مبانی نظری وپیشینه تحقیق فیزیولوژی بسکتبال، اسیدلاکتیک، ضربان قلب بالا، دقت و کنترل
فصل دوم: پیشینه پژوهش
مقدمه 12
مبانی نظری پژوهش 12
فیزیولوژی بسکتبال 12
حداکثر اکسیژن مصرفی 14
اسید لاکتیک در تمرینات بسکتبال 15
میزان درک فشار 16
انباشتگی اسید لاکتیک 16
سرعت دفع اسید لاکتیک 17
کنترل اسید لاکتیک هنگام فعالیت 17
مفهوم خستگی و مفهوم غلظت لاکتات خون بالا 18
مفهوم ضربان قلب بالا 24
مفهوم فشار خون بالا 25
مفهوم دقت 26
مقدمه
این فصل شامل مبانی نظری و پیشینه پژوهش می باشد که در آن مواردی چون فیزیولوژی بسکتبال، اسیدلاکتیک، ضربان قلب بالا، دقت و کنترل بحث می شود و در ادامه به پژوهشهای قبلی انجام شده داخلی و خارجی در رابطه با اثرات غلظت لاکتات خون پرداخته می شود. آن چیزی که بیشتر جلب توجه می کند نبود پژوهشهای داخلی در رابطه با اثر غلظت لاکتات خون و ضربان قلب و فشار خون بالا بر روی دقت پرتاب آزاد است که نیاز بیشتر به پژوهش در مورد آن ضروری است. از آن مهم تر نیز نبود پژوهش یا کمبود آن در منابع خارجی است که فقط در رابطه با پاس بسکتبال و آنهم در ارتباط با خستگی ناشی از شرایط بازی، در پاس بسکتبال است. ضرورت و اهمیت پژوهش در زمینه بسکتبال نیز اهمیت خاص دارد چراکه یکی از بازیهای پر طرفدار ومهیج در دنیا است و نتایج آن نیز به همان نسبت اهمیت دارد، حال اگر بازی به شرایط بحرانی در دقایق پایانی برسد و نتیجه دو تیم به پرتاب آزاد منتهی شود،پرتاب گل موفق ویا ناموفق بازیکنان سرنوشت ساز خواهد بود،بدین لحاظ مهم است که مربیان و تمرین دهندگان مطلع باشند که تمرین پرتاب آزاد در شرایط سخت بدنی چقدر میتواند در نتیجه بازی موثر باشد از این طریق مربی
می تواند استراتژی بازی را تعیین کند.
مبانی نظری تحقیق
فیزیولوژی بسکتبال
بسکتبال از جمله ورزش هایی که به هر سه روش انرژی دستگاه، (ATP-PC)، دستگاه گلیکولیتیک، دستگاه هوازی وابسته است و نیاز به انرژی پس از مسابقه به حداکثر میرسد. لازمه دقت و تمرکز بسکتبالیست تامین سوخت مورد نیاز در عضله ی درگیر بنا به نوع حرکت ویژه در طول مسابقه است. تفوق دستگاه های فیزیولوژیک در بسکتبال پیچیده است زیرا، مسابقه ممکن است در چهار کوآرتر 10 دقیقه ای طول بکشد. و یا حتی به وقت اضافه کشیده شود چون در بسکتبال مساوی وجود ندارد. میانگین هزینه انرژی بسکتبال در یک دقیقه 11 کیلوکالری است و این مقدار در بین ورزشها دارای هزینه انرژی بالایی است.
بررسی انجام شده نشان میدهد که هزینه انرژی مصرفی ممکن است به 660 کیلوکالری در ساعت برسد. (8) دفع انرژی روزانه در هر کیلوگرم وزن بدن 93/67 کالری با وزن متوسط 75 کیلوگرم و مقدار خالص انرژی مصرفی مورد نیاز روزانه برپایه انرژی ضروری محاسبه شده، 5100 کیلوکالری ومقدار انرژی فیزیولوژیکی روزانه با 10 درصد انرژی اضافی 5610 کیلوکالری می باشد(8).
ماده اصلی تامین کننده انرژی مورد نیاز بدن بسکتبالیست مولکول ATP است که می بایست از مواد غذایی کربوهیدرات، پروتئین و چربی موجود در بدن تامین گردد. به بیان دیگر دستگاه های تامین انرژی هوازی و بی هوازی هستند که ATP مورد نیاز بدن را از متابولیسم این سه ماده اصلی غذایی تامین می کنند.
دستگاه بی هوازی خود به دو دستگاه فسفاژن (ATP-PC) و اسید لاکتیک تقسیم می شود. در حالت عادی مقدار محدودی از مولکول ATP و کراتین فسفات در سلول های عضلانی وجود دارند که برای تولید انرژی زیاد و ناگهانی، نیازی به صرف وقت و طی مراحل متابولیسم ندارند. با ادامه یافتن فعالیت شدید ورزشی با زمان بیش از 10-20 ثانیه دستگاه بی هوازی اسید لاکتیک شروع به کار میکند. در این دستگاه طی چند سری فعالیت های، بیوشیمیایی پیچیده مولکولهای گلوکز شکسته و تولید ATP می کنند. در این دستگاه به علت عدم وجود اکسیژن کافی، مولکولهای کربوهیدرات به طور ناقص می سوزند و حاصل این فرآیند علاوه بر تولید انرژی، مقادیری اسید لاکتیک نیز خواهد بود. نکته حائز اهمیت این است که در این دستگاه فقط مولکول های کربوهیدرات قابل استفاده هستند. هرچه فعالیت بیشتر باشد، کربوهیدرات اهمیت بیشتری پیدا می کند. مواد قندی در بدن تبدیل به مولکول های گلیکوژن شده و در سلولهای عضلات و کبد ذخیره می شوند. بسکتبالیست که در آستانه مسابقات قرار دارند نباید ذخایر گلیکوژنی بدن خود را کاهش دهند. این باعث افت بدن و خستگی زود هنگام و کاهش دقت آنها می شود. به دنبال شروع فعالیت دستگاه اسیدلاکتیک این ماده در سلول های عضلانی ترشح و سپس در جریان خود دیده می شود از طرفی دستگاه های کنترل و تصفیه بدن شروع به دفع این ماده اسیدی از خون می کنند. در ادامه فعالیت سنگین تجمع اسید لاکتیک در عضلات و خون به تدریج افزایش یافته به مراتب بیشتر از میزان دفع آن می شود که ادامه این روند به شدت به محیط سلول های عضلانی و جریان خون را که در حالت عادی کمی قلیایی هستند به سمت اسیدی شدن هدایت می کند(3).
شدت ورزش تعیین می کند که کدام سوخت به منظور فراهم آوردن انرژی برای در عضله حال فعالیت استفاده میگردد. زمانی که شدت تمرین بالا می رود بدن بیشتر به گلیکوژن عضله و گلوکز پلاسما متکی می شود میزان کربوهیدرات مصرف شده در طول تمرین به وضعیت مشخص بستگی دارد. ورزشکاران حرفه ای بدلیل تراکم میتوکندری های گسترش یافته و تراکم بالای آنزیم اکسیداسیونی نسبت به افراد غیر ورزشکار چربی بیشتری می سوزانند و انتقال اسیدهای چرب به میتوکندری ممکن است تقویت گردد. ورزشکاران حرفه ای در تمرین سنگین دارای مقدار کمتری از کاتکولامین های درحال گردش می باشند. این سازش پذیری به همراه تراکم مویرگی و افزایش در تری گلیسرید بین ماهیچه ای، انتقال اکسیژن را تقویت می کنند (4).
همه فعالیتهای سرعتی که بین 1 تا 2 دقیقه به طور می انجامد، نیاز زیادی به دستگاه گلیکولیتیک دارند و سطح اسید لاکتیک عضله می تواند از یک میلی مول در هرکیلوگرم عضله در حال استراحت، به بیش از 25 میلی مول در هر کیلوگرم عضله برسد. اسیدی شدن تارهای عضلانی و در پی آن اختلال در عملکرد آنزیم های گلیکولیتیک از تجزیه بیشتر گلیکوژن جلوگیری می کند. علاوه بر این، حضور اسید ظرفیت پیوند کلسیمی تارهای عضلانی را کاهش میدهد و از انقباض عضلانی جلوگیری میکند. میزان انرژی مصرفی یک تار عضلانی در جریان ورزش می تواند 200 برابر بیشتر از حالت استراحت باشد. بنابراین دستگاههای ATP-PCR و گلیکولیتیک نمی توانند به تنهایی همه انرژی مورد نیاز بدن را فراهم سازند. بدون وجود دستگاه انرژی دیگری، ظرفیت ورزشی انسان ممکن است تنها به چند دقیقه محدود شود(10).
تولید هوازی ATP در درون اندامکهای سلولی ویژه ای بنام میتوکندری صورت می گیرد. در عضلات میتوکندری ها نزدیک تارچه های عضلانی هستند و در سرتاسر سارکوپلاسم پراکنده می باشند. در جریان بازی بسکتبال که گاهی به 60 دقیقه فعال می کشد و بعلاوه به فعالیتهای مابین کوآرترهای بازی برای تولید مداوم نیرو بدن نیاز دسترسی یکنواخت به انرژی است. بر خلاف تولید ATP به روش بی هوازی، دستگاه هوازی انرژی بسیار زیادی تولید می کند، بنابراین در فعالیتهای طولانی، متابولیسم هوازی روش اصلی تولید انرژی است. این دستگاه، به توانایی بدن برای تحویل اکسیژن به عضلات فعال بستگی دارد(10).
حداکثر اکسیژن مصرفی
شاخصی که معمولاً برای آمادگی جسمانی ورزشکاران به کار میرود حداکثر اکسیژن مصرفی Vo2 Max. مصرف اکسیژن Vo2 برابر است با حاصل ضرب تفاوت بازده قلبی و اختلاف اکسیژن خون سرخرگی و سیاهرگی است. از این رو بازتاب متغیرهای فیزیولوژیک، مرکزی و محیطی است. اندازه های حجم ضربه ای و تفاوت اکسیژن خون سرخرگی و سیاهرگی بسیار تهاجمی بوده و از لحاظ اخلاقی توجیه آن برای تعیین حداکثر Vo2 امر مشکلی می باشد. اما مصرف اکسیژن و متغیرهای مربوط می توانند از طریق گرماسنجی مستقیم مواد غذایی تعیین شوند. این عامل شامل اندازه گیری تهویه ریوی،مقایسه ی دی اکسید کربن بازدم شده و غلظت های اکسیژن می باشد. در طول آزمایش افزایشmax Vo2 اساساً دارای رابطه خطی با افزایش بازده انرژی می باشد، از این رو با نشان دادن این امر که Vo2max بدست آمده، سرانجام به یک نقطه ای میرسد که در آن علیرغم افزایش بازده انرژی، مصرف اکسیژن افزایش پیدا نمی کند، در این صورت اکسیژن مصرفی ممکن است کاهش پیدا کند.max Vo2 یک مشخصه ثابت در فرد می باشد در نتیجه انواع فشارهای فیزیکی اعم از کاهش خون، جذب آب متوسط تا شدید (500 میلی لیتر)، دمای بسیار زیاد، تب گرمازا و گرسنگی شدید تنها 2 تا 3 درصد کاهش و یا تحت تاثیر آنها قرار نمی گیرد. اما این فشارها بر روی ضربان قلب و حجم ضربه ای اثر می گذارد (9).
علاوه بر Vo2max، ویژگی های اختصاصی میوکارد نیز، یک عامل مهم و تعیین کننده جهت شرکت در ورزش ها می باشد، تحقیقات نشان میدهند که ضخامت دیواره بطن چپ بسکتبالیست ها در مقایسه با غیر ورزشکاران یا ورزشکارات استقامتی بیشتر می باشد، که این ناشی از فعالیتهای قدرتی آنها در مواجهه با شرایط بازی است.
اسیدلاکتیک درتمرینات بسکتبال
اسید لاکتیک فرآورده نهایی گلیکولیز بی هوازی است که از تجزیه ناقص گلیکوژن حاصل می شود و یکی از عوامل خستگی، در فعالیت شدید و کوتاه مدت است. بسکتبال از جمله ورزش هایی است که به هر دو دستگاه انرژی هوازی و بی هوازی وابسته است و البته انرژی غالب آن دستگاه بی هوازی است (80%) ماده مغذی اصلی مورد استفاده در تامین انرژی بسکتبال، ظاهراً مخلوطی از چربی و کربوهیدرات است که هرچه شدت فعالیت بیشتر می شود کربوهیدرات اهمیت حیاتی تری پیدا می کند. در فعالیت های مسابقه ای بسکتبال گلیکوژن عضله پهن جانبی کاهش می یابد این کاهش در همه انواع تار عضله اتفاق می افتد و می توان گفت که بسکتبال هر دو نوع تارکند تنش (اکسایشی) و تندتنش (گلیکولیتیک) رابکار می برد. بنابراین گلیکوژن عضله، در خلال دوره بازیافت بین مسابقات، می تواند دوباره سازی شود(26).
مطالعات نشان میدهد که بسکتبالیست های حرفه ای و قهرمان احتمالاً تحمل اسیدلاکتیک بیشتری در مقایسه با بسکتبالیست های دیگر دارند(5).
یکی از روش هایی که می توان میزان غلظت لاکتات را اندازه گرفت، اندازه گیری خون پس از ورزش شدید در تمرین بی هوازی است و وجود لاکتات به طور قطع وقوع گلیکولیز بی هوازی را خاطر نشان می سازد. اما کمیت موجود در خون، احتمالاً نمی تواند شاخص دقیقی از کمیت لاکتات تولید شده توسط عضله باشد و به همین دلیل است هنگامی که لاکتات، عضله را ترک می کند مقداری از آن متابولیزه می شود و این احتمال وجود دارد که تغییر پذیری گوناگون در خصوص فضای رقیق شدن لاکتات وجود داشته باشد و تعیین این که چه زمانی تعادل رخ می دهد دشوار است(6).
میزان درک فشار
مطالعاتی که به تازگی انجام شده اند رابطه قوی بین تلاس و پاسخ غلظت لاکتات خون به فعالیت ورزشی را نشان داده اند.
رابطه ای که به نظر می رسد تحت تاثیر جنس، نوع تمرین، نوع فعالیت ورزشی، ویژگی تمرین یا شدت تمرین قرار بگیرد.
پژوهش هایی به تازگی برای تعیین پاسخ غلظت لاکتات خون به فعالیت ورزشی بر میزان درک فشار (تلاش) متمرکز شده اند.
در حال حاظر از میزان درک فشار برای تجویز شدت فعالیت های ورزشی و نیز ارزش یابی و کنترل میزان فعالیت بدنی در فعالیت های ورزشی کلینیکی (درمانی) وظایف شغلی و تمرین های ورزشی استفاده می شود، البته صحیح ترین کاربرد غلظت لاکتات خون در توصعه یک برنامه ورزشی از اندازه گیری مستقیم غلظت لاکتات خون بدت خواهد آمد. این امر با پیدایش ابزار های تجزیه و تحلیل سریع و سبک امکان پذیر شده است.
انباشتگی اسید لاکتیک
در تمام شدت های تمرین و مسابقه بسکتبال اسیدلاکتیک انباشته نمی شود هنگام تمرین های سبک و متوسط نیازهای انرژی به مقدار کافی توسط واکنش هایی که از اکسیژن استفاده می کنند برآورده می شود در بیان زیست شیمیائی ATP جهت انقباض عضلانی عمدتاً از طریق تولید انرژی و اکسایش هیدروژن فراهم می شود. همه اسید لاکتیک تشکیل شده در تمرین سبک، خیلی سریع اکسیده می شود و میزان اسید لاکتیک پایدار می ماند هرچند مصرف اکسیژن افزایش می یابد (7). در ورزشکاران بی تمرین و ناآماده در 55% ظرفیت بیشینه، اسید لاکتیک شروع به انباشتگی می کند ولی در ورزشکاران آماده اسیدلاکتیک در 75 تا 85% ظرفیت، شروع به انباشتگی می کند و این به خاطر آن است که در هنگام تمرین شدید، تارهای عضله قادر به تامین انرژی اضافی از طریق روند هوازی نیست و این روند ظرفیت میزان اسیدلاکتیک با انجام تمرینات
بی هوازی شدید افزایش و بر اثر بی تمرینی کاهش می یابد. ورزشکاران نخبه بعد از انجام تمرین های کوتاه مدت بیشینه، سطح تولید لاکتات آنان تا 30% بالاتر از افراد تمرین نکرده است (8). دانشمندان علوم ورزشی آلمان و اسکاندیناوی، انباشت لاکتات خون را سرعتی از اکسیژن مصرفی یا میزان کاری تعریف کرده اند که با انباشت لاکتات خونی معادل 4 میلی مول همراه باشد و اعتقاد داشتند این غلظت بازتابی از تعادل بیشینه بین لاکتات تولیدی و دفعی هنگام فعالیت ورزشی تداومی است(10).
سرعت دفع اسیدلاکتیک
مدت زمان دفع اسیدلاکتیک در ورزشکاران مختلف متفاوت است در افراد تمرین کرده سرعت دفع اسیدلاکتیک سریع تر از افراد تمرین نکرده است و به طور کلی می توان گفت 25 دقیقه از برگشت به حالت اولیه فعال پس از تمرینات بیشینه لازم است تا این که نصف اسید لاکتیک انباشته شود و بدین معنا است که حدود 95 درصد اسیدلاکتیک در یک ساعت و پانزده دقیقه از دوره برگشت به حالت اولیه فعال پس از تمرینات بیشینه دفع خواهد شد. برای دفع اسیدلاکتیک باید به فعالیت آرام با ضربان قلب متوسط پرداخت تا به سرعت دفع آن افزوده شود(10).
کنترل اسیدلاکتیک هنگام فعالیت
در مورد کنترول تولید اسیدلاکتیک و دفع آن هنگام فعالیت ورزشی اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد بررسی های انجام شده در خصوص متابولیسم لاکتات براین مطلب متمرکز شده که افزایش تولید لاکتات به هنگام فعالیت ورزشی به عوامل دیگری غیر از هیپوکسی بافتی وابسته است یا خیر؟ کاتن و ماهلین1 معتقدند لاکتات تولیدی هنگام فعالیت ورزشی زیر بیشینه به کمبود اکسیژن موجود در سطح میتوکندری وابسته است و بخشی از اختلاف نظرهای موجود درباره لاکتات تولیدی هنگام فعالیت ورزشی را که براثر هیپوکسی در سطح سلول پدید می آید، می توان به دو روش مشخص کرد1- تنفس سلولی که از راه فشار سهمی اکسیژن () تحت تاثیر قرار می گیرد.
2- متابولیسم سلولی که تحت تاثیر است. آنها معتقدند اگر تنفس سلول دچار مشکل نشود متابولیسم سلولی (تشکیل لاکتات) به اکسیژن وابسته نیست (9). افزایش لاکتات تولیدی هنگام فعالیت ورزشی ریشه در ناتوانی رفت و برگشت NAPH دارد. کاهش اکسیژن در دسترس موجب افزایش NADH میتوکندریایی می شود یعنی در دسترس بودن اکسیژن بیشتر از محدودیت رفت و برگشت NADH در افزایش لاکتات تولیدی موثر است. در شرایط کمبود اکسیژن لاکتات تولیدی، تنفس میتوکندریایی را تحریک می کند بدین ترتیب، این تغییرات در جهت تحریک گلیکولیز است که پیامد آن، افزایش NAPH سیتوزولی است. ولی استینس بای و بروک2 معتقدند هرچند در مقایسه با متابولیسم محدود بودن اکسیژن می تواند با افزایش لاکتات تولیدی در عضله و افزایش لاکتات موجود در خون منجر شود، ولی هیپوکسی یکی از دلایل افزایش لاکتات تولیدی است متابولیسم که براثر اکسیژن محدود می شود، معمولاً دلیل لاکتات تولیدی نبوده و این دستگاه گیرنده های بتا- آدرنرژیک است که بر لاکتات خون تاثیر مهمی دارد. و آنان دلایل ماهلین و کاتن را قبول ندارند و معتقدند که کمبود اکسیژن در میتوکندری ها رخ نمی دهد و به برون ده خالص اسیدلاکتیک هنگام انقباضات مکرر عضلانی با جریان خون آزاد و برقراری شرایط اکسیژن طبیعی، وابستگی ندارند. سطح بافت عضله ایزوله شده، عواملی مانند الگوی انقباض، مدت انقباض، در دسترس بودن سوبسترا، هیپوکسی، تحریک بتا آدرنژیک، جملگی در تشکیل اسید لاکتیک نقش مهمی را ایفا می کنند(10).
مفهوم خستگی
خستگی شامل عوامل گوناگونی از قبیل خستگی روانی، جسمانی دارد. خستگی یک مفهوم خیلی پیچیده هست، شامل هر دو عملکرد،فیزیولوژیکی و روانشناختی بدن انسان (استراند و روداهل 2003)3 و بنابراین خستگی می تواند درک شود با جوهر و ذات آن به تنهایی یا تحت فرآیندی خاص. ترجیحا خستگی، پدیده پیچیده سطح بالایی است که مورد مقایسه قرار می گیرد در موقعیت های چندگانه و هر دو سیستم اعصاب مرکزی و عضله درگیر می کند (مکنا 2003)4، خستگی بویژه در بازی مثل بسکتبال بسیار مهم است چرا که می تواند تیم برنده و یا بازنده را مشخص کند. مطالعه ارتباط خستگی با اجرای مهارتهای مختلف موضوع ویژه و جالب علمی است که می تواند برای حرفه ها، تمرین کنندگان، مربیان و دانشمندان ورزشی قدرت قابل ملاحظه ای ایجاد نماید. اگرچه که داده های بدست آمده در این بخش اکثرا ضد و نقیض بوده اند ولی (آنشل و نواک 1989)5 نتایج مخالفی با کنترل ضعیف آمادگی جسمانی شرکت کنندگان یا سطح قدرت و شدت خستگی را به معرض نمایش گذاشتند(22).
خستگی عامل مهمی در طی مراحل پایانی مسابقه است به طوری که مهارت ورزش کاران با بیشتر شدن خستگی کاهش می یابد. از آنجایی که کاهش این عملکرد مرتبط با کاهش تصمیم گیری ورزش کار
می باشد، مهارت اجرایی و یا ترکیب این دو عامل به طور نا مشخص باقی می ماند (27). همچنین افزایش در میزان ضربان قلب، تنفس، فشار خون و عرق در سطوح CNS (کاتکولامین ها)، آدرنالین و نور آدرنالین نیز موجب افزایش در سطوح انگیختگی است. (لیسی و لیسی 1970)6 و سوسمان و همکاران 19917
می باشد (27).
و اما کار آمدی بازیکنان بسکتبال در شرایط خستگی 70 % در حرفه ای ها نسبت به بازیکنان مبتدی اثر گذار نیست، بازیکنان حرفه ای با خستگی بیشتر در سطوح کار آمدی بالاتر نسبت به بازیکنان غیر حرفه ای بهتر عمل می کنند. بافته های موجود در این تحقیق نیز با یافته های ایویلو هم خوانی داشته و پرتاب موفق بسکتبال را در هر دو بازیکن حرفه ای و مبتدی شامل می شود (27).
معدل نمرات بازیکنان ماهر در هر دو موقعیت نشان می داد که افراد ماهر قادر به خنثی سازی کارایی شان در چنین موقعیت برای اطنینان در کارایی بهینه شان هستند. خستگی بازیکنان حرفه ای نیاز به مقیاس در سطوح بالا دارد تا بتواند بطور چشم گیر مانع از کارایی آنها شود.مک موریس در سال 81994 دریافت هیچ تفاوتی بین کارایی در پی خستگی متوسط و خستگی وجود ندارد البته فرایند های خسته کننده بسیار متفاوت هستند.
مکانیزم های خستگی هنوز هم کاملا درک نشده اند و شامل مکانیزم های متعددی هستند، اینها تحت عوامل و مکان ها مورد بحث قرار گرفته و در جایی دیگر در نوشته جات علمی مورد بحث قرار می گیرند در سال 2003 مکنا9 خاطر نشان کرد که بیشتر عوامل ایجاد خستگی به طور برجسته در محیط رخ داده و طبیعت خستگی را در این مطالعه بررسی کرد.
در شرایط کوتاه مدت افراد غالبا عوامل ایجاد خستگی بالا را مشخص کرده و بدین دلیل در پایان تست هیچ اثری از این خستگی در بدن و عضلاتشان باقی نمی ماند نتایج حاصل از این تحقیق مشخص کرد که در افراد غیر حرفه ای شامل کاهش در اجرا به دلیل افزایش میزان خستگی است که نتایج آن برای مربیان بسکتبال می تواند کاربردی باشد و آن هم می تواند به دلیل عدم کارایی سیستم هوازی باشد مطابق با نظر هافمن و مارش سال 2000 تمرین های هوازی بسکتبال می بایست در برنامه های آموزشی قبل از فصل به کار رود (27).
در تحقیق دیگری نید هال میانگین تجمع لاکتات پلاسما 49/5 (24/1) میلی مول در لیتر، و در نیمه بازی 05/6 (27/1) میلی مول در لیتر بوده است (P<0/01)، به علاوه خون و تجمع لاکتات پلاسما اغلب با عنوان مشخصه طول زمان انرژی غیر هوازی مسابقه به کار می رود اگر چه که مشخصه ضعیفی از لاکتات عضله را ارائه می کند. در این پژوهش گارد ها بیشتر از سنتر ها و فوروارد ها درگیر بازی هستند به همین دلیل لاکتات تولید شده نیز بیشتر است همچنین بازیکنان تونسی 19 ساله این پژوهش در هر 39 ثانیه 1 اسپرینت داشته اند و دارای VO2MAX 52 میلی لیتر در دقیقه بوده اند در دقایسه با بازیکنان مرد استرالیایی که VO2MAX آنها 60 میلی لیتر در دقیقه بود، لذا در قابلیت اجرای دو های تکراری بالا تر بوده اند آن نیز نشان دهنده ی مهم ترین مشخصه توانایی اجرای شدت بالا ی تمرین متناوب است (13).
بازیکنان در پژوهش نید هال به طور متوسط 7-/+ 44 پرش در هر بازی داشتند که بسته به نوع پست های بازی میانگین پرش های سنتر ها تخمینا بیشتر تاز فوروارد ها و گارد هاست، این احتمالا مرتبط با نقش و وظیفه ی اصلی شان در ریباند های حمله و دفاع ایت (13).
همچنین بازیکنان این پژوهش 1/16 % و 9/29 % از زمان زنده بازی را در فعالیت های به ترتیب شدت بالا و سبک مثل (راه رفتن و ایستادن ) صرف می کردند وکه در مقایسه با بازیکنان حرفه ای استرالیایی به ترتیب با 15% و 35% فعالیت بالا تری داشته اند ( 13).
همچنین تجمع غلظت لاکتات خون بسکتبال در این پژوهش بین 7/3 تا 2/13 میلی مول در لیتر با اختلافاتی بین بازیکنان گزارش شده که یک دقت در برآورد سهم گلیکولیز هوازی را نشان بدهد (13)
پژوهشهای گذشته اثر خستگی روی اجرای بسکتبال را در حقیقت خیلی دور از هم ارائه کرده اند. اگرچه (ایویلو و همکاران 1981)10 اثر تمرین دو برابر شده را روی عملکرد شوت مورد بررسی قرار داده اند و متوجه شدند که دقت شوت در بسکتبال بدتر شده است.
(لگروس و همکاران 1992) اثر دویدن روی تریدمیل را با 95% و 125% VO2 max امتحان کردند و زمان واکنش انتخابی در بسکتبالیست های حرفه ای افزایش یافته بود چرا که افزایش در میزان خطا وجود داشت.
در دیگر ورزشها مثل فوتبال مک موریس و همکاران 1994 عملکرد پاس را در حال استراحت و با حداکثر قدرت 70% و 100% ماکزیمم آزمایش کردند که نتایج نشان داده بود که کل نقاط امتیاز گذاری شده در عملکرد 70% ماکزیمم قدرت بهتر از دو موقعیت دیگر بود (01/0 > P)، که البته بیشتر این پژوهشات ارائه شده کمتر به اثرات خستگی افراد ماهر پرداخته بودند و بیشتر به افراد و بازیکنان مبتدی این پژوهشات تعلق داشت (26).
مبتدی ها نسبت به بازیکنان ماهر اختلافات بیشتری در مهارتهای ادراکی – شناختی (فارو و آبرنسی 2002، شیم و همکاران 2005)11 و ساختار تصمیم گیری و تمرین تاکتیکی (کیومورتزگلو و همکاران 1998، ریپُل و لاتیری 1997؛ واردو و ویلیامز 2003)12 و تمرینات تاکتیکی (نیلسون و مک فرسون 2001)13 دارند که این مشخصات در بسکتبال پایه و بنیادی هستند و وجه افتراق بین بازیکنان مبتدی و ماهر می باشد. مهارتهایی که پالایش شده اند و بازده بالا دارند و تقریبا خودکار هستند (22).
در پایان خستگی، مطابق با (اس زگولا و همکاران 2003)14 دو تفاوت در الگوها وجود دارد، اولین الگو شروع اثر کوتاه مدت خستگی شدت بالا و دومین الگو مثل نتیجه تمرین بلند مدت است. امروزه کار نوع غیر هوازی نمی تواند برای تولید خستگی بیشتر در مطالعات آزمایشی بکار رود. در بیشتر حالات خستگی در انقباضات ایستا ارزیابی شده و درگیر در یک گوره عضلانی از یک مفصل واحد (جونز و همکاران، 2004 ؛ لویس و فولکو 1998)15 (22).
همچنین گرسنگی نیز ممکن است موجب خستگی گردد مطابق با پژوهش (موری هارا. ن 2007)16 و مطالعات انسانی نتیجه سیری نشانه توسعه در پاسخهایی با خستگی بدنی است مورد تاکید است، در حقیقت خستگی سیستماتیک مثلا به سرما ممکن است سبب خستگی زودرس گردد و یا گرسنگی می تواند سبب خستگیزودرس شود بنابراین نتیجه پژوهش عمل ضد خستگی سیری است.
قلب
قلب یک پمپ عضلانی است که در داخل قفسه سینه و در فضای داخلی طوری واقع شده است که نسبت به خط میانی بدن حدود دو سوم آن در سمت چپ و یک سوم آن در سمت راست قرار دارد.
وزن قلب به طور متوسط 275 گرم می باشد. قلب دارای چهار حفره که، دو حفره بالایی را دهلیز و دو حفره پایینی را بطن می نامند. دیواره بین دهلیزی و دیواره بین بطنی تقریبا در امتداد یکدیگر قرار گرفته و یک دیواره سر تا سری را ایجاد می کنند که قلب را به دو نیمه ی راست و چپ تقسیم می کند. قسمت راست یا قلب راست محتوی خون تسویه نشده است و قسمت چپ یا قلب چپ محتوی خون روشن و تسویه شده می باشد در سطح خارجی قلب بین ناحیه دهلیز ها و بطن ها شیاری وجود دارد که به آن شیار کرونری می گویند (13).
شریان های قلب
تغذیه قلب از طریق شریان ها و از شریان های کرونری راست و چپ انجام می شود شریان کرونری راست وارد قسمت راست شیار کرونری می گردد و شیار کرونری چپ در طول قسمت چپ شیار کرونری امتداد می یابد. در طول مسیر این دو شریان شاخه های مختلفی برای تغذیه قسمت ها مختلف قلب از آنها جدا می شود.
ورید های قلب
قسمت اعظم خون وریدی مربوط به قلب وارد سینوس کرونری می شود. سینوس کرونری یک ورید اتساع یافته در قسمت شیار کرونری که در قسمت تحتانی شیار کرونری واقع است و در انتها از طریق دهانه ای به دهلیز راست باز می شود و خون وریدی خود را به دهلیز راست انتقال می دهد. تعداد شاخه های ریز وریدی از قسمت های مختلف قلب منشاء می گیرد، زیاد است و به هر یک از حفرات قلب وارد می شود.
کارکرد قلب
میزان خون تخلیه شده در هر دقیقه توسط قلب برون ده قلبی نامیده می شود و محصول حجم ضربه ای و تعداد ضربان قلب است. اندکس قلبی برابر است با برون ده قلب تقسیم بر سطح کل بدن که در واحد لیتر در دقیقه بازای متر مربع اندازه گیری می شود و روشی برای طبیعی کردن متناسب با اندازه بدن است، که در حالت استراحت 5 تا 6 لیتر در دقیقه است اگر چه این مقدار می تواند طی فعالیت شدید به علت افزایش تعداد ضربان 4 تا 6 برابر افزایش یابد حجم ضربه ای معیار کارکرد مکانیکی قلب است و تحت تاثیر پیش بار و پس بار و قابلیت انقباض قرار می گیرد. پیش بار حجم خون بطنی در پایان دیاستول است و عمدتا انعکاس از بازگشت وریدی است.
وقتی که پیش بار با وجود محدودیت ها افزایش می یابد، بطن تحت کشش قرار می گیرد و متعاقب آن انقباض بطنی سریع تر و قوی تر می شود. این پدیده به نام قانون فرانک – استارلینگ معروف است. چون حجم بطنی به راحتی قابل اندازه گیری نیست، اغلب فشار پر شدگی بطنی (فشار پایان دیاستولی بطن فشار دهلیزی یا فشار گوه ای مویرگ ریوی ) به عنوان اندازه گیری جانشین پیش بار به کار می رود.
پس بار نیرویی است که باید بطن ها در برابر خارج کردن خون منقبض شوند. فشار شریانی اغلب به عنوان یک معیار عملی برای پس بار به کار می رود. اگر چه در حقیقت فشار داخل بطنی اندازه حفره بطنی و ضخامت دیواره های بطنی پس بار را تعیین می کند (قانون لاپلاس). بنابراین پس بار در موار هایپرتانسیون سیستمیک یا تنگی دریچه آئورت افزایش می یابد اما ممکن است به همان میزان در اتساع یا هیپرتروفی بطنی هم افزایشی یابد.
مفهوم ضربان قلب بالا
افزایش تواتر قلبی و حجم ضربه ای ناشی از فعالیت ورزشی باعث می شود تا برون ده قلبی افزایش یابد. این افزایش با افزایش شدت فعالیت ورزشی رابطه ای خطی دارد و در شدت نزدیک به تواتر قلبی و Vo2 max بیشینه به فلات می رسد(10). رفت و برگشت های سریع در بسکتبال موجب افزایش ضربان قلب بیشینه شده که اجرای پرتاب آزاد در این شرایط موجب افت دقت پرتاب می شود. مطابق با تحقیق "پاسخهای ضربان قلب و لاکتات خون در طول تمرینات و مسابقات تکواندو ماکزیمم اکسیژن مصرفی و قدرت غیر هوازی اوج (Wpeak) " بطور معنی داری در طول مسابقه افزایش یافته بود و با پیش آزمون مقایسه شده بود (10).
نتایج حاصله از تحقیق دیگر " ارتباط بین لاکتات و پاسخ ضربان قلب تمرین میز شنا و زنان مسابقه دهنده در واترپلو" نشان میدهد که پاسخهای متابولیک زیر حداکثر با تمرین روی میز شنا کاملاً مرتبط با پاسخهای متابولیک با بازی واترپلو هستند(27). در تحقیق "میزان لاکتات خون و ضربان قلب در طول مسابقات ملی و بین المللی زنان بسکتبالیست" نتایج، نشان میدهد که ضربان قلب در شدت بازی زنان بسکتبالیست، مطابق با سطح مسابقه افزایش یافته است(25). همچنین، مطابق با پست های بازیکنان،شروع گسترده تری در گاردها اتفاق افتاده است. همچنین لاکتات و ضربان قلب در بازی های بین المللی افزایش بیشتری داشته است اگرچه که در تمرین به حداقل خود رسیده است(26).
در تحقیق مک اِینس و همکاران17 85% از کل زمان زنده بازی درگیر فعالیت شدید بوده و همچنین هیچ اختلافی در الگو های حرکات بین کوارتر های بازی وجود نداشت. پوشش ها ی شدید در هر 21 ثانیه از زمان زنده بازی اتفاق افتاده بود که به طور متوسط 7/1 ثانیه بود. درصد کوچکی از زمان زنده بازی در بسکتبال صرف فعالیت شدید می شود و قسمت اعظم زمان بازی صرف فعالیت های هوازی می گردد. به علاوه 35% زمان صرف شده در ایستادن و راه رفتن بود در طول زمان زنده بازی نتایج پیشنهاد می کند که اندازه و شکل بازی ها نقش مهمی در کاهش نیاز های کلی حرکت در مسابقات دارد.
در پژوهش دیگری میانگین ضربان قلب در کل زمان بازی 4-/+ 171 ضربه در دقیقه بود با اختلاف (P<0/01) بین گارد هاو سنتر ها. پاسخ های ضربان قلب مشخصا درجه مهمی از فعالیت گارد هاست(13).مک اینز و همکاران گزارش کرده اند که کاهش اعظم ضربان قلب در طول پرتاب آزاد (پنالتی) و در زمان مابین اوت ها اتفاق افتاده است که تخمینا 60% تا 75% حد اکثر ضربان قلبشان بوده است (13).
روی بازیکنان بسکتبالیست نشان داده شده که 75% زمان صرف شده در بازیکنان بسکتبالیست زبده بالاتر از 85% ارزش ضربان قلب ماکزیمم آنهاست (16). میانگین ضربان قلب در کل زمان بازی 165 ضربه در دقیقه بوده بطور تخمینی 65% از کل زمان بازی، و 75% از زمان زنده بازی ضربان قلب ماکزیمم قلب حدود 85% می باشد(16).
مفهوم فشار خون بالا
بزون ده قلبی هنگام فعالیت ورزشی افزایش می یابد، که پیامد آن افزایش فشار خون است. افزایش فشار خون را می توان با معادله زیر کشف کرد:
(لیتر در دقیقه)
Q برون ده قلبی، mBP فشار خون متوسط، PVR مقاومت عروق محیطی است. هنگام فعالیت ورزشی در سطح Vo2max، برون ده قلبی احتمالاً 25 لیتر در دقیقه و فشارخون متوسط تا 110 میلی متر جیوه افزایش می یابد (10).
انقباض بطن، خون را با فشار زیاد به درون سرخرگها می راند، که فشار فوق العاده ای به دیواره سرخرگها اعمال می کند. پائین ترین فشار خون، فشار خون دیاستولی است که نشان دهنده پائین ترین فشار در سرخرگ به هنگام دیاستول بطنی است، زمانی که قلب در حالت استراحت بسر میبرد، خون بدون انقباض قوی بطنی در سرخرگها جریان مییابد(10). مرحله دیاستول قلب طولانی تر از مرحله سیستول است بنابراین سرخرگها در مرحله دیاستول قلب طولانی تر از مرحله سیستول است بنابراین سرخرگها در مرحله دیاستول نسبت به مرحله سیستول مدت طولانی تری با خون تماس دارند، یعنی دیاستول در محاسبه فشار متوسط سرخرگی عامل موثری محسوب می شود(10).
مفهوم دقت
از مکانیزم سطوح کنترل حرکت انسان می تواند دقت، انگیختگی، توجه، ادراک، شناخت، تمرکز نام برد که توسط تئوری مرکز دادسون 1908 تئوری لاوارونه که یکی از مکانیزم ها یعنی توجه است را معرفی می کنیم. از آنجائیکه فرآیند دقت توجه است و توجه نیز وابسته به سطح انگیختگی فرد در آزمایش ها است و همچنین قبل از انگیختگی باید سطح درک و شناخت فرد کامل گردد تا به آن سطح از دقت و کنترل حرکت، یعنی پرتاب شوت آزاد برسد، بنابراین با توجه همه مطالب گفته شده مفهوم دقت تا حدی مشخص می گردد برای روشن شدن مطلب تئوری های زیر لازم است.
تئوری یرکز و داوسون 1908 اصل لا وارونه که بعدا فرموله شده بود به مکانیزم های توجه. ایتربروک (1959) طرز فکر استفاده و بهره برداری تئوری انواع را در انگیختگی معرفی کرد که موجب تغییرات در فرآیندهای توجه شد. مطابق این طرز تفکر تئوری بهره برداری، وقتی که انگیختگی کم است، توجه متمرکز شده روی هر دو ارتباط منحنی و بدون منحنی بنابراین اجرا ضعیف می ماند. مثل زمانی که انگیختگی بالاست.
در مطالعه دیگری که اثر خستگی را روی کاهش عملکرد در افراد ماهر در رشته تنیس توسط (2002 ؛ Williams C. , ThorpeRD , Davey PR )18 انجام شد، دقت ضربه گراند استروک (یک نوع مهارت) کاهش یافته بود در سطح 69% از شروع پس آزمون با 01/0> P). دقت سرویس نیز کاهش یافته بود بعد از تست تنیس متناوب. بنابراین این مطالعه پیشنهاد می کند که خستگی موجب کاهش در مقداری از اجرای بعضی مهارتها بود ولی نه در همه مهارتهای تنیس.
در مطالعه دیگر که توسط (لیدور و همکاران 2007)19 بر روی دقت سرویس والیبال در بازیکنان بزرگسال زبده و نیمه زبده در شرایط استراحت و کار سخت تمرینی انجام شد. نتایج پژوهش و تجزیه و تحلیل اطلاعات مشخص کرده بود که هیچ اختلافی بین بازیکنان در اجراهای سرویس شان وجود نداشت. و هیچ اختلافی بین امتیازات سرویس بازیکنان در استراحت و کار سخت تمرینی پیدا نشده بود. فقط یک ارتباط بالا (97/0 = r) و یک ارتباط متوسط (69/0 = r) بین امتیازات کل و سرویس های امتیازگذاری شده وجود داشت که آنهم می توانست مرتبط با سطح مهارت سرویس بازیکنان باشد.
پژوهش های انجام شده در داخل کشور
هیچ پژوهشی در این زمینه در داخل کشور انجام نشده است وحتی هیچ پژوهش نزدیک به آن نیز وجود ندارد.
پژوهش های انجام شده در خارج کشور
یک پژوهش در این زمینه در خارج کشور انجام شده که، در سال 1981 توسط ایویلو روسی، آنهم در ارتباط با اثر خستگی روی دقت شوت بازیکنان بسکتبال بوده است.
با ملاحظات پژوهشهای بالا نتیجه می گیریم که کمبود پژوهش در این زمینه کاملا محرز می باشد لذا پژوهش در این زمینه می تواند راهکاری جدید در رشته بسکتبال باشد.
جدول 1-3 پژوهشهای انجام شده در خارج کشور
پژوهشگر
سال
موضوع
آزمودنی و خلاصه ای از نتایح
کیلی. آ. رویال
دمیان فارو
اینی گو موجیکا
شونال ال هالسن
دیوید پین
بروس آبرنسی
2006
تاثیرات خستگی روی تصمیم گیری و مهارت شوت در بازیکنان واترپلو
مهارت شدت به میزان 24% 43% بین استراحت و خستگی کاهش
می یابد
مخالف
ایی بهلبل
ای جویینی
ان گیمادا
ای نفزی
ک بن عبدالله
زد بتکا
2006
پاسخهای ضربان قلب و لاکتات خون در طول تمرینات و مسابقات تکواندو
مطابق با سطوح مسابقاتی افزایش در تجمع لاکتات و ضربان قلب وجود داشت
کونتانتاکی ام
ترابریج ای آ
اسواین آی ال
1998
ارتباط بین لاکتات و پاسخ ضربان قلب،تمرین میز شنا و زنان مسابقه دهنده در واترپلو
پاسخ های متابرلیک زیر حداکثر با تمرین روی میز شنا مرتبط بود با پاسخهای متابرلیک با بازی واترپلو
گریک م مرخپت د
2007
پاسخ فیزیولوژیک کاهش اجرا در کار و تمرین سخت ذهنی ادامه دار به تمرینات متناوب ویژه فوتبال
کاهش در اجرا به جهت در هم آمیختگی فعالیت ذهنی و بدنی سخت
مخالف
مارک لیونز
یحی النقیب
الان نویل
2006
تقابل متوسط و شدید تمرینات خستگی بدنی روی دقت پاس بازیکنان بسکتبال مبتدی و ماهر
نتایج در افراد حرفه ای و غیر حرفه ای متفاوت است در افراد غیر حرفه ای شامل کاهش در اجرا به جهت افزایش میزان خستگی ولی در افراد حرفه ای به جهت تمارین سنگین هوازی کاهش اجرا به حداقل میرسد.
موافق و مخالف
یگروس پی دلیگیترز دی
دوراند ام
برایس والتر جی
1992
تاثیر کوشش بدنی روی زمان واکنش ساده و انتخابی در بسکتبالیست های سطح بالا
اثر دویدن با 25%-95% vo2 max روی زمان واکنش انتخابی بسکتبالیست های حرفه ای اثری ندارد
موافق
پژوهشگر
سال
موضوع
آزمودنی و خلاصه ای از نتایح
ایو یلو آ وی
اسمیرنف وای جی
چیکالو وی وی
گارکاونکو آ جی
1981
اثرات بازی مضاعف و دو برابر شده خستگی در بسکتبال روی اجرای شوت
دقت شوت بطور معنی داری پس از اجرای قرارداد خستگی کاهش یافته بود
مخالف
دیوی پی آر
تروپ آر دی
ویلیامز سی
2002
آیا خستگی موجب کاهش مهارت تنیس شده است؟
دقت سرویس در قسمت راست زمین تنیس کاهش یافته بود در حدود 30% دقت کاهش یافته بود ولی نه در همه مهارتها
مخالف
مک موریس تی
کین پی
1994
اثر تمرین ساده روی زمان واکنش ورزشکاران تفریحی
هیچ تفاوتی بین کارآئی در پی خستگی متوسط و خستگی سطح بالا وجود ندارد
موافق
لیدور آر
آرنون ام
هرشکو وای
مایان جی
فالک بی
2007
دقت تست سرویس والیبال در بازیکنان بزرگسال زبده و نیمه زبده در شرایط استراحت و کار سخت تمرینی
هیچ اختلافی بین امتیازات سرویس بازیکنان در استراحت و کار سخت تمرین پیدا نشده بود (97/0=r)
موافق
مک اینز و همکاران
2007
75% زمان صرف شده در بازیکنان بسکتبال زبده بالاتر از 85% ضربان قلب ماکزیمم آنهاست.
هیچ اختلافی در میزان دقت مهارتهایی مثل شوت، ریباند، پاس در ضربان قلب بالا پیدا نشد و آنهم بدلیل توقف بازی و افت سریع ضربان قلب است
موافق
نیدهال بن عبدالکریم
سالوآ ال فازا
جلیل ال آتی
2007
تجزیه و تحلیل زمان حرکت و داده های فیزیولوژیکی بسکتبالیست های زبده زیر 19 سال در طول مسابقه
با افزایش سرعت بازی موجب افزیش مکانیزم های قلب و لاکتات شده کواترهای 2 و 4 بازی ولی تاثیری در دقت و زمان حرکت و واکنش انتخابی بازیکنان نداشته است
موافق
رودریگواز آلنسو
فرناندز گارسیا
پرز لندالوس
ترادوس ان
2003
میزان لاکتات خون و ضربان قلب در طول مسابقات ملی و بین المللی زنان بسکتبالیست
شدت بازی بسکتبالیست ها افزایش یافته بود متناسب با سطح مسابقه در سطوح یا ملی یا بین المللی
منابع
فارسی
1- معینی، ضیاء الدین -رساله دکترا – دانشگاه تربیت معلم تهران-1379.
2- سید کاظم، واعظ موسوی و شجاعی، معصومه- یادگیری حرکتی – انتشارات پژوهشکده تربیت بدنی-چاپ سوم 1386.
3- مک آردل وکچ، کچ – انرژی و تغذیه – انتشارات سمت- ترجمه دکتر اصغر خالدان -چاپ پنجم -1384.
4- ویلمور و کاستیل- فیزیولوژی ورزش و فعالیت بدنی – ترجمه دکتر ضیاء معینی و همکاران – انتشارات مبتکران- 1382.
5- گائینی عباسعلی – راهبردهای تغذیه ای در فعالیت ورزشی و کنترول وزن – انتشارات پژوهشکده تربیت بدنی- 1383.
6- آقاعلی نژاد – حمید و همکاران- مفاهیم اساسی در آمادگی بی هوازی – انتشارات کمیته ملی المپیک- 1383.
7- آرتور ولتمن- پاسخ غلظت لاکتات خون به فعالیت ورزشی – ترجمه دکتر عباسعلی گائینی – انتشارات پژوهشکده تربیت بدنی- 1383.
8- فاکس و ماتیوس – فیزیولوژی ورزشی – ترجمه دکتر اصغر خالدان – انتشارات دانشگاه تهران- خرداد -1382.
9- ند. ای. بوام گارتز- سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی، جلد دوم – ترجمه دکتر حسین سپاسی- 1381.
10- رابرت.ا. رابر گر اسکات اّ رابرتس – فیزیولوژی ورزشی (1) ( انرژی، سازگاریها و عملکرد ورزشی ) ترجمه عباسعلی گائینی، ولی الله دبیدی روشن انتشارات سازمان سمت – تابستان – 1385.
11- رمضان پور، محمد رضا- اصول صحیح و عملی تمرین -انتشارات آستان ن قدس رضوی – 1385
12- جان هربرگ گرین، (فیزیولوژی بالینی )، مترجم دکتر علی صادقی، چاپ چهاردهم، انتشارات استان سبحان- 1385.
13- برونر و سودارث – قلب، عروق و خون – مترجم حلیمه امینی، صدیقه عاصمی، و ژاله محمدعلیها-جلد ششم – ویرایش دهم 2004 چاپ پیک فرهنگ.
14- رواسی علی اصغر – (آمادگی جسمانی ) – دفترآموزش های فنی و حرفه ای- 1379.
خارجی
15- Midhal Ben Abdelkrim , saloua E1 Fazaa , Jalila E1 Ati 2007 ; 41; 69-75. "Time – motion analysis and Physiological data of elite under – 19 – year – old basketball players during competition " BJSM Online.
16- Alexandre morenira and et all. Article. "The effect of different models of training and competition. load structuration in the acceleration of adalt male high level Basketball Players" efdesportes. Com / Feb 2008.
17- Ali. A. Nov 2007. article. Pubmed.
18- MCInnes et al. "Elite Basketball Players … " Cis. Squirming. Net. 2007.
19- Asker Jeukender. 2004 – ; 280-88. Sport nuratron and interdiction of energy production and performance. Humankenetics.
20- Wilmor. J. H. and costill , D.L. 1994. P: 391 – 96. physiology of sport and exercise human kinetics.
21- Houston , ME. 1983 ; 25 (1) 53 – 58 – Glycogen depletion and lactate responses in free style wrestling J.A.D.
22- Wolinsky. I. H. 1990. 296 – 8 nutrition ergogenic aids nutrition. exercise and sport.
23- Katz and sahlin – 1990 ; 28. Role of oxygen in regulation of glycolysis and lactate production in human skeletal muscle. Exe sport sci.
24- Mark lyons , Yahya al – nakeeb and alan nevil 2006. The impact of moderate and high intensity total body fatigue on passing accuracy in export and novice Basketball players. Journal of sports science and medicine.
25- E.boulel et al.heart rate and blood lactate responses during teakwando treining and competition.2006 Elsevier masson SAS all rights reserved.
26- Konstantaki and et al.j sports sci.1998 apr: 16(3):251-6
27- Rodriguez – alonsom and et al.j sports med 2003 phys Fitness.dec:43(4):432-6.
28- MCinnes at al ; jornal of sports science.The physiological load imposed on basketball players during competition. 1995
29- Kylie A. et al ; The effects of fatigue on decision making and shooting skill Performance in water polo players. Journal of sports sciences, 2006.
1- Katen and mahlin
2 Stinsby and Brook
3 – strand and rodahl .,2003
4 – Mckenna .,2003
5 – Anshel and Novak .,1989
6 – Lacey and lacey, 1979
7 – Sothman et al,1991
8 – Mac morice, 1994
9 – Macna , 2003
10 – Ivoilov et al .,1981
11 – Farrow and Abernethy , 2002 ; shin et al ., 2005
12 – kioumourtzoglou et al. 1998 ; Ripoll and latiri 1997 ; wardo and Williams, 2003
13 – Nielsen and Mcpherson , 2001
14 – szgula et al ., 2003
15 – Jones et al., 2004 ; Lewis and falco 1998
16 – Mouri hara , 2007
17- Mcinnes et al. 1995
18 – Davey PR , ThorPe , Williams c. 2002
19 – Lider R ; 2007
—————
————————————————————
—————
————————————————————