مفاهیم اساسی هنر و تشریح جنبشهای عمده هنری

مقدمه:
این رساله به صورت یک متن کلاسیک فروتن در توضیح مفاهیم اساسی هنر و تشریح جنبشهای عمده هنری درآمده است. این از آن موارد فرخنده ای است که یک کوشش اتفاقی به پدید آمدن یک اثر ماندنی منجر می شود.
معنی هنر، ساده و روشن است اما کسانی که با مباحث هنری بنحوی سر و کار پیدا کرده باشند خواهند دانست که در این مباحث نقل مطلب به زبان روان و ساده از هر مبحث دیگری دشوارتر است. منتها من گمان می کنم که این دشواری کمتر در محدودیتهای زبان ما است ، و بیشتر در این است که ما زبانمان را به اندازه کافی در این مباحث برای مقاصد جدی بکار نبرده ایم.

فصل اول
تئوری هنر

تعریف هنر
کلمه ساده" هنر"1 غالباَ مربوط به آن هنرهایی است که ما آنها را به نام " هنر تجسمی" 2 یا " بصری" 3 می شناسیم اما اگر درستش را خواسته باشیم باید هنر، ادبیات، و موسیقی را هم در برگیرد به این دسته از هنرها، هنرهای غیر تجسمی گویند پاره ای از خصائص میان همه هنرها مشترک است و هر چند که در این یادداشتها ما سروکارمان بیشتر با هنرهای تجسمی خواهد بود تعیین اینکه چه چیزی در میان همه هنرها مشترک است بهترین آغاز تحقیق ماست.
شوپنهاور نخستین کسی بود که گفت همه هنرها می خواهند به مرحله موسیقی برسند. این گفته بارها تکرار شده و منشا اشتباهات فراوانی بوده است و لیکن حقیقت مهمی را بیان می کند شوپنهاور کیفیات انتزاعی موسیقی را در نظر داشت در موسیقی و تقریباَ فقط در موسیقی هنرمند می تواند مستقیماَ با مخاطبان خود طرف بشود بی وساطت وسیله ای که عموماَ برای مقاصد دیگر هم بکار برده شود معمار باید غرض خود را به زبان عمارت بیان کند که بعضی فوائد مصرفی هم دارند شاعر کلمات را بکار می برد که در مجاورت روزمره نیز بکار می روند نقاش معمولاَ به زبان تصاویر جهان قابل رویت سخن می گوید فقط آهنگساز است که به آزادی کامل می تواند از ضمیر خویش اثری پدید آورد که هدف آن چیزی جز لذت بخشیدن نیست. اما همه هنرمندان نیتشان لذت بخشیدن است ساده ترین و معمولیترین تعریف هنر این است که بگوئیم هنر کوششی است برای آفرینش صور لذت بخش. این صور حس زیبائی ما را ارضاء می کند و حس زیبائی وقتی راضی شود که ما نوعی وحدت یا هماهنگی حاصل از روابط صوری در مدرکات حسی خود دریافت کرده باشیم.1
هنر فعالیتی است که در قلمرو حیوانیت، از احساس جنسی و تمایل به بازی پدید آمده است و همراه با تهییج لذت بخش انرژی عصبی است( تعریف گرانت آلن). این، تعریفی مبتنی بر اساس تکامل تدریجی وظائف الاعضاء( فیزیولوژیک) خواهد بود . یا : هنر تجلی خارجی احساسات نیرومندیست که انسان آنها را تجربه و آزمایش کرده است. این تجلی ظاهری بوسیله خطها، رنگها، حرکات، و اشارت، اصوات و کلمات صورت می پذیرد (تعریف درون). تعریف مذکور یک تعریف تجربی خواهد بود. بنا بر آخرین تعریفی که "سولی"، آنرا بیان کرده است، هنر" بوجود آوردن موضوعی ثابت یا عملی ناپایدار است که نه تنها قابلیت فراهم ساختن لذت موثر را برای بوجود آورنده دارد، بلکه تاثر لذت بخش را قطع نظر از هر گونه سود شخصی که از آن بدست آید، به گروهی بیننده یا شنونده انتقال می دهد" . نادرستی همه این تعاریف، بدین سبب است که در تمامی آنها درست نظیر تعاریف متافیزیکی- هدف هنر، در لذت ناشی از آن جستجو شده است نه در سر منزل مقصودی که هنر در حیات انسان و بشریت دارد. برای آینکه هنر را دقیقاَ تعریف کنیم، پیش از همه لازم است که بدان، همچون یک وسیله کسب لذت ننگریم، بلکه هنر را یکی از شرایط حیات بشری بشناسیم. آنگاه که به زندگی این چنین نگریستیم، ناگزیریم که هنر را یکی از وسایل ارتباط میان انسانها بدانیم.
هر یک از محصولات هنر ، این نتیجه را دارد که گیرنده تاثیر آن محصول هنری، با بوجود آرورنده هنر ، و با تمام کسانی که در عصر او، پیش از او، و یا بعد از او، همان تاثیر هنری را گرفته اند و یا خواهند گرفت، رابطه خاصی پیدا می کند.
صفت ویژه این وسیله ارتباط ، که آن را از وسیله دیگر یعنی سخن متمایز می سازد، این است که انسان به یاری" کدام" افکار خویش و توسط هنر احساسات خود را به دیگری انتقال می دهد.
فعالیت هنر، بر بنیاد این استعداد آدمی قرار دارد که انسان، با گرفتن شرح احساسات انسان دیگر، از راه شنیدن یادیدن، می تواند همان احساسی را که شخص بیان کننده و شرح دهنده تجربه کرده بود، وی نیز همان احساس را تجربه نماید.
مثال بسیار ساده ای می آوریم: مردی می خندد، از خنده او، مرد دیگری، احساس شادمانی می کند، او می گرید، آنکس که صدای گریه اش را می شنود، احساس اندوه می کند. بر این خاصیت انسانها، یعنی پذیرفتن سرایت احساسات انسانهای دیگر است که فعالیت هنر بنیان دارد.
هنر آنگاه آغاز می گردد که انسانی، با قصد انتقال احساسی که خود آنرا تجربه کرده است، آن احساس را در خویشتن برانگیزد و به یاری علائم معروف و شناخته شده ظاهری ، بیانش کند. احساسات بسیار متفاوت، قویترین و ضعیفترین، مهمترین و ناچیزترین، خوبترین و بدترین آنها ، تا آن زمانی که به خواننده و تماشاگر و شنونده سرایت می کنند، موضوع هنر را می سازند.
فعالیت هنر یعنی: انسان احساسی را که قبلاَ تجربه کرده است در خود بیدار کند و برانگیختن آن بوسیله حرکات و اشارات و خطها و رنگها و صداها و نقشها و کلمات ، بنحوی که دیگران نیز بتوانند همان احساس را تجربه کنند، آنرا به سایرین منتقل سازد. هنر ، یک فعالیت انسانی و عبارت از این است: که انسانی آگاهانه و به یاری علائم مشخصه ظاهری احساساتی را که خود تجربه کرده است به دیگران انتقال دهد. بطوریکه این احساسات به ایشان سرایت کند و آنها نیز آن احساسات را تجربه نمایند و از همان مراحل حسی که او گذشته است بگذرند. هنر، چنانکه متافیزیستها می گویند، تجلی هیچ تصور مرموز ، تجلی زیبایی یا خداوندنیست؛ هنر، چنانکه زیبایی شناسان فیزیولوژیست عقیده دارند،" بازی" نیست که در آن انسان به مازاد انرژی متراکم خویش میدان می دهد؛ هنر، تظاهر احساسات سرکش که با علائم ظاهری جلوه گر شده باشد نیست، مهمتر از همه، لذت نیست؛ بلکه وسیله ارتباط انسانها است؛ برای حیات بشر و برای سیر به سوی سعادت فرد و جامعه انسانی، موضوعی ضرور و لازم است؛ زیرا افراد بشر را احساساتی یکسان، به یکدیگر پیوند می دهد.1

2-1- چرابه هنر رو می کنیم؟
مردم اغلب در اوقات فراغتشان کارهایی از این قبیل انجام می دهند داستان می خوانند شعر می خوانند به تئاتر می روند به موسیقی گوش می کنند به نمایشگاههای هنر می روند به سیرو سفر می پردازند و بناها و منظره ها را تماشا می کنند همه اینها فعالیت های زیباشناسانه2 ] یا برنامه هنری[ ماست مردم به اختیار خویش و بخاطر خود به این فعالیتها می پردازند. رفتن به یک نمایشگاه هنر هیچ یک از دردهای جسمانی مرا شفا نخواهد کرد و دیدار از مکانی زیبا بر حرارت خانه من نخواهد افزود پس چرا مردم بدنبال هنر زیبایی هستند که یک پاسخ مسلم این است که مردم اینها را انجام می دهند به دلیل آنکه از آنها لذت می برند خواندن کتاب و رفتن به تئاتر گوش دادن به موسیقی و نگاه کردن به تابلوهای نقاشی و نظاره کردن بناهای زیبا و تامل کردن بر زیبایی های طبیعت به ما لذت می دهد این پاسخ مطلبی را بیان می کند ولی مطلب چندانی نیست چرا این نوع لذت خاص را می جوئیم چه چیز در خواندن داستان یا گوش دادن به موسیقی یا نگاه کردن به مناظر زیبا وجود دارد که چنین کارهای خاص را ارزشمند می سازد.
هنگامی که داستانی را می خوانیم و به موسیقی گوش می هیم به نمایشگاه هنر می رویم یا به منظره ای می نگریم واکنش ما صرفاَ احساس لذت یا شادمانی نیست اغلب می خواهیم تجربه و حال خود را تحلیل کنیم و درباره اش حرف بزنیم توجه دیگران را به برجستگی های خاص از داستان، موسیقی، تصاویر، و یا منظره ها جلب کنیم مثلاَ داوری می کنیم که ساختار فرعی موسیقی باخ بسیار روشن و خوش ترکیب است و یا مونه2 در بهره گیری از تاثیرات نور بر آب و علفزار بسیار موفق است یاترکیب کوهها و آب منظره بسیار زیبایی در ارتفاعات غربی اسکاتلند بوجود می آورد.
همه سوالات که طرح شد به مسائل فلسفی ره می برند بطور کلی دو شیوه مختلف برای پاسخگویی به این سوالات وجود دارد یک شیوه این است که ادعا کنیم همه آثار هنری در چیزی مشترک هستند یعنی صفت مشخصه ای دارند که آنها را بنحوی خاص ارزشمند می سازد. زیبائی های طیبعت بنحوی در این صفت سهیمند.
سه نظریه اصلی در این خصوص فرا نهاده شده است: 1- برجستگی ممیز هنر، یا نسخه برداری 3 است ، یا فرانمایی4، و یا فرم5 . راه دوم رویکرد به مسائل فلسفی زیبایی شناسی این است که به جای تفحص در آثار هنری و اشیاء طبیعی مورد تحسین علاقه و اعتنایی را که به این اشیاء پیدا می کنیم بررسی کنیم. چه بسا اشیاء هنری و زیبا هیچ خصوصیت ویژه ای نداشته باشند بلکه علاقه زیباشناسانه ویژه ای در میان باشد، علاقه ای که ما اساساَ به آثار هنری و اشیاء طبیعی معطوف می کنیم، ولی البته به هر چیز دیگری هم که مطبوع طبعمان باشد می توان معطوف کرد. این رویکرد به بحث درباره ماهیت درک و دریافت زیباشناسانه می پردازند.6 آیا یک نگرش خاص زیباشناسانه وجود دارد.7

3-1 درآمدی به مبانی تئوری هنرتولستوی
از مباحث اساسی حکمت هنر، بحث در باب ماهیت کار و اثر هنری و صنعت و نسبت میان این دو است. اولین بار افلاطون و ارسطو متعرض بحث نظری در باب صنعت و هنر شدند این دو متفکر یویانی هنر را از لحاظ مباحث وجود شناسایی، تعلیم و تربیت اخلاقی و تاثیر روانی و اجتماعی آن یعنی پالایش روانی( کاثارسیس) و التذاد و تفریح و تفنن تبیین کردند و بدین ترتیب طرح پرسشهای عقلی از ذات و ماهیت هنر و وجوه اشتراک وافتراق صنعت و هنر آغاز گردید. ارسطو در ذیل شرح لفظ تخنه(Techne) به مباحث فوق پرداخته است. از نظر وی منشا پیدایش تخته به ساحت سوم ا ز سه ساحت حیات وجود انسانی ، یعنی" ساحت ابداع" (Poiesis) رجوع دارد".8تخنه" که با "تکنیک" Technique به انگلیسی و فرانسه و " فن" به عربی و" هنر" به فارسی به معنی جدید و خاص لفظ ، هم معنی است ، در نظر افلاطون و ارسطو عبارت از ساختن و تکمیل کردن و محاکات طبیعت با قوهخیال. بنابراین ذات و حقیقت نحوی از" تخنه" با تخیل ابداعی سر و کار پیدا می کند و تخیل ابداعی نیز با محاکات همراه است. از این لحاظ ، مطابق تفکر افلاطون و ارسطویی در حقیقت جنبه مابعدالطبیعی هنر و تخنه و ذات آن همین تقلید و محاکات از عالم واقع و طبیعت است. بدین معنی که در هنر و تخنه یونانی یک عالم تخیلی با تقلید و محاکات از عالم واقعی ابداع می شود در فلسفه ارسطو ، تلقی فوق از هنر تنها به قسمی از هنر و تخنه مربوط می شود، بدین معنی که
تخنه و هنر بطور کلی به دو صورت ظهور می کند.
صورت اول: هنری که مقصد آن تکمیل کار طبیعت مثلاَ تولید ابزار است زیرا طبیعت برای انجام کار انسان را تنها مجهز به دست کرده است.
صورت دوم: هنری که مقصدش تقلید و محاکات طیبعت است و این همان هنر زیباست که ذات ماهیت آنرا ارسطو و افلاطون در تقلید می یابند.9
با توجه به دو منحنی تخنه یونانی، صورت اول با سود و سودمندی و معاش و معیشت و تدبیر و غرض سرو کار پیدا می کند و صورت دوم با زیبایی و محاکات با قوه خیال بنابراین هنرمندی که اشتغال به هنر زیبا دارد یا خیالاتی سر و کار دارد که نوعی محاکات از عالم واقع می کند.10
( به معنی هنر خاص یونانی) منتهی هنرمند عین واقع را توصیف نمی کند ، بلکه با افزودن و کاستن و آوردن تشبیهات زیبا و کنایه و استعاره در آن تصرف می کند . بدین معنی هنرمند زشتی و معایب رذایل و زیبایی و کمالات و فضائل را با افزودن و کاستن ، زشت تر یا زیباتر نشان می دهد.
نقاش ، شاعره و موسیقیدان و رقاص همه در نظر ارسطو محاکات عالم می کنند و صورتها را زشت تر و زیباتر از موضوعشان بیان می نمایند ، همانطور که تراژدی انسانها را برتر از انسانهای معمولی نشان می دهد و کمدی پست تر از انسانهای واقعی.
به نظر ارسطو آنچه موجب پیدایش هنر می شود( از جهات امیال انسانی) اشتیاق و گرایش انسان به محاکات است. " خواجه نصیر" همین مطلب را در" اساس الاقتباس" چنین بیان می کند:" و علت شعر دو چیز است: ایثار محاکات و شعف به تالیف متفق که در جوهر نفس مذکور است" 11
مارتین هیدگر با توجه به مباحث بی سابقه ای که در تفکراو می بینیم با تفسیر دیگری از وجود و حقیقت(aletheia به یونانی) و رفتن به ریشه اصیل و لغوی این الفاظ در تفکر ما قبل متافیزیک ، حقیقت تاریخ تفکر بشری را باز می نماید و روشن می کند. هیدگر ما را دعوت می کند که خویشتن را از یک تصور نادرست که عبارت است از درک غلط Mimesis که از دیرباز برتئوری هنر غلبه داشته، برهانیم. Mimesis در واقع جای کلمه Poiesis را که مبنای درک تفکر هنری است، گرفته است. بدین ترتیب آن جهت از کار هنری که جلوه و ظهور حقیقت است، فراموش شده است. این تلقی از هنر با اصالت دادن به محاکات و تقلید بنحوی به آغاز سوبژکتیویته ( موضوعیت نفسانی) هنری برمی گردد.
به این معنی که در مقام محاکات هنرمند سعی در تمثیل و تشبیه صور حیات انسانی و طبیعت و بیان حقیقت می کند.
تولستوی گرایش مردم به ارزیابی اثر هنری با معیار صرف زیبایی را سرخوردگی آنان از تعالیم کلیسا و درماندگی آنها از فهم حقیقت این می دانست. در نظر او وقتی شک و بی اعتقادی جهان بینی را از مردم گرفت دیگرمعیاری جز لذت و زیبایی برای شناخت و ارزیابی هنر باقی نماند و اروپا روی به کمال مطلوب یونان باستانی آورد که به عقیده تولستوی خود بی معنا و از زمان افلاطون محکوم بوده است . هنر از طریق وابستگی به طبقات عالی و دانی موجب انشقاق آن شد، و هنر واقعی در این میان هنر منسوب به طبقه اشراف تلقی شده است. این هنر از حقیقت دور شده و بیشتر به ارضاء شهوات که پست ترین احساسات آدمی اند و در واقع از مشترکات انسان و حیوانند توجه کرده است. گرایش به" سمبولیسم" و فکر" هنر برای هنر" نیز لازمه همین انشقاق است.
بسیاری از منتقدان ومحققان آثار تولستوی به جهت گرایشات اخلاقی و اجتماعی تولستوی او را پیرو مذهب اصالت اخلاق در هنر پنداشته اند و فکر او را وابسته به هنردینی تلقی کرده اند1.
عباراتی چون "هنر هنگامی ارزش دارد که عواطف نیکو، احساسات دینی و اصول دینی مشترک در تمام افرادیک دوره را تقویت نماید" بر این نظریه صحه می گذارد.
اما در حقیقت تولستوی منکر موجودیت هنر دینی به معنایی است که متفکران اسکولاستیک مسیحی و الهی تلقی می کرده اند. او می نویسد "هنر چنانچه متعاطیان ما بعدالطبیعه گفته اند ، تجلی هیچ تصور مرموز ، تجلی زیبایی یا خداوند نیست"2. از نظر او " قلمرو هنر فقط عالم واقع و رئال است"
از این لحاظ نظر تولستوی را می توان نظری پرتستانی دانست که منکر هر نوع هنر دینی سمبولیک با موضوعیت امر قدسی و لاهوتی است . تولستوی معتقد است نه تمام هنر را باید پذیرفت و نه آنرا منحصر به هنر دینی متعارف کرد. بلکه هنر حقیقی عبارت است از وسیله ای جهت ارتباط انسانها برای حیات بشر و برای سیر به سوی سعادت فرد و جامعه انسانی که موضوعی ضرور و لازم است زیرا افراد بشر را با احساساتی یکسان به یکدیگر پیوند می دهد.12
هنر باید به وحدت نوعی انسانها و اتحاد آنها با یکدیگر مدد رساند.13 این یعنی بنیاد تئوری رئالیسم سوسیالیستی که معطوف به بهبود اخلاق اجتماعی بشر مدارانه است که سوسیالیسم جدید بر آن تاکید می کرد. در حقیقت تمنای تولستوی تمنایی محال بود زیرا هنر را محدود به حدودی می کرد که به رغم او هنر دینی متعارف دچار آن شده بود. در مقابل او اغلب متفکران و هنرمندان جدید از هنر صرف ابداع و محاکات زیبایی تلقی می کردند و قائل به رهایی نفس در تجربه هنری بودند.14

4-1 تنوع هنر
باید اعتراف کنیم که هنر بیان تجسمی صورت هیچ آرمان خاصی نیست. هنر بیان هر آرمانی است که هنرمند توانسته باشد آن را در صورت تجسمی تحقق بخشد و من با آنکه گمان می کنم که هر اثر هنری از حیث صورت یا ساختمان منسجم خود از یک اصل تبعیت میکند ، این اصل را به هیچ صورت آشکاری مورد تاکید قرار نمی دهم، زیرا هر قدر که ما ساختمان آثاری را که به حکم کششی مستقیم و غریزی خود زندگی می کنند بیشتر مطالعه کنیم ، تقلیل دادن آنها را بصورت فرمولهای ساده و قابل توضیح دشوارتر می شود. حتی برای آن معلم اخلاق عهد رنسانس هم آشکار بود که "هیچ زیبایی والایی نیست که در تناسب آن قدری غرابت وجود داشته باشد."

5-1 عنصر شخصی
آنچه ما واقعاَ از یک اثر هنری انتظار داریم نوعی عنصر شخصی است- ما انتظار داریم که هنرمند اگر دارای خلاقیت نباشد ، باری دارای یک حساسیت ممتاز باشد. انتظار داریم که هنرمند چیز تازه و اصیلی را بر ما آشکار کند- یعنی یک دید منحصر به فرد و خصوصی را به ما نشان دهد. و همین انتظار است که چشم ما را بر همه ملاحظات دیگر می بندد و به یک اشتباه درباره ماهیت هنر منجر می شود.
آدم ساده چنان توجهش به معنی یا پیام پرده نقاشی جلب می شود که فراموش می کند حساسیت یک حالت انفعالی ذهن آدمیزاد است و اشیایی که وارد حساسیت انسان می شوند هر کدام وجود عینی خود را دارند. هنرمند بیشتر با همین وجود عینی کار دارند. هنرمند بیشتر با همین وجود عینی کار دارد. هر اندازه که هنرمند از مرحله حساسیت بگذرد و درس اخلاق بدهد، یا به هر نوع احوال غیرحسی دیگری بپردازد، به همان اندازه اثر هنری خلوص خود را ازدست می دهد. پس تعریف کمابیش رسای اثر هنری این خواهد بود که اثر هنری عبارت است از نقشی که متاثر از حساسیت باشد.

6-1 احساساتیگری
اثر هنری به یک معنی رها ساختن شخصیت انسان است. احساسات ما معمولاَ مهار شده سرکوفته اند. ما یک اثرهنری را مورد تامل قرار می دهیم و فوراً احساس رهایی می کنیم:
و نه تنها رهایی- سمپاتی خود نوعی رهایی احساس است- بلکه احساس قوت و شدت و تعالی هم می کنیم. فرق اساسی میان هنر و احساساتیگری 1در همین جاست. احساساتیگری هم نوعی رهایی احساس است، منتها رهایی همراه با ضعف و وارفتن عواطف است. هنر هم رهایی احساس است، اما در عین حال قوت و استوار شدن نیز هست. هنر رعایت اقتصاد در بیان احساسات است؛ هنر عاطفه ای است که صورت خوب از آن حاصل شود.

7-1 زیبایی در هنر
از بنیادگذار زیبایی شناسی ، باومگارتن آغاز می کنیم( 62-1714) . به عقیده باومگارتن15 ، موضوع معرفت منطقی، حقیقت است؛ موضوع علم الجمال یا ( معرفت حسی)، زیبایی است. زیبایی کامل یا مطلق آنست که به مدد احساس شناخته می شود. حقیقت کامل یا مطلق ، آنست که با عقل شناخته می شود. خوبی کامل یا مطلق آنست که از طریق اراده اخلاقی بدست می آید. باومگارتن" زیبایی" را با توازن بین نظام اجزاء و نسبت متقابله آنها و نسبت آنها به تمام زیبائی، تعریف کرده است، منظور و هدف زیبایی،ترضیه و تحریک رغبت و اشتیاق است:
16(Wohigefallen und Erreguny eines Verlangens ) – عقیده ای که به گفته کانت ، درست مخالف کیفیت اصلی و نشان ویژه زیبایی است.
باومگارتن درباره تجلی زیبایی معتقد است که عالی ترین تحقق" زیبائی" را در طبیعت می شناسیم، از این رو، تقلید از طبیعت ، به گفته باومگارتن عالی ترین مساله هنر است (عقیده ای که کاملاً بر خلاف عقاید زیبایی شناسی بعدی است).
در حالیکه عقاید پیروان باومگارتن: میر،17 اشنبورگ،18 ابرهارد،19 را که افرادی چندان برجسته نیستند و آراء استاد خویش را با اندکی تعدیل ، یعنی با جدا کردن" موضوع دلپذیر" از"شیء زیبا" بیان نمو ده اند از صورت زیبائی شناسان حذف می کنیم، تعاریف" زیبائی" را از آثار مولفانی که بلافاصله پس از باومگارتن پیدا شده و زیبائی را درست به طرز دیگری تعریف نموده اند اقتباس می کنیم.
این نویسندگان ، شوتز20، زولستر21، مندلسن22 و مورتیس23 می باشد. اینان بر خلاف نظر باومگارتن معتقدند که منظور هنر ، زیبایی نیست ، بلکه خوبی است. از این رو زولستر
( 89-1720) می گوید: تنها آن چیز که متضمن "خوب" است ، می تواند بعنوان" زیبا "شناخته شود. به عقیده زولستر ، هدف تمام زندگانی بشریت ، خوبی حیات اجتماعیست.این خوبی ، از راه آراء و تدابیر اخلاقی بدست می آید و هنر ، بایستی تابع این مقصد باشد. زیبایی آنست که این آراء و تدابیر را برانگیزد و تربیت کند.
مندلسن( 86-1729) نیز تقریباَ زیبایی را به همین نحو می فهمد.به عقیده مندلسن24 : هنر ، زیبایی را که با احساس مبهمی ادراک می گردد ، به مرحله شیء "حقیقی" و "خوب" ترفیع می دهد. لیکن منظور هنر، کمال اخلاقی است. برای زیبائی شناسان این مکتب ، نمونه کامل زیبائی ، روح زیبا در بدن زیبا است . از این رو در نظر ایشان به کلی از میان برخاسته و زیبایی با دو موضوع دیگر، یعنی با خوبی و حقیقت ، متحد و توام شده است.
لیکن این استنباط از زیبائی ، مورد تایید زیبایی شناسان بعدی نیست: چنانکه علم الجمال
وینکل مان، پای تاسر، با نظریات و آراء یاد شده مخالف است و با روشی برنده و قاطع ، مسائل هنر را از مقصد " خوبی" ، جدا می کند و مقصد هنر را خارجی می داند و حتی چیزی جزء هنر مشکل Plastic – نمی شمارد. لسینگ و بعدها گوته، نیز با وی موافقند.
به گفته وینکل مان( 67-1717) قانون و مقصد هر هنر ، چیزی جز زیبائی نیست، و زیبائی هم کاملاً از "خوبی" مجزا است. زیبائی بر سه نوع است: 1- زیبائی صور ،
2- زیبائی تصور که بروز خود را در مرتبه نقش( به نسبت هنر مشکل Plastic- -)بدست می آورد و 3- زیبائی بیان که فقط در حضور دو شرط نخستین امکان ظهور دارد؛ این زیبائی بیان ، عالی ترین هدف هنر است و در هنر عتیق تحقق یافته است، به این دلیل ، هنر جدید بایستی بکوشد نا از هنر عتیق تقلید نماید.25
لسینگ و هردر26و سپس گوته و تمام زیبائی شناسان آلمانی تا زمان کانت که در دوره او ادراک کاملاً مغایری از هنر آغاز می گردد- زیبائی را به همین نحو فهمیده اند.
در انگلستان، ایتالیا، هلند، در همان زمان ، مستقل ومجزا از نویسندگان آلمان، فرضیه های زیبائی شناسی خاصی بوجود آمد که تعلق به زیبائی شناسان خود این کشورها داشت. لیکن این فرضیه ها نیز درست نظیر تئوری های پیشین مبهم و متناقض است. همه این دانشمندان علم الجمال ، عیناً نظیر زیبائی شناسان آلمان که مفهوم "زیبائی" را پایه تفکرات خویش قرارداده اند ، زیبائی را چیزی دانسته اند که بطور مطلق وجود خارجی ندارد، بلکه کم و بیش با خوبی ممزوج می گردد و یا با آن دارای یک ریشه می باشد. در انگلستان، در همان زمان باومگارتن و حتی اندکی پیش از او ، شافتس بری،27 هاچسن،28 هوم،29 برک،30 هوگارث31، و دیگران درباره هنر اظهار عقیده کرده اند به عقیده شافتس بری( 1713- 1670) آنچه زیباست، موزون و متناسب است؛ هر آنچه زیبا و متناسب است، حقیقی و آنچه در عین حال هم زیبا و هم حقیقی است، دلپذیر و خوب است. زیبائی به عقیده شافتس بری ، فقط بوسیله روح شناخته می شود . خداوند ، زیبائی اصلی است ، – زیبایی و خوبی از یک منشا اند .32
هاچس( 1744-1694) در کتاب خود به نام" منشا تصورات ما درباره زیبائی و تقوی" 33 هدف هنر را "زیبائی" می داند که جوهر آن در تجلی و ظهور وحدت در کثرت34 نهفته است. لیکن در شناسایی زیبائی ، غریزه اخلاقی یا (" حس دورنی") راهنمای ماست. اما این غریزه ممکن است مخالف آنچه مربوط به زیبائی است ، باشد. بدین جهت ، به عقیده هاچسن ، زیبائی پیوسته با" خوبی" هماهنگ نیست ، از آن مجزا است و شاید مخالف آن نیز باشد.35
بگفته هوم(1782-1696 ) زیبائی آنست که دلپذیر ومطبوع باشد، از این رو تنها بوسیله ذوق تعیین می گردد. باید دانست پایه ذوق حقیقی بر این واقعیت استوار است که بزگترین ثروت – کمال- قدرت و تاثرات گوناگون ، در محدودترین حدود خویش قرار دارند . آرمان محصول کامل هنر ، در اینجاست.
به عقیده برک(97-1730) (کتاب "تحقیق در منشاء تصورات درباره عالی و زیبا36") ، عالی و زیبا که هدف هنر را تشکیل می دهند در اساس خود دارای احساس صیانت نفس وشعور اجتماعی هستند . این حواس ، با توجه به منابع آنها، وسایلی برای صیانت انواع37 از طریق افرادند. حس نخستین از راه تغذیه ، دفاع و جنگ – و حس دوم : از راه تبادل افکار و احساسات و تولید مثل بدست می آید. بنابرایت صیانت نفس و جنگ، که پیوسته به صیانت نفس است ، منشاءِ عالی؛ و حس اجتماعی و ضرورت جنسی، که متصل به حس اجتماعی می باشد ، مبداء" زیبائی38" است. چنین است تعاریف اصلی و مهمی که زیبائی شناسان انگلیسی در قرن هجدهم از هنر و زیبائی کرده اند. همان وقت، پرآندره،39 باتو،40 دیدرو،41 دلامبر،42 و تا اندزه ای ولتر43 در فرانسه پیرامون هنر قلمفرسائی می کردند. به گفته پرآندره( کتاب" تحقیق درباره زیبا44" چاپ 1714 ) زیبائی بر سه نوع است:1- الهی ، 2- طبیعی، 3- مصنوعی .
به عقیده باتو( 80-1713) هنر، تقلید زیبائی طبیعت است و هدفش لذت45. تعریف دیدرو از هنر ، شبیه همین تعریف است. ذوق ، همچنانکه مکتب زیبائی شناسی انگلیسی عقیده دارد، حکم و مشخص-" زیبائی" است. ولی قوانین ذوق، نه تنها پا برجا و مشخص نیست، بلکه مسلم گردیده است که استقرار این قوانین کاریست محال. دالامبر و ولتر نیز بر این عقیده اند.46 به قول پاگانو47 زیبائی شناس ایتالیائی که همانوقت می زیسته، هنر آنست که زیبائی های پراکنده در طبیعت را یکجا گرد آورد. استعداد دیدن این زیبائی ها،" ذوق" و استعداد گرد کردن آنها در یک مجموعه ، نبوغ هنری است. زیبائی به گفته پاگانو ، آنچنان با خوبی درآمیخته است که زیبائی ، خوبی را آشکار می سازد و" خوب" ، زیبائی درونی معنوی است.
حس زیبائی راما به هر طریق تعریف کنیم باید فوراً این را هم اضافه کنیم که زیبائی امری است نظری حس زیبائی انتزاعی پایه ابتدایی فعالیت هنری است کسانی که به این فعالیت می پردازند مردمان زنده هستند و در معرض جریانات گوناگون زندگی قرار دارند ما سه مرحله در پیش داریم: اول محض ادراک کیفیات مادی، رنگها، صداها، حرکات و سکنات، و بسیاری واکنشهای جسمانی پیچیده تر که آنها را تعریف نکرده ایم؛ دوم آرایش این قبیل ادراکات به صورت اشکال و نقشهای لذت بخش. می توان گفت که حس جمال شناسی به همین دو فراگرد ختم می شود ، ولی ممکن است مرحله سومی هم وجود داشته باشد ، و آن هنگامی است که این آرایش ادراکات را با حالت خاصی از عاطفه یا احساس که از پیش موجود بوده است هماهنگ سازیم. دراین صورت می گوئیم که آن عاطفه یا احساس بیان شده است. به این معنی درست خواهد بود که بگوئیم هنر عبارت از بیان است – نه بیش و نه کم. اما همواره لازم است به یاد داشته باشیم( و این را پیروان کروچه گاهی فراموش می کنند) که بیان به این معنی یک فراگرد نهایی است، متکی به فراگردهای قبلی ادراک حسی و آرایش( لذت بخش) صوری. بیان ممکن است مطلقاً خالی از آرایش صوری باشد، اما در آن صورت همین عدم انسجام مانع از آن خواهد بود که ما آنرا هنر بنامیم.
جمالشناسی، یا علم ادراک، فقط به دو فراگرد اول سر و کار دارد؛ هنر ممکن است بعد از این دو فراگرد با ارزشهای عاطفی هم سر و کار داشته باشد. می توان گفت که تقریباً همه آشفتگی هایی که در بحث هنر پیش می آید ناشی از این است که ما این تمایز را روشن نمی کنیم؛ اندیشه هایی را که فقط به تاریخ هنر مربوط اند وارد بحثهای مربوط به تصور زیبائی می کنیم. غرض هنر را، که چیزی جز نقل احساس نیست، با کیفیت زیبائی مخلوط می کنیم که احساسی است که از صور خاصی به ما نقل می شود.
8-1 حس زیبایی
هر نظریه کلی در باب هنر باید با این فرض آغاز شود که انسان در برابر شکل و سطح و حجم اشیایی که حاضر بر حواس او باشند واکنش نشان می دهد و بعضی از آرایش ها1 در تناسب شکل و سطح و حجم اشیاء منجر به احساس لذت می شوند در حالیکه نبودن آن آرایش ها باعث بی اعتنایی یا حتی ناراحتی است. حس تشخیص روابط لذت بخش همان حس زیبائی است حس مقابل آن حس زشتی است البته امکان دارد که پاره ای از مردم بر تناسباتی که در جسمیت اشیاء هست آگاه نباشند همانطور که مردم کوررنگ نسبتاً نادرند. به انواع دلایل می توان باورداشت مردمی هم که یکسره از سایر اوصاف بصری اشیاء غافل باشند به همان اندازه کم یابند . احتمال قوی تر این است که این مردم قوایشان پرورش نیافته باشد.

9-1 تمایز هنر و زیبائی
بیشتر اشتباهات ما درباره هنر از نداشتن وحدت نظر در استعمال کلمات هنر و زیبائی ناشی می شود. می توان گفت که ما فقط در سود استعمال این کلمات وحدت نظر داریم. ما همیشه فرض می گیریم که هر آنچه زیباست هنر است یا هنر کلیتاً زیباست، و هر آنچه زیبا نیست هنر نیست و زشتی نفی هنر است. این یکی دانستن هنر و زیبایی اساس همه مشکلات ما را در درک هنر تشکیل می دهد و حتی در نزد کسانی که بطور کلی نسبت به تاثرات جمالشناختی1 حساسیت شدید دارند ، این فرض در موارد خاصی که هنر زیبایی نیست به صورت یک عامل بازدارنده ناخودآگاه عمل می کند. زیرا که هنر ضرورتاً همان زیبائی نیست این نکته را هر قدر تکرار وتاکید کنیم زیاد نکرده ایم. خواه مسئله را از لحاظ تاریخی مطالعه کنیم( یعنی ببینیم که هنر در اعصار گذشته چه بوده است) و خواه از لحاظ جامعه شناسی( یعنی ببینیم که هنر از حیث تظاهرات کنونی خود در سراسر جهان چیست) خواهیم دید که هنر چه در گذشته و چه در حال حاضر غالباَ یک امر غیر زیبا بوده است و هست.

فصل دوم
طراحی BILBORD

BILBORD 1 :
ابتدا اتودهای بی شماری زده می شد روش کار به این صورت می باشد که گذاشتن باند قرمز به دلیل متمرکز کردن چشم می باشند . لازم به ذکر می باشد که در این تصویر از Efect Filter استفاده نمودم.
2 BILBORD :‍
در ابتدای کار تصویر ارگ بم را تا حد امکان ساده گرافیکی نموده ام و شروع به رنگ گذاشتن آن نمودم و سپس به طرز قرارگیری نوشته ام پرداختم و Efect نوشتاری در قسمت Layer Style ایجاد کردم در این مورد نیز اتودهای بی شماری زده شد.
3 BILBORD :
اتودهای بی شماری زده شد روش کار به این صورت می باشد که ابتدا تصویر سرباز را بوسیله ابزار Path درآوردم و بعد تصویر گل و پرنده را نیز به همان طریق( بوسیله ابزارPath ) درآوردم به این دلیل که ایرانی و سنتی بودن را کامل نشان دهم انتخاب کردم و کادری را در نظر گرفتم که چشم را داخل کادر متمرکزکند. به طریقی چشم را هدایت به داخل کند و سپس به فکرقرار دادن نوشته ام درتصویر بودم که باز هم اتودهای بی شماری زدم.

4 BILBORD :
در این طرح نیز اتودهای بی شماری زده شد.
5 BILBORD :
در مورد این طرح نیز اتودهای بی شماری زده شد.
6 BILBORD :
در مورد این طرح نیز اتودهای بی شماری زده شد. روش کار به این صورت می باشد که ابتدا فونت IRAN را طراحی کردم و در قسمت Layer style به آن Stroke دادم. و در قسمت Stroke ، Size آنرا مشخص نمودم آنگاه با توجه به تصاویری که از کرمان داشتم بوسیله ابزار Path گلچین نمودم و در نوشته IRAN جا دادم و سپس این تصاویر را کنتراست دادم در قسمت Image ،Adjustments تغییرات لازم را دادم. در این تصویر هم از باند قرمز استفاده کردم به این دلیل که بیشترین رنگی که برروی اعصاب چشم تاثیر می گذارد رنگ قرمز می باشد به همین دلیل از باند قرمز استفاده کردم به این دلیل که چشم را به سمت نوشته کرمان حرکت دهم.
7 BILBORD :
در مورد این طرح نیز اتودهای بی شماری زده شد.

نتیجه:
دانش و هنر ، همچون ریه و دل ، پیوندی نزدیک دارند ؛ آنچنانکه اگر یکی، مسخ شود، دیگری نیز از وظیفه مقرر خویش باز می ایستد.
دانش حقیقی ، معرفتی را که مردم عصر معلوم و جامعه مشخصی، مهمترین معرفتش می شمارند ، بررسی می کند و آنرا به حوزه شعور آدمیان می آورد.
اما هنر، این حقایق را از حوزه دانش ، به منطقه احساس انتقال می دهد. از این رو ، اگرراهی که علم در آن روانست نادرست باشد، طریق هنر نیز ناصواب خواهد بود. هنر انتقال انواع احساسات است، در حالیکه منظور ما از هنر به معنی محدود کلمه آن چیزی است که احساساتی را که ما مهم می دانیم منتقل سازد، علم نیز بطورکلی، عبارت از انتقال انواع آگاهیهاست، در حالیکه منظور ما از علم به معنی محدود کلمه، فقط آن چیزی است که اطلاعی را که ما مهم می شماریم انتقال دهد.
نتها در آن زمانی هنر که پیوسته به دانش وابسته است آن خواهد شد که می تواند و باید باشد: درست مانند دانش، عضو 1مهم حیات و ترقی بشریت خواهد گشت. هنر لذت و سرگرمی نیست، هنر موضوع بزرگی است.
هنر یک عضو حیات انسانیت است که شعور معقول انسانها را به حوزه احساس منتقل می کند رسالت هنر در زمان ما ، عبارت از این است که از حوزه عقل ، این حقیقت را که سعادت انسانها در اتحاد آنها با یکدیگر است، به حوزه احساس انتقال دهد و بجای زور و تعدی کنونی، ملکوت خدائی، یعنی سلطنت محبت را مستقر سازد؛ همان محبتی که در نظر همه ما عالیترین هدف حیات بشریت است. شاید در آینده، علم راه آرمانهای نو و عالیتر دیگری را بروی هنر بگشاید و هنر آنها را تحقق بخشد، لیکن در عصر ما، رسالت هنر روشن و مشخص است.

منابع و ماخذ
تولستوی، لئون – هنر چیست- ترجمه کاوه دهگان – چاپ دهم- تهران – امیرکبیر – 1376 270 ص .
رید، هربرت – معنی هنر- ترجمه نجف دریابندری – چاپ پنجم – تهران – انتشارات علمی و فرهنگی – 1374 -254 ص .
شپرد، آن- مبانی فلسفه هنر – ترجمه علی رامین – چاپ دوم – تهران انتشارات علمی و فرهنگی – 1377- 291 ص .
موناری، برونو – طراحی و ارتباطات بصری- ترجمه پاینده شاهنده- چاپ دوم – تهران – سروش- 1357 – 360 ص .
هنفلینگ، اسوالد – چیستی هنر – ترجمه علی رامین- تهران – هرمس – 1377 – 182 ص .

فهرست مطالب
مقدمه: 1
فصل اول 2
تئوری هنر 2
تعریف هنر 3
2-1- چرابه هنر رو می کنیم؟ 7
3-1 درآمدی به مبانی تئوری هنرتولستوی 9
4-1 تنوع هنر 16
5-1 عنصر شخصی 16
6-1 احساساتیگری 17
7-1 زیبایی در هنر 18
8-1 حس زیبایی 26
9-1 تمایز هنر و زیبائی 26
فصل دوم 28
طراحی BILBORD 28
BILBORD 1 : 29
2 BILBORD :‍ 29
3 BILBORD : 29
4 BILBORD : 29
5 BILBORD : 30
6 BILBORD : 30
7 BILBORD : 30
نتیجه: 32
منابع و ماخذ 34

1-art
2 -Plastic
3 -Visual
1 – معنی هنر- هربرت رید – ترجمه نجف دریابندری- چاپ پنجم- تهران- انتشارات علمی و فرهنگی 1374-ص1
1 – هنر چیست – لئون تولستوی – ترجمه کاوه دهگان – چاپ دهم- تهران – امیرکبیر- 1376- ص59-53
2 -Aesthetic Activities
2 -Claud Monet
3- imitation (= سرمشق گیری/ اقتدا) در قدیم محاکاه می گفتند ( ابن سینا).
4- expression(= بیان / ابراز/ القای حالت) .
5- Form(= شکل/ قالب/ صورت) .
6 -Aesthtic appreciation
7 – مبانی فلسفه هنر- آن شپرد- ترجمه علی رامین – چاپ دوم – تهران – انتشارات علمی و فرهنگی – 1377
8 – به عقیده ارسطو اعمال و فعالیتهای انسان بر سه نوع است: اول "نظری" ( تئوریکه teorike ) که مقصد آن رسیدن به دانش برهان Episteme ، دوم عملی( پراتیکه pratike که مقصد آن تدبیر سیاسی phronesis است، سوم ابداعی و شعری( پوئیتکه poetike) که مقصد آن فن و ساختن(Teckne) یا ابداع کردن چیزها از طریق تعقل صحیح است.
9 – فدریک کاپلستون ، تاریخ فلسفه ، ترجمه جلال الدین مجتبوی ، جلد اول ، قسمت دوم ، ص 495.
10 – لفظی که ارسطو در این مورد بکار برده mimeses است که اروپائیان به Imitation ترجمه کرده اند و حکمای اسلامی در این مورد محاکات را بکار برده اند با معنی یونانی آن بسیار متناسب است و بهتر از لفظ Imitation و بهتر از لفظ تقلید منظور ارسطو را می رساند ، زیرا که معنی محاکات به مراتب وسیع تر از تقلید است و معنی حکایت و بیان و نمایش و تعبیر را دارد. خواجه نصیرطوسی نیز در اخلاق ناصری همین لفظ محاکات را بکاربرده است. وی در اساس القتباس در شرح محاکات می گوید ، محاکات ایراد مثل چیزی بود به شرط آنکه هوهو نباشد مانند حیوان مصدر طبیعی را. و خیال به حقیقت می کات که نفس است اعیان محسوسات را ولیکن محاکاتی طیبعی. و سبب محاکات یا طبع بود چنانکه از بعضی حیوانات که محاکات آوزی کنند مانند طوطی یا محاکات شمایلی کنند مانند کپی و سبب یا عادت بود؛ چنانکه در بهری مردمان که به ارمان محاکات قادر شوند موجود باشد یا صناعت بود، ماند تصویر و شعر و غیر آن. می گوید.:" و محاکات لذیذ بود از جهت توهم اقتدار برایجاد چیزی و از جهت تخیل، امری غریب و به این سبب محاکات به قول بود یا بالفعل" دکتر محمد خوانساری،" منطق الطیر" ، ص 329 .
11 – خواجه نصیر طوسی، اساس الاقتباس ، ص 591
1 – فلیسین شاله، شناخت زیبایی – ترجمه علی اکبر بامداد ، تهران، طهوری، 1357 ص 81-83
2 – همان، ص- 57 . برای آشنایی کامل با نظر تلستوی درباره هنر دینی رجوع شود به فصل 16 صفحات 170- 187 .
12 – همان ، ص، 57
13 – همان ، ص 222.
14 – هنر چیست؟ – لئون تولستوی – ترجمه کاوه دهگان – چاپ دهم – تهران – امیرکبیر – 1376
1- Sentimentality
15 – شاسلر "تاریخ انتقادی علم الجمال" ص 361
16 – ( ترضیه و تحرک رغبت)-م-
1- Meyer
18-Eschenburg
19-Eberhard
20-Schutz
21-Sulzer
22-Mendelssohn
23-Moritz
24-شاسلر"تاریخ انتقادی علم الجمال" – ص 369 .
25- " تاریخ انتقادی علم الجمال" صفحات 390- 388
26 -Herder
27 -Shaftesbury
28 -Hutcheson
29 -Home
30 -Burke
31 -Hogarth
32 – کتاب" نایت" بنام" فلسفه زیبا" – مقدمه – صفحات 166- 165Knight , the philosophyy of the Beautiful .
33 -Original of our Ideas of Beauty Virtue
34 -Manifestation of unity in multiplicity
35 – شاسلر – ص 289 ؛ نایت ، صفحات 169- 168 .
36 -Enquiry in to the origin of our Ideas of the Sublime and the Beautiful
37 – Species
38- کرالیک، "زیبایی جهان، بررسی عمومی علم الجمال "صفحات 306- 304 ، و ص 134
39 -Pere Andre
40 -Batteux
41 -Diderot
42 -d'Alembert
43 -Voltarie
44 -Essai Svr Le Beau
45 – شاسلر ، ص 316
46 – نایت، صفحات 104- 102
47 -Pagano
1- Orrangement ، کلمه" آرایش" در اینجا بمعنی زینت نیست ، بلکه به معنی ترتیب قرار گرفتن اشیاء است، چنانکه در مورد آرایش سپاه بکار می رود. در این متن آرایش غالباً به همین معنی بکار خواهد رفت.-م

1 – Aesthetic
1-Organ
—————

————————————————————

—————

————————————————————

6

36