامل اجتماعی
۵) عوامل سیاسی
گاهی موادمخدر جهت تسکین درد و بوسیله پزشک تجویز می گردد و تکرار آن موجب اعتیاد فرد می شود، خصوصیات شخصیتی و روانشناختی شاید علت مهم گرایش افراد به موادمخدر باشد، اضطراب، احساس تنهایی، گرایش به افسردگی، فقر در روابط عاطفی موجب می شوند که فرد به اعتیاد روی آورد، روابط خانوادگی و الگوهای رفتاری در خانواده نقش مهمی را درجلب افراد به موادمخدر ایفا می کند.
اعتیاد نوعی بیماری اجتماعی است، در دوران کنونی که شرایط مناسب اجتماعی برای یک زندگی انسانی و توام با محبت فراهم نیست و دراین عصر که انسان ها از یکدیگر دور شده اند، عواطف انسانی تقلیل یافته و ناامنی، تشویش، میل به انتقامجویی و اضطراب زیاد شده است. دراین اوضاع و احوال، انسان های مضطرب و پراز تضاد و کشمکش و محرومیت برای تسکین ناراحتی های خود به مواد مخدر پناه می برند.
عامل سیاسی را در توسعه اعتیاد نباید نادیده گرفت، استعمارگران از موادمخدر برای توسعه نفوذ خود استفاده برده و می برند.
● روش های مبارزه با اعتیاد
برنامه مبارزه با اعتیاد نباید محدود به بازتوانی معتادان باشد، بازتوانی معتادان جزیی از برنامه مبارزه با اعتیاد است، مبارزه ای همه جانبه در زمینه شخصیتی، اجتماعی و فرهنگی لازم است تا اعتیاد را ریشه کن نماید، تا زمانی که زمینه اجتماعی اعتیاد از بین نرود و افراد از نظر شخصیتی به استقلال فردی و بازیابی ارزش خویش و استقلال اقتصادی دست نیابند، اعتیاد از بین نمی رود.
سرلوحه برنامه مبارزه با اعتیاد باید پیشگیری و جلوگیری از به دام افتادن افراد به موادمخدر باشد، مبارزه با اعتیاد در صورتی با موفقیت همراه می گردد که اولا بر پیشگیری تاکید نماید و ثانیاً زمینه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی اعتیاد را از بین ببرد و ثالثاً روابط خانوادگی تصحیح شود و رابعاً به بازتوانی معتادان بپردازد.
برای پیشگیری از اعتیاد باید به تنویر افکار عمومی پرداخت و خطرات موادمخدر را خاطرنشان نمود از توزیع و پخش موادمخدر جلوگیری کرد و به تامین شغل و درآمد برای جوانان اقدام نمود و زمینه مناسبی را برای سلامت روانی آنان ایجاد نمود. آینده زندگی را برای آنان قابل پیش بینی کرد و روابط آنان را با جامعه و خانواده تصحیح نمود.
مبارزه با اعتیاد باید یک وظیفه سیاسی، اجتماعی، ملی و مذهبی قلمداد گردد.
همانطور که قبلا بیان گردید، اعتیاد یک بیماری مسری است که باید بوسیله یک بسیج عمومی از پخش و توزیع آن جلوگیری کرد همراه با مبارزه همه جانبه و عمومی. اعتیاد یک بلای اجتماعی است و اگر ماده مخدر به فرد نرسد یا فرهنگ اعتیاد بوسیله دوستان و معتادان به فرد منتقل نشود او به دام اعتیاد نمی افتد. ضمناً از خلا معنوی و احساس پوچی و بی معنایی نیز نباید غافل بود، اگر جامعه هدف روشنی را تعقیب نکند و افراد را به سمت ایده آل انسانی و کمال پیش نبرد آنان احساس تهی بودن می کنند و به عالم خیال و وهم و موادمخدر پناه می برند.
وظیفه جامعه است که پیش بینی همه جوانب را بکند و از مسئولیت خطیر خود غافل نماند و بداند چه چیزی به جوانان می دهد و چه چیزی از آنان انتظار دارد.
بدون برنامه ریزی صحیح انتظار پیشرفت و کمال مطلوب از جوانان نمی رود.
خانواده مهمترین مرجع و پناهگاه برای جوانان است، والدین باید به نوجوانان خود کمک کنند تا احساسات خود را کنترل کنند و آنان را بسوی فعالیت های سازنده سوق دهند و آنان باید رفتار طغیانگرانه نوجوان خود را یکی از نشانه های رشد تلقی کنند و علیرغم این رفتار آنان را دوست بدارند و بدانند که نوجوان درصدد است راه مستقلی برای خود پیدا کند، والدین نباید الگوی رفتاری خویش را بر نوجوان خود تحمیل کنند، بلکه او را به تناسب استعدادهایش آزاد گذارند و هدایت نمایند تا رشد کند. والدین نباید ارزش نوجوان را پائین آورند، آنان باید مشکلات نوجوان خود را درک کنند و به او کمک نمایند تا بتواند بر مشکلات خود فائق آید و راه حلی برای آنها بیابد. در چنین وضعیتی نوجوان بسوی این و آن کشانده نمی شود و احیاناً به دام اعتیاد نمی افتد.مبارزه با اعتیاد در صورتی کامل می شود که معتادان تحت برنامه ترک اعتیاد و بازتوانی قرار گیرند.
مراحل بازتوانی و نوتوانی معتادان بشرح زیر است:
▪ مرحله اول: تشخیص و بازگیری معتاد از مواد مخدر.
▪ مرحله دوم: توانبخشی کوتاه مدت از طریق خدمات روانپزشکی
▪ مرحله سوم: توانبخشی بلندمدت که شامل موارد زیر است:
۱) آموزش حرفه ای تا بتوانند وارد بازار کار شوند و ارزش شخصی خود را بازیابند.
۲) روان درمانی تا بتوانند ارزش خویش را پیدا کرده و شخصیت خویش را تجدید سازمان دهند و معنایی برای زندگی خود بیابند.
۳) مشاوره خانوادگی، تشکیل مشاوره خانوادگی به تسهیل ارتباطات و تصحیح روابط خانوادگی کمک فراوان می کند.
۴) پیگیری اجتماعی و کاریابی، فرد پس از بازتوانی زیرنظر و نظارت دایره مددکاری اجتماعی قرار می گیرد، مددکاران ضمن کاریابی برای افراد بیکار با خانواده ها در تماس مستقیم هستند، مددکاری اجتماعی تشکیلاتی است که افراد خود را به آن وابسته می دانند و کمک روانشناختی، اجتماعی، انسانی و اقتصادی درا ختیار آنان قرار می دهد.
شناخت موانع اقامه نماز در نوجوانان
راستی چرا در میان نوجوانان و جوانان برخی آن چنان که باید به نماز اهمیت نمی دهند و یا ا ین که چرا بعضی از آ نان ارتباط چندانی با نماز ندارند و یا عده ای از نوجوانان و جوانان درحالی که از خانواده مذهبی و مسلمان هستند نماز نمی خوانند؟
برای یک جوان که ابتدای ورود او به حیات و زندگی اجتماعی است و شخصیت اجتماعی او درحال شکل گیری می باشد، آن چه در درجه اول اهمیت قرار دارد و شاید مهمترین عامل در موفقیت و کسب سعادت او در زندگی به شماری آید، انتخاب دوست یا دوستان خوب است و آن چه که دراین رابطه مهم است و بلکه اقتضای زندگی اجتماعی انسان می باشد، شناخت برخی از خصوصیات اجتماعی افراد و آشنایی با ملاک و معیارهایی است که در انتخاب دوست خوب لازم و ضروری است.
ملاک و معیار انتخاب دوست
1- دارا بودن فکر و عقیده سالم:
بر جوانان لازم است که با افرادی مجالست و همنشینی داشته باشند که صاحب عقیده پاک و فکری سالم باشند، چه این که داشتن فکری سالم آدمی را به شخصیت فردی و اجتماعی سالم دعوت می کند. این که برخی به دنائت و پستی زندگی روی می آورند به خاطر آن است که دارای اندیشه های پاک و صحیح نمی باشند بسیار روشن است که هرگز عقیده صواب انسان را به مسیر ناصواب نمی کشاند.نوجوانی و جوانی مقطعی از حیات آدمی است که هنوز به نیمروز آن نرسیده، بلکه در صبحدم حیات اجتماعی و تکلیفی قرار دارد و باید درهنگامه صبح، گل وجود خویش را با افکار و نیات پاک آبیاری نمود تا پژمردگی زودرس بر او عارض نشود. لازمه طراوت و شادابی گل وجود آدمی به این است که هم همت گمارد تا عقاید فطری اش را سالم نگه دارد و هم با کسانی مصاحبت نماید که دارای افکار پاک باشند.
علی (علیه السلام) خطاب به یکی از یارانش به نام حارث همدانی چنین توصیه می کند که: "ای حارث از رفاقت با کسانی که افکارشان خطا و اعمالشان ناپسند است دوری کن، همانا آدمی به اخلاق و سیره رفیقش خوی می گیرد و با افکار و اعمال وی معتاد می شود.در حقیقت دوست به منزله عضوی از اعضای بدن است که حفظ و مواظبت آن لازم است، پس به همان اندازه که انسان باید در حفظ سلامت خود بکوشد تا آسیبی به او نرسد، می بایست در اعتقاد و افکار دوستان خویش نظارت کند تا عقاید و رفتارش را فاسد نکنند و نیز همت گمارد که دوستان پاک ضمیر را از دست ندهد؛ چون از دست دادن آنها به منزله جدا شدن عضوی از اعضای اوست.
در سخنی دیگر علی (علیه السلام) می فرمایند: "کسی که دوست خوب خود را که برای خدا با وی پیوند دوستی داشته، از دست بدهد، گویا شریفترین اعضای بدن خود را از دست داده است."
2- حسن خلق و فروتنی:
یکی دیگر از معیارهای مهم در انتخات دوست این است که او دارای حسن خلق، رفتار پسندیده، تواضع و فروتنی و اوصاف نیکو باشد. فردی که از این اوصاف برخوردار نباشد لایق ارتباط و پیوند دوستی نیست؛ چون اعمال ناشایست او حاکی از نیات پلیدی است که در باطن اوست. بهترین مزیت ارتباط و دوستی با این گونه از افراد این است که به تدریج خلق و خوی او در رفتار آدمی تاثیر می گذارد، طوری که منش و رفتار دو دوست مثل هم می شود.همه این تاکیدات و هشدارها از کلمات نورانی معصومین(ع) حاکی از آن است که انسان نباید دوستی را انتخاب نموده و با او مجالست نماید که در زندگی مواظب عملکردهای خود و در مسائل اجتماعی در برخورد با دیگران متوجه منش و رفتارهای خود نیست و شخصی که دارای اخلاق تند، رفتار ناشایست و برخورد نامناسب باشد از رفاقت با او نهی شده است.
3-عاقل بودن:
معیار دیگری که در انتخاب دوست باید لحاظ گردد میزان علم و آگاهی و عقل و اندیشه اوست. دوست آگاه و عاقل مایه خوشبختی و سعادت و رفیق سفیه و جاهل اسباب ناراحتی و رنج را فراهم خواهد نمود، چون اولی با درایت خویش و آگاهی و معرفتی که دارد در انجام اعمال خود تمام جوانب کار را درنظر دارد که هم برای خود و هم برای نزدیکان و دوستانش معضل یا مشکلی را ایجاد نکرده، بلکه مشکلات موجود را رفع می کند، اما دومی با علم اندک و عدم تدبیر و دوراندیشی و استفاده نکردن به جا از عقل و اندیشه نه تنها قدرت از میان برداشتن مشکلات را در زندگی ندارد، بلکه با سفاهت خویش موانعی را برای خود و دوستان در مسیر پیشرفت زندگی ایجاد می کند. چه بسا نیتی خیر در ذهن داشته باشد تا این که کار خیری در حق دوستان انجام دهد ولیکن براثر کج فهمی و کم خردی عملی به زیان او انجام می دهد.
چنان چه امام حسن عسگری(ع) فرمودند: "دوست انسان جاهل همیشه در سختی و زحمت است."
یا علی(ع) می فرمایند: "دوست انسان احمق، همواره در رنج است."
متقابلاً در برخی روایات رفیق عاقل و آگاه به داروی شفابخش تشبیه شده است که می تواند امراض اخلاقی و ناهنجاری های رفتاری را درمان نماید. امام صادق(ع) در روایتی بسیار زیبا چنین فرمودند:
"دوستان صمیمی سه قسمند: اول کسی که همانند غذا از ضروریات و لوازم زندگی به حساب می آید و در همه حالات، انسان به او نیازمند است و او رفیق عاقل است. دوم کسی است که وجود او برای انسان به منزله یک بیماری مزاحم و رنج آور است و او رفیق احمق است. سوم دوستی است که وجودش نافع است، همانند داروی شفابخش و ضدبیماری است و او رفیق عاقل و لبیب است (یعنی دارای فکری عمیق و دوراندیش است)."
4-خوشنامی و شهرت داشتن به خوبی:
درجامعه روستایی یا شهری که در آن زندگی می کنیم، برخی از خانواده ها به خوبی و پاکی و نجابت و نیک نامی شهرت دارند و بالعکس برخی دیگر به بدی و زشتی و بی ایمانی مشهورند. همه همت یک جوان باید در این باشد که اگر قدرت اصلاح چنین افرادی را دارد که با آنها طرح دوستی ببندد و در مقام ساختن و اصلاحشان برآید، بسیار کار پسندیده ای است و چون غالباً چنین قدرتی از غالب جوانان بعید است، لذا سفارش اکید بر این است که با این قشر مجالست و رفاقتی نداشته باشید. در توصیه های اولیای دین در این زمینه از دو چیز نهی شده است:
یکی نزدیک شدن به مراکز و مجالس بدنام کننده و دیگری رفاقت با افراد بدنام و مورداتهام.
در وصیت علی(ع) به فرزندش امام حسن مجتبی(ع چنین آمده است: "از مراکز بدنام و محل های موردتهمت و از مجالسی که مورد سوءظن است دوری کن، به دلیل آن که رفیق بد، دوستش را فریب می دهد و او را به کار ناپسند تحریک می کند."
قطعاً کسی که دارای اعمال وعقاید خوبی باشد و مردم او را به صفات نیک بشناسند درحالی که با افراد بدنام مجالست نماید و با آنها حشر و نشر داشته باشد، تدریجاً مورداتهام واقع می شود و چه بسا بدنامی آنان در او سرایت نموده و او را مورد تاثیر قرار دهد.
5-صادق بودن و صداقت داشتن:
از اوصاف دیگری که در آئین دوست یابی ملاک و محور است این است که رفیق باید در گفتار صادق و در رفتار صداقت داشته باشد. صدق در گفتار و صداقت در رفتار، تعدیل شخصیت انسان را به همراه دارد.
آن که در گفتار صادق نبوده و سعی در درست جلوه دادن قضایای کاذب داشته و یا در اعمال و رفتار خود تلاش می کند که نوعی رفتار تصنعی و کاذب را برای خود ایجاد نماید و در ورای آن رفتار حقیقی خود را بپوشاند از دیدگاه علوم روانشناختی از نوعی کمبود و کاستی روحی و باطنی رنج می برد و سعی دارد که ازاین طریق آن کاستی خود را به این صورت جبران نماید. والا کسی که دارای شخصیت متعادل و حقیقی بوده و از تعدیل روحی و روانی برخوردار باشد، نیازی نمی بیند که به کذب قولی و عملی دست زند.
روانشناسان مدعی اند که با تجربه ثابت شده است آنان که از حیث شخصیتی ضعفی در خود می بینند و یا کمبود عاطفی در خود احساس می کنند، سعی دارند که خودرا به نحوی در میان دوستان مطرح سازند که یکی از بهترین راه ها بزرگ نمایی در امور است و اینان همیشه می خواهند خوبی را بدی، راست را دروغ، زیبا را زشت، راستی را کجی، نزدیک را دور و هر امری که جلوه های تازه و اعجاب آور داشته باشد، نمایان سازند تا این که خود مطرح گردند و شاید به همین دلیل باشد که در اخبار و روایات ائمه(ع) انسان کاذب و دروغگو به سراب تشبیه شده است و از پیمان دوستی با آنان شدیداً نهی شده است.
امام صادق(ع) فرمودند: "از دوستی با انسان کذاب برحذر باش چون او همانند سراب است که دور را برای تو نزدیک و نزدیک را از تو دور می سازد."
یعنی همان گونه که سراب امر واقعیت داری نبوده و از دور فریبنده است، دوستان کاذب هم این چنین می باشند، چون ایشان هم امور غیرواقعی را واقعی جلوه می دهند. جوان هوشمند باید بداند که چنین دوستانی به پیمان دوستی وفادار نخواهند بود و زیان ارتباط با آنان بیش از نفعشان است.
نوجوان و حیات ارزش ها
حضرت رسول اکرم ( ص) فرموده اند: به شما درباره نوجوانان به نیکی سفارش میکنم که آنها دلی دقیق تر وقلبی فضیلت پذیر تر دارند.
1 -برحسب دید گاه دینی نوجوان در دوران بلوغ , توجهش به مسایل ماورا" طبیعی جلب می شود و علاقمند است که در مورد آن سوی پرده طبیعت آگاهی یابد و افکارش از پوسته هستی بگذرد , آن را بشکافد واز دنیای معنویات جهان آخرت, ایده آلهای اخلاقی و زهد گرایی با خبر شود. از نظر قلبی و احساسی نیز تمایل او به زیباییهای معنوی برانگیخته می شود و مصداق کلام امیرالمومنین علی ( ع) است که در نامه ای برای فرزندش امام حسن(ع) فرمود:
فرزندم در دوره نوجوانی به تربیت و ادب تو پرداختم , قبل از انکه قساوت و سختی در دوران پیری قلبت را فرا گیرد .
پیامبر اسلام در محفلی با استناد به برخی آیات قران فرمودند:
فضیلت و دوستی وخیرخواهی نوجوان گاهی شعاع گسترده تری می یابد و میل به اصلاح عالم و تحول جهانی در آنان افزایش می یابد. استاندارد ها و ایده الهای اخلاقی تمامی وجود نوجوانان رامسخر می کند و به مدینه فاضله می اندیشد.
2- سربرآوردن فطرت: حس دینی که بعنوان یکی از عناصر اولیه ثابت روح انسان دانسته شده یا تقدیس ارزش ها و تقبیح ضد ارزش ها در نوجوانی سر بر می آورد تمامی وجود نوجوانان را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد به گونه ای که دریافتها و ادراکات وی با بینش فطری و گرایش به نیکی مورد تجزیه و تحلیل قراردارد.
3- گرایش به کمال یا کمالگرایی: کمال گرایی به نوجوانان نیز همچون بزرگسالان وحتی بیش از آنان پویایی می بخشد و آرمانی نوین فرا راه زندگیشان می افریند. خود انگیزی نوجوانان و تفسیر و تبیین دقیق مفهوم کمال , گامهای نخستین برای نیل به مقصود است زیرا هرکس به گونه ای درباره آن می اندیشد.
4- تحصیل یک فلسفه حیاتی : پاره ای از صاحبنظران معتقدند که نیازهای اساسی در دوره نوجوانی به شدت مطرح میشود وارضا" فوری و قانع کننده ای می خواهند. از جمله آنها نیاز به تحصیل فلسفه حیاتی ارضا کننده است. در حقیقت برحسب دیدگاه دینی نوجوان به بازنگری معتقد است و به باورهایش می پردازد و انها را مورد بررسی و نقض قرار می دهد. اعتقاد وی در کودکی تقلیدی بوده است اما نوجوان مصمم است تا نظامی از معتقدات و باورها را از نو برای خویش بوجود آورد و تکیه گاه زندگی اش قرار دهد. کسانی که می دانند در کدام جهان زندگی می کنند و آغاز وانجام هستی چگونه است , احساس می کنند تکیه گاه فکری نیرومندی دارند که آنها را در مقابله با فراز و نشیب ها حفظ می کند و از سویی آنان را در خلق یک هویت منسجم که مبدا و مقصد خود را می شناسد یاری می نماید.
براین اساس در حقیقت فلسفه حیات مورد نیاز نوجوان مشتمل بر سه محور زیر است:
1- فلسفه آفرینش : مبدا هستی چیست و آفرینش چگونه تبیین میشود.
2- فلسفه زندگی: زندگی برای چه معنا و مقصودی است.
3- فلسفه مرگ : مرگ چیست و پس از مرگ چه خواهد شد.
پیامبر اکرم در این زمینه می فرماید : فرشته الهی هرشب به نوجوانان ندا می دهد که کوشش و جدیت کنید و برای نیل به کمال و سعادت خود مجاهده نمایید.
نتیجه
در نتیجه گیری از مباحث ذکر شده درباب نوجوانی فی مابین دیدگاههای غربی و دیدگاه دین مبین اسلام به مقوله نوجوان و ویژگی های ان از دو زاویه بیان شباهتها و ارائه تفاوتهای مشاهده شده در ادبیات این دو دیدگاه می توان به بحث پرداخت.
شباهتها :
1- هردیدگاه از نوجوانی بعنوان مرحله ای از بحران و طغیان یاد کرده اند و در مورد دشواریهای این دوره متذکر شده اند. چنانکه در دیدگاه روسو, استانلی هال, کلمان و … همگی به اینکه نوجوانی همراه با بحرانهای خاصی است اذعان داشته شده و در دید اسلام نیز به این بحران و مشکلات آن اشاره شده است.
2- در هر دو دیدگاه به خود مداری نوجوان اذعان شده چنانکه در دیدگاه دبس یا اریکسون از ان یاد شده و در اسلام از مقوله خود مداری به عنوان موضوعی ریشه ای که منجر به ایجاد خود نمایی می شود یاد شده است و لذا در این راستا به محجوب بودن و تقیه سفارش شده است.
3 -در هر دو دیدگاه به خود آگاهی بیشتر انسان در زمان بلوغ نسبت به دیگر دوره های عمر اشاره شده است.
دیدگاه افرادی چون سیلمن , پیاژه و کلبرگ موید این ادعاست.
4- در ارتباط با تحول ارزش های فردی و اخلاقی همانطور که بسیاری از صاحبنظران معتقدند . عقاید دینی و باورهای مذهبی در بین سنین 18-12 سالگی متبلور شده و خداوند بعنوان قدرتب انتزاعی تصور می شود. در دیدگاه اسلام نیز با استناد به حدیث حضرت رسول اکرم ( ص) این موضوع مطرح شده است.
5- در دیدگاههای غربی صاحبنظران به این قضیه اشاره کرده اند که نوجوان در ابتدای راه تفکر انتزاعی و پذیرش اصول اخلاقی است ( در دیدگاه پیاژه و کلبرگ به تشریج به این مقوله پرداخته شده است) . و به مفاهیم عدالت , آزادی دست می یابد و می بینیم که در دیدگاه اسلام نیز به همین دلیل که نوجوان به درک و شعور بالاتری رسیده است مکلف می شود و فرضیه تکلیف در این سن در اسلام برای انسان مطرح می شود. و همینکه نوجوان توانایی استدلال می یابد و اصول علمی را درک می کند مسئله تکلیف برای او معنا پیدا می کند.
6- شباهت دیگرمیان این دو دیدگاه درمبحث هویت یابی نوجوان است. در اسلام به والدین سفارش اکید شده است که به خصوص در نوجوانی فرزندان خود را با خود همراه کرده و از تجربیات نیک خود آنان را بهره مند سازند . در واقع اشاره به این است که پیامبر معظم اسلام این را حقی از فرزندان می داند که برگردن والدین است که والدین برای فرزندان الگوی خوبی باشند. چنانچه پیامبر فرموده اند : هیچ تربیتی برای فرزند مانند این نیست که پدر و مادر الگوی خوبی برای آنان باشند.
7- در هر دو دیدگاه به فوران غرایز و اطفا فوری نیازها بعنوان ویژگی دوران نوجوانی اشاره کرده اند و به همین دلیل در اسلام به نوجوان سفارش زیاد به تغییر شکل بخشیدن به نیروهای شدید غریزی شده است . چنانکه در قسمتی از دیدگاه فروید به مکانیسم دفاعی عقلانی کردن جهت تفوق بر غرایز افسار گسیخته اشاره شده است . در اسلام نیز نوجوانان را متصف شدن به حیا و اصول اخلاقی سفارش شده است.
8- طبق سفارش دین مبین اسلام , والدین باید در سنین کودکی فرزندان خود را آزاد گذاشته تا با بازی و سرگرمی و آزاد بودن در طبیعت فطرت پاک خود راپرورش دهند. وجه تشابهی است بین دیدگاه دینی در سن کودکی با دیدگاهی که روسو که معتقد است که کودکی در صورتی که به طبیعت خود واگذاشته شود, در بهترین مسیر تربیتی قرار می گیرد. البته مسلم است که مقصود وی این بوده است که پدر و مادر باید کودک را برحسب روال طبیعی خود که نمود فطرت پاک و بی آلایش اوست , تادیب نمایند.
● نتیجه گیری:
روان شناسی نوجوانی عبارت است از مطالعه تغییرات فیزیکی، شناختی، شخصیتی و اجتماعی که در آغاز بلوغ در افراد روی داده و تا هنگام پذیرش مسئولیتهای بزرگسالان در جامعه ادامه می یابد، تکالیف مهم مرتبط با رشد عبارتند از احساس کسب هویت، دستیابی به استقلال عاطفی و مالی از والدین، برقراری ارتباط اثر بخش با همسالان، بلوغ جنسی و آماده شدن برای احراز یک شغل و انتخاب آن.
منابع:
روان شناسی نوجوانان و جوانان تالیف: دکتر سیداحمد احمدی
روان شناسی نوجوانان تالیف: دکتر اسماعیل بیابانگرد
دنیای نوجوان تالیف: دکتر محمدرضا شرفی
6