موضوع تحقیق
"کودکان استثنائی" "اختلالات دیکته ای"
فصل اول
نام- ریحانه
فامیل- رستمی
متولد- 1378
کلاس- دوم ابتدائی
وضعیت زایمان- طبیعی
توانائی ذهنی- کاملاً عادی
ریحانه رستمی کلاس دوم نمره دیکته او معمولاً بین 14، 15 میباشد در حالیکه هوش او خوب است و توانائی کارهای انتزاعی او بالاست ولی از نظر نوشتاری ضعیف است ریحانه به صورت طبیعی به دنیا آمده و هیچگونه ناراحتی دال بر اینکه آسیب مغزی داشته باشد نیست توانایی ذهنی او هم بالاست در حد طبیعی تنها اشکال او نمرات کم دیکته او میباشد.
وضعیت فعلی
طی بررسیهای مکرر دیکته او و آزمونهایی که از او گرفتم متوجه شدم که ایشان از نظر شنیداری و دیداری مشکل دارند بعنوان مثال بشقاب را بشگاب می نوشت و منظور را منزور که نشان دهنده اختلال دیداری و شنیداری او بود.
هوش
هوش او طی آزمون ریون که از او گرفتم خوب بود و در حد نمره (125) و طبق درسهایی که او تا به حال نمره آورده بود نشان می داد که در مسئله هوشی مشکلی ندارد چون به غیر از دیکته بقیه نمرات کتابهای درسی او در حد خوبی بود.
شناخت
شناخت او نسبت به محیط و اطرافیانش خوب بود ولی کمی نسبت به بعضی مسائل بی دقتی می کرد و مثلاً تصاویری که به او نشان داده می شد با کمی مکث و جابه جایی بعضی از آنها را می گفت یا نسبت به بعضی حروف بی توجه بود که شاید به خاطر اختلال ضعف دیداری و شنیداری او بود.
عاطفه
ریحانه از نظر عاطفی دختری بود فوق العاده حساس و مسائل عاطفی را خیلی مورد توجه قرار می داد خصوصاً به تشویق هایی که می شد برایش خیلی مهم بود چون مرتب نمره های خوب و کلمات زیبایی را که آموزگاران برایش نوشته بودند نشان می داد و انتظار داشت که او را تحسین کنم و از تحسین آفرین گفتن من واقعاً لذت میبرد.
احساس
ریحانه رویهمرفته احساس خوبی داشت و بیشتر از نکات مثبت اطرافیانش یاد می کرد و اهمیتی که برایش قائل هستند و این احساس مثبت او، او را به همه چیز خوشبین کرده بود.
خلق
ریحانه اخلاق خوبی داشت و مرتب از کلمات زیبا و لبخندی ملیح که روی لبانش بود می شد اخلاقش را تا حدودی تشخیص داد و مادرش هم می گفت همیشه همینطور است مهربان و خنده رو در عین حال احساس مسئولیت در مقابل کارهای روزمره و اطرافیانش برای او مهم است.
توجه
توجه او به امور خیلی خوب بود تا جایی که با دقت کردن همه چیزها را خیلی خوب توضیح می داد ولی گاهی هم کمی از مسئله پرت می شد که شاید به خاطر ضعفهای یاد شده بود.
تمرکز:
در مورد تمرکز کمی مشکل داشت یعنی باید حتماً به او گوشزد می شد که روی مسئله ای که باید پاسخگو باشد کمی تمرکز کند و حواسش را جمع کند بعد از یکی دوبار تذکر تقریباً درست جواب می داد.
ادراک:
ادراک او کمی در مقابل مسائل که برایش مطرح می کردم ضعیف بود خصوصاً در خواندن و نوشتن و خصوصاً در نوشتن مطلب ارائه شده با مشکل روبرو بود ولی در کل خوب بود یعنی با کمی تمرین و دقت درست می نوشت.
رفتار:
رفتار خوبی داشت بطوریکه تمام اولیا مدرسه از او راضی بودند و در خانه هم مشکلی نداشت دختر منظم و منضبطی بود.
دقت شنیداری:
دقت شنیداری او با مشکل مواجه بود و کمی جابه جا کلمات را به کار میبرد معلوم بود اصلاً دقت خاصی روی به کار بردن کلمات و نحوه شنیدن آنها ندارد.
دقت دیداری:
کمی با اشکال روبرو بود به خاطر اینکه کارتهای تصاویر را با دیدن مرتبه اول به خوبی جواب نمی داد.
تمییز دیداری و شنیداری:
تمییز دیداری شنیداری او با مشکل مواجه بود چون با ریزه کاریهایی که در تصاویر به او نشان داده می شد اصلاً توجه نداشت و جملاتی را هم که به کار می بردم و از او می خواستم بگوید با مکث و جا انداختن ادا می کرد.
تبانی حافظه دیداری و شنیداری:
رویهم رفته خیلی خوب نبود و این مسئله را می شد از نحوه دیکته نوشتنش متوجه شد.
شناخت اشیای محیطی
شناخت حیوانات خوب، رنگها خوب، کمی در اشکال شکل مشکل داشت که آنهم به خاطر حساسیت دیداریش بود.
آستانه عمل
کمی با مکث ولی خوب بود و نسبتاً در عمل مشکل نداشت.
هشیاری
درصد هشیاری او خوب بود و زود متوجه می شد.
انگیزه
انگیزه خوب و بسیار بالایی داشت و خود را به خاطر اینکه به همردیفهای کلاسی برساند آماده کرده بود و با انگیزه عالی همه تمرینها را به خوبی انجام می داد بدون احساس خستگی
کنجکاوی محیطی
کنجکاوی محیطی او خوب بود و دنبال این بود که مطالب جدید یاد بگیرد و مرتب سوال می کرد خصوصاً راجع به محیط طبیعت و اینکه هر چیزی از چی بوده و چطور درست شده.
آری اینها نشانه های بالینی او بود که تقریباً همه مثبت بود و در حد نرمال اما در دیکته نویسی ضعیف بود و باید به دنبال علت می گشتم و پس از آزمونهای متعدد متوجه شدم که حساسیت دیداری و شنیداری او ضعیف است.
فصل دوم
آموزش و ترمیم و اصلاح ناتوانی- براساس نوع مشکل
ناتوانی شنیداری
پس از اینکه چند بار پیاپی از او طی مراحلی مختلف دیکته گرفتم متوجه شدم که حساسیت شنیداری او ضعیف است و غلط دیکته ها مربوط به حساسیت شنیداری اوست یعنی او با شنیدن صداهای معمولی خیلی حساس نیست مثلاً به مسواک می گوید مسباک یا زنبور را می گوید زمبور یا صبح را می گوید صب و به همین ترتیب به خاطر مشکل شنیداری در تلفظ مشکل پیدا کرده بود.
طبق کتابی که داشتم و تا حدودی تجربیات درسهایی که خوانده بودم هماهنگ با خانواده و اولیاء مدرسه کارم را شروع کردم و برای اصلاح و ترمیم حساسیت شنیداری یک سری فعالیتها را شروع کردم که در ذیل خواهد آمد.
راههای اصلاح حساسیت شنیداری
توسط چند وسیله صدادار که ساخت آن خیلی مشکل نبود کارم را شروع کردم و از او خواستم که انجام دهد او هم بدون هیچ مقاومتی با علاقه شروع کرد به تمرینهایی که به او می دادم.
تمرین
1- چند قرقره بزرگ و کوچک چوبی را که روی سوراخ یکطرف آنها توسط تکه های بادکنک پوشیده شده بود به او دادم و از او خواستم که در آن فوت کند با فوت کردن در آن به سوراخ دیگر قرقره صدا ایجاد میشود.
2- از او خواستم چند وسیله صداساز درست کند و صدای آنها را با هم مقایسه کند.
3- یک قاشق چوبی صاف را که به هر یک از قسمتهای بالا و پائین آن دو میخ کوبیده و دو سیم نایلونی به این طرف و آن طرف آن وصل شده بود و شبیه دوتار بود از او خواستم که با مرتعش کردن سیمها صدا ایجاد کند.
4- ضبط کردن صداهای مختلف حیوانات در یک نوار کاست و از او خواستم که صدای حیوانات را تشخیص دهد یا اینکه صداهای مثل گریه، خنده، چکه کردن آب، سرفه، باران، ضربه انگشت به در، ضربه انگشت به شیشه، برخورد توپ با زمین و … از طریق کاست برای او پخش کردم و از او خواستم که صدای هر کدام را بگوید.
5- یا اینکه چند قوطی خالی پلاستیکی به یک اندازه و یک رنگ را انتخاب کردم و درون هر کدام از آنها چیزهایی ریختم از قبیل برنج، لوبیا، سنگ ریزه، آجیل و امثال آن و از او خواستم پس از تکان دادن قوطی ها نوع صدای قوطی ماده داخل آن را تشخیص داده نام ببرد.
6- صدای نتهای موسیقی (دو- ری- می- فا- سل- لا- سی) را بنوازید بعد یکی از آن نتها را نواخته از وی می خواهیم نت نواخته شده را تشخیص دهد و از خانواده می خواهیم که از بلند کردن صدای رادیو و تلویزیون خودداری کنند البته این تمرین را من به دلیل دسترسی نداشتن به آن نتوانستم انجام بدهم.
نکته:
در دیکته نویسی مهم است که معلم درس دیکته به هنگام ادای کلمات برای دیکته نویسی از صدای معمول استفاده کند و هر واژه یا جمله را فقط یکبار بگوید اگرچه ممکن است دانش آموزان در انطباق با این روش مدت کوتاهی دچار مشکل شوند اما خیلی زود یاد می گیرند که اولین کلمه یا جمله ای را که شنیدند به آن دقت کنند و آن را به خاطر بسپارند ادای کلمات با صدای بلند آن هم با چند بار تکرار و همچنین با تلفظ بسیار غلیظ کلمه باعث میشود تا به جای فعال کردن دانش آموز برای خوب شنیدن معلم فعال شود و متاسفانه در بیشتر مدارس این روش بکار برده میشود.
7- صدای رادیو را خیلی کم کردم به طوری که به زحمت قابل شنیدن باشد سپس از او خواستم به رادیو گوش کند و سعی کند مطالب آنرا درک کند و برای ما بازگو نماید.
برای آن دسته کلماتی که در دیکته جا می افتند باید چه کنیم؟
الف- گاهی اوقات میشود که افراد به علت کندی در عمل نوشتن نمی توانند به همان سرعتی که معلم دیکته را می گوید هماهنگ شوند برای این کودکان تمرینهایی را که برای تقویت عضلات کوچک و بزرگ دست توصیه می کنیم.
تقویت عضلات کوچک و بزرگ دست
برای تقویت عضلات کوچک و بزرگ دست این فعالیتها پیشنهاد میشود.
الف- خمیر بازی در اختیار کودک بگذاریم تا با آن بازی کرده و وسیله های مثل دیگ بشقاب آدم و امثال آن درست کند.
ب- از کودک بخواهیم کاغذهای باطله یا کاغذ روزنامه را با دستش مچاله کند بهتر است این فعالیت را بیشتر با دستی انجام دهد که با آن می نویسد.
پ- با استفاده از قیچی، کاغذهای باطله را قیچی کند.
ت- از او بخواهید تا زیپ و دکمه هایش را و بند کفشش را خودش باز و بسته کند.
ث- از او بخواهید که هر کدام از انگشتان دستش را که شما به آن اشاره میکنید حرکت دهد سعی کنید همه انگشتان را در نظر بگیرید یعنی کودک بتواند همه آنها را یکی یکی حرکت دهد.
ج- در محلی که ماسه یا خاک نرم وجود دارد از او بخواهید به کمک یک چوب خطوطی رسم کند.
چ- تعدادی پیچ مهره و قفل کلید در اختیارش بگذارید تا آنها را باز بسته
ح- مقداری گل رس تمیز در اختیارش قرار دهید تا با آن بازی کند او میتواند با استفاده از گل رس چیزهای مختلفی مانند بشقاب کاسه و انواع آنرا بسازد.
8- یک سری خطوط موازی با فاصله کم و زیاد رسم کنید و از او بخواهید تا وسط هر دو خط موازی یک خط راست رسم کند (آزمون فراستیگ)
البته چون ریحانه مشکل جااندازی نداشت این کارها را از او نخواستم انجام دهد.
درمان
راههای تقویت حافظه شنیداری
1- برای اینکه حافظه او تقویت شود ابتدا سه کلمه برای گفتم و از او خواستم پس از اینکه من گفتم آنها را بازگو کند سپس چهار کلمه و به همین ترتیب تا جایی که دیگر احساس کردم بنا به شرایط سنی او حافظه شنیداری او بخوبی پاسخگوست.
2- یک جمله به او گفتم و از او خواستم که تکرار کند و دو جمله و به همین ترتیب پیش رفتم تا توانایی او به حد هنجار برسد.
توالی شنیداری
همان تمرین را انجام دادم اما این بار از او خواستم ترتیب گفتن کلمات را هم رعایت کند به جهت اینکه توانایی توالی شنیداری او هم تقویت شود و چند عمل دیگر که مناسب بود انجام دادم.
آزمون تشخیص شنیداری
برای اطمینان از اینکه حساسیت شنیداری او کاملاً برطرف شده باشد دوباره آزمون خانم سیف نراقی که براساس آزمون ژوزف ساخته شده است در مورد او اجرا کردم این آزمون برای این است که ببینیم فرد موردنظر صدای تمام حروف را به خوبی می شنود یا نه.
روش این آزمون به این صورت میباشد که به جفت کلمه که صرفاً در یک صدا تفاوت دارند و ده جفت کلمه که دقیقاً همسان یکدیگرند وجود دارد کودکانی که در شنیدن صدا مشکل دارند کلمات متفاوت را از یکدیگر تمیز نمی دهند به هنگام آزمایش باید لبهای آزمون کننده دیده نشود تا از لب خوانی احتمالی شخصی مورد آزمایش جلوگیری شود (نمونه آزمون در کتاب درمان اختلالات دیکته نویسی نوشته دکتر تبریزی آمده است)
آزمون سنجش
آزمون سنجی به این صورت میباشد
1- شنیداری 2- تلفظ صداها در ابتدا، میان و آخر کلمه 3- مهارت توالی شنیداری
4- حافظه شنیداری
تا اینجا حساسیت شنیداری ریحانه مورد آزمایش و سپس روشهای حل آن عملی شد و نسبتاً از نظر شنیداری با مجموعه کارهایی که انجام شد خیلی خوب بود و جواب مثبت داد.
حالا حساسیت های دیداری که همزمان با حساسیت شنیداری بود و کلیه کارهایی که انجام دادم همزمان با یکدیگر را عرض می کنم.
فصل سوم
حساسیت دیداری:
پس از بررسی های مکرر دیکته او متوجه شدم که ریحانه نه تنها مشکل شنیداری بلکه مشکل دیداری را هم دارد چون واژه هایی را هم که به گوش او صحیح می رسد در نوشتن اشتباه می کرد به عنوان مثال منظور را که ؟؟؟ نوشت و یا واژه های مشابه این که نشان دهنده اختلالات دیداری او بود.
اختلال دیداری
تقریباً حدود 10 دیکته متوالی طی چند روز که هم شنیداری و هم دیداری او را می سنجیدم از او گرفتم و به این نتیجه رسیدم که او علاوه بر شنیدن در دیدن هم مشکل دارد البته کمی هم بی دقت بود که شاید به خاطر همین مشکل دیداری او بود مثلاً (زود را زود می نوشت یا دوش را دوس می نوشت که نشان دهنده مشکل اختلال تمیز دیداری او بود یا هسته را حسته می نشوت و بشقاب را بشغاب- حیله را هیله می نوشت که نشان دهنده ضعف حساسیت دیداری او بود یعنی به خوبی قادر نبود تصویر واژه موردنظر را در کلمه به خاطر بیاورد رونویسی کردن درست این واژه ها ممکن است به دانش آموز کمک کند اما این کمک لزوماً به سایر موارد انتقال نمی یابد لذا می بایست که حافظه دیداری او را تقویت کنیم تا نه تنها دیکته درست واژه ای را که غلط نوشته است فرا گیرد بلکه با خواندن و دیدن هر کلمه جدید توانایی به خاطر سپردن آنرا داشته باشد.
تقویت حافظه
تمرینهایی که برای تقویت حافظه دیداری بسیار مفید بودند را برای او اجرا کردم و از او خواستم که انجام دهد.
ریحانه دختر خوبی بود و دنبال این بود که مشکلش حل شود لذا بدون هیچ مقاومتی انجام می داد چند نمونه از تمرینهایی که با ریحانه کار کردم و جواب مثبتی هم گرفتم را در اینجا ذکر می کنم.
تمرین
1- ابتدا دو تصویر را که شکل های مختلفی داشت انتخاب کردم و به او نشان دادم و سپس تصویرها را در جای دیگر گذاشتم و از او خواستم آن تصاویری را که دیده نام ببرد.
2- دوباره همان تمرین اول را تکرار کردم اما این بار به جای دو تصویر سه تصویر به او نشان دادم و به همین ترتیب ادامه دادم و از او خواستم که به خاطر بسپارد. پس از اینکه او مدت زمانی را که خودش کافی می دانست به تصویر دقت کرد تصویر را برگردانده و از او خواستم که اجزای تصویر را بگوید معمولاً در دفعات اول بخشهای اندکی از جزئیات در حافظه دیداری او مانده بود و بخشهایی را به خاطر نمی آورد یا اشتباه پاسخ می داد.
سپس همان تصویر را مجدداً به او نشان دادم و از او خواستم دوباره مشاهده کند و کل اجزای آن را به خاطر بسپارد اینبار بهتر دقت کرده بود و نوع کیفیت نگاه کردنش به تصویر خیلی بهتر شده بود و تفاوت چشمگیری داشت و به نظر من همین تفاوت می توانست درمان پذیری خوبی برای او باشد خلاصه طی چند روز و روزانه چند دقیقه تمرین مجدداً اولین تصویر را به او نشان دادم و اجرای آنرا از او پرسیدم جالب بود که با کمال اطمینان و اعتماد به نفس مشاهداتش را بیان کرد و واقعاً نسبت به قبل تفاوت چشمگیری در میزان تقویت حافظه دیداری او مشاهده کردم.
راههای دیگری هم در کتاب خوانده بودم نسبتاً همه را در مورد او به کار بردم و جواب خوبی هم گرفتم.
راه دوم برای تقویت حافظه دیداری
مجموعه محدودی از اشیا را به ترتیب خاصی چیدم و از او خواستم نام و ترتیب قرار گرفتن آنها را به خاطر بسپارد بعد چشمان او را بستم و جای چند وسیله را با هم جابجا کردم و بعد چشمانش را باز کردم و از وی خواستم که اشیا را به ترتیب قبلی بچیند.
تمرین سوم
با هماهنگی اولیا مدرسه از او خواستم چند دقیقه بیرون از کلاس باشد در غیاب او محل نشستن یکی دو نفر از همکلاسیهایش را عوض کردم سپس او را به کلاس فراخواندم و از او خواستم تغییرات انجام شده در کلاس را پیدا کند.
از انواع اسباب بازیهای آموزشی مربوط به حافظه مثل دومینو استفاده باید بشود و با استفاده از آن مسابقه ای بین دانش آموزان ترتیب میدهیم.
در نهایت پس از اینکه به مدت چند روز و روزانه حدود پانزده دقیقه تمرینهای قبلی را انجام دادم کارتهای مقوایی به ابعاد حدود 10*7 سانتی متر تهیه می کنیم سپس واژه هایی را که دیکته صحیح آنها نیاز به حافظه دیداری دارد انتخاب کرده هر واژه را روی یک کارت می نوشتم بهتر است واژه ها از صفحاتی از کتاب درسی دانش آموز انتخاب شود که دیکته آنها به زودی در کلاس درس آموزش داده خواهد شد ابتدا کارتی را به او نشان می دادم تا به اندازه کافی به آن نگاه کند سپس کارت را مخفی کرده از وی می خواستم دیکته آن واژه را با استفاده از انگشت در هوا بنویسد این کار برای او هم ساده تر و هم خوشایندتر بود از نوشتن با مداد در روی کاغذ.
پس از اینکه وی در انجام این تمرین از خود موفقیت نشان داد و کارت را پی در پی به او نشان دادم و سپس خواستم با انگشت دیکته هر دوی آنها را در هوا بنویسد و به همین ترتیب به تعداد کارتها اضافه کردم با انجام این تمرین روزانه 10 الی 20 دقیقه حتی پس از گذشت یک هفته دانش آموز پیشرفت محسوسی را در دیکته نشان داد می توانیم کارتها را از واژه های نسبتاً مشکل کتاب درسی انتخاب کنیم در تعداد کارتهایی که به عنوان نشانه موفقیت به دست آورده است یادداشت کرده و این کار به خاطر تقویت رفتار وی صورت میگیرد.
می توانیم از خود دانش آموز به عنوان مربی استفاده کنیم و از او بخواهیم برای هر موفقیت به خودش امتیاز بدهد.
روش امتیاز دهی
1- از همه مهمتر اینکه از گفتن تعداد غلطهای دانش آموز به هنگام انجام تمرینها یا به هنگام تصحیح دیکته خودداری کنیم.
2- همیشه باید تعداد واژه هایی که درست نوشته است را و از نظر او یک تلاش موفق محسوب میشود را به حساب آوریم این امر موجب تقویت یاد گیری وی خواهد شد.
نوشتن کلمات هم خانواده
این تمرین موجب میشود که علاوه بر تقویت حافظه دیداری کودک درک کند که این کلمات یک ریشه دارند و هم خانواده هستند و بنابراین همانند هم نوشته میشوند پس از چند روز تمرین اگر فقط یک واژه را به کودک یاد دهیم مثلاً واژه سبب و از او بخواهیم دیکته این واژه ها را بنویسد (اسباب- مسبب- سببها) میزان موفقیت او در دیکته صحیح این واژه ها حتی اگر این واژه ها را قبلاً ندیده باشد بسیار افزایش خواهد یافت.
انواع حافظه
1- کوتاه مدت 2- میان مدت 3- بلند مدت
حافظه را میتوان به حافظه طوطی وار کوتاه مدت میان مدت و بلندمدت تقسیم کرد طول مدت حافظه کوتاه مدت را برخی یک چهارم ثانیه و برخی 30 ثانیه می دانند شما می توانید شماره تلفن آشنایی را ببینید و آن را تا زمانی که شماره موردنظر را می گیرید در ذهن خود بسپارید اما به زودی آنرا فراموش میکنید زیرا در واقع شما شماره تلفن را به حافظه کوتاه مدت خود سپرده اید برای اینکه همان شماره تلفن در حافظه بلند مدت شما جای بگیرد باید انگیزه قوی برای بخاطرسپاری آن داشته باشید و تا حدی که لازم می دانید آنرا تکرار کنید با این مقدمه متوجه می شویم که تمرینهایی که در بالا کردیم تاثیر بسیار زیادی در حل مشکل دیکته دانش آموز داشته باشند باید برای وی انگیزه ایجاد شود تا با رغبت به تمرینهای بیشتری بپردازد در واقع همان حافظه طوطی وار است که به حافظه کوتاه مدت سپس میان مدت و بعد بلند مدت تبدیل میشود اما باز هم دانش آموز مرتکب اشتباهاتی میشود که به ضعف حافظه دیداری یا کم دقتی نسبت داده میشود در حالی که ممکن است وی در ادراک دیداری دچار مشکل باشد کودکی که به جای توپ توت می نویسد ممکن است به علت کم دقتی به جای پ- ت بنویسد. اما این احتمال احتمال هم وجود دارد که او در تمیز دیداری دچار مشکل باشد بررسی تعداد غلطهای از این نوع و نیز بررسی و مقایسه فراوانی اشتباهاتی که معلول کم دقتی هستند.
تشخیص این مطلب که آیا مشکل او به کم دقتی مربوط میشود یا به تمیز دیداری ساده خواهد بود.
تقویت تمیز دیداری
تمیز دیداری یعنی اینکه کودک در ادراک ریزه کاریها و جزئیات کلمه ای که به خاطر سپرده است دچار مشکل بوده و بنابراین در نوشتن آنها مرتکب اشتباه شده است.
برای کودکانی که مشکل ادراک دیداری دارند چه باید کرد؟
معمولاً کودکانی که دچار تمیز دیداری هستند به جای دور می نویسند دوز یا به جای خانه می نویسند جانه و از این قبیل اشتباهات.
برای درمان این نوع مشکلات باید تمرینهایی برای دانش آموز تدارک دید که در حیطه ادراکهای متعدد دیداری قرار دارند.
الف- توانایی در تمیز دیداری
این توانایی به تشخیص تفاوت یک چیز مربوط میشود مثلاً توانایی تشخیص س از ش- ر از ز- د از ذ- ف از ق- ج از چ یا گ از ک و الی آخر.
برای تقویت توانایی در تمیز دیداری میتوان از موارد زیر کمک گرفت:
1- تصاویر آزمون شماره 4 (فراستیک) را الگو قرار داده تصاویر مشابه ای رسم می کنیم و از کودک می خواهیم دور یکی از اشکال هندسی را که از او می خواهیم مثلاً دور شکل مربع در آزمون فراستیگ را دایره رسم کند و تمرین های دیگر.
ب- ادراک نقش از زمینه
این یک مهارت ادراکی است که به تشخیص یک چیز از زمینه محیطی آن مربوط میشود وقتی دانش آموز این مهارت را داشته باشد میتواند حروف کوچک ب و ت را در میان این واژه ها به خوبی ادراک نماید و بنابراین بین هر کدام از آن حروف و کل کلمه تمیز قائل شود.
تمرین
کارتهای مقوایی به ابعاد 10*7 سانتیمتر تهیه کرده و حروفی را در هم روی آن می نویسیم و از کودک می خواهیم که تا دور کلمه خاصی را که تعیین کرده ایم دایره رسم کند.
پ- اکمال دیداری
اکمال دیداری- این مهارت به توانایی بازشناسی یک چیز بدون اینکه کل آن نشان داده شود اطلاق میشود.
برای تقویت اکمال دیداری می توانیم فعالیت های زیر را انجام دهیم:
کارتهای تهیه می کنیم که واژه های سایه دار و نسبتاً ناقصی در آن نوشته شده باشد سپس از وی می خواهیم آن کلمات را بازشناسی کند هم چنین شکلهای مختلف هندسی یا طرح حیوانات
هماهنگی دیداری حرکتی
این مهارت به توانایی هماهنگ ساختن دیدار از یک شیئ و حرکت قسمتهای مختلف بدن گفته میشود.
راههای تقویتی هماهنگی دیداری حرکتی
1- آزمون شماره 5 فراستیگ را الگو و راهنما قرار داده و از دانش آموز می خواهیم اشکال مشابه را رسم کند.
ت- حافظه توالی دیداری
این مهارت به توانایی یادآوری آنچه دیده ایم به همان ترتیبی که بوده مربوط میشود دانش آموزانی که از این مهارت به اندازه کافی برخوردار نیستند در تجسم و ترتیب و توالی حروف دچار مشکل میشوند به عنوان مثال دارد را دادر و مادر را مارد می نویسند.
راههای تقویت حافظه توالی
1- سه یا چهار نفر را به دانش آموز معرفی می کنیم و سپس وی باید به ترتیب آنها را نشان دهد.
2- جلوی دانش آموز می ایستیم و چند حرکت بدنی انجام میدهیم و سپس از او می خواهیم همه حرکتها را به ترتیب انجام دهد و تمارین دیگر.
دید واگرا و همگرا
اگر دانش آموز هم از توان دید همگرا و هم از توان دید واگرا به اندازه کافی برخوردار باشد مشکلات یاد گیری او کاهش پیدا خواهد کرد.
در نوع دیدن همگرا فرد به یک کلمه یا یک شیئ آنقدر متمرکز میشود که اشیا و اطراف آن را مبهم و غیرواضح می بیند اما در دید واگرا فقط به یک نقطه یا یک کلمه نگاهی می کند ولی کلمات مجاور آنرا نیز می بیند برای تقویت مهارت همگرایی دو دید انجام تمرینات مربوط به تمرکز و دقت مفید هستند.
راههای تقویت مهارت دید واگرا
کلمه ای را که وسط یک سطر نوشته شده است به کودک نشان میدهیم و به او می گوئیم تا به آن کلمه نگاه کند و سعی کند در همان حال بدون اینکه چشمانش را حرکت بدهد یا جهت دیدش را عوض کند اشیاء پیرامون را نیز ببیند.
راههای تقویت مهارت دید همگرا
دانش آموز به کلمه ای در بین دو سطر توجه کرده و سعی کند آن کلمه را به طور کامل و دقیق ببیند و سایر کلمات سطر را ندیده و یا آنها را مبهم ببیند و تمرینهای دیگر که همه در جهت پیشبرد و تقویت حافظه دیداری مفید خواهند بود.
فصل چهارم
نتیجه
در پایان به نتیجه گیری کلی از این تحقیق و اینکه پس از مدت سه هفته چگونه وضع دیکته ریحانه از نمره های 14 و 15 به 5/19 کشیده شد اشاره می کنیم ریحانه دختر خوب و باهوش در خانواده تحصیلکرده که از توانایی مالی خوبی هم برخوردار بودند زندگی می کرد هیچ گونه مشکلاتی نداشت ولی به علت عدم دقت خانواده و حتی گاهی اوقات فشارهای روحی روانی که به او وارد می کردند از قبیل گفتن بعضی کلمات مانند اینکه توجه نداری معلوم نیست فکرت کجاست یا مقایسه هایی که نباید می شد و یا تمرینهای اضافی از کتاب که فکر می کردند در جهت بهبودی درس ریحانه انجام می دهند نه تنها ریحانه را خسته کرده بود بلکه افت او را در دیکته نویسی بیشتر کرده بودند.
به عقیده من باید مراکزی دایر بشود و در هر منطقه ای و از روانشناسان کودک خواسته شود طی کلاسهایی که با خانواده ها می گذارند این مسائل تا قبل از اینکه کودک به مدرسه برود به آنها تفهیم شود تا بعدها یک چنین مشکلی پیش نیاید چون سطح فرهنگی خانواده ها فرق می کند و طرز برخورد کودکان حالا ریحانه مشکل اخلاقی نداشت و دختر مطیع و صبوری بود ولی خانواده هایی هستند که از نظر تحصیلات و تربیتی در سطح خوبی نیستند و این بچه ها نه تنها از نظر درسی با مشکل برخورد می کنند بلکه بعد از مدت کوتاهی حتی ممکن است قبل از اینکه به مدرسه راهنمایی بروند ترک تحصیل کنند. به هر حال باید هر چه بیشتر آگاهی خانواده ها بالا برود که در صورت یک چنین مشکلاتی متوجه باشند و از زمانی که فرزندشان کوچکتر هست به فکر اصلاح او از نظر دیداری و شنیداری که در ارتباط با مدرسه و سالهای مدرسه است باشند (و چه خوب بود که کتاب جامعی نوشته می شد و زمانیکه مادران از زایشگاه مرخص می شدند به همراه کودک به آنها هدیه می شد تا خیلی از مشکلات حل می شد) در این سه هفته که من با ریحانه کار کردم نه تنها خیلی از مشکلات حساسیت دیداری و شنیداری و تمیز دیداری او حل شد که او به طور جدی در آنها مشکل داشت بلکه نگرانی او و خانواده اش تبدیل به خوشحالی و امیدواری آنها شد.
به امید روزی که آگاهی خانواده ها به قدری بالا برود که مشکلاتی از این قبیل مایه یاس و ناامیدی نشود.
2
23