مقاله بررسی حسابداری دولتی

فصل اول) کلیات حسابداری دولتی
1-مسئولیت پاسخگوئی عمومی:
مسئولیت پاسخگوئی عمومی سنگ بنای نظام حسابداری و گزارشگری مالی دولت است "هیات استانداردهای حسابداری دولتی آمریکا GASB1" از دیرباز و بالاخص از اوایل نیمه دوم قرن بیستم به بعد در کشورهای پیشرفته و نسبتاً توسعه یافته، پاسخگوئی عمومی به عنوان یکی از مسئولیتهای اساسی مورد پذیرش دولتها قرار گرفته و از همان زمان صاحبنظران حسابداری و امور مالی دولتها اعتقاد داشته اند که نظام حسابداری و گزارشگری مالی دولتی بعنوان ابزار اصلی ایفای مسئولیت پاسخگوئی عمومی نقش مهمی بعهده دارد. بدین ترتیب مفهوم مورد نظر بعنوان شالوده و مرکز ثقل نظام حسابداری و گزارشگری مالی دولتی مورد توجه و تاکید قرار گرفته و چارچوب نظری و اصول و استانداردهای حسابداری دولتی در کشورهای توسعه یافته، براساس مفهوم مسئولیت پاسخگوئی عمومی تدوین و نظامهای حسابداری این قبیل کشورها برپایه چارچوب نظری مبتنی بر مسئولیت پاسخگوئی طراحی و به مورد اجراء گذاشته شده است. در فرهنگ لغات مفهوم مسئولیت پاسخگوئی به شرح زیر تعریف شده است:
الزام شخص به توضیح و تشریح همراه با ارائه دلایل منطقی در مورد اعمالی که انجام داده است. مسئولیت پاسخگوئی دو وظیفه کاملاً شخص را دربرمی گیرد:
1-الزام به انجام دادن یک عمل یا وظیفه شخص موسوم به "Responsibility"
2-الزام به توضیح و تشریح چگونگی انجام مسئولیت از طریق ارائه گزارشهای لازم مبتنی بر دلایل منطقی و قابل اتکا موسوم به "Accountability"
بزرگترین پاسخگو در هر جامعه ای، دولت آن جامعه است. دولت منابع مردم را در اختیار دارد پس باید به مردم به عنوان پاسخ خواه، گزارش بدهد که منابع آنها را چگونه مصرف کرده است. ارائه چنین اطلاعاتی توسط دولت از طریق صورتهای مالی امکانپذیر است. مهم ترین گزارش مالی دولت در ایران "صورتحساب عملکرد سالانه بودجه کل کشور" می باشد که توسط وزارت امور اقتصادی و دارائی و شخصاً اداره کل تمرکز و تلفیق حسابها و روشهای حسابداری تهیه و تنظیم می گردد و می بایست تا پایان آذر ماه سال بعد برای سال قبل تهیه گردد و در اختیار دیوان محاسبات کشور قرار گیرد. طبق اصل 54 قانون اساسی دیوان محاسبات مستقیماً زیر نظر مجلس شورای اسلامی اداره می شود و استقلال دیوان محاسبات کشور را بعنوان حسابرس مستقل حکومت تامین نموده است. طبق اصل 55 قانون اساسی دیوان محاسبات کشور را مکلف نموده است که کلیه حسابهای وزارتخانه ها، موسسات و شرکتهای دولتی را رسیدگی کند تا اطمینان حاصل نماید که هیچ هزینه ای از اعتبارات مصوب تجاوز ننموده و هر وجهی در محل خود به مصرف برسد. بنابراین دیوان محاسبات پس از بررسی صورتحساب عملکرد سالانه و در نظر گرفتن نتایج حسابرسی انجام شده توسط حسابرسان آن دیوان که در صورت احراز تخلف بعنوان موارد واخواهی مجموعاً در گزارشی تحت عنوان گزارش تفریغ بودجه به مجلس شورای اسلامی تسلیم تا به طریق مقتضی در دسترس عموم قرار گیرد. (پاسخگویی دولت از این طریق است.)
2-تعریف حسابداری دولتی (Governmental accounting): مجموعه قوانین و مقررات روشها توام با دانش حسابداری که ذیحساب دستگاههای اجرایی در رابطه با فعالیتهای مالی خود حسب مورد مکلف به بکارگیری و رعایت آن می باشد.
تعریف دیگری از حسابداری دولتی: حسابداری و گزارشگری مالی دولتی نظامی است که اطلاعات مالی مربوط به فعالیتهای دولت و واحدهای تابعه را به نحوی جمع آوری، طبقه بندی، تلخیص و گزارش می نماید که از یک سو دولت و مقامات منتخب مردم را در ادای مسئولیت پاسخگوئی و تصمیم گیری صحیح مالی و کنترل برنامه های مصوب یاری داده و از سوی دیگر زمینه را برای قضاوت آگاهانه مردم نسبت به عملکرد دولت و ارزیابی مسئولیت پاسخگوئی فراهم نماید.
3-دستگاه اجرایی: طبق تبصره ماده 2 قانون دیوان محاسبات شامل وزارتخانه (بموجب قانون و راس هرم سازمان آن وزیر است)، موسسه (بموجب قانون ایجاد وزیر نظر یکی از قوای سه گانه مانند نهاد ریاست جمهوری)، سازمان (شامل موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی که بمنظور ایجاد وظایف و خدماتی که جنبه عمومی دارند تشکیل می شود مانند سازمان تامین اجتماعی، هلال احمر، کمیته امداد، شهرداری و . . . )، شرکتهای دولتی (بیش از 50% سرمایه متعلق به دولت) و سایر واحدهایی که به نحوی از انحاء از بودجه کل کشور استفاده می کنند.
4-انواع سازمانهای دولتی
1-سازمانهای مجری فعالیتهای از نوع دولتی (غیرانتفاعی) که شامل وزارتخانه ها و موسسات دولتی است.
2-سازمانهای مجری فعالیتهای از نوع بازرگانی مانند شرکتهای دولتی
نکته:حسابداری مورد عمل شرکتهای دولتی بعنوان سازمانهای بازرگانی وابسته به دولت شبیه شرکتهای بازرگانی و تولیدی خصوصی است و تابع اصول و موازین و استانداردهای حسابداری بازرگانی است و موضوع این درس نیست و موضوع این درس منحصراً حسابداری دولت و سازمانهای دولتی مجری فعالیتهای غیرانتفاعی با تاکید بر وزارتخانه ها و موسسات دولتی است.
نکته: دیوان محاسبات بموجب استفساریه شورای نگهبان فقط وظیفه حسابرسی دستگاههای اجرایی که در بودجه کل کشور آورده می شود را دارد مانند وزارتخانه ها و شرکتهای دولتی و بانکهای دولتی لیکن اجازه رسیدگی به شهرداریها و سازمان تامین اجتماعی و . . . که در بودجه کل کشور آورده نشده است را ندارد.
5-وجوه افتراق بخش دولتی و خصوصی:
1-انگیزه ایجاد: در بخش دولتی رسیدن به اهداف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و . . . می باشد لیکن در بخش خصوصی کسب سود می باشد.
2-مالکیت و سرمایه: در دستگاههای دولتی از مالکیت و سرمایه ذکری نشده لیکن در بخش خصوصی یکی از ارکان اصلی اساسنامه میزان سرمایه و صاحبان سهام آن است.
3-منابع مالی: در بخش دولتی فروش منابع زیرزمینی مانند نفت و درآمدهای مالیاتی از مهمترین منابع مالی می باشد لیکن در بخش خصوصی سرمایه، وام دریافتی و درآمد موسسه یا شرکت از مهمترین منابع مالی می باشد.
4-قوانین و مقررات: اهم قوانین حاکم بر دستگاههای اجرایی عبارتست از: الف) قانون محاسبات عمومی ب) قانون بودجه سالانه کل کشور ج) قوانین و مقررات استخدامی کشور د) قانون برنامه چهارم توسعه و . . . لیکن در بخش خصوصی اهم قوانین عبارت است از قانون تجارت و کار همچنین برخی از قوانین مانند قانون مالیاتهای مستقیم در هر دو بخش مشترک می باشد.
6- وجوه اشتراک بخش دولتی و خصوصی:
1- بخش دولتی و خصوصی مکمل یکدیگرند: به کمک هم چرخه های اقتصادی کشور را به حرکت در می آوردند. بعنوان مثال بخش خصوصی منابع مالی دولت را از طریق پرداخت مالیات تامین می کند و بخش دولتی با فراهم کردن امنیت در جامعه شرایط موجودیت بخش خصوصی را فراهم می آورد.
2- منابع مالی محدود است: که بر این اساس هر دو بخش جهت استفاده بهینه از آن نیاز به برنامه ریزی دقیق دارند.
3- اطلاعات و آمار مورد نیاز: جهت ارزیابی در رسیدن به اهداف مورد استفاده قرار می گیرد که بعنوان مثال در بخش خصوصی سود و زیان می باشد و در بخش دولتی اهداف اقتصادی، اجتماعی و . . . است.
7-اهداف و کاربرد حسابداری دولتی:
1- اعمال نظارت و کنترل مالی بر مخارج در جهت نیل به اهداف از پیش تعیین شده: که نظارت قبل از خرج توسط ذیحساب دستگاههای اجرایی و نظارت بعد از خرج توسط دیوان محاسبات کشور انجام می شود.
2- اعمال نظارت و کنترل عملیاتی در جهت ارزیابی عملکرد فعالیتها و طرحهای عمرانی دستگاههای اجرایی توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی
3- اعمال نظارت و کنترل بمنظور حفظ و حراست از اموال دولتی هر یک از دستگاههای اجرایی توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی
4- تهیه و تنظیم و ارائه حساب توسط ذیحساب هر یک از دستگاههای اجرایی برابر قوانین و مقررات
5-تهیه و تنظیم صورتحساب عملکرد سالانه بودجه کل کشور توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی و ارائه آن به قوه مقننه که همراه با موراد واخواهی و تخلفات توسط دیوان محاسبات کشور و تحت عنوان گزارش تفریع بودجه (فارغ شدن از بودجه) به مجلس اعلام تا از این طریق نمایندگان ملت از اجرای قانون بودجه سالانه آگاه شوند و گزارش تفریغ بودجه به نوعی تسویه حساب دولت با مجلس بابت بودجه کل کشور است.
6- ارائه صورتحساب عملکرد سالانه به هیئت وزیران جهت بررسی و تجزیه و تحلیل بمنظور استفاده و پیش بینی بودجه سنوات آتی
7-استفاده از اعداد و ارقام در راستای تحلیلهای آماری اقتصادی کشور توسط بانک مرکزی و پژوهشگران.
8-تعریف بودجه: برنامه مالی دولت برای یکسال مالی که حاوی پیش بینی درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار و برآورد هزینه ها برای انجام عملیاتی است که منجر به نیل سیاستها و هدفهای قانونی می شود که شامل سه قسمت است:
1) بودجه عمومی: شامل منابع و مصارف وزارتخانه ها و موسسات دولتی است. که منابع بودجه عمومی دولتی شامل: 1-الف) درآمدها که شامل درآمد عمومی و درآمد اختصاصی است. 2-الف) واگذاری دارائیهای سرمایه ای مانند برداشت از دارائیهای نفت خام، فروش ساختمان و تاسیسات و . . . 3-الف) واگذاری دارائیهای مالی مانند استقراض از سیستم بانکی، فروش اوراق مشارکت، استفاده از موجودی حساب ذخیره ارزی، استفاده از تسهیلات خارجی، برگشتی از پرداختهای سالهای گذشته و . . .
مصارف بودجه عمومی دولت شامل: 1-ب) هزینه ها: که بعنوان اعتبارات هزینه می باشد و شامل هفت فصل: 1) جبران خدمات کارکنان 2) استفاده از کالاها و خدمات 3) هزینه های اموال و دارایی و بهره 4) یارانه 5) کمکهای بلاعوض 6) کمکهای اجتماعی 7) سایر هزینه ها
2-ب) تملک دارائیهای سرمایه ای: که به دو دسته کلی دارائیهای سرمایه ای تولید شده شامل دارائیهای ثابت، موجودی انبار، اقلام گرانبها و دارائیهای سرمایه ای تولید نشده که شامل دارائیهای تولید نشده مشهود مانند: زمین خام، معادن زیرزمینی و دارائیهای تولید نشده نامشهود مانند حق اختراع، حق الامتیاز آب و تلفن و . . . می شود.
3-ب) تملک دارائیهای مالی: که در مقابل واگذاری دارائیهای مالی قرار دارد و شامل: پرداخت تعهدات پرداخت نشده سالهای قبل (هزینه ای و سرمایه ای)، بازپرداخت اصل تسهیلات خارجی، بازپرداخت اصل اوراق مشارکت و . . . است.
نکته: منظور از بودجه عمومی دولت بودجه ای است که در آن برای اجرای برنامه سالانه منابع مالی لازم پیش بینی و اعتبارات جاری و عمرانی دستگاههای اجرایی تعیین می شود.
2) بودجه شرکتهای دولتی و بانکها
3) بودجه موسساتی که تحت عنوانی غیر از عناوین فوق در بودجه کل کشور منظور می شود.

9- اهم روشهای تهیه و تنظیم بودجه:
1-9- بودجه به طریق متداول: میزان کالا و خدمات براساس سنوات گذشته در قالب اعتبارات برای هر یک از دستگاههای اجرایی در بودجه پیش بینی و تصویب می شود بدون اینکه مشخص شود مربوط به چه برنامه یا عملیاتی است. (یک روش ضعیف تهیه بودجه که منسوخ شده است.)
2-9- بودجه به طریق برنامه ای: مجموعه اقدامات پیش بینی شده است که دولت در طی سال موظف به اجرای آن می باشد و زیربنای آن فعالیت (امور جاری) و طرح (امور عمرانی) می باشد. از مجموعه طرحها و فعالیتها برنامه و از جمع بندی برنامه ها فصل و از سرجمع فصلها امور بوجود می آید. که این روش در سالهای اخیر در ایران مبنای تهیه بودجه بوده و ایران در حال گذر از این مرحله و تهیه بودجه به طریق عملیاتی که مرحله ای پیشرفته تر است می باشد.
امور عمومی فصل برنامه
بعنوان مثال امور شامل چهار بخش است: 1- امور عمومی 2- امور دفاع ملی
3- امور اجتماعی 4- امور اقتصادی که در این رابطه بعنوان نمونه بعضی از فصلهای امور اجتماعی عبارتست از:
فصل اول، آموزش و پرورش، فصل دوم، فرهنگ و هنر و . . . که در ارتباط با فصل اول آموزش و پرورش شامل چند برنامه از جمله: الف) برنامه آموزش ابتدایی ب) برنامه امور تربیتی و . . . است. که برنامه آموزش ابتدایی شامل فعالیت که از محل اعتبارات جاری می باشد و جنبه مستمر دارد مانند هزینه آب و برق مدرسه، هزینه حقوق معلمان و . . . است. و طرح که از محل اعتبارات تملک دارائیهای سرمایه ای می باشد و برای رسیدن به هدفی مشخص و در زمانی معین صورت می گیرد. مانند طرح ساخت مدرسه ابتدایی
3-9- روش تهیه و تنظیم بودجه به طریق عملیاتی: در بودجه عملیاتی علاوه بر تفکیک اعتبارات به وظایف، برنامه ها، فعالیتها و طرحها، حجم عملیات و هزینه های اجرایی عملیات دولت و دستگاههای دولتی طبق روشهای علمی محاسبه و اندازه گیری می شوند. به این ترتیب که 1- برای عملیات قابل سنجش از حسابداری قیمت تمام شده استفاده می شود مثلاً برای پیش بینی اعتبار احداث یک جاده: اندازه گیری احداث جاده برحسب کیلومتر و براساس قیمت تمام شده هر کیلومتر کل قیمت تمام شده احداث جاده پیش بینی می شود. 2- اندازه گیری کار برای عملیات غیرقابل سنجش مثلاً کادر ثابت پرسنل و یا سایر هزینه ها بعلت عدم وجود واحد اندازه گیری مناسب.
نکته: در قانون بودجه سال 1385 و در جهت استفاده از بودجه عملیاتی از سه واژه اصلی واحد سنجش، مقدار تولید و هزینه هر واحد برای پیش بینی بودجه استفاده شده است برای مثال شرکت سهامی پتروشیمی دو نوع کالا یا خدمت تولید می کند:

واحد سنجش

84
85

84
85
1-سولفات آمونیوم

تن

12000
13200

877000
881000
2-کریستال ملامین

تن

4600
4500

7185000
9177000
4-9-روش بودجه بندی بر مبنای صفر: روش پیشرفته بودجه بندی که از سال 1973 میلادی در آمریکا مطرح شده و براساس آن کلیه فعالیتها و برنامه های سازمان اعم از قدیم و جدید بعنوان یک برنامه جدید مورد ارزیابی و اولویت بندی قرار می گیرد و براساس آن منابع تخصیص می یابد.
10-مراحل بودجه:
الف) تهیه و تنظیم بودجه: از وظایف قوه مجریه است که توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی انجام می شود.
ب) تصویب بودجه: پس از تهیه و تنظیم بودجه تحت عنوان لایحه توسط رئیس جمهور تقدیم مجلس می شود. و پس از بررسی کمیسیون مربوطه در صحن علنی مجلس نیز بررسی و احتمالاً مورد تجدید نظر و اصلاح قرار می گیرد و نهایتاً تحت عنوان قانون بودجه کل کشور پس از تصویب مجلس به ترتیب با تایید شورای نگهبان از طریق ریاست جمهوری جهت اجراء به دولت ابلاغ می شود.
ج) اجرای بودجه: پس از ابلاغ بودجه دستگاههای اجرایی مکلفند براساس موافقت نامه مبادله شده با سازمان مدیریت و برنامه ریزی و همچنین تخصیص اعتبار پس از رعایت مراحل انجام خرج مبادرت به خرج می نمایند.
د) بررسی و نتایج حاصل از اجرای بودجه: الف) کنترل و نظارت مالی که قبل از خرج توسط ذیحساب و بعد از خرج بعهده دیوان محاسبات کشور است. ب) کنترل و نظارت عملیاتی: برای ارزیابی عملکرد در رسیدن به اهداف توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور انجام می شود.
-اصلاح بودجه: در راستای اصل انعطاف پذیری بودجه و به دو طریق صورت می گیرد: الف) تبصره قانون بودجه کل کشور که در حدود آن هر یک از دستگاههای اجرایی مجازند نسبت به اصلاح بودجه خود اقدام نمایند. ب) در صورتیکه از طریق تبصره مربوطه قابل حل نباشد از طریق ارائه لایحه اصلاح بودجه به مجلس تقدیم می گردد. در اصلاح بودجه در سقف منابع بودجه کل کشور تغییری حاصل نمی شود.
-متمم بودجه: در متمم بودجه دولت افزایش سقف درآمدها و اعتبار نسبت به قانون بودجه کل کشور در آن سال مطرح می باشد و بر اثر حوادث غیرمترقبه ای مانند جنگ، زلزله و یا کسری بودجه دولت و تحت عنوان لایحه متمم بودجه به مجلس شورای اسلامی تقدیم تا پس از تصویب توسط دولت اجرا شود.
11-اصول بنیادی حسابداری دولتی: به مجموعه ای از موازین، استانداردها، معیارها و قواعد کلی گفته می شود که برمبنای چارچوب نظری حسابداری دولتی و غیرانتفاعی تدوین و بعنوان دستورالعمل مورد استفاده قرار می گیرد. لازم به یادآوری است که در حسابداری دولتی و غیرانتفاعی، بیشتر اصول متداول حسابداری مالی نیز مورد استفاده قرار می گیرند، لیکن ویژگیهای فعالیتهای دولت و سازمانهای تابعه و برخی الزامات قانونی، موجب شده است تا علاوه بر اصول و استانداردهای پذیرفته شده حسابداری، از اصول و موازین مخصوصی که در ذیل به شرح آن خواهیم پرداخت نیز تبعیت شود.
1-اصل تفکیک اقلام ثابت: اعتبار مصوب خود را به شکلی که قانونگذار تصویب نموده است به مصرف برسانند. بعبارت دیگر مصرف اعتبار هر برنامه در قالب هر یک از فصول، حداکثر تا سقف اعتبار مصوب قابل تعهد و نهایتاً احتساب به هزینه قطعی است، مشروط برآنکه براساس اعتبار مربوط به موقع تخصیص داده شده باشد.
2-اصل حسابهای مستقل برای وجوه مستقل: ایجاد و نگهداری مجموعه حسابها، با سرفصلهای جداگانه برای هر یک از انواع منابع و مخارج فعالیتهای مالی که با هم در ارتباطند و بمنظور خاصی دریافت و پرداخت می شوند، اصطلاحاً حسابهای مستقل برای وجوه مستقل گویند. مانند حساب مستقل اعتبارات هزینه ای و حساب مستقل وجوه سپرده و . . . بموجب اصل لزوم نگهداری حسابهای مستقل در حسابداری فعالیتهای دولتی و غیرانتفاعی، بجای آنکه سازمان دولتی در کل بعنوان یک شخصیت حسابداری "Entity" به حساب آید، هر یک از منابع تامین مالی که در اصطلاح حسابداری غیرانتفاعی به آن حساب مستقل یا "Fund" می گویند، یک شخصیت حسابداری "Entity" محسوب می شود. حساب مستقل یا "Fund" که اصل لزوم نگهداری حسابهای مستقل برپایه آن استوار است دارای مشخصاتی به شرح زیر است:
1- یک واحد مالی است زیرا حاوی منابع مالی مشخصی برای تامین هزینه های فعالیتها، طرحها و برنامه هائی است که در جهت تحقق اهداف معینی اجراء می شوند.
2- یک واحد حسابداری است، زیرا فعالیتهای مالی مربوط به منابع مالی در آن ثبت، طبقه بندی و وضعیت دارائیهای جاری، بدهیهای جاری و . . . را گزارش می نماید.
-تعریف حساب مستقل: مجموعه حسابهای متوازن و متقابل با منابع مالی مشخص و اهداف معین
3-اصل تقدم قوانین و مقررات بر استانداردهای حسابداری
4-اصل عدم وجود حساب سرمایه: حساب سرمایه وجود ندارد و بجای آن حساب مازاد می باشد که با توجه به گروه حسابهای مستقل اصل توازن در حسابداری دولتی تامین می گردد.
5-اصل تقدم تامین اعتبار به ایجاد تعهد: قبل از ایجاد هرگونه تعهد بابت خرید کالا، اعتبار لازم در برنامه و فصل مربوط می بایست وجود داشته باشد.
6- اصل کنترل بودجه ای: مقایسه درآمدهای پیش بینی شده و اعتبارات پیش بینی شده با دریافتها و پرداختهای انجام شده طی سال
7- اصل تقدم روش حسابداری تعهدی به روش نقدی و . . . : بدلیل اینکه نظارت و کنترل را افزایش می دهد.
8- اصل گزارشگری مالی: بمنظور اعمال کنترل و برقراری ارتباط بین مراکز تصمیم گیری و اجرای عملیات هم در سطح خرد (هر یک از دستگاههای اجرایی، و هم در سطح کلان (قوه مقننه و قوه مجریه) تهیه و تنظیم گزارشات مالی ضروری است.
9-اصل قابلیتهای حسابداری و گزارشگری مالی:
طبق بیانیه شماره 34 هیات استانداردهای حسابداری دولتی آمریکا 2"GASB" یک سیستم حسابداری دولتی باید موارد زیر را امکانپذیر سازد:
الف) ارائه منصفانه و همراه با افشاء کامل حسابهای مستقل و فعالیتهای دولت در انطباق با اصول پذیرفته شده حسابداری
ب) تعیین و نمایش در انطباق با قوانین و مقررات و مفاد قراردادهای مربوط
10-اصل عدم سود و زیان: نیل به اهداف مدنظر است و نه سودآوری
11-اصل حسابداری بودجه ای: بموجب این اصل سیستم حسابداری دولتی باید بنحوی طرح، تنظیم و مستقر شود که عملیات حسابداری با بودجه مصوب ارتباط داشته باشد و هدف اصلی این اصل، ارزیابی از پیشرفت کارها براساس قانون بودجه در قالب اعداد و ارقام می باشد.

12-اصطلاحات و مفاهیم حسابداری دولتی:
1-اعتبار: مبلغی است که برای مصرف یا مصارفی معین بمنظور نیل به اهداف و اجرای برنامه های دولت بتصویب مجلس شورای اسلامی می رسد. (ماده 7 قانون محاسبات عمومی).
اعتبار مجوزی برای خرید نمی باشد بلکه اولاً باید اعتبار لازم تخصیص داده شود ثانیاً مراحل انجام خرج رعایت گردد و ثالثاً سایر قوانین و مقررات حاکم بر معاملات دولتی کاملاً رعایت گردد.
2-دیون بلامحل: بدهیهای قابل پرداخت سنوات گذشته که در بودجه مربوط، اعتباری برای آنها منظور نشده و یا زائد بر اعتبار مصوب ناشی از رای مراجع صالحه و یا انواع بدهی ناشی از خدمات انجام شده مانند آب و برق (ماده 8 ق. م. ع) و جزء اعتبارات بودجه سال بعد پیش بینی می شود.
3-تخصیص اعتبار: تعیین حجم اعتباری که برای یکسال یا دوره های معین در سال جهت اجرای برنامه ها و عملیات و سایر پرداختها مورد لزوم است. کمیته تخصیص اعتبار در ایران توسط نمایندگان سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و وزارت امور اقتصادی و دارایی هر سه ماه یکبار معمولاً تشکیل می شود.
4-درآمد عمومی: عبارتست از درآمدهای وزارتخانه ها و موسسات دولتی و مالیات و سود سهام شرکتهای دولتی و درآمد حاصل از انحصارات و مالکیت و سایر درآمدهایی که در قانون بودجه کل کشور تحت عنوان درآمد عمومی منظور می شود. (ماده 10 ق. م. ع)
5-درآمد اختصاصی: درآمدهایی که بموجب قانون برای مصرف یا مصارف خاص در بودجه کل کشور تحت عنوان درآمد اختصاصی منظور می گردد. (ماده 14 ق.م.ع)
6-پیش پرداخت: قبل از انجام تعهد پرداخت می شود.
7-علی الحساب: بابت تادیه قسمتی از بدهی انجام می شود.
8-ذیحساب: بموجب حکم وزارت اموز اقتصادی و دارایی از بین مستخدمین رسمی بمنظور اعمال نظارت و تامین هماهنگی لازم در اجرای مقررات مالی و محاسباتی منصوب می گردد.
9-عامل ذیحساب: با موافقت ذیحساب از بین مستخدمین رسمی و بموجب حکم دستگاه اجرایی جهت انجام بعضی از وظایف و مسئولیتهای ذیحساب به این سمت منصوب می گردد.
10- موافقت نامه: شرح عملیات بودجه مصوب را نشان می دهد و بین سازمان مدیریت و برنامه ریزی و هر یک از دستگاههای اجرایی مورد توافق قرار می گیرد.
11-معاون ذیحساب: ماموریست که با حکم وزارت امور اقتصادی و دارایی از بین کارکنان رسمی واجد صلاحیت به این سمت منصوب می شود. (ماده 32 ق.م.ع)
12-وجوه عمومی: طبق ماده 13 ق. م. ع عبارتست از نقدینه های مربوط به وزارتخانه ها و موسسات دولتی و شرکتهای دولتی و نهادها و موسسات عمومی غیردولتی و موسسات وابسته به سازمانهای مذکور که متعلق حق افراد و موسسات خصوصی نیست و صرفنظر از نحوه و منشا تحصیل آن منحصراً برای مصارف عمومی به موجب قانون قابل دخل و تصرف می باشد.
13-مراحل انجام خرج: اعتبار مصوب و ابلاغ شده به دستگاههای اجرایی پس از تخصیص اعتبار طی مراحل زیر به مصرف می رسد:
1-تشخیص: تعیین و انتخاب نوع کالا یا خدمت و سایر پرداختهایی که تحصیل یا انجام آن برای نیل به اجرای برنامه های دستگاههای اجرایی ضروری است. (ماده 17 ق.م.ع)
2-تامین اعتبار: اختصاص دادن تمام یا قسمتی از اعتبار مصوب برای هزینه معین (ماده 18 ق.م.ع)
-هدف از تامین اعتبار: I هر اعتباری در محل خودش خرج شود. II هیچ اعتباری از اعتبار مصوب تجاوز نکند.
3-تعهد: ایجاد دین است بر ذمه دولت ناشی از: الف) تحویل کالا یا انجام خدمت ب) اجرای قراردادهایی که با رعایت مقررات منعقد شده است ج) احکام صادر شده از مراجع قانونی و ذیصلاح د) پیوستن به قراردادهای بین المللی و عضویت در سازمانها و مجامع بین المللی با اجازه قانون (ماده 19 ق.م.ع)
4-تسجیل: تعیین میزان بدهی قابل پرداخت بموجب اسناد و مدارک اثبات کننده بدهی
5-حواله: صدور دستور کتبی به ذیحساب برای پرداخت بدهی دولت که کتباً بوسیله مقامات مجاز بعهده ذیحساب در وجه ذینفع صادر می شود.
6-درخواست وجه: درخواست وجه از خزانه برای پرداخت وجه حواله های صادر شده
7-هزینه: عبارتست از پرداختهایی که بطور قطعی به ذینفع در قبال تعهد یا تحت عنوان کمک یا عناوین مشابه با رعایت قوانین و مقررات مربوط صورت می گیرد.
نکته: طبق ماده 53 قانون محاسبات عمومی اختیار و مسئولیت تشخیص، انجام تعهد، تسجیل و حواله بعهده وزیر یا رئیس موسسه است و مسئولیت تامین اعتبار و تطبیق پرداخت با قوانین و مقررات بعهده ذیحساب می باشد.
14-تنخواه گردان و انواع آن:
-تعریف تنخواه گردان: بطور کلی تنخواه گردان عبارت است از مبلغی که برای تامین مخارج نقدی و جزئی تعیین و واگذار می گردد و در نوبتهای معین معادل وجوه مصرفی (طبق مدارک مثبته) آنرا به میزان اولیه می رسانند.
انواع تنخواه گردان: در قانون محاسبات عمومی کشور انواع تنخواه گردان به شرح زیر تعریف شده است:
1-تنخواه گردان خزانه: اعتبار بانکی در حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی که بموجب قانون اجازه استفاده از آن به میزان معینی در هر سال مالی برای رفع احتیاجات نقدی خزانه در همان سال به وزارت اقتصادی و دارایی داده می شود منتها تا پایان سال می بایست واریز گردد. (ماده 24 ق.م.ع)
2-تنخواه گردان استان: وجهی که خزانه از محل اعتبارات مصوب به منظور ایجاد تسهیلات لازم در پرداخت هزینه های جاری و عمرانی دستگاههای اجرایی محلی تابع نظام بودجه استانی در اختیار نمایندگیهای خزانه در مرکز هر استان قرار می دهد. (ماده 25 ق.م.ع)
3-تنخواه گردان حسابداری: عبارت است از وجهی که از محل اعتبار مصوب و برای پرداخت برخی از هزینه های سالجاری و تعهدات قابل پرداخت سنوات قبل در اختیار ذیحساب قرار می گیرد تا در قبال صدور حواله واریز گردد و با صدور درخواست وجه مجدداً دریافت گردد.
معمولاً در ابتدای سال که موافقت نامه و تخصیص اعتبار به دستگاه ابلاغ نشده است، براساس قانون مبلغی بعنوان تنخواه گردان از طرف خزانه در اختیار ذیحساب قرار می گیرد که به آن تنخواه گردان حسابداری می گویند. البته در سیستم جدید حسابداری دولتی که از ابتدای سال 1381 لازم الاجراء گردیده است تمام دریافتیهای از خزانه چه از محل تعیین شده قانون در ابتدای سال و چه از محل اعتبارات تخصیص یافته باشد، بعنوان تنخواه گردان حسابداری ثبت می شود.
4-تنخواه گردان پرداخت: از محل تنخواه گردان حسابداری توسط ذیحساب و با تایید مقامات مجاز در اختیار کارپرداز یا عامل ذیحساب برای انجام هزینه های مربوطه قرار می گیرد.
5-تنخواه گردان بازنشستگی و موظفین: بنا به درخواست ذیحساب بمنظور پرداخت حقوق بازنشستگان در ابتدای هر سال و معادل یکماه حقوق از سازمان بازنشستگی دریافت می شود.
6-تنخواه گردان رد وجوه سپرده: مبلغی است که برای تامین استرداد سپرده ها از طریق خزانه در وجه حسابی که بدین منظور افتتاح گردیده پرداخت می شود.
7-تنخواه گردان اوراق بهادار: مبلغی است که بصورت اوراق بهادار بمنظور فروش در اختیار ذیحسابی قرار می گیرد و پس از فروش به حساب درآمد عمومی منظور می شود.
نمودار نحوه دریافت انواع تنخواه گردان در ابتدای سال و طی سال توسط واحدهای مربوطه:

15-انواع مبانی حسابداری دولتی:
1-نقدی: منابع در زمان وصول وجه نقد و مصارف در زمان پرداخت وجه نقد
مثال) ثبت خرید ملزومات اداری به مبلغ 000/500 ریال که وجه آن پرداخت شده است.
هزینه ملزومات اداری 000/500
بانک 000/500
مثال) وصول مبلغ 000/200 ریال از آقای محمدی بابت مالیات بر درآمد
بانک 000/200
درآمد 000/200
2-تعهدی: منابع در زمان تحقق و مصارف در زمان ایجاد
مثال) مبلغ 3000 ریال مالیات املاک برای آقای صبوری در سال 1384 تشخیص و ابلاغ شده است
مالیات دریافتنی- آقای صبوری 3000
درآمد 000/3
مثال) خرید مبلغ 000/80 ریال لباس ورزشی توسط کارکنان که معادل همین مبلغ چک بتاریخ دو ماه دیگر صادر و پرداخت گردید.
هزینه لباس ورزشی 000/80
اسناد پرداختی 000/80
3-نیمه تعهدی: منابع در زمان وصول وجه نقد و مصارف در زمان ایجاد شناسایی می شود بنابراین هزینه ها بر مبنای تعهدی و درآمدها بر مبنای نقدی شناسایی و در دفاتر ثبت می شود.
مثال) وصول شهریه دانشجویان به مبلغ 000/100 ریال
بانک 000/100
درآمد 000/100
مثال) ارائه صورتحساب بابت تعمیر تلفن به مبلغ 000/50 ریال
هزینه تعمیر تلفن 000/50
بستانکاران 000/50
4-تعهدی تعدیل شده: مصارف در زمان تحقق و منابع تابع 2 شرط: الف) قابلیت اندازه گیری ب) قابلیت دسترسی: قابل وصول بودن در دوره جاری و یا مدت کوتاهی پس از پایان دوره جاری
مثال) درآمد مالیاتی که در دوره مالی قابل اندازه گیری نباشد و یا اینکه اگر قابل اندازه گیری باشد در طول دوره مالی و یا مدت کوتاهی پس از دوره مالی قابل وصول نباشد منحصراً در زمان وصول وجه نقد شناسایی و ثبت ذیل زده می شود:
بانک ××
درآمد ××
مثال) درآمدهایی که قابل اندازه گیری باشد و در دوره مالی یا مدت کوتاهی پس از آن بطور معمول حداکثر 60 روز قابل وصول باشد در زمان تحصیل یا تحقق بعنوان درآمد دوره مالی شناسایی و به ترتیب
ثبتهای ذیل زده می شود:
1- در زمان شناسایی (دوره مالی):
مالیاتهای دریافتنی ××
درآمد ××
2- در زمان وصول (دوره مالی یا مدت کوتاهی پس از آن):
بانک ××
مالیاتهای دریافتنی ××
5) نقدی تعدیل شده: منابع در زمان وصول و مصارف تابع دو شرط است: الف) پرداخت وجه ب) انجام تعهد
مثال) پرداخت 000/300 ریال به پیمانکار قبل از انجام تعهد که طبق دو روش نقدی و نقدی تعدیل شده ثبت ذیل زده می شود:
در روش نقدی کامل در روش نقدی تعدیل شده)
هزینه 000/300 پیش پرداخت 000/300
بانک 000/300 بانک 000/300
نکته: در ایران تا سال 1349 از مبنای نقدی و از سال 1350 تا 1380 از روش نقدی تعدیل شده و از سال 81 تا کنون ادعا می شود از روش نیمه تعهدی برای حسابداری دولتی استفاده می شود.
16-خزانه : سازمان هماهنگ کننده دریافتها و پرداختهای دولت است.
بخشی از وظایف خزانه در استانها توسط معین خزانه استان انجام می شود و با توجه به اصل 53 قانون اساسی سیستم خزانه داری ایران سیستم متمرکز است و خزانه های استان مکلفند نتیجه کل فعالیتهای خود را به خزانه داری کل ارسال تا بصورت متمرکز درگزارشهای مالی خزانه منعکس گردد.
مبنای حسابداری خزانه : درآمد یاهزینه ای درحسابداری خزانه شناسایی نمی شود ولی اصولاً حسابدرای خزانه ها برای شناسایی دریافتها و پرداختها با استفاده از مبنای نقدی ثبت و گزارش می شود.
نکته : از مفاد بخشنامه وزارت امور اقتصادی و دارایی حسابهای مستقلی که کاربرد دارند به شرح ذیل می توان بیان کرد: 1) حساب مستقل اعتبارات تملک دارایی سرمایه ای 2) حساب مستقل اعتبارات هزینه 3) حساب مستقل سپرده ها 4) حساب مستقل درآمدهای اختصاصی 5) حساب مستقل اعتبارات اختصاصی 6) حساب مستقل سایر منابع (اعتبارات هزینه و اعتبارات تملک دارایی سرمایه ای) 7) حساب مستقل بازنشستگان و موظفین 8) حساب مستقل اوراق بهادار 9) حساب مستقل درآمد عمومی 10) حساب مستقل اوراق بهادار 11) حساب مستقل درآمد و هزینه خانه های سازمانی 12) حساب مستقل واگذاری دارائیهای سرمایه ای 13) حساب مستقل واگذاری دارائیهای مالی 14) حساب مستقل وجوه اضافه دریافتی 15)گروه حسابهای انتظامی
17-حسابهای مستقل درخزانه داری کل :
ا- حسابهای مستقل وجوه دولتی
الف) حساب مستقل وجوه عمومی : شامل حساب مستقل وجوه جاری (اعتبارات هزینه ای) و حساب مستقل وجوه عمرانی (تملک دارائیهای سرمایه ای)
ب) حساب مستقل وجوه اختصاصی : برای نشان دادن حسابهای مربوط به دریافت و مصرف درآمدهای اختصاصی که به موجب قانون برای مصارف خاص نگهداری می شود.
2-حساب مستقل وجوه امانی :
الف) حساب مستقل وجوه سپرده
ب) حساب مستقل وجوه شرکتهای دولتی
ج) حساب مستقل وجوه بازنشستگی
منابع تامین مالی خزانه :
1) وجوه دولتی شامل درآمدهای عمومی مانند مالیات و سود شرکتهای دولتی، واگذاری داراییهای سرمایه ای مانند فروش نفت و گاز، درآمدهای اختصاصی
2) وجوه امانی مانند سپرده ها، درآمد شرکتهای دولتی 3) استقراض داخلی و خارجی 4) وجوه مصرف نشده سنوات قبل
18-حسابهای مستقل وزارتخانه ها و سازمانهای دولتی
1-حساب مستقل وجوه دولتی
1-1 حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای (جاری )
2-1 حساب مستقل وجوه تملک دارائیهای سرمایه ای (عمرانی)
3-1 حساب مستقل وجوه اختصاصی
2-حساب مستقل وجوه امانی
1-1 حساب مستقل وجوه سپرده
2-1 حساب مستقل وجوه پرداخت حقوق بازنشستگی
نکته : سازمان حسابرسی در ایران وظیفه تدوین استاندارد ها را برعهده دارد و بازوی نظارتی قوه مجریه و بعنوان حسابرس مستقل و بازرس درشرکتهای دولتی این وظیفه را برعهده دارد.
دیوان محاسبات بعنوان بازوی نظارتی قوه مقننه است.
سازمان بازرسی کل کشور بازوی نظارتی قوه قضائیه است.
ارکان شرکتهای دولتی:
1- مجمع عمومی (نمایندگان سهام دولت که معمولاً از بین وزرا و نمایندگان آنها انتخاب می شود.)
2- هیات مدیره: بنا به پیشنهاد رئیس مجمع و تصویب اعضاء مجمع منصوب می شوند.
3- بازرس (حسابرس) : سازمان حسابرسی
19-انواع حسابهایی که توسط خزانه افتتاح می شود.
الف ) حسابهای تمرکزی خزانه
ب) حسابهایی که خزانه برای دستگاههای اجرائی افتتاح می کند و شامل :
1- حسابهای غیر قابل برداشت (بانکهای دریافت)
2- حسابهای قابل برداشت (بانکهای پرداخت)
3- حسابهای دریافت و پرداخت (بانکهای دریافت و پرداخت)
الف) حسابهای تمرکزی خزانه : در اجرای اصل 53 قانون اساسی که مقرر می دارد کلیه دریافتهای دولت در خزانه متمرکز شود خزانه به تعداد لازم حساب تمرکزی نزد بانک مرکزی افتتاح می نماید و دستگاههای اجرائی مکلفند درآمدها و سایر دریافتهای خود را بطور مستقیم یا غیر مستقیم (از طریق حسابهای غیر قابل برداشت) به حسابهای تمرکزی خزانه واریز نمایند و خزانه نیز مکلف است پرداختهای دولت را در غالب اعتبارات مصوب و قوانین مربوط از محل حسابهای تمرکزی به حسابهای قابل برداشت دستگاههای اجرائی (بانکهای پرداخت) واریز نماید.
حسابهای تمرکزی ممکن است یکجا باشد مانند حساب درآمدعمومی و یا به تفکیک منابع نگهداری شود مانند درآمدهای اختصاصی یا درآمدهای شرکتهای دولتی (سودو مالیات آنها)
1-حسابهای غیر قابل برداشت: ذیحسابان دستگاههای اجرائی به منظور وصول درآمدها و سایر دریافتها به تعداد لازم از خزانه درخواست افتتاح حسابهای غیر قابل برداشت می نماید این حسابها نزد بانکهای دولتی افتتاح و وجوه وارده به آنها غیر قابل برداشت است (فاقد دسته چک) و در پایان روز، هفته، ماه یا موارد مقرر دیگر به حسابهای تمرکزی خزانه واریز می شود.
2-حسابهای قابل برداشت : ذیحسابان دستگاههای اجرائی به منظور دریافت وجه از خزانه درقالب اعتبارات مصوب تخصیص یافته و یا سایر قوانین و مقررات و همچنین انجام پرداختهای مربوط، از خزانه درخواست افتتاح حسابهای قابل برداشت (بانک پرداخت) نزد بانکهای دولتی می نمایند. وجوه دریافتی از خزانه به این حسابها واریز و پرداختهای دستگاههای اجرائی با استفاده ازچکهای در امضاء ( امضاء بالاترین مقام دستگاه و امضاء ذیحساب یا مقامات مجاز از طرف وی) عهده این حسابها صورت می گیرد.
3-حسابهای دریافت و پرداخت : به موجب قوانین و مقررات جاری بخشی از وجوه توسط دستگاههای اجرائی بطور مستقیم قابل دریافت و مصرف می باشد مانند وجوه هدایای خاص ذیحسابان دستگاههای اجرای برای وصول و مصرف این وجوه از خزانه درخواست افتتاح حساب نموده و وجوه وارده به این حسابها مانند بانکهای پرداخت با استفاده از چکهای دو امضاء قابل برداشت و مصرف می باشد.

فصل دوم) حساب مستقل اعتبارات تملک دارائیهای سرمایه ای
درماده 77 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب بهمن 1380 تملک دارائیهای سرمایه ای اینچنین تعریف شده است:
اعتبار طرح تملک دارائیهای سرمایه ای منظور اعتبار مجموعه عملیات و خدمات مشخص است که براساس مطالعات توجیهی ، فنی و اقتصادی و اجتماعی که توسط دستگاه اجرایی انجام می شود طی مدت معین و با اعتبار معین برای تحقق بخشیدن به هدفهای برنامه توسعه پنج ساله بصورت سرمایه گذاری ثابت یامطالعه برای ایجاد دارایی سرمایه ای تامین می شود و به دو نوع انتفاعی و غیر انتفاعی تقسیم می گردد.
نکته: حسابهای معین فصول سرمایه گذاری اعتبارات تملک دارائیهای سرمایه ای عبارتست از :
فصل اول، ساختمان و سایر مستحدثات، فصل دوم، ماشین آلات و تجهیزات، فصل سوم، سایر داراییهای ثابت، فصل چهارم، موجودی انبار، فصل پنجم، اقلام گرانبها: مانند اشیاء، عتیقه ، تابلو نفیس و …
فصل ششم، زمین، فصل هفتم، سایر داراییهای تولید نشده : مانند حق الزحمه کارکنان طرح، حق الامتیاز، منابع طبیعی، تملک دارائیهای زیرزمینی.
نکته : دربند 10 ماده یک قانون برنامه و بودجه طرحهای تملک دارائیهای سرمایه ای به دو دسته کلی تر به شرح ذیل تقسیم می شوند:
ا- طرح ملی 2- طرح استانی
طرحهای ملی و استانی دارای تفاوت اصلی به شرح زیر می باشد:
الف) موافقت نامه : موافقت نامه طرحهای ملی (متمرکز) بین دستگاههای اجرایی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور مبادله می شود درحالیکه موافقت نامه طرحهای استانی بین دستگاههای اجرایی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان مبادله می گردد.
ب) دریافت پول: وجه مربوط به طرحهای ملی از خزانه داریکل اخذ می گردد ولی وجه مربوط به طرحهای استانی از خزانه معین استان دریافت می گردد.
ثبت عملیات حسابداری اعتبارات تملک دارائیهای سرمایه ای
1) اعتبار مصوب **
دستگاه اجرایی **
بابت ابلاغ بودجه مصوب
2)تخصیص اعتبار **
اعتبار مصوب **
بابت ابلاغ تخصیص اعتبار
3) درخواست وجه **
تنخواه گردان حسابداری **
بابت صدور درخواست وجه
4) بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای **
درخواست وجه **
بابت واریز وجه درخواست شده
5) حساب تضمینات **
طرف حساب تضمینات **
بابت دریافت وثیقه شرکت در مناقصه، وثیقه حسن انجام تعهدات و تادیه پیش پرداخت
6) تامین اعتبار **
ذخیره تامین اعتبار **
بابت انعقاد قرارداد و یا خرید موجودی جنسی و یا اموال منقول (مانده آن نشان دهنده تعهدات درحال انجام می باشد.)
7) حساب کنترل قرارداد ها **
طرف حساب کنترل قرادادها **
بابت انعقاد قرارداد تکمیل و یا ایجاد دارایی سرمایه ای و یاخرید اموال منقول سرمایه ای
8) پیش پرداخت سالجاری / علی الحساب سالجاری **
بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای **
با فرض اینکه برای پیش پراخت و علی الحساب قبلاً تامین اعتبار شده و بابت پیش پرداخت می بایست تضمین اخذ و ثبت گردد.

9)
1-9) تامین اعتبار **
ذخیره تامین اعتبار **
2-9) تنخواه گردان پرداخت **
بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای **
با فرض اینکه قبلاً تامین اعتبار نشده است بابت پرداخت تنخواه به عامل ذیحساب یا کار پرداز
10) موجودی جنسی و کالا **
بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای **
بابت خرید موجودی جنسی و کالا که قبلاً تامین اعتبار شده درغیر اینصورت ابتدا می بایست تامین اعتبار شود.
11) پیش پرداخت موجودی جنسی و کالا **
بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای / موجودی جنسی و کالا **
بابت تحویل موجودی جنسی و کالا به پیمانکار با خریدنقدی و یا از محل موجودی جنسی نزد انبار

12)
1-12) دارایی درجریان تکمیل **
پیش پرداخت موجودی جنسی و مصالح **
پیش پرداخت سالجاری **
علی الحساب سالجاری **
تعهدات پرداختنی (میزان مطالبات پیمانکاران را نشان می دهد) **
بابت دریافت واحتساب صورت وضعیت
2-12) ذخیره تامین اعتبار **
تامین اعتبار **
معادل مبلغ دارایی درجریان تکمیل ثبت برگشت تامین اعتبار زده می شود.
3-12) طرف حساب کنترل قراردادها **
حساب کنترل قرادادها **
معادل مبلغ ناخالص صورت وضعیت پیمانکار ثبت فوق زده می شود.
4-12) طرف حساب تضمینات **
حساب تضمینات **
معادل مبلغ تسویه پیش پرداخت که بستانکار گردیده و قبلاً تضمین اخذ شده بود ثبت معکوس فوق زده می شود.

13) تعهدات پرداختنی **
سپرده دریافتی **
کسور وصولی **
بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای **
بابت صدور چک به منظور پرداخت مطالبات پیمانکار پس از کسر کسورات
14) بانک دریافت وجوه سپرده **
کسور ارسالی ××
بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای **
بابت صدور چک کسور متعلقه و واریز به حسابهای مربوطه
15) اسناد وصولی ازعامل ذیحساب **
تنخواه گردان پرداخت **
بابت دریافت اسناد و مدارک مربوط به دارایی درجریان تکمیل از عامل ذیحساب
16)
1-16) دارایی درجریان تکمیل **
اسناد وصولی از عامل ذیحساب **
بابت احتساب اسناد و مدارک از عامل ذیحساب به حساب دارایی درجریان
2-16) ذخیره تامین اعتبار **
تامین اعتبار **
بابت برگشت تامین اعتبار
17) معادل تنخواه گردان پرداخت تسویه شده توسط عامل ذیحساب یا کارپرداز درصورت لزوم مجدداً وجه در اختیار عامل ذیحساب یاکارپرداز قرار میگیرد و ثبتهای ذیل زده می شود:
1-17) تامین اعتبار **
ذخیره تامین اعتبار **
2-17) تنخواه گردان پرداخت **
بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای **
18) درصورت واریز بخشی از تنخواه گردان پرداخت، پیش پرداخت و علی الحساب سالجاری به حساب بانک درصورتیکه قبلاً تامین اعتبار شده باشد ثبتهای ذیل زده می شود:
1-18) بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای **
تنخواه گردان پرداخت / پیش پرداخت / علی الحساب سالجاری **
2-18) ذخیره تامین اعتبار **
تامین اعتبار **
19) درطی سال معادل کاهش وجوه تنخواه گردان حسابداری به میزان پرداختهای انجام شده از محل اعتبارات تخصیص یافته ثبت زیر دردفاتر و حسابهازده می شود و متعاقب آن اگر به منظور تکمیل تنخواه گردان حسابداری برای دریافت ازخزانه درخواست وجه صادر شود ثبتهای ذیل زده می شود:
1-19) تنخواه گردان حسابداری **
کنترل تخصیص اعتبار **
معادل پرداختهای انجام شده
2-19) درخواست وجه **
تنخواه گردان حسابداری **
بابت درخواست وجه با در نظر داشتن سقف تخصیص اعتبار
3-19) بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای **
درخواست وجه **
بابت واریز وجه درخواست شده از خزانه
ثبت عملیات حسابداری بستن حسابها
1) پس از تسویه وواریز تنخواه گردان پرداخت و مانده تنخواه گردان حسابداری و اصلاح و تعدیل تامین اعتبار و ذخیره تامین اعتبار، ثبت بستن حساب کنترل تخصیص به شرح زیر می باشد:
کنترل تخصیص **
تخصیص اعتبار **
2)بقیه حسابها پس از اطمینان از توازن گروه حسابها و واریز کسور وصولی با ثبت معکوس بسته می شود.
افتتاح حسابها درسال بعد
الف )
1) بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای **
واگذاری دارائیهای مالی وصولی ××
2) دارایی در دست تکمیل سنواتی ××
پیش پرداخت سنواتی **
موجودی جنسی و کالا سنواتی **
پیش پرداخت موجودی جنسی و کالا سنواتی **
علی الحساب سنواتی **
دریافتی ازخزانه درسنوات قبل **
تعهدات پرداختنی **
3)تامین اعتبار سنواتی **
ذخیره تامین اعتبار سنواتی **
4)حساب تضمینات **
طرف حساب قضینات **

5) حساب کنترل قراردادها **
طرف حساب کنترل قراردادها **
ب)واریز مانده مصرف نشده سال قبل درموعد مقرر (دهم مرداد ماه سال بعد):
6) واگذاری دارائیهای مالی ارسالی **
بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای **
ج) باارائه اسناد و مدارک اقلام سنواتی ثبت ذیل زده می شود:
1-7) دارایی درجریان تکمیل سنواتی **
موجودی جنسی و کالا سنواتی **
پیش پرداخت سنواتی **
علی الحساب سنواتی **
2-7) ذخیره تامین اعتبار سنواتی **
تامین اعتبار سنواتی **
د) درصورت واریز پیش پرداخت سنواتی و علی الحساب سنواتی ثبتهای ذیل زده می شود:
8)
1-8) بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای **
پیش پرداخت سنواتی / علی الحساب سنواتی **

2-8) دریافتی از خزانه در سنوات قبل **
واگذاری دارائیهای مالی وصولی **
3-8) ذخیره تامین اعتبار سنواتی **
تامین اعتبار سنواتی **
4-8)طرف حساب تضمینات ××
حساب تضمینات ××
تنها در مورد پیش پرداخت که قبلاً تضمین اخذ شده ثبت فوق (4-8) زده می شود و درارتباط با علی الحساب با توجه به اینکه تضمین اخذ نشده ثبت بالا نیز زده نمی شود.
ه) به هنگام واریز وجوه پیش پرداخت و علی الحسابی که درحساب بانک است و به خزانه وایز می شود ثبت ذیل زده می شود:
9) واگذاری دارائیهای مالی ارسالی **
بانک پرداخت تملک دارائیهای سرمایه ای **
و) پس از اتمام طرح و درصورتیکه دارایی ساخته شده توسط دستگاه مجری درهمان سال مورد استفاده قرار گیرد ثبت ذیل زده می شود: (حساب مستقل تملک دارایی سرمایه ای حذف و به حساب اعتبارات هزینه تحت عنوان دارایی ثابت منتقل می گردد.)

10) دستگاه اجرایی **
دارایی درجریان تکمیل **
11) دارایی ثابت **
اموال دولت جمهوری اسلامی **
بابت انتقال طرح تکمیل شده به حساب اعتبارات هزینه به منظور استفاده از طرح توسط دستگاه اجرایی
ز) در صورتیکه طرح تکمیل شده جهت بهره برداری به سایر دستگاههای اجرایی واگذار شود در اینصورت ثبت اول قسمت قبلی (و) در دستگاه مجری و ثبت دوم در حساب مستقل اعتبارات هزینه دستگاه اجرایی بهره بردار منعکس می شود.
ز) در صورتیکه حسابهای طرح به سال بعد منتقل شود پس از تکمیل طرح ثبت ذیل در دستگاه مجری زده می شود:
دارایی ثابت **
دارایی در جریان تکمیل **
دارایی در جریان تکمیل سنواتی **
در صورتیکه بهره بردار دارایی ثابت احداث شده وزارتخانه یا موسسه دولتی دیگری باشد پس از تحویل دارایی ثابت مزبور به دستگاه اجرایی بهره بردار با رعایت مقررات مربوط ذیحسابی دستگاه اجرایی مجری با توجه به مدارک مزبور دارایی ثابت یاد شده را با ثبت معکوس از حسابهای خود حذف (دریافتی از خزانه در سنوات قبل بدهکار و دارایی ثابت بستانکار می شود). و ذیحسابی دستگاه بهره بردار با توجه به مدارک مربوط به شرح زیر در حسابها و دفاتر صورتهای مالی مربوط به اعتبارات هزینه ای با توجه به اینکه دائمی تلقی می شود ثبت می نماید:
حساب دارایی ثابت ××
حساب اموال دولت جمهوری اسلامی ایران (عنوان دستگاه استفاده کننده) **
نکته) حساب دریافتی از خزانه در سنوات قبل نشان دهنده کل وجوه دریافتی از خزانه بابت طرح تملک دارائیهای سرمایه ای از شروع طرح تا سال مالی مورد گزارش می باشد.
نکته) مهلت ارائه صورتحساب نهایی مشتمل برعملیات دوره متمم و فرمهای عملکرد اعتبارات تملک دارائیهای سرمایه ای آن حداکثر تا آخر مردادماه سال بعد می باشد.
نکته) به توجه به اصلاحیه مواد 63 و 64 قانون محاسبات عمومی امکان مصرف وجوه دریافتی از محل اعتبارات طرحهای تملک دارائیهای سرمایه ای هر سال تا پایان تیرماه سال بعد و مانده مصرف نشده وجوه دریافتی سال قبل بایستی حداکثر تا تاریخ دهم مرداد ماه سال بعد به حساب مربوط خزانه در مرکز و یا خزانه معین استان در استانها واریز گردد.

واریز تنخواه گردان حسابداری اول دوره:
حالت اول (تسویه نقدی) اگر تا پایان سال به میزان تمام تنخواه گردان حسابداری اولی دوره وجه در حساب بانک موجود باشد می توان تنخواه حسابداری را نقداً واریز و بشرح زیر ثبت می شود:
تنخواه گردان حسابداری **
بانک پرداخت… **
بابت واریز تنخواه گردان حسابداری به حساب خزانه
حالت دوم (تسویه پایاپائی): اگر قرار بر تسویه تنخواه گردان حسابداری اولیه باشد، درخواست وجهی که به خزانه ارسال می شود شامل مجموع پرداختهای انجام شده باضافه رقم تنخواه گردان اولیه حسابداری است که باید تسویه گردد. که به این درخواست وجه، درخواست وجه پایاپای می گویند و زمانیکه خزانه در خواست وجه پایاپای را تایید کرد، تنخواه گردان حسابداری اولیه بدهکار و درخواست وجه پایاپای بستانکار می شود. از این به بعد، مانده حساب تنخواه گردان حسابداری بعنوان بدهی به خزانه تلقی نمی گردد.
درخواست وجه 1300
تنخواه گردان حسابداری 1300
و زمانیکه خزانه، درخواست وجه پایاپایی را تائید کند، ثبت ذیل انجام می شود:

بانک پرداخت … 300
تنخواه گردان حسابداری 1000
درخواست وجه 1300
نکته) از ابتدای سال 1381 واریز وجوه مصرف نشده بعنوان یکی از اقلام واگذاری دارائیهای مالی طبقه بندی شده است. با توجه به اینکه واگذاری دارائیهای مالی در قانون بودجه بصورت سرجمع پیش بینی شده است. بعبارت دیگر رقم مربوط به تک تک دستگاههای اجرایی مشخص نیست چون از ابتدای سال مشخص نمی باشد که هر دستگاهی در پایان سال چقدر مانده برگشتی دارد بنابراین براساس تجربیات سنوات قبل بصورت سرجمع این رقم در قانون بودجه پیش بینی می شود لذا در هنگام تحقق می بایست ثبتهای بودجه ای آن به ترتیب ذیل زده شود:
1) واگذاری دارائیهای مالی واحد دستگاه **
واگذاری دارائیهای مالی پیش بینی شده **
2) واگذاری دارائیهای مالی پیش بینی شده **
واگذاری دارائیهای مالی تحقق یافته **
مسئله 1) رویدادهای مالی زیر را که مربوط به اعتبارات طرح تملک دارایی سرمایه ای وزارت راه و ترابری در سال 1384 می باشد را در دفتر روزنامه ثبت نمایید.
8/2/84) ابلاغ اعتبار برابر 000/000/300 ریال از محل اعتبارات طرح تملک دارائیهای سرمایه ای .
18/2) انعقاد قراردادی برای احداث ساختمان (پروژه تملک دارایی سرمایه ای) برابر 000/000/200 ریال با پیمانکار براساس شرایط عمومی پیمان و دریافت ضمانت نامه بانکی برابر 000/000/10 ریال (%5 کل مبلغ پیمان) بعنوان ضمانتنامه حسن انجام تعهدات.
21/2) دریافت تخصیص اعتبار برابر 000/000/250 ریال
23/2) درخواست وجه از خزانه برابر 000/000/200 ریال بابت تنخواه گردان حسابداری
26/2) واریز 000/000/200 ریال توسط خزانه به حساب جاری سازمان بابت درخواست وجه مورخ 23/2
27/2) تامین اعتبار معادل کل مبلغ تخصیص اعتبار
28/2) پرداخت مبلغ 000/000/30 ریال به عامل ذیحساب بعنوان تنخواه
29/2) دریافت ضمانتنامه بانکی برابر %8 مبلغ اولیه پیمان بابت پیش پرداخت و پرداخت 000/000/16 ریال در وجه پیمانکار از موجودی حسابجاری مربوط
30/2) دریافت صورت وضعیت موقت شماره یک برابر 000/000/45 ریال که به تایید دستگاه اجرایی و ناظر نیز رسیده است . ثبت آن در دفاتر با منظور داشتن کسورات زیر:
– سپرده حسن انجام کار برابر %10 هر صورت وضعیت
– مالیات (علی الحساب) %5 هر صورت وضعیت
– استهلاک پیش پرداخت %14 هر صورت وضعیت
– حق بیمه سهم پیمانکار % 6/1
– حق بیمه سهم کارفرما %5
31/2) پرداخت خالص مبلغ صورت وضعیت به پیمانکار و پرداخت دیگر کسور طی چهار فقره چک در وجه اشخاص؛ ذینفع از موجودی حسابجاری مربوط
31/2) معادل پرداختهای انجام شده طی دوره تنخواه گردان حسابداری کاهش می یابد.
مساله 2) رویدادهای مالی ذیل را در دفتر روزنامه وزارت نیرو بابت طرح تملک دارایی سرمایه ای (نیروگاه برقی) ثبت نمایید. همچنین بستن حسابها وافتتاح حسابها در سال بعد را نیز نشان دهید. (واحد: ارقام میلیون ریال).
1. اعتبار طرح به مبلغ 500 واحد به دستگاه اجرایی ابلاغ گردید.
2. دستگاه اجرایی معادل %10 اعتبار مصوب درخواست وجه کرد.
3. خزانه وجه مورد درخواست را به حساب بانکی دستگاه واریز کرد.
4. تخصیص اعتبار دستگاه به مبلغ 270 واحد اعلام گردید و معادل مبلغ تخصیص یافته تامین اعتبار گردید.
5. برای خرید موجودی جنسی مبلغ 15 واحد به عامل ذیحساب پرداخت گردید. (قبلاً تامین اعتبار گردیده است).
6. مبلغ 100 واحد بابت ترمیم تنخواه گردان حسابداری درخواست وجه شد و مبلغ فوق توسط خزانه به حساب بانک مربوط واریز گردید.
7. با شرکت الف قراردادی به مبلغ 150 واحد منعقد گردید و از شرکت الف بابت حسن انجام تعهدات %5 مبلغ کل قرارداد ضمانتنامه دریافت شد.
8. عامل ذیحساب از محل 15 واحد دریافتی، اسنادی به مبلغ 10 واحد ارائه و مابقی تنخواه را نیز واریز کرد.
9. مبلغ 10 واحد دریافتی از عامل ذیحساب مورد تایید قرار گرفت و این اسناد حاکی از تحویل اجناس به انبار و معادل 10 واحد می باشد.
10. پیمانکار مطابق شرایط عمومی پیمان تقاضای %20 کل مبلغ قرارداد پیش پرداخت نمود که به وی پرداخت شد. (قبلاً تامین اعتبار گردیده است).
11. معادل 180 واحد تخصیص اعتبار مجدداً ابلاغ و اعلام گردید که معادل آن تامین اعتبار گردید.
12. پیمانکار الف، صورت وضعیت موقت معادل 45 واحد ارائه کرد که مورد تصویب قرار گرفت. استهلاک پیش پرداخت معادل %20 صورت وضعیت و کسورات شامل بیمه %6/1 سهم پیمانکار و %5 سهم کارفرما، مالیات %5، سپرده حسن انجام کار %10 هر صورت وضعیت درنظر بگیرید و طلب پیمانکار به حساب تعهدات پرداختنی منظور شود.
13. طلب پیمانکار ، سپرده دریافتی و کسورات وصولی (مالیات و بیمه) به حسابهای مربوط واریز و پرداخت گردید.
14. بعلت نیاز پیمانکار، مبلغ 5 واحد از اجناس در انبار تحویل پیمانکار گردید.
15. واریز تنخواه دریافتی اول دوره به حساب خزانه
16. معادل 100 واحد تنخواه گردان حسابداری کاهش پیدا کرد.
به میزان پرداختهای انجام شده از حساب تنخواه گردان حسابداری خارج می شود "چه پرداخت شده باشد و چه تعهد شده باشد."

فصل سوم) حساب مستقل اعتبارات هزینه ای
حسابهای معین فصول هزینه حساب مستقل اعتبارات هزینه عبارتند از:
فصل اول، جبران خدمات کارکنان مانند حقوق و دستمزد و … فصل دوم، استفاده از کالاها و خدمات فصل سوم، هزینه های اموال ودارایی مانند بهره و هزینه اجاره فصل چهارم، یارانه فصل پنجم، کمک بلاعوض فصل ششم، کمکهای اجتماعی مانند بیماری، بیکاری و … فصل هفتم، سایر هزینه ها.
ثبت عملیات حسابداری اعتبارات هزینه
1. اعتبارات مصوب **
دستگاه اجرایی **
بابت دریافت ابلاغ اعتبار مصوب و موافقتنامه به شماره …
2. تخصیص اعتبار **
اعتبار مصوب **
بابت دریافت ابلاغ تخصیص اعتبار سه ماهه اول
3. درخواست وجه **
تنخواه گردان حسابداری **
بابت درخواست تنخواه گردان حسابداری از خزانه
4. بانک پرداخت اعتبارات هزینه **
درخواست وجه **
بابت دریافت وجه از خزانه
5. تامین اعتبار **
ذخیره تامین اعتبار **
تامین اعتبار در قبال پیش بینی هرگونه ایجاد تعهد
6. تنخواه گردان پرداخت / پیش پرداخت سالجاری/ علی الحساب سالجاری **
بانک پرداخت اعتبارات هزینه **
بابت واگذاری تنخواه به عاملین ذیحساب، کارپرداز و پرداخت علی الحساب و پیش پرداخت که قبلاً تامین اعتبار گردیده است. (ثبت 5)
7. اسناد وصولی از عامل ذیحساب **
تنخواه گردان پرداخت **
بابت دریافت اسناد هزینه از عامل ذیحساب
8-
1-8-هزینه **
اسناد وصولی از عامل ذیحساب **
احتساب مدارک دریافتی از عامل ذیحساب به حساب هزینه
2-8) ذخیره تامین اعتبار **
تامین اعتبار **
بابت انجام تعهد
9. معادل اسناد هزینه تنخواه گردان پرداخت اگر وجه در اختیار عامل ذیحساب قرار گیرد ثبتهای ذیل زده می شود:
1-9. تامین اعتبار **
ذخیره تامین اعتبار **
2-9 تنخواه گردان پرداخت ××
2.9) بانک پرداخت اعتبارات هزینه **
10. معادل اقلام اسناد هزینه مربوط به تعهدات انجام شده که تسویه نگردیده است ثبت ذیل زده می شود:
حساب تعهدات پرداختنی **
طرف حساب تعهدات پرداختنی **
11. احتساب اسناد هزینه مربوط بابت پرداخت تعهدات انجام شده و تسویه پرداختهای غیرقطعی که معادل آن قبلاً تامین اعتبار گردیده است:
11.1 هزینه **
پیش پرداخت سالجاری **
علی الحساب سالجاری **
بانک پرداخت اعتبارات هزینه **
11.2 ذخیره تامین اعتبار **
تامین اعتبار **
11.3 طرف حساب تعهدات پرداختنی **
حساب تعهدات پرداختنی **
12. واریز بخشی از تنخواه گردان پرداخت، علی الحساب سالجاری و پیش پرداخت سالجاری بصورت نقد:
1-12 بانک پرداخت اعتبارات هزینه **
تنخواه گردان پرداخت/علی الحساب سالجاری/پیش پرداخت سالجاری **
2-12 ذخیره تامین اعتبار **
تامین اعتبار **
13. حساب تعهدات پرداختنی **
طرف حساب تعهدات پرداختنی **
بابت احتساب اسناد و مدارک لیست حقوق
14. حساب موقت بانکی **
بانک پرداخت اعتبارات هزینه **
معادل خالص لیست حقوق و مزایای ماهانه
15. پس از دریافت تائیدیه بانک مبنی بر واریز خالص وجوه حقوق و مزایا به حساب کارکنان ثبتهای ذیل زده می شود:
1-15 هزینه **
حساب موقت بانکی **
کسور وصولی (بیمه، مالیات و…) **
کسور بازنشستگی وصولی **
2-15 ذخیره تامین اعتبار **
تامین اعتبار **
3-15 طرف حساب تعهدات پرداختنی **
حساب تعهدات پرداختنی **
16. کسور ارسالی (بیمه و مالیات و …) **
کسور بازنشستگی ارسالی **
بانک پرداخت اعتبارات هزینه **
صدور چک کسور متعلقه و واریز به حسابهای مربوطه
17. تنخواه گردان حسابداری **
کنترل تخصیص اعتبار **
بابت پرداخت از تنخواه گردان حسابداری و از محل اعتبارات تخصیص یافته (معادل کاهش تنخواه گردان طی دوره چه پرداخت شده باشد و چه تعهد شده باشد.)
18. درخواست وجه **
تنخواه گردان حسابداری **
بابت تکمیل تنخواه گردان حسابداری برای پرداختهای بعدی و معادل حساب کنترل تخصیص اعتبار درخواست وجه می شود.
19. بانک پرداخت اعتبارات هزینه **
درخواست وجه **
بابت وجوه واریزی توسط خزانه به حساب بانک
عملیات بستن حسابها به شرح زیر در دفاتر و حسابها ثبت می شود:
1 نکته: بدیهی است مانده حسابهای درخواست وجه و اسناد وصولی از عامل ذیحساب در پایان دوره مالی صفر است.
2. پس از تسویه و واریز تنخواه گردان پرداخت، مانده تنخواه گردان حسابداری و اصلاح و تعدیل اقلام ثبت شده در حسابهای تامین اعتبار و ذخیره تامین ، ثبت بستن حساب کنترل تخصیص به شرح زیر می باشد:
کنترل تخصیص **
تخصیص اعتبار **
3. پس از بستن حسابهای فوق و حصول اطمینان از توازن گروه حسابها و واریز کسور وصولی به حسابهای مربوط، سایر حسابها با ثبت معکوس بسته می شود.
افتتاح حسابها در سال بعد:
الف. مانده حسابهای بانک پرداخت اعتبارات هزینه، پیش پرداخت و علی الحساب و همچنین سایر حسابها دارای مانده به شرح زیر افتتاح می گردد.
1. بانک پرداخت اعتبارات هزینه **
واگذاری دارائیهای مالی وصولی **
2. پیش پرداخت سنواتی **
علی الحساب سنواتی **
دریافتی از خزانه درسنوات قبل **

3. تامین اعتبار سنواتی **
ذخیره تامین اعتبار سنواتی **
4. حساب تعهدات پرداختنی **
طرف حساب تعهدات پرداختنی **
ب. مانده وجوه مصرف نشده سال قبل درموعد مقرر (حداکثر دهم اردیبهشت سال بعد) به حساب مربوط خزانه در مرکز و یا حساب خزانه معین استان در استانها واریز و ثبت ذیل زده می شود:
5. واگذاری دارائیهای مالی ارسالی **
بانک پرداخت اعتبارات هزینه **
6. بادریافت مدارک و اسناد مربوط به پیش پرداخت سنواتی و علی الحساب سنواتی در طی سال به شرح زیر در دفاتر ثبت می شود:
حساب تعهدات پرداختنی **
طرف حساب تعهدات پرداختنی **
ج) بهنگام احتساب اسناد هزینه مربوط به پیش پرداخت سنواتی و علی الحساب سنواتی بشرح زیر در دفاتر ثبت می شود:
7. هزینه از محل پیش پرداخت سنواتی **
هزینه از محل علی الحساب سنواتی **
پیش پرداخت سنواتی **
علی الحساب سنواتی **

8. ذخیره تامین اعتبار سنواتی **
تامین اعتبار سنواتی **
9. طرف حساب تعهدات پرداختنی **
حساب تعهدات پرداختنی **
مساله 1): با توجه به مانده حسابهای سازمان دولتی ب در پایان آبانماه
xx 13فعالیتهای مالی سازمان مذکور در آذرماه به شرح زیر است. مطلوبست ثبت عملیات ذیل در سازمان دولتی ب:
2/9 وصول اسناد هزینه به مبلغ 000/25 ریال از تدارکات بابت برق مصرفی شهریور و مهرماه که قبلاً تامین اعتبار شده بود، پس از رسیدگی و برگشت اعتبار تامین شده، به هزینه قطعی منظور و مبلغ آن طی چک شماره 104 عهده بانک پرداخت اعتبارات هزینه در وجه حسابجاری تدارکات پرداخت گردید.
5/9 انتقال مبلغ 000/600/4 ریال از خزانه در وجه بانک پرداخت اعتبارات هزینه بابت درخواست شماره 248 مورخ 5/9
13/9 احتساب فوق العاده مامورت و هزینه سفر آقای جمشیدی به مبلغ 000/30 ریال براساس گواهی انجام ماموریت شماره 656 مورخ 25/8 به هزینه قطعی و پرداخت مبلغ 000/15 ریال در وجه نامبرده عهده بانک پرداخت اعتبارات هزینه طی چک شماره 105 بابت مابه التفاوت هزینه سفر مربوط و تسویه حساب پیش پرداخت ماموریت مذکور با نامبرده که قبلاً تامین اعتبار گردیده بود.
15/9 وصول دوفقره سند هزینه فصل 2 به مبلغ 000/20 ریال وفصل 3 به مبلغ 000/180 ریال از اداره کل تدارکات
17/9 اسناد هزینه ارسالی توسط تدارکات به تاریخ 15/9 پس از رسیدگی و برگشت ذخیره تامین اعتبار به هزینه قطعی منظور و مبلغ 000/200 ریال عهده بانک پرداخت اعتبارات هزینه در وجه حسابجاری تدارکات طی چک شماره 107 واریز گردید.
22/9 ذیحسابی پس از تامین اعتبار جمع لیست حقوق و مزایای آذرماه شاغلین، خالص پرداختی آنرا به مبلغ 000/000/4 ریال طی چک شماره 109 عهده بانک پرداخت اعتبارات هزینه در وجه حسابجاری آنها نزد بانک ملی شعبه ‹‹ ج›› به شرح زیر واریز نمود:
مالیات 000/59 ریال
حقوق 000/400/2 ریال بیمه خدمات درمانی 000/35 ریال
مزایا 000/200/2 ریال بازنشستگی 000/391 ریال
سایر کشور 000/115 ریال
جمع 000/600/4 000/600
25/9 بانک لیست حقوق و مزایای آذرماه کارکنان را پس از گواهی لازم به ذیحسابی اعاده نمود، ذیحسابی پس از برگشت ذخیره تامین اعتبار لیست مذکور را به هزینه منظور و کسورات وجه حسابهای مربوط به عهده بانک پرداخت اعتبارات هزینه پرداخت و واریز کرد.
مسئله 2) رویدادهای مالی زیر را در دفتر روزانه سازمان دولتی الف ثبت نمایید:
9/1 ابلاغ اعتبار مصوب برابر 000/000/60 ریال از محل بودجه اعتبارات هزینه
17/1 دریافت تخصیص اعتبار برابر 000/000/15 ریال بابت تنخواه گردان حسابداری
27/1 واریز وجه توسط خزانه برابر درخواست وجه به حسابهای سازمان (معادل تخصیص اعتبار)
28/1 تامین اعتبار برابر 000/000/10 ریال برای پرداخت حقوق فروردینماه کارکنان
28/1 صدور چکی برابر 000/000/7 ریال در وجه بانک پرداخت کننده حقوق و ارسال به بانک به همراه لیست حقوق کارکنان (ناخالص حقوق 000/000/10 ریال)
29/1 دریافت مدارکی دال برواریز حقوق کارکنان به حسابجاری آنان بوسیله بانک پرداخت کننده حقوق و اعمال به هزینه قطعی با کسور زیر:
مالیات 000/900 ریال
بازنشستگی 000/800/1 ریال
سایر کسور 000/300 ریال
30/1 پرداخت کسور حقوق کارکنان از موجودی حسابجاری مربوط طی سه فقره چک
مسئله 3) سرجمع فعالیت مالی ذیحساب دستگاه اجرایی الف در سال xx 13 به شرح زیر است:

1- اعتبارات مصوب به مبلغ
00/000/16 ریال
2- درخواست و دریافت تنخواه گردان حسابداری از خزانه به مبلغ
000/000/1 ریال
3- پرداخت تنخواه گردان پرداخت به عامل ذیحساب به مبلغ
000/500ریال
4- تخصیص اعتبار به مبلغ
000/000/15 ریال
5- دریافتی از خزانه به مبلغ
000/700/14 ریال
6- تامین اعتبار به مبلغ
000/700/14 ریال
7- ذخیره تامین اعتبار به مبلغ
000/700/14 ریال

8- هزینه به مبلغ 000/200/14 ریال می باشد که در اسفندماه عامل ذیحساب با ارائه اسناد هزینه تنخواه گردان پرداخت را تسویه نموده است ضمناً جزء سرجمع هزینه های مذکور منظور گردیده است.
9- مابه التفاوت اعتبار و هزینه آن مربوط به انعقاد قرار داد با فروشگاه امید بابت خرید لوازم مصرف شدنی می باشد که از این محل نیز مبلغ 000/200 ریال بعنوان پیش پرداخت در وجه فروشگاه مزبور، عهده بانک پرداخت اعتبارات هزینه پرداخت شده است.
مطلوبست:
1- ثبت عملیات حسابداری طی سال در دفترروزنامه عمومی و نقل آن به دفتر کل (فرم T)
2- واریز تنخواه گردان حسابداری اول دوره به خزانه در پایان سال وتسویه حساب آن با خزانه
3- بستن حسابها در پایان سال
4- افتتاح حسابها در آغاز سال بعد
5- به حساب هزینه گرفتن پیش پرداخت سنواتی و مانده مصرف نشده سال قبل
مسئله 4) مانده حسابهای حساب مستقل اعتبارات هزینه سازمان دولتی پ در پایان اسفند ماه 1380 به شرح زیر است:
اعتبار مصوب
000/000/2 ریال بدهکار
دستگاه اجرایی
000/000/16 ریال بستانکار
تخصیص اعتبار
000/000/14 ریال بدهکار
کنترل تخصیص
000/000/13 ریال بستانکار
تنخواه گردان حسابداری
000/000/2 ریال بستانکار
تنخواه گردان پرداخت
000/200/1 ریال بدهکار
پیش پرداخت جاری
000/250/1 ریال بدهکار
علی الحساب سالجاری
000/500/1 ریال بدهکار
بانک پرداخت اعتبارات هزینه
000/000/3 ریال بدهکار
کسور وصولی
000/850/1 ریال بستانکار
کسور ارسالی
000/150/1 ریال بدهکار
هزینه
000/750/8 ریال بدهکار
تامین اعتبار
000/950/3 ریال بدهکار
ذخیره تامین اعتبار
000/950/3 ریال بستانکار

مطلوبست:
1-تسویه تنخواه گردان پرداخت با واریز وجه نقد به حساب بانک پرداخت اعتبارات هزینه
2-واریز تنخواه گردان حسابداری اول دوره از موجودی بانک پرداخت اعتبارات هزینه
3-ثبت رویداد بستن حسابهای موقت ودایم در دفتر روزنامه بتاریخ 28/12/1380
مسئله 5) به فرض آنکه اعتبار مصوب سازمان دولتی الف برای سال xx 13 مبلغ 000/000/4 ریال تصویب و ابلاغ شده باشد و مبلغ 000/200 ریال تنخواه گردان حسابداری توسط خزانه به حسابجاری بانک پرداخت اعتبارات هزینه واریز گردیده و از این مبلغ 000/50 ریال بعنوان تنخواه گردان پرداخت در وجه حسابجاری تدارکات عهده حسابجاری بانک پرداخت اعتبارات هزینه واریز گردیده و طی سال نیز تخصیص های ابلاغ شد به شرح زیر می باشد:
تخصیص سه ماهه اول 000/900 ریال
تخصیص سه ماهه دوم 000/150/1 ریال
تخصیص سه ماهه سوم 000/000/1 ریال
تخصیص سه ماهه چهارم 000/950 ریال
معادل تخصیصهای فوق الذکر به ترتیب از خزانه درخواست وجه شده و خزانه نیز مبالغ درخواستی را در وجه حسابجاری بانک پرداخت اعتبارات هزینه ذیحسابی واریز نموده است. (به استثناء تخصیص سه ماهه چهارم که فقط مبلغ 000/900 ریال توسط خزانه واریز شده است.) براساس دفاتر ذیحسابی جمع اسناد هزینه تنظیمی طی سال از محل اعتبار تخصیص داده شده که عهده حسابجاری بانک پرداخت اعتبارات هزینه نیز چک صادر و پرداخت شده است. عبارتند از:
جمع هزینه های سه ماهه اول 000/830 ریال
جمع هزینه های سه ماهه دوم 000/120/1 ریال
جمع هزینه های سه ماهه سوم 000/970 ریال
جمع هزینه های سه ماهه چهارم 000/900 ریال
ذیحسابی در ماه اسفند اسناد واصله از تدارکات را به حساب تنخوه پرداخت اول سال منظور نموده و جزء هزینه های سه ماه آخرفوق الذکر نیز منظور شده است. مابه التفاوت دریافتی از خزانه از محل تخصیص و هزینه بابت خرید لوازم مصرف شدنی تامین اعتبار شده و مبلغ 000/30 ریال بعنوان پیش پرداخت در وجه فروشنده عهده حسابجاری بانک پرداخت اعتبارات هزینه چک صادر و به ذینفع پرداخت گردیده است.
مطلوبست : ثبت عملیات حسابداری در دفتر روزنامه و نقل آن به دفتر کل (فرم T) به شرح زیر :
الف) ثبت عملیات مالی طی سال
ب) واریز تنخواه گردان حسابداری اول دوره در 29/12 و فرض کاهش تنخواه گردان حسابداری معادل پرداختهای انجام شده در پایان دوره و بستن حسابها در آخر سال ج) افتتاح حساب در ابتدای سال بعد
د) به حساب هزینه گرفتن پیش پرداخت سنواتی و مانده مصرف نشده سال قبل
مسئله 6) مانده حسابهای انتقالی از سال قبل دستگاه اجرایی الف به شرح زیر می باشد:

تامین اعتبار سنواتی
150ریال
ذخیره تامین اعتبار سنواتی
150 ریال
پیش پرداخت سنواتی
100 ریال
علی الحساب سنواتی
50 ریال

اگر در طی سال علی الحساب سنوانی کلاً هزینه گردد و مبلغ 60 ریال از محل پیش پرداخت سنواتی هزینه گردد و مابقی پیش پرداخت به حساب خزانه واریز گردد. مطلوبست ثبت رویدادهای فوق در دفتر روزنامه
نکته: هزینه از محل علی الحساب سنواتی + هزینه از محل پیش پرداخت سنواتی= دریافتی از خزانه در سنوات قبل

فصل چهارم : وجوه مستقل گروه حسابهای سپرده
تعریف سپرده
مطابق ماده 30 قانون محاسبات عمومی سپرده عبارتست از:
الف) وجوهی که طبق قوانین و مقررات بمنظور تامین و یا جلوگیری از تضییع حقوق دولت دریافت می گردد و استرداد و یا ضبط آن تابع شرایط مقرر در قوانین و مقررات و قراردادهای مربوط است.
ب) وجوهی که بموجب قرارها و یا احکام صادره از طرف مراجع قضایی از اشخاص حقیقی و یا حقوقی دریافت می گردد و بموجب قرارها و احکام مراجع مذکور کلاً یا بعضاً قابل استرداد می باشند.
ج) وجوهی که براساس مقررات قانونی توسط اشخاص نزد دستگاههای دولتی به نفع اشخاص ثالث تودیع می گردد تا با رعایت مقررات مربوط به ذینفع پرداخت شود.
تبصره: وجوهی که توسط دستگاههای دولتی بموجب مقررات تحت عنوان ودیعه و یا حق اشتراک آب و برق، تلفن، تلکس، گاز و نظایر آنها از اشخاص دریافت می شود از نظر این قانون سپرده تلقی نمی گردد و از هر نظر مشمول مقررات مربوط به خود می باشند.
درماده 41 قانون محاسبات عمومی نحوه توزیع سپرده، نگهداری آن، واریز به حساب تمرکز وجوه سپرده نزد خزانه و نهایتاً در وجوه سپرده به ذینفع ذکر شده است.
ماده 41 قانون محاسبات عمومی: وجوهی که بوسیله وزارتخانه ها و موسسات دولتی و شرکتهای دولتی (به استثناء بانکها و شرکتهای بیمه و موسسات اعتباری) به عنوان سپرده و یا وجه الضمان ویا وثیقه و یا نظایر آنها دریافت می گردد باید به حسابهای مخصوصی که از طرف خزانه در بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و یا شعب سایر بانکهای دولتی که از طرف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نمایندگی داشته باشند افتتاح می گردد، واریز شود وجوه واریز شده به حسابهای مذکور که بدون حق برداشت خواهد بود باید در آخر هر ماه به حساب مخصوص تمرکز وجوه سپرده در خزانه منتقل شود.
تبصره: رد وجوه سپرده طبق مقررات خود به عمل می آید و وزارت امور اقتصادی و دارایی مکلف است از طریق واگذاری تنخواه گردان رد سپرده از حساب تمرکز وجوه سپرده و یا به طریق مقتضی دیگر موجبات تسریع و تسهیل در کلیه سپرده های موضوع این ماده را فراهم نماید.
نحوه ثبت عملیات حساب مستقل وجوه سپرده
1- بانک دریافت وجوه سپرده **
سپرده های دریافتی **
بابت اخذ وجوه سپرده
2- خزانه تمرکز وجوه سپرده **
بانک دریافت وجوه سپرده **
بابت واریز سپرده های دریافتی به حساب خزانه

3- بانک رد وجوه سپرده **
تنخواه گردان رد وجوه سپرده **
بابت درخواست و دریافت وجه از خزانه برای استرداد سپرده اشخاص
4- سپرده های دریافتی **
بانک رد وجوه سپرده **
بابت استرداد سپرده اشخاص
5- بانک رد وجوه سپرده **
خزانه تمرکز وجوه سپرده **
دریافت وجوه استردادی از خزانه
6- تنخواه گردان رد وجوه سپرده به عامل ذیحساب **
بانک رد وجوه سپرده **
بابت واگذاری تنخواه به عاملین خارج از مرکز
7- سپرده دریافتی **
تنخواه گردان رد وجوه سپرده به عامل ذیحساب **
بابت دریافت اسناد و مدارک عامل ذیحساب مبنی بر استرداد سپرده های اشخاص

بستن حسابها:
سپرده های دریافتی **
تنخواه گردان رد وجوه سپرده **
خزانه تمرکز وجوه سپرده **
بانک رد وجوه سپرده **
تنخواه گردان رد وجوه سپرده به عامل ذیحساب **
افتتاح حسابها:
تنخواه گردان رد وجوه سپرده به عامل ذیحساب **
خزانه تمرکز وجوه سپرده **
بانک رد وجوه سپرده **
سپرده های دریافتی **
تنخواه گردان ردوجوه سپرده **
مساله 1) مانده گروه حسابهای سپرده سازمان دولتی الف در تاریخ
30/9/7X13 به شرح زیر است:
سپرده های دریافتی 000/250 ریال
خزانه تمرکز وجوه سپرده 000/250 ریال
تنخواه گردان رد وجوه سپرده 000/25 ریال
بانک ردوجوه سپرده 000/25 ریال
در دفتر معین مبلغ 000/250 ریال سپرده های دریافتی شامل سپرده های زیر است:
شرکت آلفا مبلغ 000/100 ریال شرکت امید مبلغ 000/50 ریال
آقای محمدی مبلغ 000/92 ریال آقای امیری مبلغ 000/8 ریال
عملیات دیماه ذیحسابی مزبور در رابطه با سپرده ها به شرح زیر است:
3/10 استرداد سپرده آقای امیری به مبلغ 000/8 ریال عهده بانک رد وجوه سپرده که بابت شرکت درمزایده ماشین آلات اسقاطی در دوماه قبل نزد ذیحسابی سازمان دولتی الف تودیع نموده است.

6/10تودیع مبلغ 000/10 ریال توسط آقایان جمشیدی و میرزایی بابت شرکت در مناقصه خرید ملزومات طی اعلامیه بانکی شماره های 418674 و 418657 هریک مبلغ 000/5 ریال.

15/10 درخواست وجه از خزانه بابت استراداد سپرده آقای امیری و انتقال وجه توسط خزانه طی اعلامیه شماره 256187 بانک ملی شعبه الف

30/10دریافت اعلامیه بانکی در مورد انتقال وجوه سپرده آقایان جمشیدی و میرزایی از حساب دریافت وجوه سپرده به حساب خزانه تمرکز وجوه سپرده

مطلوبست ، ثبت عملیات فوق در دفاتر روزنامه عمومی و نقل آن به دفتر کل و به فرم (T)

فصل پنجم) حسابداری درآمد
در طبقه بندی منابع و مصارف بودجه درسنوات قبل از سالهای 81 درآمدهای عمومی شامل کلیه وجوهی که از محل مالیات ، عوارض، انحصارات، مالکیت و سود شرکتهای دولتی، فروش نفت و گاز و معادن، ساختمان و ماشین آلات و … می گردید و این درآمدها صرف پرداخت هزینه ها اعم از هزینه هایی که کالا و خدمات حاصل از آن صرفاً در یک سال مالی درایجاد درآمد یا انجام خدمات مصرف می گردید (هزینه های جاری) و همچنین هزینه هایی که کالا و خدمات حاصل از آن در بیش از یک سال مالی در جهت نیل به اهداف مورداستفاده قرار می گرفت (هزینه های سرمایه ای) یا تملک دارائیهای سرمایه ای ولی در سال 81 درآمدهای عمومی صرفاً شامل مالیات، عوارض جرائم درآمد حاصل از انحصارات، سود شرکتهای دولتی و … می شود و مصارف آن مخارجی است که کالا و خدمات حاصل از آن در یک سال مالی بمصرف می رسد و وجوه حاصل از فروش سرمایه ها از قبیل نفت و گاز و معادن و ساختمان و ماشین آلات به جای درآمد عمومی تحت عنوان واگذاری دارائیهای سرمایه ای طبقه بندی و صرف تملک دارائیها سرمایه ای از قبیل ساختمان ها و تاسیسات ، خرید ماشین آلات و تجهیزات اقلام گرانبها و … می گردد.
درآمد عمومی
مصارف
هزینه های جاری و عادی مثل حقوق ومزایا ماموریتها و خرید و لوازم مواد مصرف شدنی
واگذاری دارائیهای سرمایه ای
مصارف
ایجاد ساختمانها و تاسیسات خرید خرید ماشین آلات و تجهیزات
واگذاری دارائیهای مالی
مصارف
تملک دارائیهای مالی مثل تعهد پرداخت نشده سنوات قبل
نحوه ثبت عملیات حسابداری وصول و ارسال درآمدهای عمومی
1) درآمد عمومی واحد دستگاه ***
(تفکیک درآمد) درآمد عمومی پیش بینی شده ***
بابت ثبت درآمدهای پیش بینی شده دستگاه اجرائی (ثبت بودجه ای)
2) درآمد عمومی پیش بینی شده ***
درآمد عمومی تحقق یافته ***
بابت ثبت درآمدهای تحقق یافته (ثبت بودجه ای)
1-2) بانک تمرکز وجوده درآمد عمومی ***
درآمد عمومی وصولی ***
بابت وصول درآمدهای عمومی طی سال (دریافت اعلامیه بستانکار بانک بابت وصول درآمد)
بانک تمرکز وجوه درآمد عمومی از حسابهای غیر قابل برداشت می باشد که بمنظور وصول درآمدها و به درخواست ذیحسابان دستگاههای اجرائی و توسط خزانه نزد بانکهای دولتی افتتاح می گردد. وجوه وارده به این حسابها غیر قابل برداشت بوده (فاقد دسته چک) و باید در پایان روز- هفته- ماه و یا موارد دیگر به حسابهای تمرکزی خزانه نزد بانک مرکزی واریز و اعلامیه های مربوط به دستگاه اجرائی و خزانه ارسال گردد.
3) خزانه تمرکز وجوه درآمد عمومی ***
بانک تمرکز وجوه درآمد عمومی ***
بابت واریز درآمدهای وصولی به حساب خزانه طی اعلامیه های بدهکار بانک
4) درآمدهای عمومی ارسالی ***
خزانه تمرکز وجوه درآمد عمومی ***
بابت اخذ تائیدیه درآمدهای ارسالی از خزانه (فرم 6 خزانه)
5) مطالبات قابل وصول یا بدهکاران ***
حساب کنترل درآمد ***
بابت ثبت مطالبات قابل وصول از مودیان یا اشخاص (مثلاَ جرایم رانندگی) یا صدور برگ تشخیص مالیاتی
6) اسناد دریافتنی ***
مطالبات قابل وصول یا بدهکاران ***
بابت دریافت مثلاً سفته از مودیان
7) اسناد در جریان وصول ***
اسناد دریافتنی ***
بابت ارسال اسناد به بانک جهت وصول

8) اسناد نکول شده ***
اسناد در جریان وصول ***
بابت نکول سفته دریافتی از بانک
9) اجرا و دعاوی حقوقی ***
اسناد نکول شده ***
بابت ارسال اسناد به اداره وصول و اجرا
در هریک از مراحل بندهای 5 تا 9 که درآمد تشخیص به حیطه فرمول درآید بشرح زیر ثبت می شود.
10) کنترل درآمد ***
طرف حساب ***
بابت وصول مطالبات
11) درآمد عمومی پیش بینی شده ***
درآمد عمومی تحقق یافته ***
بابت شناسایی درآمدهای تحقق یافته
12) بانک تمرکز وجوه درآمد عمومی ***
درآمد وصولی عمومی ***
بابت ثبت درآمدهای وصولی
(بعد از اینکه ثبت 10 زده شد باید درآمد شناسایی و به بانک تمرکز واریز شود).
‹‹بستن حسابها››
1) درآمد عمومی پیش بینی شده ***
درآمد عمومی تحقق یافته ***
درآمد عمومی واحد دستگاه ***
بابت بستن حسابهای بودجه ای درآمدها
2) درآمد عمومی وصولی ***
درآمد عمومی ارسالی ***
3) کنترل درآمد ***
مطالبات قابل وصول ***
اسناد دریافتنی ***
اسناد در جریان وصول ***

‹‹ وجوه اضافه دریافتی››
بموجب قوانین و مقررات دستگاههای اجرائی مکلفند وجوه و درآمدهایی را که به هر دلیل خارج از قوانین و مقررات یا مازاد بررقم، پیش بینی شده در قوانین و مقررات وصول می کند به افراد مسترد نمایند.
جهت تسریع در استرداد این گونه وجوه ذیحساب دستگاه اجرائی مبالغی را تحت عنوان تنخواه گردان از خزانه دریافت تا بمحض رجوع ذینفع نسبت به استرداد وجوه اضافه دریافتی از محل آن اقدام نماید ثبت فعالیتهای مربوطه بشرح زیر است.
1) بانک رد وجوه اضافه دریافتی ***
تنخواه گردان رد وجوه اضافه دریافتی ***
بابت دریافت تنخواه از خزانه
2) وقتی افراد مدرک نشان می دهند که مثلاً 000/200 ریال اضافه پرداخت کرده اند.
رد وجوه اضافه دریافتی استردادی ***
بانک رد وجوه اضافه دریافتی ***
بابت استرداد وجوه اضافه دریافتی به اشخاص
1-2)چنانچه وجوه اضافه دریافتی مربوط به درآمدهای سالجاری باشد باید حساب درآمد بشرح زیر تعدیل گردد.
درآمد عمومی وصولی ***
درآمد عمومی ارسالی ***
بابت تعدیل حساب درآمد به میزان استرداد وجوه اضافه دریافتی
3) بانک رد وجوه اضافه دریافتی ***
رد وجوه اضافه دریافتی استردادی ***
بابت درخواست ودریافت وجوه مسترد شده از خزانه (ترمیم تنخواه گردان)
4) تنخواه گردان رد وجوه اضافه دریافتی ***
بانک رد وجوه اضافه دریافتی ×××
بابت واریز تنخواه گردان به حساب خزانه در پایان سال
مسئله) فعالیتهای مالی ذیحسابی اداره کل دارایی استان الف در خصوص وصول درآمدهای مالیات استان بشرح زیر صورت گرفته است.
1- دریافت ابلاغ درآمدهای مالیاتی پیش بینی شده به مبلغ 000/1500 ریال.
2- کل مالیاتهای تحقق یافته در سال x1 بالغ بر 000/ 400/ 1 ریال بوده است.
3- مالیاتهای تحقق یافته توسط مودیان بحساب مربوطه واریز و فیشهای مربوطه به ذیحسابی تحویل گردید.
4- کل مالیاتهای وصولی توسط بانک عامل بحساب درآمد عمومی خزانه واریز و اعلامیه مربوط به ذیحسابی ارسال شد.
5- تایید های مربوط به مالیاتهای دریافتی از معین خزانه استان دریافت و ضمیمه اسناد و مدارک گردید.
6- علاوه بر مالیاتهای تحقق یافته مذکور مبلغ 000/5 ریال برگ تنظیم صادر و جهت مودیان ارسال گردید و مودیان متعهد شدند در اسرع وقت نسبت به پرداخت آن اقدام نمایند.
7- مودیان موضوع بند6 به حوزه مالیاتی مراجعه و از بابت بدهی مالیاتی سفته صادر و تحویل حوزه نمودند.
8- تعدادی از مودیان بدهی خود به مبلغ 3000 ریال را پرداخت و حوزه مالیاتی اسناد بقیه مودیان را برای وصول به واحد وصول و اجراء ارسال نمود.
9- ذیحسابی اداره کل استان الف مبلغ 1500 ریال تنخواه گردان جهت استرداد مالیاتهای اضافه دریافتی از خزانه درخواست و دریافت نمود.
10- در طول سال تعدادی از مودیان جهت استرداد مالیات اضافه پرداختی به ذیحسابی مراجعه و مبلغ 1000 ریال از این بابت به آنها پرداخت شد.
11- ذیحسابی به میزان وجوه مسترد شده در بند 10 از خزانه درخواست و دریافت وجه نمود.
12- در پایان سال ذیحسابی تنخواه گردان وجوه اضافه دریافتی را بحساب خزانه واریز نمود.
13- درآمدهای وصولی بحساب خزانه واریز وتاییدیه مربوط نیز دریافت گردید.
مطلوبست:
الف- ثبت رویدادهای مالی فوق در دفتر روزنامه و نقل آن به دفتر کل (به فرم T)
ب- ثبت مربوط به بستن وانتقال حسابها در پایان سال.
ج- ثبت مربوط به افتتاح حسابها در ابتدای سال بعد.
حساب مستقل درآمدهای اختصاصی (وجوه اختصاصی)
درآمد اختصاصی: طبق ماده 14 ق.م. ع منظور درآمدهایی است که بموجب قوانین و مقررات برای مصرف یا مصارف خاصی در قانون بودجه تحت عنوان درآمد اختصاصی پیش بینی شده درآمد عمومی- درآمد خصوصی (غیربودجه ای) درآمد اختصاصی- درآمد شرکتهای دولتی- درآمد خانه های سازمانی درآمد عمومی بعد از وصول هزینه می شود و مشخص نیست چه مقدار است ولی درآمد اختصاصی قبل از وصول مشخصی شده برای چه کاری است مثلاً 1% از مالیات برای پاداش به کارکنان ویژگیهای درآمدی اختصاصی:

اعتبار مصوب
وصول و واریز درآمداختصاصی
درخواست و دریافت وجه از خزانه
ایجاد تعهد
مصرف/ پرداخت
واریز وجوه مصرف نشده ماده 64 ق.م.ع وصولی مازاد در اعتبار
الف)
100
100
100
100
100
ـــــــــــــــ
ب)
100
120
100
100
100
20 (وصولی مازاد براعتبار)
ج)
100
120
100
100
80
(پرداخت نشده که باید در سنوات بعد از محل ردیف خاص از ردیف تملک دارائی مالی بدهند.)
د)
100
90
90
80
60
تعهد ایجاد شده که از محل تملک دارائیهای مالی تامین می شود.
درآمد مصرف نشده(ایجاد نشده)

تادرآمد اختصاصی ایجاد نشده هیچ نوع هزینه ای نمی شود (از محل درآمد اختصاصی) بنابراین تنخواه گردان حسابداری معنی ندارد و احتیاج به تخصیص اعتبار نیز نمی باشد.

مهم
ذیحسابان دستگاه اجرائی مجازند حداکثر بمیزان اعتبار مصوب اختصاصی و یا درآمد اختصاصی وصولی هر کدام کمتر باشد از خزانه درخواست و دریافت وجه نمایند (قاعده درخواست ودریافت وجوه اختصاصی) که "اقل اعتبارات مصوب یا درآمدهای اختصاصی وصول شده" نام دارد.
‹‹ نحوه ثبت عملیات برای حساب مستقل درآمدهای اختصاصی››
1) اعتبار مصوب- اختصاصی ***
دستگاه اجرائی- اختصاصی ***
بابت دریافت ابلاغ اعتبار مصوب اختصاصی طی موافقتنامه شماره …..
2) بانک درآمد اختصاصی ***
درآمد اختصاصی ***
بابت وصول درآمدهای اختصاصی طی سال بموجب اعلامیه های بستانکار بانک
3) خزانه – تمرکز وجوه اختصاصی ***
بانک درآمد اختصاصی ***
بابت واریز درآمدهای اختصاصی وصولی به حساب خزانه طی اعلامیه بدهکار بانک
4) بانک پرداخت اختصاصی ***
خزانه – تمرکز وجوه اختصاصی ***
بابت درخواست و دریافت وجه از خزانه (درخواست وجه ثبت ندارد).
5)برای پرداخت، ثبت تامین اعتبار نمی خواهد ولی عملاً تامین اعتبار می شود.
هزینه از محل درآمد اختصاصی ***
پیش پرداخت از محل درآمد اختصاصی ***
علی الحساب از محل درآمد اختصاصی ***
بانک پرداخت اختصاصی ***
بابت انجام پرداختها از محل وجوه اختصاصی
با توجه به اینکه به لحاظ ماهیت و ویژگیهای درآمدهای اختصاصی، از حساب تنخواه گردان حسابداری موضوع ماده 26 ق.م.ع نمی توان در درآمدهای اختصاصی استفاده نمود و با عنایت به اینکه طبق ماده 27 ق.م.ع تنخواه گردان پرداخت عبارت است از وجهی که از محل تنخواه گردان حسابداری تعریف شده، لذا از سرفصل تنخواه گردان پرداخت نیز نمی توان استفاده نمود که ناچاراً جهت ثبت عملیات مربوط به واگذاری وجه به اشخاص و واحدهای تابعه از سرفصل پیش پرداخت استفاده می شود.
در اجرای ماده 64 ق.م.ع درآمدهای اختصاصی مصرف نشده، شامل بودجه مصوب مصرف نشده و درآمد اختصاصی وصولی زائد براعتبار باید بحساب درآمد عمومی کشور واریز گردد. در واریز این وجوه دو حالت زیر متصور است.
1) وجوه مصرف نشده بطور نقد در بانک پرداخت ذیحسابی موجود می باشد که با صدور چک به حساب درآمد عمومی کشور واریز می شود.
2) درآمد اختصاصی مصرف نشده در حسابهای تمرکزی خزانه باشد که در این صورت ذیحساب با صدور درخواست وجه تقاضای واریز آنرا بحساب درآمد عمومی کشور می نماید و پس از انجام و تائید خزانه، عملیات مربوط را در دفاتر ثبت می نماید.
6) درآمد اختصاصی ***
درآمد عمومی وصولی ×××
-درآمد عمومی ارسالی ××
بانک پرداخت اختصاصی ××
خزانه تمرکز وجوه اختصاصی ××
1/6) درآمد عمومی واحد دستگاه ***
درآمد عمومی پیش بینی شده ***
-درآمد عمومی پیش بینی شده ***
درآمد عمومی تحقق یافته ***

‹‹ ثبتهای بستن حسابها در انتهای سال››
(موقت)
1) درآمد اختصاصی ***
هزینه از محل درآمدهای اختصاصی ***
بابت بستن حساب هزینه اختصاصی
(دائمی)
2) درآمد اختصاصی ***
پیش پرداخت از محل درآمدهای اختصاصی ***
علی الحساب از محل درآمد اختصاصی ***
بابت بستن وانتقال حسابهای دائمی (یا پرداختهای غیر قطعی)
افتتاح حساب در سال بعد
3) پیش پرداخت از محل درآمدهای اختصاصی ***
علی الحساب از محل درآمد اختصاصی ***
حساب انتقالی آغاز سال / دریافتی از خزانه در سنوات قبل ***

مثال: فعالیتهای مالی حساب مستقل وجوه اختصاصی دستگاه اجرائی الف در سال
X1 13بشرح زیر است:
1- دریافت ابلاغ اعتبار مصوب اختصاصی بملغ 000/800 ریال
2- دریافت اعلامیه های بستانکار بانک دایر بر واریز مبلغ 000/ 815 ریال درآمد اختصاصی بحساب ذیحسابی
3- دریافت اعلامیه های بدهکار بانک مبنی برانتقال درآمدهای اختصاصی بحساب خزانه
4- در طول سال x1 جمعاً بملغ 000/ 790 ریال وجه از خزانه درخواست و دریافت گردید.
5- پرداختهای انجام شده از محل درآمدهای اختصاصی درسال مذکور بشرح زیر بوده است.
هزینه 000/ 750 ، پیش پرداخت 000/20 ، علی الحساب 000/15
6- در پایان سال ضمن واریز مانده وجوه مصرف نشده بحساب درآمد عمومی کشور از خزانه درخواست شد که مانده درآمدهای اختصاصی مربوط به دستگاه اجرائی را بحساب درآمد عمومی کشورواریز نماید و اعلامیه خزانه مبنی برانجام آن به ذیحسابی واصل شد.

مطلوبست:
الف) ثبت عملیات فوق در دفتر روزانه وجوه اختصاصی و ثبتهای متقابل در دفاتر درآمد عمومی و نقل به دفتر کل
ب) ثبت مربوط به بستن و انتقال مانده حسابها
ج) ثبت مربوط به افتتاح حساب درابتدای سال x2
د) با فرض اینکه در طول سال x2 مبلغ 000/15 ریال از پیش پرداخت سنواتی بمرحله تعهد رسیده باشد و کل علی الحسابهای سنواتی تسویه شده باشند ومابقی پیش پرداخت سنواتی بعلت فسخ قرارداد مذکور نقداً به حساب ذیحسابی واریز شده باشد ثبتهای مربوط همراه با بستن ثبتهای سنواتی در پایان سال x2 را انجام دهید.

دانشگاه آزاد اسلامی
واحد ایرانشهر

حسابداری دولتی

فهرست موضوعات:
فصل اول) کلیات حسابداری دولتی
فصل دوم) حساب مستقل اعتبارات تملک دارائیهای سرمایه ای
فصل سوم) حساب مستقل اعتبارات هزینه ای
فصل چهارم) وجوه مستقل گروه حسابهای سپرده
فصل پنجم) حسابداری درآمد
1 . Governmental accounting standard board
2 . Governmental accounting standard board
—————

————————————————————

—————

————————————————————

1

85