مبانی نظری وپیشینه تحقیق ابعاد شفافیت سود حسابداری
چکیده
شفافیت سود حسابداری در زمره مباحث با اهمیت حسابداری و گزارشگری مالی قرار دارد. این
نوشتار به بررسی ابعاد شفافیت سود حسابداری و رابطه آن با برخی از ویژگ یهای شرکت در بورس
اوراق بهادار تهران می پردازد. تحقیقات گذشته عمدتاً بر روی بعد و جنبه ای خاص از شفافیت سود
حسابداری متمرکز بوده اند. معیار شفافیت سود در تحقیق پیش رو از تجمیع و ترکیب چهار مورد از
ویژگی های کیفی سود که سبب شفاف شدن آن می گردد، حاصل شده است. این ویژگ یها عبارتند از
کیفیت اقلام تعهدی، محافظهکاری، عدم هموارسازی و قابلیت پیش بینی سود. در تحقیق حاضر،
شفافیت سود در دو حوزه رابطه بین ابعاد شفافیت و نیز رابطه بین شفافیت و وضعیت اقتصادی شرکت،
بررسی گردید. نتایج حاصل از بررسی شفافیت سود در حوزه اول، نشان داد که بین کیفیت اقلام
تعهدی و محافظهکاری سود، عدم هموارسازی سود و قابلیت پیشبینی سود، کیفیت اقلام تعهدی و
عدم هموارسازی سود، رابطه معن یدار منفی و بین کیفیت اقلام تعهدی و قابلیت پیش بینی سود رابطه
معنی دار مثبت وجود دارد. در حال یکه رابطه محافظهکاری با عدم هموارسازی سود و قابلیت پیشبینی
سود به لحاظ آماری تایید نگردید. آزمون فرضیات مربوط به بررسی رابطه بین شفافیت سود و وضعیت
اقتصادی شرکت نشان داد که شرکت های دارای محدودیت در تامین مالی و شرکت های زیان ده
نسبت به سایر شرکت ها شفافیت سود کمتری دارند. در این حوزه ارتباط معنی دار بین شفافیت سود
حسابداری و ارزش شرکت و همچنین رابطه بین شفافیت سود حسابداری و نوسانات جریان نقدی
عملیاتیِ یک دوره بعد، تایید نگردید.
واژ گانکلیدی: شفافیت سود، کیفیت اقلام تعهدی، محافظه کاری سود، عدم هموارسازی سود،
قابلیت پیش بینی سود، محدودیت در تامین مالی.
G32 ,G طبقهبندی موضوعی: 31
1 . استاد گروه حسابداری دانشکده مدیریت دانشگاه تهران
2. دانشجوی دکتری حسابداری دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس
5 – 89 ص 24 /08/ 88 تاریخ پذیرش: 02 /11/ فصلنامه بورس اوراق بهادار شماره 12 زمستان 89 سال سوم تاریخ دریافت: 20
6 فصلنامه بورس اوراق بهادار شماره 12 زمستان 89
-1 مقدمه
باتصویب سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی و ابلاغ بند ج سیاست های مذکور دریچه جدیدی
بر اقتصاد ایران و واگذاری امور به بخش خصوصی گشوده شد. تحولی که برخی از آن به عنوان
انقلاب اقتصادی ایران نام م یبرند، در سایه اجرای صحیح، عواید بسیاری مانند رفاه بیشتر و اجرای
عدالت در کشور به دنبال خواهد داشت (کرد زنگنه و دیگران، 1386 ). دستیابی به این نکته اساسی
توسط بانک جهانی "که شفافیت باید در هر خصوصی سازی وجود داشته باشد، این مهمترین تجربه
ای است که به دست آمده است"، شاید اصلی ترین کلید در برنامههای خصوصیسازی در کشورها
محسوب گردد. صورتها و گزارشهای مالی به عنوان یکی از مهمترین منابع اطلاعاتی نیز از این قائده
بیان م یدارند گزارشهای مالی (Bushnan, et al., مستثنی نیستند. بوشمن و همکاران ( 2001
می تواند از سه طریق بازار سرمایه را متاثر گردانند. اول، گزارشهای مالی بهتر کمک می کند سرمایه-
گذاریهای بد و خوب تشخیص داده شود که این موضوع ریسک برآورد و در نتیجه هزینه سرمایه را
کاهش می دهد. دوم گزارشهای مالی با کیفی تتر، سرمایهگذاران را در تمیز دادن مدیران خوب و بد
یاری رسانده و از این رو موجب کاهش هزینههای نمایندگی و بالتبع هزینه سرمایه می شود. سوم،
گزارش های حسابداری مبهم سبب تضعیف رابطه ارقام حسابداری و واقعیات اقتصادی شده و خواه
نا خواه موجب افزایش عدم تقارن اطلاعاتی م یگردد. باتاچاریا و همکاران
اشاره نمود هاند در چنین شرایطی تامین کنندگان منابع با افزایش (Bhattacharya, et al., 2003)
قیمت فروش و کاهش قیمت خریدشان به حفاظت از منافع خویش م یپردازند. این واکنش باعث
افزایش هزینههای معاملات و کاهش حجم معاملات خواهد شد.
(Biddle, et al., این تحقیق با ایده گرفتن از باتاچاریا و همکاران ( 2003 ) و بیدل و همکاران ( 2006
با طرح 10 فرضیه به بررسی شفافیت سود حسابداری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق
بهادار تهران می پردازد. تحقیقات قبلی در حوزه حسابداری عمدتا بر روی بعد و جنبه ای خاص از
شفافیت سود حسابداری متمرکز و هر کدام دارای نتایج مشابه و متضادی بوده اند. معمولا در این گونه
تحقیقات، از شاخص های منفرد استفاده شده است . بنابراین سوالاتی که پیرامون این تحقیقات در ذهن
ایجاد می گردد این است که اولا آیا خود ابعاد متنوع شفافیت سود، رابطه معنی داری با یکدیگر دارند؟
ثانیا در صورت ترکیب و تجمیع این ابعاد، شاخص حاصل با وضعیت اقتصادی شرکت رابطه
معنی داری دارد؟
بررسی ابعاد شفافیت سود حسابداری و رابطه آن با ویژگیهای شرکت در بورس …
7
-2 مبانی نظری و پیشینه پژوهش
-1-2 مبانی نظری تحقیق
استدلال نمود هاند که حسابداری محافظه کارانه موجب کاهش (Ball, et al., بال و همکاران ( 2000
عدم تقارن اطلاعاتی می گردد. بعلاوه بیان می دارند که محافظه کاری حسابداری سبب افزایش ارزش
اطلاعاتی می شود. زیرا انتظار میرود اطلاعاتی را در مورد مدیرانی که ممکن است متمایل به مخفی
کاری باشند، فراهم آورد. اگرچه بعضی از محققین با این استدلال که حسابداری محافظهکارانه از
انتقال به موقع اخبار خوب ممانعت کرده و باعث نوعی اختلال می گردد بیان داشته اند که عدم محافظه
(Bhattacharya, et al., کاری سود الزاما منجر به ابهام در سود نم یشود، باتاچاریا و همکاران ( 2003
معتقدند با توجه به اینکه انتظار میرود که مدیران، تمایلشان به سوی بیش نمایی دارایی و درآمد باشد،
سود محافظه کارانه شفافتر است. زیرا گزارشهای حسابداری با احتمال کمتری در معرض سوگیری
مدیریت قرار گرفته و باعث کاهش اختلال در سودهای حسابداری و افزایش شفافیت سود م یگردد.
انتظار میرود به کارگیری رویههای حسابداری محافظهکارانه برای محاسبه سود، به دلیل گنجاندن
مقادیر بیشتری از زیانهای اقتصادی نسبت به منافع اقتصادی، منجر به اقلام تعهدی منفی گردد. بنابراین
مقادیر کوچکتر اقلام تعهدی، محافظه کاری بیشتری را منعکس میکند.
بیان م یدارند که بعضی از استانداردهای (Fodenberg, et al., فودنبرگ و همکاران ( 1995
حسابداری یا بعضی از انگیزههای مدیریت ممکن است منتهی به هموارسازی سود در طول زمان گردد.
اگر سودهای حسابداری به صورت مصنوعی هموار گردد آنگاه سود حسابداری در نمایش آهنگ
صحیح عملکردی شرکت با چالش مواجه خواهد شد و چنین کاهشی در ارزش اطلاعاتی سود موجب
منطبق (Leuz, et al., کم نمودن شفافیت سود م یشود. این مطلب بر دیدگاه لئوز و همکاران ( 2002
اشاره نموده است که هموارسازی سود می تواند به عنوان ابزاری (Zaroin, میباشد. زاروین ( 2002
برای انتقال اطلاعات دلخواه مدیر، توسط وی استفاده شود و شفافیت سود را کاهش دهد. ازآنجا که
بخشی از هموارسازی سود پیامد ذاتی فرآیند حسابداری تعهدی است، به طور کلی انتظار میرود این
معیار منفی باشد. هرچه همبستگی منفی تر باشد، احتمالا موجب مخدوش نمودن تصویر نوسانات در
عملکرد اقتصادی شرکت شده و عدم شفافیت سود را منجر خواهد شد.
2 مفاهیم گزارشگری مالی ایران، اطلاعات مربوط، یا دارای ارزش پیش بینی – بر اساس بند 9
2 بیان می دارد که اطلاعات در – کنندگی است و یا حائز ارزش تایید کنندگی است. بعلاوه در بند 10
مورد وضعیت مالی و عملکرد مالی گذشته اغلب برای پیش بینی وضعیت مالی و عملکرد مالی آتی و
8 فصلنامه بورس اوراق بهادار شماره 12 زمستان 89
سایر موضوعات مورد علاقه استفاده کنندگان… مورد استفاده قرار می گیرد. انتظار می رود قابلیت
پیش بینی بالاتر، نشان از شفافیت بالاتر سود حسابداری در منعکس نمودن بخش بزرگتری از عملکرد
اقتصادی شرک تها باشد. توانایی پیش بینی، استعداد کل بسته گزارشگری مالی است که شامل سود و
سایر ارقام حسابداری… می گردد. محقیقن اشاره دارند که توانایی پیش بینی به صورت خاص، توانایی
سودهای گذشته در پیش بینی سودهای آتی است.
بیان می دارند که حسابداری تعهدی و وجود اقلام (Dech, et al., دچو و همکاران ( 2002
تعهدی، باعث می شود تا ارقام حسابداری (مانند سود) معیار بهتری را برای اندازهگیری عملکرد نشان
دهد. البته این امکان وجود دارد که مفروضات و برآوردهای حسابداری در اقلام تعهدی ایجاد خطا
اشاره نموده اند که چنین خطاهایی کیفیت ارقام (Palpo, et al., نماید. پالپو و همکاران ( 2000
حسابداری را کاهش می دهد. زیرا این خطاها موجب اخلال در اقلام تعهدی و سبب عدم شفافیت سود
بیان می دارند که اقلام تعهدی (Dech, et al., حاصل از اقلام تعهدی م یگردد. دچو و دیچو ( 2002
دوره قبل، جاری و بعد توضیح داده شوند. از این رو (CF) با کیفیت باید با جریانهای نقدی (Acc)
خطاهای حاصل از برازش اقلام تعهدی بر جریان های نقدی، به مفهوم عدم ارتباطِ بخشی از اقلام
تعهدی به جریانات نقدی می باشد.
بررسی نظریات مربوط به رابطه شفافیت سود حاکی از رابطه بین شفافیت و وضعیت اقتصادی
معتقد است در شرکتهایی که با محدودیت در تامین مالی (Verdi, شرکت است. وردی ( 2006
هستند، نقش شفافیت جهت علامتدهی هر چه بیشتر به تامین کنندگان منابع جهت تامین مالی با
اهمیتتر است. برخی نیز بر این باورند که شفافیت بیشتر، اطلاعات کاملتری را نسبت به وضعیت
نامناسب این چنین شرکت هایی فراهم می آورد و وضعیت بد آنان را مشخصتر میسازد و در نتیجه
در تحقیقات دیگری، زیان ده .(Stein, شرکتهای مزبور کمتر به دنبال شفافیت میباشند ( 2003
تئوریهای علامت دهی .(Beaty, بودن خود نمادی از وجود محدودیت در تامین مالی است ( 2007
در سطوح مختلف بیان می دارند که صرف نظر از ارقامی که توسط گزارشهای مالی منتشر می شود،
خود شفافیت بیشتر سبب جذب جریان های نقدی بالاتر و بالا رفتن ارزش شرکت می گردد
.(Wolk, 2006)
ریسک و بازده از مهم ترین مفاهیم سرمایهگذاری میباشند که همواره هنگام اتخاذ تصمیمات
سرمایهگذاری کنار هم بو ده و اساس تصمیم گیری را شکل می دهند . در منابع مختلف تعاریف
گوناگونی از این دو واژه صورت گرفته است . در بیانی ساده می توان بازده را این گونه تعریف نمود :
بررسی ابعاد شفافیت سود حسابداری و رابطه آن با ویژگیهای شرکت در بورس …
9
هر سهم یا هر پرتفویی از سهام، اگر در فاصله خاصی از زمان خریداری، نگهداری و فروخته شود، "
بازده خاصی نصیب د ارنده آن می نماید. این بازدهی، شامل تغییر قیمت و منافع حاصل از مالکیت
یا نرخ عایدی ) برای توصیف نرخ افزایش یا کاهش سرمایه گذاری در ) " نرخ بازد ه " است. اصطلاح
راعی، 1383 ، ص 112 ) . همچنین در مباحث مربوط به ) ". طول دوره نگهداری دارایی به کار می رود
میزان اختلاف بازده واقعی یک سرمایهگذاری " تئوریهای ما لی و سرمایه گذاری ، ریسک را به معنای
.( تعریف میکنند (جونز، 1382 ، ص 16 " با بازده مورد انتظار آن
معمولاً در اقتصاد و به ویژه در سرمایه گذاری فرض بر آن است که سرمایه گذاران منطقی عمل
کرده، اطمینان را بر عدم اطمینان تر جیح داده و به عبارتی دیگر ریسکگریز می باشند . سرمایه گذاران
منطقی و ریسکگریز در ازای قبول ریسک، انتظار دریافت بازده بیشتری دارند.
درجه ریسک پذیری یا ریسک گریزی ، یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر رفتار و تصمیم گیری
انجام ه رگونه فعالیتی که دارای حداقل " افراد به ویژه در بازارهای مالی است . ریسکپذیری را می توان
نتیجه مذکور ممکن است .(Yates, et al., تعریف کرد ( 1994 " یک نتیجه مبهم و یا نامطمئن باشد
مثبت بوده و منفعتی را برای فرد به همراه داشته باشد و یا منفی بوده و فرد را با زیان مواجه سازد . از
". انتخاب سنجیده یک رفتار همراه با ریسک " دیدگاه تصمیم گیری، ریسکپذیری عبارت است از
قبول خطر کردن یا پذیرفتن " در نگاهی کلیتر میتوان ریسک پذیری را .(Fischhoff, 1994)
.( تعریف کرد (لطیفی، 1369 " احتمال ضرر و زیان برای رسیدن به مقصود
-2-2 پیشینه تحقیق
تحقیقات تجربی به صورت فزایندهای در حال بررسی نقش شفافیت و کیفیت گزارشگری مالی به
عنوان معیاری از تقارن اطلاعاتی میباشند. برخی از مطالعات یادشده نشان دادهاند شفافیت سود بر
،( هزینه سرمایه (باتاچاریا و همکاران، 2003 ؛ فرانسیز و همکاران، 2005 ؛ کردستانی و مجدی، 1386
و (Bhattacharya, et al., مدت سررسید بدهی و انتخاب نامطلوب در هنگام اعلام سود ( 2007
سطح انباشت وجوه نقد (ترواِل و سولانو، 2009 ) اثر گذار میباشد. برای کیفیت گزارشگری مالی
ویژگی های کیفی سود ،(Barth, et al., شاخص های متنوعی همچون ارزش اطلاعاتی سود ( 2006
؛ (بیدل و هیلاری، 2006 ؛ کردستانی و مجدی، 1386 ) و عموما کیفیت اقلام تعهدی (وردی، 2006
بیتی، 2007 ؛ بیدل و دیگران، 2008 ؛ بهاراس و دیگران، 2008 ؛ تروال و سولانو، 2009 ؛ مدرس و
حصارزاده، 1385 ؛ رساییان و حسینی، 1387 ) به کار گرفته شده است. باتاچاریا و همکاران
نشان دادهاند که هزینه سرمایه در 34 کشور با سه معیار شفافیت (Bhattacharya, et al., 2003)
10 فصلنامه بورس اوراق بهادار شماره 12 زمستان 89
شواهد بینالمللی را مبنی بر ارتباط (Francies, et al., سود رابطه دارد. فرانسیز و همکاران ( 2005
تامین مالی خارجی و انگیزه برای اتخاذ سطح بالاتری از افشای اختیاری، فراهم نموده اند. بیدل و
در بررسی ارتباط کیفیت حسابداری و سرمایه گذاری در سطح ،(Biddle,et al., همکاران ( 2008
شرکتها دریافتند که کیفیت حسابداری بالاتر، کارایی سرمایه گذاری را با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی
Biddle,et al., ) بین مدیران و تامین کنندگان خارجی سرمایه، تقویت می نماید. بیدل و همکاران
2006 ) نیز بیان نمودند که در کشورهایی که تامین مالی عمدتا از طریق معاملات در شرایط عادی
(بازار سرمایه) انجام می شود، در مقایسه با آنهایی که تامین مالی بیشتر از طریق اعتباردهندگان (مانند
بانک های دولتی) صورت می گیرد، ارتباط بین شفافیت حسابداری و کارایی سرمایه گذاری بیشتر
خواهد بود. معیار شفافیت در تحقیق یاد شده، از ترکیب چهار معیار محافظه کاری سود، اجتناب از
زیان، عدم هموارسازی سود و به موقع بودن سود ایجاد شده است.
نیز در بررسی تاثیر دسترسی به اطلاعات محرمانه و نظارت بر نقش کیفیت (Beatty, یتی ( 2007
حسابداری در اخذ تصمیمات اقتصادی، دریافت که دسترسی به اطلاعات محرمانه و نظارت، حساسیت
نسبت به جریان های نقدی سرمایه گذاری را کاهش می دهد و اثر کیفیت حسابداری را در کارایی
از کیفیت اقلام تعهدی به عنوان کیفیت (Beatty, سرمایه گذاری می کاهد. در تحقیق بیتی ( 2007
بیان نمودکه رابطه بین شفافیت و کارایی (Verdi, حسابداری مالی استفاده شده است. وردی ( 2006
سرمایه گذاری برای شرکت هایی که محیط اطلاعاتی ضعیفتری دارند، قوی تر می باشد. در پژوهش
اخیر از کیفیت اقلام تعهدی به عنوان شفافیت و از مدل فرصت های رشد برای اندازه گیری کارایی
در بررسی شفافیت (Bushnan, et al., سرمایه گذاری استفاده شده است. بوشمن و همکاران ( 2001
مالی و شفافیت دولتی در کشورهای مختلف دریافتندکه شفافیت دولتی به نوع رژیم حقوقی قانونی و
شفافیت مالی به اقتصاد سیاسی هر کشور مرتبط است. در تحقیق پیشگفته حجم اطلاعات ارائه شده در
موارد خاص مثل اطلاعات تلفیقی، میان دورهای، اطلاعات مدیریتی و… به عنوان معیار شفافیت در نظر
نشان داد که در صورتی که از میزان پیچیدگی (Damodran, گرفته شده است. دامودوران ( 2006
دریافت که (Natan, شرکت ها کاسته شود شفافیت گزارشگری مالی افزایش مییابد. ناتان ( 2007
شرکت ها اخبار پیرامون کاهش های عمده در سودشان را تا اعلام سایر اخبار به تاخیر میاندازند.
علاوه بر آن نشان داد که واکنش بازار به افشائیات غیرشفاف، نسبت به افشائیات مجدد شفاف، کمتر
میباشد.
بررسی ابعاد شفافیت سود حسابداری و رابطه آن با ویژگیهای شرکت در بورس …
11
علیرغم اینکه در ایران، تحقیقی در مورد موضوع این تحقیق انجام نشده است، در مورد
ویژگی های کیفی سود و رابطه آن با سایر مولفهها، تحقیقات گستردهای صورت گرفته است. مدرس
و حصارزاده ( 1387 ) در بررسی رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایهگذاری نشان
دادند که کیفیت اقلام تعهدی از طریق کاهش بیش و کم سرمایه گذاری باعث افزایش کارایی سرمایه
گذاری می گردد. همچنین شواهد حاصل از پژوهش مهرانی و حصارزاده ( 1388 ) حاکی از آن است
که کیفیت بالاتر اقلام تعهدی سبب کاهش سطح انباشت وجوه نقد و جلوگیری از راکد شدن آن
می شود. کردستانی و مجدی ( 1386 ) به بررسی رابطه بین ویژگ یهای کیفی سود و هزینه سرمایه سهام
عادی شرکت پرداخته اند. یافته های آنان حاکی از تاثیر ویژگ یهای کیفی سود بر هزینه سرمایه سهام
عادی است. ثقفی و کردستانی( 1383 ) رابطه بین کیفیت سود و واکنش بازار به تغییرات سود نقدی را
مورد بررسی قرار دادند. یافتههای آنها نشان می دهد، بر مبنای کیفیت سود مبتنی بر پایداری سود،
واکنش بازار به افزایش سود نقدی شرکت ها بر خلاف پیش بینی، مثبت است و بر مبنای کیفیت سود و
جریانات نقدی عملیاتی، واکنش بازار به کاهش سود نقدی شرکت ها مطابق با پیش بینی مثبت است.
نوروش و همکاران ( 1386 ) در بررسی ویژگی های شرکت های هموارساز به این نتیجه رسیدند که
شرکت های هموارساز سود، سن بیشتر، عملکرد ضعیف تر و نسبت بدهی بالاتری نسبت به شرکت های
غیرهموارساز دارند. خواجوی و ناظمی ( 1384 ) در تحقیق خود دریافتند که میانگین بازده سهام
شرکت ها، تحت تاثیر میزان ارقام تعهدی و اجزای مربوط آن قرار نمیگیرند.
در این تحقیق جهت دستیابی به پاسخهای دقیقتر به دو مسئله یادشده در مقدمه تحقیق، 2 فرضیه
اصلی و 10 فرضیه فرعی طرح گردیده است. فرضیههای اصلی، پیرامون رابطه ابعاد شفافیت سود با
یکدیگر و رابطه بین شفافیت سود و وضعیت اقتصادی شرکت به صورت زیر ارائه می گردد.
فرضیه 1: بین ابعاد شفافیت سود رابطه معنی داری وجود دارد.
1-1 : بین کیفیت اقلام تعهدی و محافظه کاری سود رابطه معنی داری وجود دارد.
2-1 : بین کیفیت اقلام تعهدی و عدم هموارسازی سود رابطه معنی داری وجود دارد.
3-1 : بین کیفیت اقلام تعهدی و قابلیت پیش بینی سود رابطه معن یداری وجود دارد.
4-1 : بین محافظهکاری سود و عدم هموارسازی سود رابطه معن یداری وجود دارد.
5-1 : بین محافظهکاری سود و قابلیت پیش بینی سود رابطه معنی داری وجود دارد.
6-1 : بین عدم هموارسازی سود و قابلیت پیش بینی سود رابطه معنی داری وجود دارد.
12 فصلنامه بورس اوراق بهادار شماره 12 زمستان 89
فرضیه 2: بین شفافیت سود و وضعیت اقتصادی شرکت رابطه معنی داری وجود دارد.
1-2 : بین شفافیت سود شرکت های محدود در تامین مالی و سایرین تفاوت معنی داری وجود دارد.
2-2 : بین شفافیت سود شرکت های زیان ده و سایرین تفاوت معنی داری وجود دارد.
3-2 : بین شفافیت سود و ارزش شرکت رابطه معنی داری وجود دارد.
4-2 : بین شفافیت سود و نوسانات جریان های نقد عملیاتی رابطه معنی داری وجود دارد.
-3 روش تحقیق
-1-3 جامعه و نمونه آماری
به جهت دستیابی به صورت های مالی تهیه شده بر اساس استانداردهای حسابداری واحد (ایران) جامعه
آماری این تحقیق کلیه شرکتهایی می باشد که حداقل از ابتدای سال 1379 در بورس اوراق بهادار
پذیرفته شده تا پایان سال 11385 در آن حضور داشته و دوره مالی آن ها منتهی به پایان اسفند ماه باشد؛
طی سال های مزبور تغییر فعالیت یا تغییر سال مالی نداده باشد؛ جزء بانک ها و موسسات مالی نباشند؛
اطلاعات آنها در دسترس بوده و وقفه معاملاتی بیش از شش ماه در دوره زمانی تحقیق نداشته باشد. با
مد نظر قرار دادن محدودیتهای فوق اطلاعات تعداد 120 شرکت از نرم افزارهای رهآورد نوین و
SPSS تدبیرپرداز استخراج گردید. پس از جمع آوری اطلاعات، دادهها از طریق بسته نرمافزار آماری
مورد پردازش قرار گرفت.
-2-3 مدلهای تحقیق
این نوشتار از چهار معیار و مدل برای اندازه گیری شفافیت سود حسابداری بهره می برد. زیرا نقصان
در این چهار شاخص، موجب تضعیف رابطه گزارشهای عملکرد حسابداری با گزارشهای عملکرد
واقعی اقتصادی می شود. در ادامه، پس از ارایه آماره های توصیفی ابعاد یاد شده، مدل های مربوط به
هر یک از ابعاد شفافیت سود در این تحقیق، یعنی محافظه کاری سود، عدم هموارسازی سود، قابلیت
پیش بینی سود و کیفیت اقلام تعهدی، ارائه می گردد.
1. این پژوهش در ابتدای سال 87 انجام شده و تحت داوری بوده است.
بررسی ابعاد شفافیت سود حسابداری و رابطه آن با ویژگیهای شرکت در بورس …
13
جدول ( 1): آمار توصیفی ابعاد شفافیت سود
محافظه کاری سود عدم هموارسازی سود قابلیت پیش بینی سود کیفیت اقلام تعهدی
-1/155 -1/580 -2/850 -4/ کمینه 0343
0/547 0/841 0/989 5/ بیشینه 314
0/005 0/067 0/003 0/ میانگین 119
192/0 0/239 0/401 0/ انحراف معیار 689
-1-2-3 محافظه کاری سود
در این مقاله به پیروی از باتاچاریا و دیگران ( 2004 ) محافظه کاری سود در شرکت های مختلف با
درجه بندی اقلام تعهدی اندازه گیری م یشود. زیرا انتظار می رود به کارگیری رویه های حسابداری
محافظه کارانه برای محاسبه سود، به دلیل گنجاندن مقادیر بیشتری از زیان های اقتصادی نسبت به منافع
اقتصادی، منجر به اقلام تعهدی منفی گردد. بنابراین مقادیر کوچکتر اقلام تعهدی، محافظه کاری
بیشتری را منعکس می کند. مطابق با ادبیات گذشته، در این تحقیق از روش محاسباتی دچو و همکاران
که در زیر ارایه شده است، برای محاسبه اقلام تعهدی استفاده م یشود. (Dech, et al., 2002)
Acc = (ΔCA – ΔC) – (ΔCL – ΔSTD) – Dep
اقلام تعهدی سرمایه در گردش : Acc
جمع دارایی های جاری پایان دوره : CA
موجودی نقد پایان دوره :C
جمع بدهی های جاری پایان دوره :CL
تسهیلات مالی دریافتی کوتاه مدت پایان دوره : STD
هزینه استهلاک دوره :Dep
-2-2-3 عدم هموارسازی سود
به پیروی از لئوز و همکاران ( 2002 ) در این نوشتار برای محاسبه معیار عدم هموارسازی سود از تحلیل
همبستگی بین تغییر در اقلام تعهدی و تغییر در جریانات نقدی برای هر سال-شرکت استفاده م یشود.
ازآنجا که بخشی از هموارسازی سود پیامد ذاتی فرآیند حسابداری تعهدی است، به طور کلی انتظار
میرود این معیار منفی باشد. هرچه همبستگی پیشگفته منفیتر باشد، احتمالا موجب مخدوش نمودن
تصویر نوسانات در عملکرد اقتصادی شرکت شده و عدم شفافیت سود را منجر خواهد شد. بنایراین
بزرگتر، شفافیت سود بالاتری را نشان می دهد. β مقادیر 1
14 فصلنامه بورس اوراق بهادار شماره 12 زمستان 89
ΔAcc = β0 + β1ΔCFO +ε
اقلام تعهدی مدل قبل :Acc
جریان نقد عملیاتی دوره :CFO
معیار اندازه گیری عدم هموارسازی :β1
-3-2-3 قابلیت پیشبینی سود
محقیقن اشاره دارند که توانایی پیشبینی به صورت خاص، توانایی سودهای گذشته در پیشبینی
سودهای آتی است. با این وصف، انحراف معیار مقادیر خطای حاصل از رگرسیون سود هر دوره به
سود دوره قبل، به عنوان معیاری جهت اندازه گیری قابلیت پیشبینی سود حسابداری در نظر گرفته
می شود.
ΔAcc = β0 + β1ΔCFO +ε
اقلام تعهدی مدل 2 :Acc
جریان نقد عملیاتی دوره :CFO
معیار اندازه گیری عدم هموارسازی :β1
در این پژوهش از دادههای 4 ساله برای محاسبه انحراف معیار پیشگفته استفاده می شود. برای مثال
انحراف معیار مقادیر خطای سال 80 تا 83 ، به عنوان معیاری جهت اندازهگیری قابلیت پیشبینی سود
سال 83 استفاده م یگردد.
-4-2-3 کیفیت اقلام تعهدی
با کیفیت باید با (Acc) بیان می دارند که اقلام تعهدی (Dech, et al., دچو و همکاران ( 2002
دوره قبل، جاری و بعد توضیح داده شوند. از این رو خطاهای حاصل از (CF) جریانهای نقدی
برازش اقلام تعهدی بر جریانهای نقدی، به مفهوم عدم ارتباطِ بخشی از اقلام تعهدی به جریانات
نقدی میباشد. انحراف معیار این خطاها به عنوان معیاری جهت اندازهگیری میزان شفافیت سود اقلام
تعهدی در نظر گرفته می شود.
Acc=α +β1CFOt-1 +β2CFOt +β3CFt+1 +β4ΔSt +β5FAt+ε
اقلام تعهدی سرمایه در گردش مدل 2 :Acc
جریان های نقدی عملیاتی دوره :CFO
تغییرات درآمد فروش بین دو دوره :ΔSt
دارایی های ثابت پایان دوره :FA
بررسی ابعاد شفافیت سود حسابداری و رابطه آن با ویژگیهای شرکت در بورس …
15
ضریب (ΔS) با وارد نمودن متغیر کنترلی تغییر در درآمد فروش (McNicolz, امسی نیکلز( 2002
همبستگی این مدل را افزایش داده است. بنابراین در این تحقیق این متغیر نیز به عنوان متغیر کنترلی
وارد مدل می شود.
-5-2-3 شاخص ترکیبی شفافیت سود حسابداری
چون در ادبیات حسابداری دقیقا مشخص نیست که کدام یک از ابعاد شفافیت سود نقش با اهمیت
و با ایده گرفتن از ،(Biddle, et al,. تری را ایفا مینماید، با بسط روش بیدل و همکاران ( 2006
کاپلان و زینگالاس ( 1997 )، لامنت و همکاران ( 2001 )، باتاچاریا و همکاران
و نیز جهانخانی و کنعانی ( 1385 )، پس از محاسبه ارقام هر یک از (Bhattacharya, et al., 2004)
ابعاد شفافیت سود در این تحقیق، یعنی محافظهکاری سود، عدم هموارسازی سود، قابلیت پیشبینی
سود و کیفیت اقلام تعهدی (با توجه به مبنای نظری بالا و استفاده از مدلهای پیش گفته) این ابعاد در
یک شاخص ترکیبی جای داده شد.
روش ترکیب این موارد بدین صورت بود که ابتدا مقادیر حاصل از هر یک از ابعاد شفافیت سود،
به 5 دسته تقسیم شد(طبقات 20 درصدی-پنجک). پس از آن به کوچکترین ارقام(پنجک اولِ) هر یک
از مقادیر شاخص های محافظهکاری، کیفیت اقلام تعهدی و قابلیت پیشبینی عدد 5، پنجک دوم عدد
4 و … پنجک اول عدد 1 اختصاص داده شد. زیرا مقادیر کوچکتر حاصل از هر یک از مدلهای
پیشگفته، منعکس کننده میزان بالاتری از شفافیت سود میباشد. برخلاف سه بعد یادشده، چون مقادیر
کوچکتر حاصل از مدل عدم هموارسازی، نشاندهنده شفافیت کمتر سود میباشند به مقادیر
کوچکتر(پنجک اول) عدد 1، پنچک دوم عدد 2 و… پنجک پنجم عدد 5، اختصاص داده شد. در
نهایت پس از کدگذاری هر یک از مقادیر چنان که بیان گردید، امکان ترکیب آنها در یک شاخص
میسر گردید. حاصلجمع کدهای اختصاص داده شده برای هر شرکت نشان دهنده میزان شفافیت سود
5) و حداقل ×4) آن شرکت خواهد بود. بدیهی است بزرگترین رقم حاصلجمع، حداکثر م یتواند 20
1) باشد. به عبارت دیگر عدد 20 نشان دهنده بیشترین میزان شفافیت سود و عدد 5 نشان دهنده ×5)5
کمترین میزان شفافیت سود برای هر یک از شرکت ها خواهد بود.
KZ -6-2-3 شاخص محدودیت در تامین مالی
برای تمیز شرکت های محدود در تامین مالی از سایر واحدهای تجاری جهت آزمون نمودن یکی از
فرضیههای تحقیق، از شاخص محدودیت در تامین مالی کاپلان و زینگالاس که توسط تهرانی و
حصارزاده ( 1388 ) در مدل زیر بومی شده استفاده می شود.
KZIR= 17.330 -37.486C -15.216Div +3.394Lev -1.402MTB
16 فصلنامه بورس اوراق بهادار شماره 12 زمستان 89
متغیرها از چپ به راست، محدودیت در تامین مالی، مانده وجه نقد، سود تقسیمی، نسبت بدهی و
نسبت ارزش بازار داراییها به بدهی هاست. روش استفاده از این شاخص بدین ترتیب است که ابتدا
محاسبه م یشود. با مرتب کردن مقادیر KZ وارد نموده، مقدار KZ مقادیر واقعی را در معادله شاخص
از کوچکترین (پنجک اول) به بزرگترین (پنجک آخر) میتوان شرکت های موجود در پنجک چهارم
و پنجم را به عنوان محدودیت تامین مالی شناسایی نمود.
4. یافتههای تحقیق
-1-4 فرضیه اصلی اول تحقیق
هدف این تحقیق از به کارگیری چند سنجه مختلف شفافیت سود حسابداری، توجه به ابعاد مختلف
شفافیت سود و عدم سوگیری در نتایج تحقیق بوده است. بنابراین بررسی رابطه بین این ابعاد، می تواند
دانش بیشتر و دقیقتری را فراهم نماید. برای بررسی رابطه بین ابعاد شفافیت سود، از آزمون ضریب
همبستگی جزئی استفاده شده است. در این تحقیق از 12 متغیر کنترلی که در جدول 2 معرفی شده
است و همگی به ترتیب نزولی به صعودی از 1 تا 5 کد گذاری شده اند، جهت کنترل بسیاری از
عوامل شناخته شده یا پنهان، که ممکن است بر رابطه بین متغیرهای اصلی این تحقیق اثرگذار باشد
.(Biddle, et al,. استفاده شده است ( 2008
همانطور که جدول 2 نشان م یدهد سطح معن یداری بین کیفیت اقلام تعهدی و محافظهکاری
1]. این یافته حاکی از – 0 رابطه معن یدار و منفی را سطح خطای 10 % نشان داد [تایید فرضیه 1 / سود 062
آن است که احتمالا نوسان کمتر در مقادیری از اقلام تعهدی که توسط جریانات نقدی و فروش
توضیح داده نمی شود(کیفیت بالاتر اقلام تعهدی) با مقادیر بزرگتر اقلام تعهدی(عدم محافظه کاری)
همراه می باشد.
بررسی رابطه بین کیفیت اقلام تعهدی و عدم هموارسازی سود نیز نشان داد که رابطه معنی دار و
2]. این بدان – منفی بین کیفیت اقلام تعهدی و عدم هموارسازی سود وجود دارد [تایید فرضیه 1
معناست که هموارسازی سود در شرکت هایی که دارای کیفیت پایین تر اقلام تعهدیاند کمتر
میباشد. به بیان دیگر هر چه قدر اقلام تعهدی کیفیت پایینتری داشته باشد، هموارسازی ناشی از
فرآیند حسابداری تعهدی پایینتر است.
علاوه بر این، آزمون معن یداری رابطه بین کیفیت اقلام تعهدی و قابلیت پیشبینی سود، نشان داد
3]. این – که بین دو سنجه شفافیت سود مزبور رابطه معنی دار و مثبتی وجود دارد [تایید فرضیه 1
بررسی ابعاد شفافیت سود حسابداری و رابطه آن با ویژگیهای شرکت در بورس …
17
معنی داری بدین مفهوم است که کیفیت بالاتر در اقلام تعهدی با قابلیت بالاتر پیش بینی سود ارتباط
دارد.
5 معن یداری رابطه محافظه کاری با عدم هموارسازی سود و قابلیت – 4 و 1 – آزمون فرضیات 1
پیشبینی سود را تایید ننمود.
با این وجود، آزمون معنی داری رابطه بین عدم هموارسازی سود و قابلیت پیش بینی حاکی از آن است
6]. به عبارت دیگر هموارسازی بیشتر – که رابطه معن یدار و منفی بین آن ها وجود دارد[تایید فرضیه 1
در شرکت ها با افزایش قابلیت پیشبینی در سود مقارن می باشد.
جدول ( 2): بررسی رابطه بین ابعاد شفافیت سود در این تحقیق – آزمون ضریب همبستگی جزئیالف
کیفیت اقلام تعهدی
قابلیت پیش بینی
سود
عدم هموارسازی
سود
محافظه کاری سود
ρ = آماری: 0 H فرضیه 0
-0/124
0/062
-0/059
0/379
0/051
0/446
1 ب
0 ج محافظه کاری سود
-0/277
0/000
-0/280 د
0/000
1
0
عدم هموارسازی سود
0/553
0/000
1
0
قابلیت پیش بینی
1
0
کیفیت اقلام تعهدی
که به ترتیب موید ارزش دفتری دارایی Loss،Div،C/FA،CFO/S،Lev،FA/TA،SD CFO،ROA،ROAt-1،OP/TA،MTB،logTA : الف) متغیرهای کنترلی
ها، نسبت ارزش بازار به دفتری دارایی ها، سود عملیاتی، بازده دارایی های در دوره قبل، بازده دارایی ها، نوسانات جریان های نقدی، دارایی ثابت، نسبت بدهی به حقوق
% صاحبان سهام و متغیرهای دو ارزشی سود تقسیمی و زیان شرکت ب) همبستگی بین متغیرها ج) سطح معنی داری(پی ولیو) د) ضرائبی که حداقل در سطح خطای 10
معنی دارند، برجسته شده اند.
-2-4 فرضیه اصلی دوم تحقیق
فرضیه اصلی دوم تحقیق جهت بررسی رابطه بین شفافیت سود حسابداری شرکت های پذیرفتهشده در
بورس اوراق بهادار تهران و وضعیت اقتصادی آنها طرح گردیده است. محدودیت تامین مالی، زیان
دهی، ارزش شرکت و نوسانات در جریانهای نقدی عملیاتی، از جمله مولفههایی است که در این
تحقیق برای بررسی و مداقه در فرضیه اصلی دوم، استفاده شده است. همانطور که جدول 3 نشان
18 فصلنامه بورس اوراق بهادار شماره 12 زمستان 89
می دهد که برای بررسی و آزمون فرضیههای فرعیِ فرضیه اصلی دوم تحقیق، از آزمون مقایسه میانگین
دو جامعه، آزمون ضریب همبستگی جزئی و رگرسیون آماری با در نظر گرفتن متغیرهای کنترلی
استفاده شده در آزمون فرضیه اصلی اول، به کار رفته است. علت استفاده از رگرسیون آماری، بررسی
رابطه بین علت و معلول میباشد. به بیان دیگر رابطه بین شفافیت سود حسابداری و ارزش شرکت با
و ارزش شرکت در سال t یک سال تاخیر بررسی شده است (رابطه بین شفافیت سود حسابداری سال
در بررسی وجود تفاوت معنی دار بین شفافیت سود حسابداری شرکت های محدود در تامین .(t+1
مالی و شرکت های زیان ده با سایرین، از آزمون مقایسه میانگین دو جامعه استفاده شده است.
نتایج حاصل از آزمونِ وجود تفاوت معنیدار بین شفافیت سود حسابداری شرک تهای محدود در
0، نشان دهنده / 0 و 007 / تامین مالی و شرک تهای زیان ده با سایرین، یعنی سطوح معن یداری 025
2]. بررسی مقادیر حد بالا و حد پایین – 1 و 2 – وجود تفاوت معن یدار بین آنها می باشد[تایید فرضیه 2
حاصل از آزمون مقایسه میانگین دو جامعه حاکی از آن است که در سطح خطای 5%، شفافیت سود
حسابداری شرکت های محدود در تامین مالی نسبت به سایر شرکت ها و همچنین شفافیت سود
حسابداری شرکت های زیان ده نسبت به سایر شرکت ها کمتر میباشد. تمیز شرکت های محدود در
بیان شد، از طریق KZ تامین مالی از سایرین، همانطور که در قسمت شاخص محدودیت در تامین مالی
و ایجاد متغیر دو ارزشی محدودیت در تامین مالی، صورت گرفته است. شرکت های KZ شاخص
محدود در تامین مالی مورد آزمون، 24 % کل شرکت های نمونه را تشکیل دادهاند. شرکت های زیان ده
نیز با استفاده از یک متغیر دو ارزشی و مشابه با آزمون فرضیه معنی داری رابطه بین شفافیت سود و
شرکت های محدود در تامین مالی، در تحلیلات آماری منظور شده است. تعداد شرک تهای زیان ده
مورد آزمون نیز 19 % تعداد کل شرکت های نمونه بوده است.
3 به بررسی رابطه بین شفافیت سود حسابداری با ارزش شرکت در یک دوره بعد – آزمون فرضیه 2
ضریب ارزش شرکت در مدل P-Value می پردازد. همانطور که جدول 4 نشان م یدهد آماره
0 می باشد که نشان دهنده عدم معنی داری رابطه بین شفافیت سود و ارزش شرکت / رگرسیونی 802
مدلهای رگرسیونی حاکی از معنی داری آنها است که به سبب رد F 3]. آزمون – می باشد [رد فرضیه 2
فرضیات مربوط به این مدل ها از ارائه آنها نیز اجتناب م یگردد. بررسی مفروضات رگرسیونی حاکی
از مناسب بودن مقادیر آماره دوربین واتسن در کلیه مدلها، دارا بودن خطاها از توزیع نرمال با میانگین
صفر و مناسب بودن آزمونهای هم خطی میباشد. البته به علت استفاده از متغیرهای کنترلی فراوان،
بررسی ابعاد شفافیت سود حسابداری و رابطه آن با ویژگیهای شرکت در بورس …
19
وجود میزانی از هم خطی در بین مدل ها منطقی است با این حال کنار گذاشتن برخی از متغیرها و یا
استفاده از لگاریتم متغیرها جهت رفع هم خطی نسبی، در نتایج تحقیق بی تاثیر ارزیابی گردید.
جدول( 2): بررسی رابطه بین شفافیت سود و وضعیت اقتصادی شرکت- آزمون مقایسه میانگین دو جامعه و رگرسیون
آماری و آزمون ضریب همبستگی جزیی
شماره
متغییرهای اصلی
روش آماری یا مدل
رگرسیونی
فرضیه
H آماری 0
P-Value
نتیجه
(∗ : تایید فرضیات تحقیق =
رد فرضیات آماری
1-2
شفافیت سود شرکت های
محدود در تامین مالی و
شفافیت سود سایر شرکت ها
تست t آزمون
مقایسه میانگین دو جامعه
0.025 μFC= μNFC
∗
تایید وجود تفاوت
معنی دار بین شفافیت سود
شرکت های محدود در
تامین مالی و
شفافیت سود سایر
شرکت ها سایرین
2-2
شفافیت سود شرکت های زیان
ده و شفافیت سود سایر
شرکت ها
تست- t آزمون
مقایسه میانگین دو جامعه
0.007 μL = μNL
تایید وجود تفاوت
معنی دار بین شفافیت سود
شرکت های زیان ده
شفافیت سود سایر
شرکت ها
Trans=β0+β1MVOFt+ 3-2 شفافیت سود و ارزش شرکت 1
β1 = 0 + …. 0.802
رد وجود ارتباط معنی دار
بین شفافیت سود و ارزش
شرکت در یک دوره بعد
4-2
شفافیت سود و نوسانات
جریان نقد عملیاتی شرکت
آزمون ضریب همبستگی
جزیی
0.196 Ρ 0=
رد وجود ارتباط معنی دار
بین شفافیت سود و
نوسانات جریانهای
نقدعملیاتی شرکت
4 به بررسی رابطه بین شفافیت سود حسابداری و نوسانات جریانهای نقدی شرکت – آزمون فرضیه 2
0، حاکی از / می پردازد. مقدار سطح معن یداری آزمون ضریب همبستگی جزئی بین این دو متغیر، 196
عدم وجود ارتباط آماری معنی دار بین شفافیت سود حسابداری و نوسانات جریانهای نقد عملیاتی می
.[4- باشد [رد فرضیه 2
20 فصلنامه بورس اوراق بهادار شماره 12 زمستان 89
-3 تحلیل حساسیت -4
نگارندگان تحقیق با کدگذاری ابعاد شفافیت سود از 1 تا 5، به تجمیع و ترکیب ابعاد شفافیت سود در
یک شاخص، مبادرت ورزیدهاند. در آنالیز حساسیت این تحقیق با کدگذاری دو ارزشی( 0 و 1) با
استفاده از میانههای ابعاد، مشابه بعضی از تحقیقات مانند باتاچاریا و همکاران
انجام شده است مجدداً فرضیات آزمون گردید. به طور کلی نتایج (Bhattacharya, et al., 2004)
حاصل از آزمون مجدد حاکی از عدم تغییر با اهمیت در نتایج این تحقیق می باشد. تنها تغییر در مورد
معنی داری حاصل از آزمون فرضیات مجدد، مربوط به رابطه بین کیفیت اقلام تعهدی و محافظهکاری
میباشد که بر خلاف قبل به لحاظ آماری معنی دار نبود.
-5 نتیجه گیری و پیشنهادها
این تحقیق به بررسی شفافیت حسابداری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
پرداخت. معیار شفافیت در این تحقیق، حاصل تجمیع و ترکیب چهار بعد شفافیت شامل کیفیت اقلام
تعهدی، محافظه کاری سود، عدم هموارسازی سود و قابلیت پیش بینی سود بود. بررسی شفافیت سود
در دو حوزه، رابطه بین ابعاد شفافیت سود و رابطه بین شفافیت سود و وضعیت اقتصادی شرکت با
طرح 10 فرضیه انجام شد. نتایج حاصل از بررسی شفافیت سود در حوزه اول، نشان داد که بین کیفیت
اقلام تعهدی و محافظه کاری سود، کیفیت اقلام تعهدی و عدم هموارسازی سود، و بالاخره عدم
هموارسازی سود و قابلیت پیش بینی سود رابطه معکوس و بین کیفیت اقلام تعهدی و قابلیت پیش بینی
سود رابطه مستقیمی وجود دارد. با این حال رابطه محافظهکاری با عدم هموارسازی سود و قابلیت
پیشبینی سود به لحاظ آماری تایید نگردید. شواهد تحقیق امسی نیکلز ( 2002 ) نیز حاکی از وجود
رابطه مثبت بین کیفیت اقلام تعهدی و قابلیت پیش بینی سود میباشد. البته نتایج این تحقیق، با شواهد
در مورد وجود رابطه معکوس بین (Bhattacharya, et al., پژوهش باتاچاریا و همکاران ( 2003
محافظه کاری سود و عدم هموارسازی سود مطابقت ندارد. اگرچه یافته های مقاله حاضر نشان گر
عدم رابطه معنیدار بین محافظهکاری سود و قابلیت پیشبینی سود میباشد، ولی بر اساس جدول 2
وجود رابطه معکوس مطابق آن چه در تحقیق پاییک و همکاران ( 2007 ) وجود دارد، به چشم
میخورد. این ارتباطات می تواند مورد توجه تحقیقات آتی نیز قرار گیرد. بعلاوه ارتباطات مستقیم و
معکوس هر یک از معیارهای مزبور می تواند علت تفاوت در نتایج بعضی از تحقیقات پیرامون
ویژگی های کیفی سود را توجیه نماید. آزمون فرضیات مربوط به بررسی رابطه بین شفافیت سود و
وضعیت اقتصادی شرکت، حوزه دوم، نشان داد که تفاوت در شفافیت سود حسابداریِ شرکت های
بررسی ابعاد شفافیت سود حسابداری و رابطه آن با ویژگیهای شرکت در بورس …
21
محدود در تامین مالی و همچنین شرکت های زیان ده نسبت به سایر شرکت ها به لحاظ آماری معن یدار
میباشد. به بیان دقیقتر شرکت های دارای محدودیت در تامین مالی و شرکت های زیان ده نسبت به
سایر شرکت ها شفافیت سود حسابداری کمتری دارند. در این حوزه ارتباط بین شفافیت سود
حسابداری و ارزش شرکت، در یک دوره بعد، معنی دار نبود. به سرمایهگذاران، مشاوران و
تحلیلگران مالی پیشنهاد م یگردد که عامل کیفیت گزارشگری مالی در همه ابعاد خود به عنوان یک
عامل تاثیرگذار بر تصمیمات سرمایهگذاری مورد توجه قرار گرفته و در ارایه مشاوره و یا اخذ تصمیم
نهایی مورد استفاده واقع گردد. زیرا همانطور که بیان گردید برخی از ابعاد کیفیت گزارشگری مالی،
رابطه معکوسی با یکدیگر دارند و همه این موارد پیامدهای اقتصادی خص خود را دارند. بدیهی است
که عدم توجه کافی به شفافیت باعث عدم توجه به قدرت گزارشات مالی در انعکاس رویدادهای مالی
خواهد شد.
22 فصلنامه بورس اوراق بهادار شماره 12 زمستان 89
منابع و ماخذ:
1. ابراهیمی کردلر، علی؛ محمد آبادی، مهدی؛ حصارزاده؛ رضا ( 1387 )."بررسی رابطه بین تضاد
منافع سهام داران- اعتباردهندگان با محدودیت در تامین مالی و توزیع سود". فصلنامه اوراق بهادار.
. شماره 4. صص 65 تا 90
2. تهرانی، رضا؛ رضا، حصارزاده. ( 1388 )."نقش جریان های نقدی آزاد و محدودیت در تامین مالی
. بر بیش سرمایه گذاری و کم سرمایه گذاری".تحقیقات حسابداری، شماره 4، تابستان 1388
3. ثقفی، علی؛ فدایی، حمیدرضا. ( 1386 )."گزینش مدلی کارآمد برای پیش بینی جریانهای نقدی بر
اساس مقایسه مدل های مربوط در بورس اوراق بهادار تهران". فصلنامه بررسیهای حسابداری و
. حسابرسی، شماره 50 ، صفحه 3 تا 24
4. ثقفی، علی؛ هاشمی، سید عباس. ( 1383 )."بررسی تحلیلی رابطه بین جریان های نقدی عملیاتی و
اقلام تعهدی، ارایه مدلی برای پیش بینی جریانهای نقدی عملیاتی". فصلنامه بررسیهای حسابداری
و حسابرسی، شماره 38 ، صص 29 تا 52
5. جهانخانی، علی؛ کنعانی امیری، منصور. ( 1385 )."ارائه مدل میزان مخارج سرمایه ای در شرکت
های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از اطلاعات حسابداری". دوماهنامه
. دانشور رفتار، شماره 17 ، صفحه 57 تا 86
6. حیدری کردزنگنه، غلامرضا؛ عالی پور، زهره. ( 1386 )."مهندسی فرهنگ خصوصی سازی".
تهران: پندارفارس.
7. رساییان، امیر؛ حسینی، وحید. ( 1387 )."کیفیت اقلام تعهدی و هزینه سرمایه". فصلنامه بررسی های
. حسابداری و حسابرسی، شماره 53 ، صص 67 تا 82
8. کردستانی، غلامرضا؛ مجدی، ضیاءالدین. ( 1386 )."بررسی رابطه بین ویژگی های کیفی سود و
هزینه سرمایه سهام عادی". فصلنامه بررسی های حسابداری و حسابرسی، شماره 48 ، صفحه 85
. تا 104
9. مدرس، احمد؛ حصارزاده؛ رضا. ( 1387 )."کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری".
. فصلنامه اوراق بهادار. شماره 2. صص 87 تا 103
10 . مشایخ، شهناز؛ اسماعیلی،مریم.( 1385 )."بررسی رابطه بین کیفیت سود و برخی از جنبه های
اصول راهبردی در شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران". فصلنامه بررسی های حسابداری
. و حسابرسی، شماره 45 ، صفحه 25 تا 44
بررسی ابعاد شفافیت سود حسابداری و رابطه آن با ویژگیهای شرکت در بورس …
23
تهران: ."SPSS 11 . مومنی، منصور؛ فعال قیومی، علی.( 1386 )."تحلیل های آماری با استفاده از
کتاب نو.
12 . مهرانی، کاوه؛ عارف منش، زهره.( 1387 )."بررسی هموارسازی سود در شرکت های پذیرفته
، شده در بورس اوراق بهادار تهران". فصلنامه بررسی های حسابداری و حسابرسی، شماره 51
. صفحه 37 تا 56
١٣ . مهرانی، کاوه؛ حصارزاده، رضا. ( 1388 )."کیفیت حسابداری و سطح انباشت وجوه نقد".
. فصلنامه اوراق بهادار. شماره 5. صص 105 تا 127
14. Barth, M., Y. Konchitchki, and W. Landsman, (2006),"Cost of capital and
financial statement transparency". Working paper Stanford University, Palo
Alto, CA.
15. Beatty، Anne.Liao، Scott.Webber، J. (2007),"The Effect of Private
Information and Monitoring on the Role of Accountin Quality in
Investment Decisions".www.TDP.com
16. Bhattacharya, N., H. Desai, and K. Venkataraman, (2007),"Earnings quality
and information asymmetry: evidence from trading costs, working paper".
Working Paper.
17. Bhattacharya،U.،H.Daouk،and M.Welker.(2003).The world price of
earnings opacity. The Accounting Review 78 (3), Pp: 641-678
18. Biddle، G. Hilary G. (2006)."Accounting Quality and Firm-Level Capital
Investment".The Accounting Review، 81، Pp: 963-982.
19. Biddle،G.،Hilary،G.،Verdi،R. (2008),"How Does Financial Reporting
Quality Improve Investment Efficiency?". Working Paper
20. Bushman، R، Piotroski.J and Smith. A (2001),"What Determines Corporate
Transparency?" First draft، September 2001. www.SSRN.com
21. Damodaran ،A.(2006), The Value of Transparency and the Cost of
Complexity.Working paper
22. Dechow، P.، Dichev، I. (2002),"The quality of accruals and earnings: The
role of accrual estimation errors". The Accounting Review 77 Supplement،
Pp: 35-59
23. Dongmei،L. (2006), Financial Constraints، R&D Investment، and Stock
Returns: Theory and Evidence.The Wharton School، University of
Pennsylvania،Working paper.
24. Francis, J., R. LaFond, P. M. Olsson, and K. Schipper, 2005, The market
pricing of accruals quality, Journal of Accounting and Economics 39, 295
25. McNichols، M.، (2002)."Discussion of the quality of accruals and earnings:
the role of accrual estimation errors". The Accounting Review 77، Pp: 61-
69.
26. Nathan، S(2007)."Do Firms Strategically Manage the Timing and
Transparency of Accounting Restatement Disclosures?". www.SSRN.com
24 فصلنامه بورس اوراق بهادار شماره 12 زمستان 89
27. Naurin ،D. Fellow ،M. C، And Schuman ،R(2006),"Transparency،
Publicity، Accountability – The missing links". Centre for Advanced
Studies، European University Institute; E-Mail: daniel.naurin@iue.it
28. Paek, W., Chen, L., and Sami, L. (2007),"Accounting Conservatism,
Eearning Persistance and Multiples on Earning". Working paper, SSRN
Working Paper Series.
29. Schipper،K. Vicent،L. (2003),"Earning Quality". Accounting Horizon Pp:
17.97 110
30. Sharp،N. (2007),"Do Firms Strategically Manage the Timing and
Transparency of Accounting Restatement Disclosures?" www.SSRN.com
31. Stein, J.,(2003),"Agency, information and corporate investment". in
Handbook of the Economics of Finance, edited by George Constantinides,
2003, Pp: 111-165.
32. Teruel, P., J.Solano, (2009),"Accruals quality and corporate cash holdings".
Accounting and Finance 49, Pp: 95-115.
33. Verdi، R. (2006),"Financial Reporting Quality and Investment Efficiency".
M.I.T. Working Paper.
34. Wolk, H. J, Dodd. Tearney, M. (2006), Accounting Theory. Thomson__