مقاله بررسی دستگاه تنفسی



عنوان تحقیق:
دستگاه تنفس

دستگاه تنفس
APPARATUS RESPIRAORIUS
دستگاه تنفس از تعدادی مجاری هوایی در اندازه های مختلف (که وظیفه انتقال، گرم و مرطوب کردن هوا را بر عهده دارند) و ششها (که در تبادل اکسیژن نقش دارند) به وجود آمده است. بعلاوه بخشی از دستگاه تنفس در گفتار (تولید صوت) نیز نقش ویژه ای دارد. مخاط تنفسی در بیشتر مسیر از نوع اپی تلیوم منشوری (استوانه ای) مژکدار است و در لابلای آن سلولهای موکوسی حضور دارند که با ترشح موکوس، ناحیه را مرطوب و چسبنده می کنند و ذرات گردوغبار را به دام می اندازند. مژکهای موجود در دستگاه تنفس نیز با حرکت مداوم خود، موکوس و ذرات گردوغبار را به سوی فضای حلق می رانند. هوای تنفس شده از طریق مجاری هوایی به ریه ها وارد و پس از عبور از مجاری هوایی داخل ریه ها، به کیسه های متسعی با جدار نازک به نام آلوئول alveolus می رسد. جدار آلوئولها را سلولهای اپی تلیال می پوشانند. این سلولها در مجاورت نزدیک با عروق خونی قرار گرفته اند و قادرند که اکسیژن و گاز کربنیک را از خود عبور دهند. در نتیجه عمل نهایی تنفس در ریه ها انجام می گیرد.
بینی nose
بینی از دو قسمت تشکیل شده است، یکی بینی خارجی و دیگری حفره بینی. قسمت اول حفره بینی، دهلیز vestibule نام دارد و بخش عقبی آن را مجرا meatus می نامند. حفره بینی توسط تیغه بینی septum nasi که در عقب استخوانی و در جلو غضروفی است به دو حفره تقسیم شده است. جدار خارجی حفره بینی توسط شاخکها ناصاف شده، در زیر هر شاخک مجرای کوچکتری ایجاد گردیده است.
در مجرای تحتانی سوراخی است که مجرای بینی- اشکی به آن باز می شود. در مجرای میانی، دهانه سینوس فک بالا باز می شود. سایر سینوس های اطراف بینی نیز توسط سوراخهایی به فضای بینی ارتباط دارند. حفره بینی توسط مخاط پرعروقی پوشیده شده، این مخاط، جدار سینوس ها را نیز مفروش می کند و التهاب آنها را سینوزیت می نامند. موهای مخصوصی در دهلیز بینی وجود دارند که همراه با موکوسی که سلولهای مخاطی تراوش می کنند عمل تصفیه هوا را انجام می دهند. مخاطی که روی شاخک فوقانی و ناحیه مجاور آن از تیغه بینی را می پوشانند، خرمایی رنگ و حاوی نورونهای بویایی است و مخاط بویایی نام دارد. حفره عقب توسط فضای چهارگوشی به نام کوانا cuana به حلق راه دارد.
حلق pharynx
حلق ناودانی عضلانی است که در پشت بینی، دهان و حنجره واقع شده، مجرای مشترک هوا و غذا می باشد.
حلق دارای سه قسمت است. بخشی که عقب بینی قرار دارد، حلق بینی nasopharynx ، بخشی که عقب دهان قرار دارد، حلق دهانی oropharynx و بخشی که عقب حنجره واقع شده است، حلق حنجره ای laringopharynx نامیده می شود. دیواره جانبی حلق بینی در محاذات شاخک تحتانی بینی دارای سوراخی است که ابتدای لوله شنوایی (شیپوراستاش) tuba auditiva است (ش 1).
جدار حلق شامل سه عضله عرضی و تنگ کننده costrictor و چند عضله کوچک بالا برنده است.

شکل 1: برش سهمی بینی، دهان، حلق وحنجره.
حنجره larynx
حنجره در جلوی سومین قسمت حلق (از سومین تا ششمین مهره گردن) قرار دارد.
حنجره محل عبور هوا و عضو تولید صوت است و از تعدادی غضروف که توسط رباطها و پرده های همبندی به یکدیگر متصل شده اند، به وجود آمده است. عضلات کوچک و بااهمیتی حرکات حنجره و عمل تولید اصوات را به عهده دارند.
غضروف های حنجره
غضروف های مهم حنجره عبارتند از: غضروف تیروئید (سپری) thyoridea ، انگشتری cricoidra ، هرمی arytenoidea و اپی گلوت epiglotis (ش 2).

شکل 2: نمای قدامی حنجره.
غضروف تیروئید
بزرگترین غضروف حنجره است که زیر استخوان لامی و بالای غضروف انگشتری قرار دارد. از دو ورقه چهارگوش lamina تشکیل شده است. این دو ورقه در جلو به یکدیگر می پیوندند و در جلوی گردن، برجستگی "سیب آدم" را می سازند.
کنار فوقانی این صفحات در خط وسط فرو رفته است و بریدگی تیروئید incisura thyroidea را می سازد. از کنارهای خلفی تیروئید دو زائده به نام شاخ cornu به طرف بالا و پایین کشیده شده اند. شاخ های فوقانی طویلتر از شاخ های تحتانی هستند و توسط رباطی به استخوان لامی می چسبند. شاخ های تحتانی با غضروف انگشتری مفصل می شوند.

غضروف انگشتری
به صورت انگشتری است که حلقه آن در جلو و نگین آن در عقب قرار گرفته باشد. کنار فوقانی نگین انگشتر در طرفین دارای دو رویه مفصلی است که غضروفهای هرمی روی آ‎ن قرار می گیرند.
غضروف هرمی
بصورت هرم سه وجهی است که راس آن در بالا و قاعده آن در پایین قرار می گیرد. از زاویه قدامی قاعده آن، زائده ای به نام زائده صوتی vocalis . proc بطرف جلو کشیده شده است که رباط صوتی به آن می چسبد.
غضروف اپی گلوت
شبیه راکت تنیس است و در پشت زبان قرار می گیرد. دسته آن در زاویه سطح خلفی غضروف تیروئید قرار دارد.
غضروف های حنجره توسط رباطها و عضلات کوچکی به یکدیگر متصل شده اند و روی آنها را مخاط می پوشانند.
فضای حنجره از بالا به پایین، توسط دو جفت چین مخاطی به سه قسمت تقسیم شده است. چین های بالایی را چین دهلیزی ploca vestibularis می نامند که ارتعاشات آن اصوات مختلف را ایجاد می کند. فضای بین چین های صوتی را مزمار glottis می نامند.
فضای بالای چین های دهلیزی را دهلیز vestibule می نامند. حد فاصل چین های دهلیزی و صوتی را سینوس ، و فضای پایین چین های صوتی را که در پایین با نای ادامه می یابد، حفره زیر گلوت می خوانند.
نای و نایژه the trachea and bronchi
نای لوله ای است که از پایین غضروف انگشتری شروع شده، پس از عبور از گردن وارد قفسه سینه می شود و در محاذات مهره پنجم سینه ای به دو شاخه به نام نایژه (برونکوس) اصلی تقسیم می شود. نای از 15 تا 20 حلقه ناقص غضروفی به شکل C ایجاد شده است. انتهای این غضروف ها در عقب باز است و توسط پرده لیفی عضلانی بسته می شود. فضای داخل نای از مخاط مژکدار پوشیده شده است. آخرین حلقه نای با سایرین تفاوت دارد و دارای دو سوراخ است که در امتداد نایژه های چپ و راست قرار می گیرد.
در محاذات پنجمین مهره سینه ای، نای به دو شاخه تقسیم می شود. نایژه سمت راست کلفت تر و کوتاهتر است و در امتداد نای قرار دارد و پس از ورود به ریه، سه شاخه می شود. نایژه چپ دازتر و باریکتر است و با نای زاویه دارد و پس از ورود به ریه دو شاخه می شود. سرانجام هر کدام از نایژه های اصلی به ده شاخه ثانوی تقسیم می شوند و هر کدام به قطعه ای از ریه می روند که آنها را segmentes می نامند.

جنب pleurae
هر یک از ریه ها توسط پرده ای از بافت همبند سروزی به نام پرده جنب پوشیده شده اند. پرده جنب پس از پوشانیدن سطح ریه ها، در ناف ریه منعطف می شود و سطح درونی قفسه سینه و جدار خارجی میان سینه را فرش می کند. لایه ای که ریه را پوشانده است، جنب احشایی pleura visceralis و لایه ای که روی جدار قفسه سینه، دیافراگم و میان سینه را می پوشاند، جنب جداری pleura parietalis خوانده می شود. جایی که جنب دنده ای جناغی costo- sternal در پایین روی دیافراگم برگشت می کند، فضایی ایجاد می شود که بدان بن بست کوستودیا فراگماتیک recessus costodiaphragmaticus می گویند. این نقطه پایین ترین محل فضای جنب است و چنانکه مایع، خون و یا چرک در فضای جنب وجود داشته باشد، در این جایگاه جمع می شود (ش 3).

شکل 3: برش عرضی از قفسه سینه برای نمایش جنب.

شش ها pulmons
ریه ها عضو اصلی دستگاه تنفس و دارای قوام اسفنجی و الاستیک و رنگ صورتی یا خاکستری هستند. ریه راست قدری بزرگتر است. هر ریه بصورت مخروطی است که راس آن در بالا و قاعده اش در پایین است و فضای جنب را در قفسه اشغال می کند. ریه دارای یک راس، یک قاعده و سطوح دنده ای costal و داخلی medial (mediastinal) است. راس ریه (قله) یا ریشه گردن بالا می آید به طوری که نسبت به وسط ترقوه حدود 5/2 سانتیمتر بالاتر است. قاعده ریه روی دیافراگم تکیه می کند و گود است. سطح دنده ای ریه محدب و مجاور دنده هاست. سطح داخلی دارای یک فرورفتگی است به نام اثر قلبی impressio cardiace ؛ که در شش چپ عمیق تر است. بالا و عقب تر از فرورفتگی اخیر، ناف ریه قرار دارد که محل عبور عروق و اعصاب و نایژه اصلی است. عناصری که به ناف ریه وارد می شوند (شریان ریوی، وریدها و در عقب آنها برونکوس اصلی)، پایه ریه نامیده می شوند که تنها محل اتصال ریه به میان سینه است. کنار قدامی ریه چپ در پایین دارای بریدگی است به نام بریدگی قلبی incisura cardiaca که در اثر مجاورت با بطن چپ قلب به وجود آمده است.
ریه چپ توسط یک شیار عمیق به نام شیار مایل fissura obliqae به دو لوب فوقانی و تحتانی تقسیم شده است. این شیار از پایین ناف ریه شروع شده، پس از دور زدن سطح دنده ای دوباره وارد سطح راخلی شده ، در بالای ناف ریه ختم می شود. ریه راست توسط دو شیار به سه لوب تقسیم شده است. شیار مایل در ریه راست مشابه ریه چپ است. شیار دیگری به نام شیار افقی fissura horizontale از وسط شیار مایل شروع می شود و بطرف جلو امتداد می یابد. در نتیجه ریه راست دارای سه لب فوقانی، میانی و تحتانی است (ش 4). انشعاب برونکوس (و شریان ششی) در ریه نظم مخصوصی دارد. از این رو هر کدام از ششها دارای ده قطعه segmentes هستند که از نظر تشریح، جراحی و فیزیوتراپی عضو، اهمیت بالینی دارند.

شکل 4: ریه ها از جلو (بالا). سطح داخلی (مدیاستینال) شش چپ (پایین).

10