مبانی نظری وپیشینه تحقیق تاریخچه مواد مخدر
تاریخچه مواد مخدر
ژاپن
چین
تاریخچه تریاک و مواد مخدر در ایران
تاریخچه مصرف هروئین در ایران
قوانین ایران درباره اعتیاد
تاریخچه کنترل بین المللی مواد مخدر
علل اعتیاد از نظر فریمان
دیدگاه چاپن
دیدگاه کلمن
تاریخچه عملی تحقیق
منابع و مآخذ
تاریخچه مواد مخدر
هزاران سال بشر درتمام روی زمین از مواد مخدربه عنوان یک وسیله فراموشی ورهایی ازغم واندوه استفاده کرد. از قدیمی ترین ازمنه تاریخ انسان تمایل به مصرف مواد داشته که درحالت روانی وهوشیاری ازتغییر بوجود آورده الکل وتریاک درمیان قدیمی ترین داروها روان گردان قرار دارند که دربسیاری ازفرهنگ ها مورد استفاده قرار گرفته اند.
درنقاشی ها که برروی سنگ حک شده طرح هایی ازگل بوته شقایق وخشخشان دیده شده است. قدیمی ترین این آثارر مربوط به 4000 سال پیش درنواحی روم ومصر باستان بوده است. بامیان وسومریان، فنیقیها وآشوریان با خواص مواد مخدرآشنا بوده اند.از2000 سال پیش بیشتر مصری ها، پارت ها، هندوها، چینی ها، ژاپنی ها، رومیان ویونانیان ملت هایی بوده اند که خشخشاش رابعنوان داروی مغز شناخته ومورد استفاده قرارداده اند.
بریکی ازسکه های قدیم یونان تصویر بوته خشخشاش دیده شده است. خود واژه افیون نیزدارای ریشه یونانی است.
بقراط ازشیره خشخاش به عنوان داروی خواب آور، مسکن درد سخن گفته است.
افلاطون درجهت استفاده های طبی از مواد وبه منظور کاهش از درد بیماران خود مطالعاتی داشته است وخود خواص شیرها، گرد خشخشاش را آزمایش کرده وبرای مداوای بیماران مورداستفاده قرارمی داده است . کشورهندوستان بعد ازمصر باستان قدیمی ترین سرزمینی است که در آن مصرف مواد رواج داشته است وعده ای براین باورند که زادگاه اصلی افیون هندوستان بوده است. هندی ها درمورد مصرف تریاک تعصب خاصی داشتند وتریاک را دارویی آسمانی وشفا بخش می دانستند وآنرا بهترین درمان کلیه الام جسمی وروحی می دانسته اند وحتی اعتقاد داشتند که پلیدی های انسان چون خشم، غضب، حسد، هوی وهوس های انسانی را ازانسان دور می کند. 200 سال قبل درمحافل ادبی فرانسه، حشیش مورد توجه بوده است. ازدانشمندان ایرانی زکریای رازی وابوعلی سینا به خواص دارویی تریاک توجه داشته اند. با پیشرفت علم طب وشیمی انواع داروهای مخدر زیادتر شد ومصرف طبی به سوی مصرف که امروزه اعتیادش می خوانیم کشیده شده است.
معرفی تریاک به انگلستان که با تجارت چینی بوجود آمد موجب سوء استفاده های وسیع از آن درقرن 19 گردید. درضمن جنگ های داخلی آمریکا، ابداع تزریق این داروها سبب استفاده غیر طبیعی وسیع ازمرفین شد. هروئین درسال 1898 برای اولین باربصورت گرد سفید رنگ مورد مصرف قرار گرفت.یکی ازداروهای دیگر برمورها بود که اواسط قرن 19 بعنوان خواب آور رواج یافت. اواخر قرن نوزدهم غربی ها گیاهانی راکه به منظور تخدیر بکار می رفتند مثل کاکوئین وحشیش شناختند قبل از جنگ ژاپن هزاران جوان سوی آمختامین ها روی آوردند وکنترل مسئله مستلزم تدبیرهایی مثل ایجاد موسسات روانپزشکی وایجاد موازین قانونی بود.
کاکوئین که اولین با توسط بومیان آفریقا کشف شد بصورت جویدن، مورد مصرف قرارگرفته است این ماده درحال حاضر ازمواد مخدر وپرمصرف درقاره آمریکا واروپاست. درحالی که ماری جوانا ها لوسنوردنها دردهه 7 این قرن درطبقات متوسط وبالای متوسط امریکا شیوع یافت. هروئین ترکیب قوی وسریع الاثر مرفین یک مسئله طبی وقانونی وخیم مردم شهری وفقیر سیاه پوست گردید. درسال 1970 ثابت شد که فقط درشهر نیویورک صد هزار معتادبه مواد مخدر وجود دارد. مع هذا درمراحل آخر جنگ ویتنام، انواع خاصی ازتریاک دردسترس سربازان آمریکایی درویتنام قرارگرفت . مطالعه ای نشان داد که نیمی ازسربازان آمریکایی درویتنام درسال 1970 ازتریاک ومشتقات آن استفاده می کردند و20 درصد تقریباً مصرف کننده دائمی بوده اند.
ژاپن
تا قبل از 1945 درژاپن اثری ازمشکلات اعتیاددیده نمی شود از این رو آن را دور آرام نامیده اند درژاپن شکل اعتیاد از سال 1945 آغاز وبه چند دوره تقسیم گردید:
1- اولین دوره که پس ازجنگ دوم بودواستعمال محرک ها رواج داشت دراین دوره به علت شرایط ناشی ازجنگ ، استعمال مواد محرک بویژه بین کارگران شب کار، دانش آموزان برخی ازافرادی که مردم را به نحوی سرگرم می نمودند شیوع یافت.
2- کاهش استعمال محرک های مشکل استعمال مواد مخدر بویژه هروئین آغاز گردید بطوری که آماردرسال 1961 نشان می دهد چهل هزار معتاد به هروئین وجود داشت که دراین دوره افزایش چشمگیری مصرف هروئین به چشم می خورد.
3- دروه آرام 1969-1964 که ازمصرف هروئین ومواد مخدر کاسته شد ژاپن ازنظر اعتیاد دوره آرامی را گذراند.
4- دوره رواج مجدد ، محرک ها درسال 1970 از این سال مصرف محرک ها دوباره دو برابر شد وشیوع یافت.
چین
در گذشته دور در چین آشنایی چندانی با مواد افیونی نداشته اندو نوشته های تاریخی بیانگر آنند که از آن به عنوان گل زینتی استفاده می کرده اند در سالیان دراز پس از آن به خاصیت تخدیری آن پی برده اند، چین می نماید که تریاک به عنوان ماده مخدر نخست به هندوستان و سپس به چین زودتر از دیگر کشورها پاگذاشت. در قرن 17 میلادی که پای اقدام اروپای به قاره آسیا باز شدکشیدن و استعمال تریاک نیز گسترش یافت به معنای دیگر پدید اعتیاد با آمدن بیگانگان استعمارگر در شرق آغاز شد و یکی از انگیزه های انتشار اعتیاد در آسیای کمپانی هند شرقی انگلیس در هند بود. تریاک ابتدا در هند و آسیای صغیر تولید می شده است. بیش از 1767 واردات تریاک چین در هند از دویست صندوق در سال تجاوز نمی کرد. حکومت شنگ واردات تریاک را به منظور استفاده در ترکیبات دارویی و طبی مجاز ساخته بود. در سال 1773 حکومت انگلیسی هند، سیاست تبه کارانه صادرات تریاک به چین پیش گرفت و حق انحصاری تجارت تریاک را به کمپانی هند شرقی واگذار کرد. به منظور تکمیل این سیاست در سال 1798 حق انحصاری تجارت تریاک را به کمپانی هند شرقی تنویض کرد تا سال 180 تریاک صادر شد به چین به مرز دو هزار صندوق رسید از آغاز تنها اشراف- مقامات، مالکان و تجارثروتمند تریاک دود می کردن. بعدها از هر قماشی، انگل و مفت خور طبقه حاکم مانند خواجگان، دربار، گردانندگان عشرتکده ها حاملان تخت روان، سربازان، راهبان و راهبان بودایی، شهر معتاد شدند، بر طبق بررسی در سال 1853 بیش از دو میلیون نفر تریاک دود می کردند.
تاریخچه تریاک و مواد مخدر در ایران
درباره ورود تریاک به ایران قولهای متفاوتی وجود دارد. به نظر عده ای تریاک از طریق عربها به ایران وارد شده. برخی محققین مدعی اند که در حمله مغول ب هایران، سربازان مغولی افیون را وارد ایران کردندو عده ای نیز ورود تریاک به ایران را تحفه نادرشاه پس از لشکرکشی به هند و مراجعت به ایران می دانند. در زمان غزنویان بیشتر سلاطین و درباریان و توانگران مصرف و خوردن تریاک متداول بوده رواج تریاک کشی در ایران از زمان صفویه شروع شده و درباریان اغلب به این ماده معتاد بودند در این زمان مردم ایران عثمانی معتقد بودند تریاک مایه قوت، جرات و جسارت می شود. در زمان شاه طهماسب اول صفوی خوردن تریاک به حدی میان شاهزادگان و سران دولت رواج داشت که همیشه مقدار زیادی تریاک در انبارهای شاهی نگهداری می شده عصر صفوی را کی توان عصرآغاز مصرف مواد مخدر به صورت گسترده دانست رواج تریاک در این عصر به اندازه ی بود که شربت تریاک در عطاریها به فروش می رسید و مردم به سهولت می فرمودند و می خوردند.
تریاک کشی به صورت جدید از زمان قاجاریه با فعالیت استعمارگران شکل گرفت و در واقع شکل سیاسی مواد مخدراز این زمان آغاز گردید. کشت خشخاش در ایران از زمان امیر کبیر در مرحله آزمایش بوده است و بنا به نوشته روزنامه وقایع اتفاقیه زراعت خشخاش در اطراف تهران به عنوان آزمایش انجام می شده است.
شاید اولین عاملی که در گسترش و رواج مواد مخدر در ایران بیشترین مهم را داشت پذیرش مواد مخدر به عنوان یک داروی مسکن آلام از سوی مردم به علت فقدان بهداشت و بی اطلاعی بود. شرایط ایران در دوره قاجاریه مناسب ترین زمینه را برای پذیرش اینگونه تصورات فراهم کرده و ماده مخدر تریاک در فرهنگ جامعه جای گرفت.
چنانچه ملاحظه می شود همراه با رشد استعمار در جامعه های در حال رشد، کشت خشخاش و اعتیاد به تریاک در روستاهای ایران متداول گت و خرید و فروش آن معمول شد. چون انگلیسی ها تریاک ایران را خوب می خریدند، کشاورزان دست از زراعت گندم کشیدند و قسمت زیادی از اراضی گندم را کشت خشخاش و اعتیاد تخصیص دادند، به طوری که تریاک به صورت یکی از مهمترین اجناس صادراتی ایران در آمده در زمان حسن صباح نیز فداییان وی حشیش مصرف می کرده اند و بعد از استعمال با جرات شده و کارهای دشوار را تا سر حد مرگ انجام می دادند.
تاریخچه مصرف هروئین در ایران
استعمال هروئین در ایران مانند کشورهای اروپایی و آمریکا سابقه طولانی ندارد و گرچه پس از جنگ جهانی دوم این سم در جهان پخش و شناسانده شد ولی در ایران بیش از سی سال است که هروئین قدم به قدم در اجتماع ما پیش رفته است. برخی معتقدند به علت عدم دسترسی به تریاک مورد نیاز خود به هروئین روی آوردند، در نتیجه منبع کشت خشخاش و فروش تریاک بود که معتادان به علت عدم دسترسی به تریاک مورد نیاز خود به هروئین روی آوردند. اما به نظر کارشناسان این هروئین سابقه اعتیاد به تریاک را ندارد، ثانیاً هروئین در طبقه جوان ومرفه نفوذ کرد در حالیکه معتادان به تریاک را بیشتر افراد میانسال و سالخورده تشکیل می دهد، ثالثاً در کشورهایی که سابقه کشت خشخاش و مصرف تریاک ندارند آمار معتادان به هروئین زیاد و چشمگیر است.
قوانین ایران درباره اعتیاد
در ایران قوانین به منظور ایجادمحدودیت هایی در امر کشت خشخاش واستعمال تریاک تصویب گردید. قانون تشدید مجازات و تکبین کشت خشخاش و قاچاقچیان مواد مخدر در سال 1348 به تصویب مجلس رسید. طبق این قانون برای ریشه کن کردن مواد مخدر مجازات دراعدام برای قاچاقچیان و سوداگران مواد مخدر پیش بینی گردید. لایحه قانونی تشدید مجازات مواد مخدر نیز در سال 1359 به تصویب رسی. از سال 1367 مبارزه با مواد مخدر شدت بیشتری پیدا کرد که مهمترین آن ایجاد پایگاه های مجهز در مرزها بود.
تاریخچه کنترل بین المللی مواد مخدر
با توجه به افزایش آمار معتادین و عواقب وخیم و گوناگون اعتیاد، کنترل بین المللی مواد مخدر مطرح گردید و اولین بار در سال 1909 در شهر شانگهای تشکیل گردید. منظور از برپایی این کمیسیون پیروی از اصولی چون کنترل تریاک، محدود ساختن تولید، کنترل و فروس آن و نظارت بر موارد استعمال در زمینه های علمی و پزشکی بود.
دومین جلسه ای که برای این منظور تشگیل گردید بعد از جنگ جهانی دوم بود که کنترل تولید و فروش تریاک تحت نظر و مسئولیت مستقیم جمعی مرکب از نمایندگان کشورهای مختلف در آمد در حال حاضر چهار سازمان بین المللی به نامهای زیر در زمینه تریاک و مواد مخدر و نظارت بر آن مشغول مطالعه و فعالیت می باشند.
کمیسیون مواد مخدر، کمیته مرکزی دایمی تریاک، کمیته کارشناسان موادی که متخصصین سم می باشند ارگان کنترل مواد مخدر
علل اعتیاد از نظر فریمان
فریمان معتقد است که هرچقدر درباره ویژگی های شخصی معتادان مطالعه شود ما را ریشه اعتیاد نزدیکتر نخواهد ساخت. به نظر فریمان شخص از طریق تماس با فروشنده مواد، معتاد نمی شود بلکه از طریق گروه های غیر رسمی نظیر جشنها و مراسم و از طریق همسالان و ارتباط پذیرایی کننده و گرد همایی مشابه آن با این مواد آشنا می شوند.
دیدگاه چاپن
گزارش چاپن در کتاب جرم جوانان، مواد مخدر و سیاست دولت حاکی از آن است که نیم معتادان گفاه اند که با یک مصرف کننده ی دیگر آشنایی نزدیک داشته اند و قبل از سن 18 سالگی این مواد را می شناخته اند و نیز اکثر معتادان در نقاطی ساکن هستند که تعداد زیادی معتاد وجود دارد.
دیدگاه کلمن
از نظر کلمن علت اعتیاد به مواد مخدر می تواند هم عدم انطباق شخصی با محیط با شهر و هم تاثیرات فرهنگی و اجتماعی در آن دخالت داشته باشد. کلمن از 3 عامل مختلف سخن می گوید:
1- استفاده از مواد مخدر برای تسکین درد
2- اعتیاد به دلیل اختلالات شخصیتی و ناهنجاری های روانی
3- عوامل فرهنگ فرعی
که به دست می آوریم گامی مثبت در این راه برداریم یا نه.
مسئله اعتیاد مهمترین معضل کنونی ماست که همه دستگاه ها و مسئولان کشور برای کاهش و ریشه کن کردن پدیده شوم اعتیاد باید بسیج شونددر حالی که متاسفانه حساسیت کافی در کشور وجود ندارد. در صورتی که برخورد با این مسئه به همین صورت ادامه یابد چشم انداز خطرناکی برای آینده کشور متصور است. به گفته دبیر کل مبارزه با مواد مخدر که در رسانه ها اعلام شده که 2/1 میلیون نفر در ایران اعتیاد دارند و 800 هزار نفر هم مواد مخدر را بطور تفننی استفاده می کنند بر اساس این آمار سهم استان خراسان 200 تا 250 هزار نفر است.
تاریخچه عملی تحقیق
در زمینه اعتیاد تحقیقات مختلف صورت گرفته است. اما به غیر از نتیجه تحقیقات انجام شده در سال 1972 و مطالعات ‹‹هیئت تحقیق در مورد مواد مخدر›› ‹‹مشهور به گزارش پلیتر›› در سال 1977، اطلاعات آماری ما بسیار ناچیز است؛ چرا که داده هایی که معمولاً به دست ما می رسد عمدتاً مربوط به چگونگی مداوا، بازجویی های انجام شده، و نیز آیینه های مختلف دادرسی قضایی است.
به عکس و زمینه سرایت اعتیاد، برخی از تحقیقات، بخصوص تحقیقات ‹‹مرکز ملی اسناد مربوط به تحقیق درباره اعتیاد›› به روشن کردن مسئله اعتیاد کمک می کند.
منابع و مآخذ
1- ستوده، هدایت الله- مقدمه ای بر آسیب شناسی چاپ اول انتشارات پیام نور، پاییز 1372.
2- دکتر کی نیا، مهدی، مبانی جرم شناسی، انتشارات دانشگاه تهران، آبان 1370.
3- دکتر کی نیا، مهدی، عوامل اجتماعی طلاق، ناشر مطبوعات دینی، بهار 1373.
4- دکتر هومن، حیدر علی، استنباط در پژوهش های رفتاری، انتشارات دیبا، 1373.
5- اورنگ، جمیله، پژوهش درباره اعتیاد، انتشارات فرهنگ ارشاد، 1367.
6- رعدی، منوچهر، راهنمایی پیشگیری از اعتیاد.
13