راهبردهای کلاسیک پلیس برای کاهش ترس از جرم
در ابتدا تصور می شد که ترس از جرم رابطه مستقیمی با نرخ جرایم ارتکابی دارد و هراسناک ترین افراد کسانی هستند که در معرض جرایم بیش تری بوده اند یا آنهایی که سابقه بزه دیدگی داشته اند. به این ترتیب پلیس در راستای کاهش ترس از جرم در جامعه بر روی مسائلی همچون مقابله با جرم، بی نظمی و پیش گیری کیفری تمرکز داشته است و در عرصه عمل با وقایع سر و کار داشته و صرفاً زمانی مداخله می نمود که جرم و جنایتی اتفاق افتاده باشد.
مبحث نخست: پلیسی گری سنّتی، مبانی و راهبردها
در مدل پلیسی گری سنّتی، سازمانهای پلیسی از منابع بالقوه موجود در خارج از ساختار پلیس، کمترین بهره را می برند و راهبردهایی را اتخاذ میکنند که به طور عمده متمایل به اجرای قوانین است. از این رو در منابع و مآخذ مربوط به الگوی سنّتی پلیس، پلیس را اداره اجرای قانون می خوانند. در این مدل، پلیس در راستای پیشگیری از جرم و برقراری احساس امنیت، بر اقدامات و تدابیر پیشگیرانه از طریق نظام عدالت کیفری تاکید دارد و تمام تلاش پلیس به پیگیری، تعقیب و کشف جرم معطوف می شود.
گفتار نخست : بررسی رویکرد پلیسی گری سنّتی
حیطه کار پلیس سنّتی که عموماً یک نهاد دولتی محسوب می شود، براساس قانون مجازات تعریف می شد. به این ترتیب پلیس تنها با آن چه قانون آن را جرم می دانست، به مبارزه بر می خواست و اصولاً بر پایه پیشگیری کیفری، در عمل با وقایع سر و کار داشته و صرفاً زمانی در جرایم مداخله می کرد که جرم و جنایت اتفاق افتاده باشد. 1
پلیس سنّتی مبتنی بر دیدگاه واکنشی است. دیدگاه مزبور، با یک ایدئولوژی امنیتی شناخته می شود که مبتنی بر مجازات، اقدام پس از ارتکاب عمل مجرمانه و نیز پاسخ به تماس های درخواست خدمات پلیسی و مدیریت بحران است، آن هم بدون حمله به منبع تنش و جرایم ارتکابی. این دیدگاه عملیات پلیس را محدود به دسته های خاصی از جرایم می کند مانند جرایمی که بیش تر توسط شهروندان گزارش می شود و پلیس را وادار به عکس العمل می کند. 2
در پلیس سنتی، پیشگیری از جرم اغلب بر تغییر تکنیک های اِعمال قانون مانند تحول در حقوق جزا یا سیاست کیفری و شیوه های عملیاتی پلیس تمرکز داشته است. این رویکرد های پیشگیری از جرم، عموما به عنوان رویکردهای "پایین دستی " نامیده شده اند، به این سبب که آن ها به جای پرداخن به علل جرم، به اقدامات کیفری پس از وقوع آن واکنش نشان می دهند. معروف است که این رویکردها، سرزنش اخلاقی بزهکار را به رسمیت می شناسند. 3
پیشگیری کیفری با تاکید بر تاثیر اعمال کیفری و اجرای سریع و حتمی آن سعی می کند بر افکار عمومی جامعه تاثیر گذار تا از ارتکاب جرم پیشگیری کند. پلیس در این نوع پیشگیری به عنوان ضابط قضایی و با ماموریت کشف جرم، دستگیری بزهکاران و به طور کلی واژه سرکوبی جرم و مجرم در چارچوب نظام کیفری از طریق اجرای قانون، درصدد پیشگیری از جرایم است. 4 در این فضا نظم برآیند روابط غیر شخصی بین پلیس و شهروندان و ساختار رهبری شبه نظامی و تاکید بر حضور پر رنگ و واکنش سریع به فعالیت های مجرمانه است. 5
در دیدگاه سنتی فرض بر این است که مسیر حرکت جرم و ترس از جرم مسیری هماهنگ و هم سواست و لذا با افزایش یا کاهش میزان جرایم، ترس از جرم نیز دست خوش تغییر می شود. براین اساس پژوهش های فارهام، لیتیکاس، والینسکی و وست نشان می دهد وقوع جرایم می تواند باعث نگرانی و ترس از جرم شود و هر چه ارتکاب جرایم افزایش یابد ترس از جرم نیز افزایش می یابد. 6
بالغ بر سی سال است که اغلب راهبردهای پلیس بر سه عنصر، گشت های موتوری، واکنش سریع به تماس های شهروندان برای خدمات و رسیدگی به جرایم تاکید کرده است و بر این فرض استوار است که اگر بزه دیدگی کاهش پیدا کند به دنبال آن ترس از جرم نیز کاهش پیدا خواهد کرد؛ زیرا راهبردهایی چون گشت های موتوری و واکنش سریع، به عموم مردم این اطمینان و قدرت را می دهد که پلیس در همه جا حضور دارد. 7
به این ترتیب در پلیس سنتی شیوه ارزیابی عملکرد کارکنان، بر شمارش میزان افراد دستگیر شده استوار است.
ترس از جرم، تقاضای افراد را نیز برای مجازات سنگین مجرمان بالا می برد، امری که علت آن احتمالاً افزایش دیدگاه منفی افراد نسبت به خطرات بزه دیدگی است. با بالا رفتن احساس خطر بزه دیدگی افراد چنین می پندارند که مجازات سنگین می تواند عامل مهمی جهت پیشگیری و حذف پدیده جنایی باشد. یک پژوهش مهم در کشور کانادا (1993) بیان گر رابطه معناداری بین میزان ترس و نگرش افراد نسبت نظام دادگری کیفری است. پرسش شوندگانی که سطح بالایی از ترس را گزارش کرده بودند، به طور معنادار دیدگاهی منفی نسبت به پلیس و دادگاه ها داشتند. یافته های دیگر این پژوهش آن است که با افزایش میزان ترس، افراد از به کارگیری زندان حمایت بیش تری می کنند تا اجرای برنامه های ترمیمی و بازپروری همچون تعلیق مجازات. 8
با این حال در طول سه دهه گذشته محققان به طور گسترده مدل سنتی فعالیت های پلیس را مورد انتقاد قراردادند. پلیس سنتی بر این پایه این تصور استوار است که راهبردهای عمومی در یک حوزه استحفاظی می تواند بدون در نظر گرفتن سطح جرایم، طبیعت جرم یا دیگر پارامترها اعمال شود. به این دلیل الگوی سنتی اغلب مورد انتقاد قرار می گیرد که به جای آن که به اثر بخشی فعالیت های خود در کاهش جرم، ترس و بی نظمی توجه کند، کانون توجه خود را بیش تر به ابزارهای اجرای امور پلیسی و یا منابعی معطوف کرده است که منجر به توانمندی عملیاتی پلیس می شود و به جای آن که آثار عملکرد خود را در امنیت عمومی بررسی کند به دنبال این است که چگونه خدمات پلیس، تخصیص یابد. 9
الگوی سنتی پلیس را همچنین از منظر تکیه و تمرکز افراطی بر اجرای صرف قوانین پلیسی مورد انتقاد قرار می دهند. این گونه سازمان های پلیسی از منابع بالقوه مهم موجود در خارج از ساختار پلیس، کمترین بهره را می برد. در حقیقت " اجرای قانون" عنصر اصلی الگوی سنتی پلیس است به این معنا که قدرت اجرای قانون ابزار اصلی این الگو در پیش گیری از وقوع جرم است. 10
پلیس سنّتی بسیار متمرکز و تحت قوانین و مقررات سخت قرار دارد و عملاً عرف و عادات شغلی و صنفی در آن حکومت می کند و تعقیب قضایی و کیفری جرایم را هدف عمده و فهم خود می داند. در حالی که جلب احساس امنیت شهروندان و کنترل ترس از جرم در میان آنها اصولاً مورد بحث واقع نمی شود. به بیان دیگر کاهش جرم به معنای افزایش احساس امنیت و کنترل ترس از جرم تلقی می شود، این در حالی است که بحث کاهش جرم و کنترل ترس از جرم دو مقوله جداگانه است. 11
هراسناک ترین افراد ضرورتاً آنهایی نیستند که در معرض جرایم بیش تری بوده اند یا آنهایی که قربانی بیش ترین خطرات واقعی شده اند. هراسناک ترین جوامع آنهایی نیستند که ضرورتاً دارای بیش ترین جرایم هستند. ترس از جرم لزوماً با مقدار واقعی جرایم بالا و پایین نمی رود. زیرا ترس از جرم از همبستگی و ارتباط بالایی با جرایم برخوردار نیست. نمی توان پنداشت که کاهش جرم باعث کاهش ترس از جرم خواهد شد. اگر پلیس بخواهد ترس از جرم را کاهش دهد، ممکن است نیازمند آن باشد تا علاوه بر آن چه که جهت کاهش جرم انجام می دهد، چیزهایی دیگر نیز انجام دهد. ترس از جرم در حقیقت مشکل دیگری از مشکلات پلیس است که بایستی آن را مدنظر قرار دهد. 12
بنابراین اگر چه دیدگاه سنتی معتقد است که کاهش جرم منجر به کاهش ترس می شود و مطمئناً میان جرم و میزان ترس از جرم یک ارتباط محوری وجود دارد که نباید نادیده گرفته شود، اما همواره دیده می شود که بالا و پایین رفتن جرم از سالی به سال دیگر به طور دقیق با بالا و پایین رفتن میزان ترس از جرم همراه نیست.
براساس آمارهای رسمی به دست آمده در انگلستان و ولز میزان جرم از سال 1997 تا سال 2005، سی و پنج درصد کاهش یافته است، از این رو انتظار می رفت که ترس نیز به همان میزان کاهش یابد ولی براساس پیمایش سالانه مرتون در ساکنان مرتون در بین سالهای 2004 تا 2005 ترس از جرم با شش درصد افزایش مواجه شده است. 13
برخی از جرم شناسان بیان می دارند که سیاست اتخاذی در آمریکا جهت کاهش ترس از جرم در ابتدا بر کاهش ارتکاب جرایم تاکیدی می نمود. اما اجرای این سیاست به کاهش از جرم نینجامید. برخی از پژوهشگران معتقدند در مناطقی که آمار جرایم در سطح بالایی قرار دارد، افراد اغلب در منزل خود مانده و وقت خود را برای دیدن تلویزیون و اخبار جنایی صرف می کنند که این مهم خود منجر به افزایش ترس از جرم می شود. 14
گفتار دوم : جایگاه تاریخی و نظری پلیسی گری سنّتی
بند نخست ) جایگاه پلیس سنّتی در دوران تحول سازمان پلیس
پلیس در راه تامین امنیت، دوره های گوناگونی را پشت سر گذاشته است که می توان آن را به امور پلیسی سنّتی و امور پلیسی نوین تقسیم کرد. پلیس سنتی که تا پایان 1970 ادامه داشت، خود نیز دوره سیاسی و حرفه ای را تجربه نموده است.
الف- دوره سیاسی
دوره سیاسی؛ تا پیش از سال 1900 ادامه یافت و زمانی بود که ادارات پلیس در حال شکل گیری بودند. در این دوره پلیس پیوند نزدیکی با سیاست داشت. 15 افسران پلیس معمولاً در جامعه زندگی می کردند و عضو گروه اکثریت بودند. چون گشت پیاده معمول ترین راهبرد مورد استفاده بود. افسران رابطه نزدیکی با مردم پیدا می کردند. در این دوره انتصاب روسای پلیس با انگیزه سیاسی و به منظور حفظ منصوب کنندگان درجایگاه قدرت صورت می گرفت. پارادایم حاکم بر این دوره اقتدارگرایی بود. پلیس در این دوره قوه سرکوب گر و قوه قاهره ای است که صرفاً عامل حفظ منافع طبقه ی مسلط می باشد. 16
وقتی رابرت پیل، پلیس لندن را در سال 1829 تاسیس کرد، اصول دهگانه ای را برای آن ترسیم کرد. بنابه دلایل سیاسی و اجتماعی، پلیس نتوانست این اصول بنیادین را تداوم بخشد؛زیرا در آن دوران برخی جوامع اصلاً دموکراسی نداشتند، در آن دوران نهاد پلیس به پادشاهان و حاکمان وابسته بود و از طریق آن ها منصوب و عزل می شد، به همین دلیل نهاد پلیس گرایش به حکومت و جلب منافع آن ها داشتند نه به مردم. این امر شکاف عمیقی را بین مردم و پلیس به وجود آورد. شاخص های آماری پلیس حاوی موضوعاتی بود که رویکرد پلیس ضابط قضایی را تداعی می کرد و حاوی موضوعات مرتبط با وظایف پلیس پیشگیری نبود، اتکای صرف به ابزارهای سرکوب گر تعریف شده در نظام عدالت کیفری، این تصور را در اذهان شهروندان ایجاد کرده بود که پلیس همان شخصی است که شما را دستگیر می کند و رویه جاری موجب شده بود که چهره پلیس نزد مردم مخدوش شده و مردم رغبتی برای همکاری با پلیس نداشته باشند. 17
پلیس سیاسی به عنوان نیروی نظامی و مسلح کشور محسوب می شد که تنها در فکر تامین امنیت نظام سیاسی بود. گزارش های فراوانی در خصوص سوء استفاده این پلیس از حقوق مدنی و نیز حمایت های بی دریغ از فساد سیاسی حاکم وجود داشت که عامل مهم روی گردانی مردم از این نوع پلیس بود. به این ترتیب عدم کفایت و فساد پلیس منجر به آغاز دوره دوم اداره امور پلیسی یعنی دوره اصلاحات شد. 18
ب- دوره اصلاحات
دوره اصلاحات از سال 1900 تا 1970 را در بر می گیرد. در این دوره آگست ولمر19و او. دبلیو. ویلسون20 به عنوان پیشگامان حرکت اصلاحی، خواستار تغییر جدی در شیوه سازماندهی و کارکرد ادارات پلیس بودند. به این دوره اغلب دوره پیشرو و مترقی نیز می گویند. در دوره اصلاحات رابطه پلیس با جامعه مخدوم خویش از لحاظ حرفه ای دور بود و سازمان پلیس به یک سازمان تخصصی تبدیل شد که هدف اصلی و اساسی آن مبارزه با جرم بود و به شیوه های پلیسی به تعقیب و سرکوب کسانی می پرداخت که امنیت عمومی را به خطر می انداختند. با جدا شدن امور پلیسی از سیاست، تحولی در تاکید بر نقش پلیس به وجود آمد. در این دوره پلیس به شدّت به فن آوری های نوین همچون سیستم های تلفن های اضطراری، گشت های سواره برای پاسخ به مکالمات شهروندان در مواقع درخواست کمک، متکی می باشد. در این دوره پلیس تنها با جرم در ارتباط است و سایر مشکلات اجتماع جزء مسئولیت آژانس های شهری محسوب می شود. 21 نتیجه توجه و تاکید بیش از اندازه برای اجرای قوانین و مقررات عبارت بود از افزایش خشونت ها و فساد پلیسی ایجاد فاصله میان مردم و پلیس و در نهایت کاهش سطح اعتماد عمومی نسبت به پلیس.
در ایران نیز در سالهای پیش از انقلاب پلیس صرفاً ابزار سرکوب گر و وسیله تامین امنیت قشر خاصی از حکومت بوده و زندگی مردم و حفظ آن اهمیت چندانی نداشته است. در این دوره هیچ گونه تعاملی بین پلیس و مردم و نهایتاً مشارکت مردمی وجود نداشت. با پیروزی انقلاب اسلامی پارادایم پیشین مسلط بر رفتار پلیسی رخت بر بست و پلیس در راستای اهداف انقلاب به الگوی مشارکت مردمی توجه بیش تری نشان داد. از آنجا که در جامعه استقبال زیادی از پلیس مردمی وجود داشت، شکاف های امنیتی و انتظامی موجود به نوعی ترمیم یافت و متخلفان جرات و قدرت مقابله با نیروهای انتظامی مردمی را در خود نمی دیدند و جرم به شدت کاهش یافت، در این دوران شاهد افزایش امنیت و احساس امنیت در جامعه بودیم، امری که در سالیان دراز بی سابقه بود. 22
ج- دوره جامعه محوری
در دهه 1980 بسیاری از ادارات پلیس شروع به تجربه کردن افزایش مشارکت جامعه در نبرد با جرم کردند. همچنین در طول این دوره، چندین شهر، نگرش هرمن گلدشتاین، یعنی امور پلیسی بر مبنای رویکرد مساله محوری را آزمودند. در بسیاری از ادارات پلیس، تاکید از مبارزه با جرایم، به پیشگیری از وقوع جرم تبدیل شد. مجریان قانون به تدریج به خواست مردم برای انجام نوع دیگری از اداره امور پلیسی بیش تر پاسخ دادند. امروزه میزان تعامل پلیس با شهروندان و مساله گرایی به حد قابل ملاحظه ای رسیده است. ادارات پلیس با آن که هنوز در مقابل تغییر مقاومت می کنند، اما اکنون بیش از گذشته پاسخگوی خواستها و نیازهای جامعه محروم خود می باشند. جامعه خواهان بازدارنده بودن پلیس است؛ شهروندان می خواهند پلیس علاوه بر بازداشت مجرمان پس از وقوع جرم، برای پیشگیری از ارتکاب جرم هم تلاش کنند. 23 هدف پلیس در این دوره ارتقای آرامش و رضایت شهروندان است و امنیت را با مشارکت نهادهای اجتماعی از جمله مدارس، خانواده ها، . . . . تامین می کند. البته این امر، به این معنا نیست که پلیس با جرم مبارزه نکند، بلکه در این رویکرد برخورد با جرم در بستری از حمایت و مشارکت مردم صورت می گیرد. پلیس بخشی از مردم است نه جدای از آن. بنابراین دوره سوم عملکرد پلیس را باید در حوزه فعالیت های اجتماعی پلیس جستجو کرد. در این دوره پلیس معتقد است هرگاه کیفیت زندگی در جامعه بهبود یابد، سطوح جرم کاهش پیدا کرده و حس امنیت نیز افزایش می یابد.
بند دوم(جایگاه پلیس سنتی در پرتو رویکرد تهدید محوری
با نگاهی اجمالی به فرایند امنیت سازی این مسئله قابل فهم است که با پیدایش نخستین نحله های ایجاد دولت مرکزی و متعاقب آن تمرکز ابزار قدرت در دست دولت، نبض امنیت، در دست دولت قرار گرفت و نهاد حکومت به عنوان منبع و مرجع امنیت ساز در عرصه عمومی ظاهر شد. از این رهگذر، اعتبار دولت ها به عنوان تنها سازمان مشروع در کاربرد انحصاری زور مقبولیت یافت و مورد احترام حوزه های مدنی و خصوصی قرارگرفت. به این ترتیب مسئولیت تولید و حفظ نظم و امنیت از سوی جامعه به نظام سیاسی – در قبال فروگذاری بخشی از آزادی ها در قبال امنیت – واگذار شد. بنابراین نیروی نظامی به عنوان یکی از مهمترین عناصر قدرت دولت به صورت چندکارکردی مسئول حفظ حاکمیت و تامین امنیت داخلی شد. 24
به دنبال حفاظت اجتماعی داخلی و پاسخگویی به تهدیدات درون مرزی، پلیس در زیر مجموعه نیروهای نظامی به عنوان سازمان های رسمی کنترل اجتماعی نهاد حکومت در راستای پاسخ به یک نیاز اساسی یعنی امنیت اجتماعی ایجاد شد. این سازمان به نوعی نماد اقتدار و منزلت نظام سیاسی در افکار عمومی و همچنین تنها نیروی مشروع اجبار کننده داخلی محسوب می شود. 25
به این ترتیب می توان با استفاده از رویکرد انفصالی به تبیین مسائل امنیتی پرداخت. رویکرد مزبور، امنیت را نبود تهدیدات نسبت به جامعه می داند و وضعیت امن را در قدرتمندی دولت جستجو می کند که مردم را در قبال تهدیدات با تکیه بر قدرت سخت صیانت می کند و تمام سطوح امنیت با دولت فهم و درک می شود. 26
رهیافت انفصالی و یا تهدید محوری از جهت زمانی به دوران متقدم تکوین سازمان های پلیسی اشاره دارد. در این زمان پلیس تنها سازمان متولی امنیت عمومی است و این وظیفه را بدون مشارکت مردم و به تنهایی به دوش میکشد. بالاطبع پیامد بازی نگرفتن مردم در تولید امنیت، بی نیازی سازمان پلیس از مشروع بودن اقتدار است. به این ترتیب تقدم عملکرد واکنشی به پیش گیری از تهدیدات و آسیب ها، معنا می یابد. به گونه ای که در این مدل تلاش پلیس به پیگیری، تعقیب و کشف جرم معطوف می شود و قوت پلیس در تعداد کشفیات است. همین امر منجر به رهیافتی در کار پلیس می شود که از آن به شیوه "واکنشی" یاد میشود. در این شیوه جرم اتفاق می افتد و کار پلیس پیگیری و کشف آن است. 27
در این مدل، رفتارهای غیر هنجاری پلیس با ترکیب عناصری مانند پیشداوری، جانبداری، قدرت سخت و کلیشه های ذهنی به نظم سخت و غیر تعاملی پلیس می انجامد.
قدرت سخت
جانبداری
نظم سخت پلیس
پیشداوری
کلیشه های ذهنی
قدرت سخت28 : حق تصمیم گیری برای شهروندان منحصراً بر عهده پلیس است و سبک آمرانه برای به وجود آوردن نظم از شیوه های مرسوم پلیس خواهد بود. قدرت سخت می تواند برخورد فیزیکی پلیس را در مواجهه با شهروندان عمومیت دهد و به نحوی دلسردی شهروندان و عدم همکاری مردم با پلیس را موجب شود. 29 شاید در نگاه اول هیچ رابطه ای را نتوان بین بهبود رفتار پلیس با شهروندان با موضوع کاهش جرم و بی نظمی برقرار کرد، اما با دقّت نظر می توان به وجود رابطه ای قوی در این خصوص دست یافت؛ زیرا کنترل جرایم در جامعه بدون همکاری و مشارکت عموم شهروندان در عمل امکان پذیر نیست و مشارکت و همیاری آن ها با ماموران در درجه نخست در گرو برخورد خوب این مردم خواهد بود. 30 نتایج تحقیقات و ارزیابی های مختلف که در این زمینه انجام شده است بر صحت این مدعی دلالت دارد که از جمله می توان به تحقیقات انجام شده در سه شهر ایالت متحده آمریکا اشاره کرد که نشان می دهد وقتی افسران با شهروندان برخورد نامناسب دارند، شهروندان درخواستهای ایشان را کم تر اجابت خواهند کرد و عدم تبعیت شهروندان در مقابل درخواست های افسران پلیس می تواند یک نوع بی نظمی قلمداد شود. 31
پیشداوری : یک قضاوت منفی که مبتنی بر واقعیت نیست، پیشداوری معمولاً با دوست نداشتن یک گروه، نژاد یا دین خاص ملازمت دارد؛
جانبداری32:جهت گیری و طر فداری از یک ایده یا یک گروه و یا یک فرد در اوج تنفر از دیگران.
کلیشه های ذهنی33 : همه افراد درون یک گروه خاص را یکسان و فاقد فردیت، تلقی می کند. فقط به این دلیل که فردی عضو یک گروه خاص است تصور می شود که دارای ویژگی های معینی است و به عبارتی دور شدن از واقعیات اجتماعی و قضاوت کورکورانه را به دنبال دارد. 34
پلیس از حیث مبانی نظری به مسئله اطاعت شهروندان از دولت نیز باز می گردد. هر دولتی سازمان پلیس خود را افزون بر چهره نظم بخشی و امنیت آن، نماد اقتدار و حیثیت در عرصه افکار عمومی و ناظران بیرونی، می بیند. حضور ماموران پلیس در آیین های نمایشی، تشریفات و مراسم ملی، معرف اقتدار ملی یک کشور می باشد. در فضای گفتمان وبر پلیس جلوه قدرت مشروع، عقلانیت ابزاری دیوان سالارانه دولت می باشد. تعریف مشهور وبر از دولت به سان دستگاهی که حق انحصاری استفاده از زور مشروع را دارد، بیش از هر جایی در سازمان پلیس و حوزه اجرایی آن جلوه گر می شود. با این تعریف پلیس با استفاده از حق مشروع استفاده از وسایل اجبار، به استقرار نظم و امنیت در جامعه نائل می شود. 35
به این ترتیب پلیس نمی تواند مسئولیت پذیر در قبال جامعه و انتخاب گر پاسخ های معین برای نیازهای خاص باشد، زیرا نیروهای پلیس خود را مددکار اجتماعی نمی دانند و تنها در مقابل وقایعی که از آن تهدید ساطع می شود، صرف نظر از جنس تهدید یا شکل تهدید، با واکنش های یکسان به مقابله با آن می پردازند.
گفتار سوم: راهبرد های پلیس سنّتی برای کاهش ترس و احساس ناامنی
الگوی سنتی که بیشتر بر تامین منابع پلیس و قدرت اجرایی قوانین در تمام مناطق مربوط به حوزه استحفاظی پلیس تاکید دارد، از دیرباز مورد توجه کشورهای مختلف در جهت کنترل و پیش گیری از جرایم و افزایش احساس امنیت در میان شهروندان قرار داشته است. در ابتدا پلیس بر این باور بود که ترس از جرم برخاسته از خطرهای عینی و یا همان جرم بوده و از این رو راهبرد کاهش ترس را در کاهش جرم جستجو می کردند. اهم راهبردهای مورد نظر امور پلیس سنتی عبارتند از :
بند نخست ) افزایش حجم نیروهای پلیس
راهبرد افزایش حجم نیروهای پلیس در سطح حوزه استحفاظی بر این فرض مبتنی است که از یک سو، فرصت کم تری برای ارتکاب جرم فراهم می آورد و از سوی دیگر، آمار کشف جرم از سوی پلیس بالا می رود. کاهش فرصت ارتکاب جرم در قالب پیش گیری وضعی به عنوان تدابیر و راهکاری مناسب قابل دفاع خواهد بود، همچنین با بالا رفتن آمار کشف جرم از سوی پلیس که منجر به دستگیری مجرمان و در نتیجه مجازات آنها می شود، بالطبع شاهد تقویت آثار بازدارندگی فردی و بازدارندگی عمومی مجازات ها و در نتیجه کاهش میزان وقوع جرم خواهد بود. 36
بسیاری معتقدند حجم گسترده نیروهای پلیس یک راه حل برای کاهش ترس از جرم و همچنین کاهش نرخ جرایم است. این امر از دو جهت قابل بررسی است؛ نخست آن که حجم گسترده نیروی پلیس لزوماً به این معنا نیست که این حجم در خیابان ها حضور دارند، بلکه تقریباً هفتاد درصد کار افسران پلیس مربوط به بخش دریافت گزارش و انجام وظایف اداری می باشد، دوم آن که حضور بیشتر پلیس می تواند تاثیر معکوسی بر میزان ترس از جرم شهروندان داشته باشد به این معنا که افراد جامعه احساس می کنند محله آن ها بیش از پیش ناامن شده است. به این ترتیب افزایش نیروی پلیس به عنوان راه حل کاهش ترس از جرم، شاید بسیار ساده باشد، اما صرفاً یک راه حل کوتاه مدت است که افکار عمومی را تحت تاثیر قرار می دهد. 37
مطالعات مارول و مودی با روش آماری به نسبت پیچیده نشان داده است که افزایش تعداد افسران پلیس در صورتی مفید است که پلیس اضافه شده در جایی استفاده شود که جرم بیش تری وجود دارد. اما هیچ مطالعه مهمی به طور ویژه در این باره که آیا افزایش حجم نیروهای پلیس به کاهش ترس از جرم کمک می کند یا خیر، صورت نگرفته است. به نظر می رسد اگر شهروندان این گونه فکر کنند که افزایش حجم پلیس، مدرکی دال بر آن است که آن منطقه، خطرناک است، افزایش حجم نیروی پلیس در واقع ممکن است ترس از جرم را افزایش دهد. 38
بند دوم) گشت های نامنظم در سراسر جامعه
تقویت گشت های انتظامی راهبرد اساسی دیگر پلیس سنتی در امر کاهش وقوع جرایم می باشد که به طور عام و در سطحی گسترده سازمان پلیس کشورهای مختلف جهان همواره تا سرحد امکانات، توان مالی و استعداد نیروی انسانی خود مورد توجه قرار داده اند. ماموران قدیمی گشت پیاده ملزم به کنترل مکان های معین در زمان های معین بودند و نظارت شدید بر آن ها اعمال می شد. تاکید روز افزون بر پاسخ سریع پلیس به تماس های اضطراری شهروندان با استفاده از اتومبیل تدریجاً گشت های پیاده پایان داد و به ماموران اجازه داد که به صورت راندومی دورتر از پست خود گشت بزنند. این سیاست به وسیله این نظریه توجیه شد که غیر قابل پیش بینی بودن حضور گشت پلیس، موجب ایجاد حس حضور پلیس در همه مکان ها خواهد شد و این امر بازدارندگی عمومی از جرم را در اماکن عمومی به همراه خواهد داشت. رئیس پلیس شیکاگو و رئیس مرکز جرم شناسی برکلی، اورلاندو دبلیو ویلسون39 از طرفداران گسترده این نظریه بودند. 40
در پاسخ به این سوال که گشت های پیشگیرانه تصادفی تا چه حد در کنترل وقوع جرم و ترس ناشی از آن موثر هستند، تنها مطالعه ای که به طور ویژه ترس از جرم را مدنظر قرار داد، آزمایش گشت های پیشگیرانه بود. تغییر در تعداد گشت های موتوری در شهر کانزاس41 بین واحدهای گشت محل به ازای هر حوزه نگهبانی که بین دو الی سه واحد گشت تقسیم شده بود، در مدت زمان یکسال هیچ تاثیری بر ترس از جرم افراد نگذاشت. چرا؟ مهمترین عامل این بود که مردم متوجه تغییر تعداد واحد های گشت نبودند و همچنین در میزان جرم نیز تغییری حاصل نشده بود. بنابراین چون شهروندان شهر کانزاس از هرگونه تغییری در مورد نحوه گشت پلیس آگاه نبودند و هیچ تغییری در میزان واقعی قربانی شدن آن ها به وجود نیامده بود، پس جای تعجب نیست که ترس از جرم آن ها نیز تغییری نکرده است. 42
به نظر می رسد افزایش گشت های تصادفی پلیس تنها ممکن است، در آن محله ها و حوزه های قانونی منجر به کاهش ترس از جرم شود که به طور معمول این ذهنیت فراگیر وجود دارد که پلیس هرگز در دسترس نیست و در زمان حادث شدن اتفاقات بد در اطراف آنها حضور ندارد. اخیراً نیز در کلان شهر تهران مشاهده می شود که برای پیشگیری از وقوع جرایم و بالا بردن احساس امنیت شهروندان، تعداد زیادی از ماموران پلیس در اماکن و خیابان های مختلف گماشته می شوند که این امر اشتباه است و نتیجه ای جز اتلاف منابع انسانی در پی ندارد.43
بند سوم) واکنش سریع به درخواست کمک شهروندان
پاسخ سریع پلیس سه اثر پیشگیرانه از جرم را ایجاد می کند؛ اثر اول کاهش صدمه ناشی از جرایمی است که به وسیله سرعت مداخله پلیس ارتکاب آن ناتمام می ماند. اثر دوم که منفعت عام تری دارد، این است که پاسخ گویی در زمان سریع تر در مقایسه با تهدید به مجازات شدیدتر از طریق دستگیری واکنشی، تاثیر بازدارنده تری دارد و سومین اثر آن، ناتوان کردن بزهکار از طریق حبس بزهکارانی است که حضور سریع پلیس امکان جمع آوری مدارک و دستگیری آنان را فراهم ساخته است. 44
راهبرد واکنش سریع به درخواست کمک شهروندان از پشتوانه تحقیقی لازم دال بر تاثیر آن کاهش ترس از جرم برخوردار نیست.
عدم وجود بسیاری از شواهد علمی محکم، دلیلی است که می توان حدس زد، با توجه به این که قبلاً شهروندان هنگام حادثه، واکنش های سریع از پلیس دریافت می کردند، اما احساس ترس آن ها کاملاً پابرجا بود، لذا بهبود زمان پاسخ به درخواست آنها بعید است که تاثیر زیادی بر ترس از جرم آن ها بگذارد. ارائه واکنش های سریع تر پلیس احتمالاً در مکان هایی باعث کاهش ترس از جرم ساکنان خواهد بود که سرعت واکنش پلیس در آن منطقه به طور معمول پایین است.
نتایج به دست آمده در تحقیق صورت گرفته از شهروندان تهران در خصوص عواملی مانند حضور به موقع و سریع پلیس، جمع آوری افراد شرور، سرعت عمل در کشف جرم و در دسترس بودن پلیس در شرایط اضطراری، بیان گر این امر مهم است که مهم ترین توقع شهروندان از پلیس جهت افزایش احساس امنیت، صرف حضور فیزیکی نیست، بلکه حضور فعال پلیس در بیست و چهار ساعت شبانه، احساس امنیت شهروندان را افزایش خواهد داد. علاوه بر این عملکرد پلیس به تنهایی نمی تواند بر اساس امنیت شهروندان، اثر مثبتی داشته باشد بلکه عملکرد و رفتاری که مبتنی بر آموزش های حرفه ای و تخصصی پلیس باشد، احساس امنیت شهروندان را تحت تاثیر قرار خواهد داد. به عبارت دیگر با ارتقاء کیفیت عملکرد پلیس در سطح جامعه، احساس امنیت شهروندان نیز افزایش می یابد. 45
بند چهارم) تحقیقات کلی درباره جرایم
فرض بر این است که بالا بودن امکانات نرم افزاری و سخت افزاری سازمان پلیس در کشف جرم باعث افزایش آمار عملکرد پلیس در دستگیری مجرمان یا همان آمار ظاهری و پلیسی تبهکاری می شود که این امر خود آمار عملکرد سایر نهادهای رسیدگی کننده به جرم در فرایند کیفری شامل عملکرد نهاد تحقیق، نهاد تعقیب، نهاد دادرسی و نهاد اجرای مجازات را بهبود می بخشد و در نتیجه هدف ارعاب و بازدارندگی که از اجرای مجازات انتظار می رود تقویت شده و در نهایت به کاهش وقوع جرم می انجامد. 46
هیچ مطالعه ای تاکنون در خصوص بررسی بهبود تاکتیک های بازپرسی پلیس و اثر آن برجرم، بی نظمی و ترس از جرم انجام نشده است، با این وجود این احتمال وجود دارد که افزایش در احتمال کشف جرم و در نتیجه دستگیری، می تواند به بازدارندگی منجر شود.
بندپنجم ) ایست و بازرسی سنّتی
در عملیات ایست و بازرسی سنتی، ماموران در زمان های خاص و در محل های معین گماشته می شوند و خودروها و افراد مشکوک را بازرسی می کنند. یکی از معایب این اقدامات آن است که بر اساس الگوی ثابتی انجام می شود و شناسایی الگوی آن برای مجرمان چندان دشوار نیست.47 بنابراین مجرمان مکان و زمان انجام فعالیت مجرمانه را تغییر داده و با این کار راهبرد پلیسی برای کاهش وقوع جرم و به دنبال آن کاهش ترس ناشی از آن، بی اثر خواهد ماند.
برخی از جرم شناسان عقیده دارند سیاست اتخاذی در آمریکا برای کاهش ترس از جرم در ابتدا بر کاهش جرم تاکید داشت، اما پس از اجرای این سیاست ترس از جرم کاهش نیافت. ژوالینکس در توجیه این مطلب که چرا پس از اجرای سیاست کاهش جرم، ترس از جرم کاهش نیافت بیان می کند : "فراموش کردن جرایم خشونت بار و وقایع وحشتناک جنایی، برای افراد بسیار مشکل است. زدودن کامل تاثیرات روان شناختی به خصوص برای کسانی که خود یا افراد نزدیکشان تجربه بزه دیدگی داشته اند، تاحدودی غیرممکن است، به خصوص این که وقایع جنایی و تاثیرات بزه دیدگی – اعم از مستقیم و غیرمستقیم – روی ذهن فرد انباشته می شود"48
تجربیات به دست آمده نشان می دهد که ترس از جرم و جرم، دو مقوله جداگانه هستند ترس پدیده ای است، پیچیده تر از جرم که کاهش یا افزایش آن ارتباط چندانی با آن چه سالانه تحت عنوان جرم اتفاق می افتد، ندارد. بنابراین اجرای سیاست مبارزه جرم به عنوان تنها راه ممکن برای کاهش ترس نمی تواند چندان موثر باشد وصرفاً سرمایه گذاری بر روی این راهبرد ها مفید به نظر نمی رسد.
به این ترتیب از دهه هفتاد سده بیستم(1970) عدالت کیفری به ویژه پلیس که یکی از ارکان آن به شمار می رود، با انتقاد های شدید رو به رو شد. در این چارچوب تاسیس شورا یا سازمان مستقل متولی پیش گیری از جرم و پاسخ های پیشگیرانه با رویکرد میان رشته ای و میان نهادی در کشورهای کانادا، سوئد، فرانسه و. . . موضوعیت پیدا کردند. پلیس در این رویکرد، از جمله نهادهایی است که با عنوان پلیس اجتماعی و پلیس محلی با شوراها یا سازمان پیش گیری از بزهکاری از رهگذر ارائه مشاوره های جرم شناختی و انتقال شناخت پلیس در زمینه علل و گونه های بزهکاری و بزهکاران و. . . مشارکت می کند. به این ترتیب امروزه در کنار پلیس کیفری که در پاسخ های واکنشی به جرائم مداخله می کند، پلیس پیشگیری در پاسخ های کنشی به بزهکاران مشارکت می نماید. پلیس پیش گیری از این منظر دیگر ضابط محسوب نمی شود، از قوه قهریه استفاده نمی کند، بلکه اقدام های آن جنبه اقناعی، آموزشی و مشاوره ای به خود می گیرد و اقدامات پیشگیرانه آن مسبوق به مطالعات جرم شناختی و از همه مهم تر اِعمال آن در چارچوب حقوق شهروندی معنا و مشروعیت پیدا می کند. 49
مبحث دوم : مدل مقابله با بی نظمی و جرایم خُرد متاثر از نظریه پنجره های شکسته
احساس ناامنی در جامعه تنها به دلیل جرایم خشونت آمیز نمی باشد، بلکه رفتارهای اخلال گرانه مانند ولگردی، تکدی گری و اعتیاد، علاوه بر این که یکی از عوامل ترس و احساس ناامنی در سطح جامعه است، زمینه گسترش سایر جرایم را نیز فراهم میکند. بنابراین برای جلوگیری از انهدام جامعه، به محض شکسته شدن اولین هنجار باید با هنجارشکن برخورد شود.
گفتار نخست : تاثیر جرایم خُرد بر احساس ناامنی
هنگامی که واژه جرم شنیده می شود غالباً اعمالی مانند سرقت، قتل، کلاهبرداری به عنوان مصادیق آن به ذهن متبادر می شود. در حالی که تعداد زیادی از جرایم مانند توهین، فحاشی، برهم زدن نظم عمومی، رانندگی بدون پروانه از جمله جرایمی هستند که هر روزه در سطح جامعه اتفاق می افتد. امروزه مساله افزایش این گونه کج روی ها که از آن درحقوق کیفری تحت عنوان جرایم خُرد یاد می شود، در کنار دیگر معضلات اجتماعی به یکی از عوامل گسترش احساس ناامنی در میان افراد تبدیل شده است. 50
در واقع جرایم خُرد، رفتارهایی هستند که به کژرفتاری که دارای پاسخ اجتماعی است، نزدیک تر است تا به جرم انگاری با پاسخ قهرآمیز و سرکوب گر و برحسب ضرورت، قانون گذار برای آنها مجازات کیفری تعیین نموده است. اما تبع اجتماعی آن ها به حدی نیست که مردم، مرتکبان آن ها را مستحق مجازات های سنگین و سرزنش شدید بدانند. کثرت و آمار بالای ارتکاب جرایم خرد، باعث پایین آمدن کیفیت زندگی شهروندان، فشار روانی و اضطراب برای عموم آن ها خواهد شد و هتک نظم عمومی به خصوص در کلان شهرها با توجه به کثرت و تعدد این قبیل جرایم، اگر بیش از جرایم مهم به جامعه لطمه وارد ننمایند، قطعاً تاثیر سوء آن ها کم تر نخواهد بود. شیوع این جرایم به حدی بوده که برخی از جرم شناسان به این اجماع رسیدند که جرم از تسامح و تساهل نسبت به انحرافات کوچک به وجود می آید و تقریباً تمام افراد جامعه در خلال زندگی روزمره خود، خصوصاً در کلان شهرها به دفعات با این قبیل جرایم مواجه شده اند و بعضاً خود مرتکب آن ها شده اند. 51
برخی معتقدند که بخش کوچکی از ترس مردم مربوط به جرایم خُرد است و قسمت عمده ناامنی و ترس مردم ناشی از جرایم خشونت بار است. این مساله دو موضوع را در ذهن به وجود می آورد، نخست آن که مشاهدات و بررسی ها نشان نمی دهد که چه مقدار از نگرانی های شهروندان در شهرهای بزرگ از وقوع جرایم بزرگ ناشی می شود و چه مقدار مربوط به استرس و تنفر ناشی از بی نظمی در خیابان ها است. براساس آنچه از رفتارها و اظهارات مردم در مصاحبه هایشان به دست آمده می توان قضاوت کرد که آنها ارزش زیادی برای نظم عمومی قابل هستند و زمانی که پلیس در حفظ نظم عمومی اقدام می کنند، احساس تسکین و اطمینان دارند.
ترس از جرایم خُرد بیش تر در افراد مسن دیده می شود. سوزان اِریک 52 از دانشکده حقوق هاروارد اخیراً تعدادی از مطالعات انجام شده بر روی ترس عمومی را جمع آوری کرده است، یکی از آنها در پرتلند اورگان53 انجام شده است که نشان می دهد سه چهارم افراد مسن هنگامی که به یک گروه از جوانان برخورد می کنند به سمت دیگر خیابان می روند. در بالتیمور 54 مشخص شد که نزدیک به نصف عبورهایی که از خیابان صورت می گیرد، برای جلوگیری از جوانان ناشناس است. وقتی مصاحبه کننده از افراد مسن پرسیده که نقاط خطرناک خارج از خانه کدام است؟ در پاسخ گفتند جایی که جوانان در آن جا جمع می شوند. در بوستون55 نظر عمومی مردم بر این بود که بیش ترین ترس مربوط به ساکنان ساختمان هایی است که بی نظم هستند. 56
"کسانی که در منطقه هایی زندگی می کنند که سطح بزه دیدگی در آن جا بالا است، بیشتر احتمال دارد که تصور کنند بزه دیده خواهند شد. ساکنان منطقه های مرکزی یا قدیمی شهر یا خانه های سازمانی اغلب احساس می کنند که بسیار آسیب پذیرند. افرادی که در منطقه های دارای سطوح بالای بی نظمی فیزیکی زندگی می کنند. بسیار بیش تر محتمل است که بر این باور باشند که بزه دیده خواهند شد. این مساله مهمی است که بر کیفیت زندگی آن ها اثر می گذارد."57
بنابراین محیط های آسیب دیده و مخروبه در ایجاد بی نظمی در شهر و ارتکاب جرم موثر بوده و منجر به ترس کلی از وقوع جرم می شود. این ترس که غالباً غیر مرتبط با سطح واقعی جرم و خطر قربانی شدن است، نوعی احساس در شهروندان به وجود می آورد که باعث می شود ساکنان به خانه های خود پناه برده، محله خود را رها کنند و به اشخاص بی توجه نسبت به گرفتاری جامعه خود تبدیل شوند.
اسکوگان58 در ارزیابی گسترده خود از اداره امور پلیس شیکاگو بیان می کند: "جای شگفت نیست، وقتی مردم شیکاگو فکر می کنند که سرقت و حمله و ضرب و جرح یک مشکل بزرگ در محله هایشان است، بیش تر هراسناک شوند. آنها همچنین وقتی در اطراف خود می توانند نشانه های قابل رویت در مورد از بین رفتن نظم اجتماعی را ببینید. بیشتر هراسناک می شود. آن ها گزارش می دهند که در مکان هایی که سستی عمومی، پرسه زنی و دیوار نویسی وجود دارد، بیشتر می ترسند و بازار مواد مخدر در محله هایشان باعث اضطراب آن ها می شود. 59
اگر تا به حال عده ای از جرم شناسان بر این باور بودند که جرم، بی نظمی و فساد ایجاد می کند حال باید گفت که بی نظمی است که جرم را ایجاد می کند. افزایش تخلفات سبک، خواه عنوان مجرمانه داشته باشد و خواه جرم انگاری نشده باشد و در حد یک انحراف باشد، سبب احساس بی نظمی در محله و جامعه می شود، یعنی احساس عدم کنترل باعث می شود که افراد احساس بی تکلیفی پیدا کنند و همین بی نظمی است که بزهکاری را ایجاد می کند. 60
"به گفته گارلند، نمایان شدن بیشتر نمادهای جرم و بی نظمی در مناطق مختلف، در افزایش احساس نا امنی در زندگی شهروندان تاثیر گذار است. بیشتر پژوهشهای جرم شناختی نشان می دهد که ترس از جرم در عمل واکنشی است به مشاهده روزمره نمادهای مرتبط با جرم که در پیام های رسانه ای و باورهای خاص نسبت به جرم منعکس می گردد. بنابراین درک و بینش افراد از احتمال بزه دیدگی، تحت تاثیر ارزیابی آنها از محیط فیزیکی واجتماعی، از جمله قضاوت آنها نسبت به این سه بُعد، قرار دارد: (الف) پیوند اجتماعی، اعتماد و کنترل غیر رسمی اجتماعی، (ب)بی نزاکتی یا آنچه تحت عنوان" پنجره شکسته شده" شناخته میشود و(پ) ارزش ها، هنجارها و اخلاقیات افرادی که جامعه محلی را تشکیل میدهند. بنابراین حس کنترل گاه فراتر از کنترل خطرات ملموس (یعنی موارد صریح بزه دیدگی) است و کنترل محیط فیزیکی و اجتماعی را نیز در بر می گیرد. "61
دانستن این امور به ما کمک می کند تا اهمیت بی نظمی هایی نظیر نقاشی های روی دیوار را درک کنیم. افزایش نوشته های گرافیکی روی دیوارها، این باور را القا می کند که محیطی که در آن حضور داریم کنترل نشده است و هر کس هر کاری بخواهد در آن انجام می دهد. در نتیجه اقدام به اجرای قانون در این شرایط، کوشش های پلیس واجتماع را به سمت بازسازی محله های مخروبه مانند نظم بخشیدن به نقاشی های روی دیوار، از میان برداشتن وسایل نقلیه متروکه و نصب روشنایی های مناسب در اطراف خانه ها محیط های تجاری سوق می دهد. اقدامات مذکور به کاهش ترس از جرم و افزایش احساس کنترل اجتماعی کمک خواهد کرد.
گفتار دوم : تبیین نظری – جرم شناختی مدل مقابله با جرایم خُرد و بی نظمی
بند نخست ) نظریه فروپاشی سازمان اجتماعی
نظریه فروپاشی سازمان اجتماعی نخستین بار توسط شاو ومک کی مطرح شد. آن ها در نیمه نخست دهه 1900 با اتکا به مکتب شیکاگو در خصوص چگونگی تاثیر زیست بوم انسانی شهر شیکاگو بر میزان جرایم به مطالعه پرداختند. نظریه فروپاشی سازمان اجتماعی در اساس به میثاق موجود برای همبستگی اجتماعی به منظور کاهش جرم و ترس از جرم اهمیت می دهد. بر اساس این نظریه از هم گسیختگی سازمان اجتماعی در زیست بوم انسانی، ساز و کار اجتماعی کنترل بزهکاری را تضعیف کرده و در نتیجه رفتارهای انحرافی و بی نزاکتی اجتماعی شیوع پیدا می کند که این خود منجر به افزایش جرم و ترس از جرم می شود. 62
بند دوم) نظریه تنوع خرده فرهنگها
این رویکرد در بحث ترس از جرم، منشعب از نظریه سلین است که آن را با مطالعه بر روی جرایم ارتکابی به وسیله شهروندان آمریکایی مهاجر تدوین کرد. به موجب این نظریه بزهکاری ممکن است از ضدّیت، رقابت، رویارویی دو مقرره یا دو فرمان یا دو دستور اخلاقی ناشی از دو فرهنگ به وجود آید؛ فرهنگ حاکم و خرده فرهنگ قومی و مهاجرتی. سلین آمریکا را به جامعه ای تعبیر میکند که همه اقوام در آن وارد می شوند و زندگی میکنند. عده ای از مهاجران از نظر فرهنگی در آن جامعه حل شده و در مقابل عده ای که دارای فرهنگ قوی هستند، حل نمی شوند. سلین می گوید که در این جامعه ملیت های مختلف هستند. پس مدل های مختلف منفک وجود دارد که متشکل از نژاد ها و فرهنگ های مختلف است. 63استدلال این نظریه آن است که در اجتماعاتی که در آنها تنوع قومی و نژادی بسیاری وجود دارد و این اقوام هر یک بدون پیوند با کلیت اجتماع از آداب و رسوم خود پیروی می کنند، ترس از جرم بالا خواهد رفت.
بند سوم) نظریه پیوند اجتماعی
موضوع اصلی نظریه های جامعه شناختی سده نوزدهم و اوایل سده بیستم این بود که جامعه در حال دگرگونی از یک جامعه مبتنی بر روابط مبتنی بر ارتباطات خونی، خویشاوندی و نزدیک، به یک جامعه صنعتی و تشکیل یافته از روابط ثانویه است. این دگرگونی انسجام اجتماعی را تهدید می کند و آثار عمیقی بر زندگی افراد باقی خواهد گذاشت. 64
در نتیجه رشد سریع شهرنشینی و مهاجرت روز افزون روستاییان به شهر، ما شاهد تغییرات قابل توجه در روابط شهرنشین ها بوده ایم. بررسی اندیشمندان علوم اجتماعی نشان می دهد که فردگرایی و ارزش های فرد گرایانه رو به توسعه است، در نتیجه می توان گفت چنین تحولی موجب ضعف در پیوندهای همسایگی و محلی است.
در محیط هایی که جمعیت سیال و ثبات جمعیتی کم تر است، چون شناخت مردم از هم و همبستگی آن ها با یکدیگر کمتر است، ترس از جرم بیش تر است. مراوده و ارتباط با افراد غریبه و نا آشنا، احساس ناامنی و ترس را به همراه دارد. همچنین در محیط هایی که تغییرات سریع جمعیتی و اقتصادی وجود دارد، مردم ترس از جرم را بیش تر تجربه خواهند کرد، اگر چه ممکن است هیچ افزایشی در فعالیت های جنایی آن منطقه صورت نگرفته باشد. به این ترتیب هر قدر پیوندهای اجتماعی در روابط قوی تر باشد و افراد همبستگی بیش تری با هم داشته باشند، حمایت های اجتماعی زیادتر و ترس از جرم کم تر است. به همین دلیل است که افرادی که در محیط های روستایی زندگی می کنند نسبت به شهرنشین ها احساس ترس کمتری دارند. 65
به موجب آمار رسمی کانادا در سال 1993 میزان بزهدیدگی افراد در مناطق شهری 222 مورد در هر هزار نفر بوده است، این میزان در مناطق روستایی تنها 123 مورد گزارش شده است. این تمایز در بین شهرهای بزرگ و کوچک نیز دیده می شود؛ 60درصد شهروندان در شهرهای بزرگ اعلام کرده اند که از پیاده روی تنها در شب می ترسند، حال آن که این میزان در شهرهای کوچک تنها 30 درصد است. 66
بند چهارم ) نظریه بی نظمی فیزیکی و اجتماعی
عنصر بی نظمی نیز رابطه مثبتی بین تصور فرد از محیط اجتماعی و فیزیکی با ترس از جرم، ترسم می کند. بی نظمی هر جنبه ای از محیط فیزیکی و اجتماعی است که برای هر ناظری نشان دهنده (1) فقدان کنترل بر محیط (2) فقدان توجه به ارزش ها و خواسته های دیگران است که در فضا سهیم هستند. نشانه های آشکار بی نظمی اجتماعی شامل افرادی که در خیابان ها پرسه می زنند، مستی در ملاعام، خرید و فروش مواد مخدر، تکدی گری، افراد کارتن خواب و امثال آن است. بی نظمی فیزیکی به ظاهر محله ها اشاره دارد، مکان هایی که در آن ها شلوغی، ساختمان های متروکه، دیوار نوشته ها و امثال آن موجود است. 67
به این ترتیب بی نظمی در هر دو شکل اجتماعی و فیزیکی نشان دهنده ضعف کنترل اجتماعی و فقدان توجه به محیط پیرامونی فرد است و در نهایت منجر به ریسک بالای بزه دیدگی می شود.
بورسیک و اسمیک اظهار داشتند که وجود خشونت به ساکنان هشدار می دهد هنجارها از کار افتاده است. با این حال ضرورت ندارد خشونت خاصی وجود داشته باشد تا احتمال رفتار مجرمانه ای را بدهیم، برای مثال پرسه زدن یک جوان که از رفتارهای خشونت آمیز به حساب نمی آید – ولو بی هدف و برای گذراندن وقت- می تواند نشانه رفتار سارقی باشد که به دنبال آماج جرم است. خشونت و نابهنجاری نشان می دهد که پیوند اجتماعی در وضعیت مطلوبی نیست این امر می تواند اخطاری جدی نسبت به بالا رفتن میزان جرایم تعبیر شود، به عبارت دیگر وجود رفتارهای نابهنجارگویای خطری (حقیقی یا حسی)است که در نتیجه آن ممکن است ترس افزایش یابد. 68
در پژوهشی تاثیر بی نظمی اجتماعی، تعلق خاطر اهالی محله، پیوند همسایه ها، تنوع خرده فرهنگی و بافت سنتی متفاوتبر ترس از جرم بررسی شده است. در این پژوهش با پرسش از 300 نفر از شهروندان مناطق 3 و12 شهرداری تهران، آشکار شد که ترس از جرم و احساس نگرانی در بین شهروندان منطقه12 به مراتب بیش تر از ساکنان منطقه 3 می باشد، چرا که در منطقه 12 بی نظمی بیش تر، تعلق و پیوندهای محله ای کمتر و تنوع خرده فرهنگی بیش تری وجود دارد. 69
در دهه 1960 بی نظمی های شهری در آمریکا یک مساله اساسی به شمار می آمد، دانشمندان علوم اجتماعی شروع به بررسی دقیق نقش پلیس در برقراری نظم عمومی نمودند و همچنین در بهبود این نقش پیشنهادهای ارائه کردند. نه تنها به این خاطر که خیابانها را امن تر نمایند، بلکه با این هدف که خشونت های دسته جمعی را کم کنند.
اما از آن جا که موج جرایم آغاز شده از اوایل دهه 60، بدون هیچ کاهشی در طول این دهه و دهه پس از آن همچنان ادامه یافت، نگاه ها به سوی نقش پلیس به عنوان مبارزان علیه جرم جلب گردید. به این ترتیب در سال 1982 جیمز ویلسون و جرج کلینگ، نظریه پنجره های شکسته را به صورت مقاله در نشریه آتلانتیک مطرح کردند. آنها استدلال کردند کسانی که با پرسه زدن، استفاده از مواد مخدر، فعالیت در گروه های جنایی کوچک و نوشیدن مشروبات الکلی به صورت علنی نظم عمومی را در سطوح پایین تر مختل می کنند، کنترل آنها موثرترین راه برای تقلیل بی نظمی اجتماعی و ترس مردم است.70 اصول اصلی این نظریه مبنی بر مواردی است؛ (1)بی نظمی و ترس از جرم ارتباط قوی با یکدیگر دارند؛(2) پلیس قانون خیابان را اجرا می کند و مردم جامعه در بررسی این قواعد شرکت می کنند؛ (3) بر محله های مختلف قواعد متفاوتی حاکم است؛ (4) بی نظمی ناخواسته منجر به فروریختن کنترل های اجتماعی می شود؛(5) محله هایی که کنترل اجتماعی در آنها در هم شکسته است در برابر جرم آسیب پذیرتر هستند؛ (6) ایفای نقش پلیس در حفظ نظم، موجب بروز مجدد شیوه های غیر رسمی کنترل اجتماعی می شود؛ (7) بیشتر مسائل از عملکرد تک تک افراد بی نظم ناشی نمی شود بلکه از گرد آمدن شمار زیادی از افراد بی نظم حادث می شود؛ (8) محله های مختلف ظرفیت های متفاوتی برای مدیریت بی نظمی و جرم دارند.71
به دنبال آن در دهه های 80 و 90 قوانین جدیدی تصویب شد که پاره ای از رفتار های ناقض نظم عمومی را ممنوع می کرد. شهرهایی همچون نیویورک و سان فرانسیسکو، پرسه زدن، به منظور خود فروشی یا فروش مواد مخدر را ممنوع کردند و به پلیس اجازه دادند که گدایان خیابانی را از پرسه زدن تا ده متری دریافت پول متفرق نمایند. 72
به این ترتیب در کنار تاثیر جرم، برخی به بررسی نماد های مجرمانه بر ترس از جرم پرداختند، نمادهایی که گویای شرایط و رفتارهای مجرمانه یا مرتبط با پدیده مجرمانه هستند. نمادهای مجرمانه یا به تعبیر دیگر بی نظمی های اجتماعی همچون تخریب وسایل همگانی خرید و فروش مواد مخدر و همچنین بی نظمی های ساختاری همچون خانه های رها شده، انبوهی از زباله و اجناس اوراق شده، می تواند در افزایش ترس از جرم تاثیر گذار باشد. 73
به همین دلیل در سالهای اولیه ظهور این نظریه، انقلابی در اجرای قانون و فعال سازی محله های در مبارزه با مظاهر جرم و بی نظمی ایجاد شد. صاحبان پنجره های شکسته وادار می شدند که هرچه زودتر آن ها را تعمیر کنند، تصاویر مستهجن به سرعت از روی دیوارها پاک می شدند و سپس با ترسیم کنندگان آنها به سرعت برخورد می شد، اتومبیل های اسقاطی از درون محله ها جمع آوری و به دور انداخته می شد، افراد مست و متکدیان از خیابان ها رانده می شوند. 74
اگر چه نظریه پنجره های شکسته، موضوع اختلاف نظرهای شدید بوده است، اما موضوع نمادهای مشهود بی نظمی به عنوان یک مساله ویژه در جوامع محلی همچنان ادامه یافته است. برنی75 بر این نکته تاکید دارد که از مدت ها پیش شواهدی وجود داشته که نشان می دهد مردم در برخی مکا ن ها، بیش از آنکه از نظر روانی تحت تاثیر جرایم شدید قرار گیرند، تحت تاثیر محیط ها و رفتارهای بی نظم قرار می گیرند. جالب اینجاست که در پیمایش های تجربی که با استفاده از مفهوم"نشانه های جرم" از سوی اینز و همکاران در سالهای 2004-2005 صورت گرفته، پاسخ دهندگان انواع بی نظمی های محلی را (مانند دیوار نوشته های دائمی، پرسه زدن جوانان در محیط های خاص و فحش دادن به عابران و. . . )در مقایسه با جرم های شدید تر مانند برگلری، تهدید بزرگتری برای امنیت محلی می دانند.76
نظریه پنجره های شکسته حوادث زنجیره ای را به عنوان یک اصل مسلم می پذیرد، به این معنا که اگر با یک بی نظمی و جرم خرد مدارا شود، سپس جرایم جدی تری به وقوع خواهد پیوست. وقتی جرایم خرد و بی نظمی مورد بررسی قرار نمی گیرد، ساکنان محله احساس ناامنی می کنند، اما وقتی پلیس این نوع شرایط خرد را بررسی می کند، ساکنان احساس امنیت بیش تری می کنند.
گفتار سوم : راهبرد های مدل مقابله با بی نظمی و جرایم خُرد
بند نخست ) سیاست پنجره های شکسته
یک تسهیل کننده بسیار مهم برای خیزش ذهنی از گشت پیاده به سمت امور پلیسی اجتماع محور، نظریه پنجره های شکسته ویلسون و کلینگ است. سوالی که آنها در مقاله خود در مجله ماهانه آتلانتیک به آن پرداختند این بود که زمانی که میزان واقعی جرم به نظر می رسد بدون تغییر است، گشت پیاده چگونه باعث احساس امنیت در افراد می شود. آنها نتیجه گرفتند که این امر چیزی بیش از افزایش رویت پذیری صرف پلیس، احساس حضور پلیس و قابل شناخت بودن افسران حوزه نگهبانی است. احتمال این که افسران پیاده با جرایم خُرد، بی نظمی، خشونت و نشانه های جرم بیش از افسران گشت خودرویی مواجه شوند و با آن ها برخورد کنند بیش تر است. شهروندان غالباً این گونه علامت ها و شرایط مشابه را به عنوان نشانه های عدم امنیت محله خود در نظر می گیرند. 77
سیاست پنجره های شکسته از طریق دادن اختیارات گسترده به پلیس برای دستگیری مرتکبین جرایم کوچک به دنبال آن است که از بی نظمی اجتماعی که خود منجر به جرایم مهم می شود، جلوگیری کند. هر چند که در هر حال بایستی به بی نظمی پاسخ داد، در همه موارد نیازی به استفاده از برخورد سزاگر و سرکوب گر نیست. بی نظمی می تواند ریشه در فرهنگ افراد یک جامعه داشته باشد، بنابراین لزوماً نباید پاسخ کیفری و قهرآمیز داشته باشد. در این گفتمان پلیس حافظ نظم تلقی می شود، نه یک نیروی سرکوب گر نظامی. اجرای سیاست مزبور به پلیس اجازه می داد برای مقابله با بی نظمی عمومی از میان انواع مختلف ضمانت اجراها – از اخطارهای غیررسمی تا تذکرات رسمی – یکی را انتخاب کند و معتقد بود دستگیری باید به عنوان آخرین راه چاره به کار رود نه اولین راه چاره. 78
ماهیت جرایم خُرد را از نظر پیچیدگی، نحوه ارتکاب و میزان خساراتی که به جامعه وارد می کنند موجب ایجاد اشتقاق و طبقه بندی در عملکرد و سازماندهی نیروهای پلیسی شده است. به گونه ای که رسیدگی به جرایم خُرد توسط بخش های انتظامی پلیس و یا در برخی کشورها پلیس محلی صورت می گیرد. پلیس محلی یعنی بخشی از پلیس که با اونیفورم در محلات حاضر می شوند، مردم محله را می شناسد و با مردم رابطه نزدیکی دارند و اقدامات آنها بیشتر در خصوص حفظ نظم عمومی در خیابان ها و محلات است.
به این ترتیب پلیس محلی علاوه بر مهار و کاهش جرایم و بی نظمی های محلی، در صدد کاهش ترس از جرم و نگرانی مردم از بزه دیده واقع شدن و تعدیل احساس ناامنی شهروندان نیز می باشد.
در برخی کشورها که پلیس را به پلیس اداری و قضایی تقسیم می کنند، در این کشورها انجام وظایف مربوط به برقراری و حفظ نظم و جلوگیری از وقوع جرم و بی نظمی در جامعه را پلیس اداری به عنوان پلیس انتظامی یا پیش گیری از وقوع جرم یا پلیس احتیاطی بر عهده دارد. 79
مقابله با جرایم خُرد را می توان در قالب طرح های سالم سازی محلات با مشارکت مردم سازماندهی نمود و پلیس و دستگاه های قضایی دولتی می توانند گروه های مردمی را در جهت اصلاح فرهنگی محلات و مقابله با ناهنجاری های رفتاری ناقص نظم عمومی سازماندهی نمایند و این همان چیزی ست که به عنوان سیاست جنایی مشارکتی از آن یاد می کنند.
حتی در مناطقی که در معرض عناصر نابهنجار قرار دارند، اقدام شهروندان بدون مداخله اساسی پلیس می تواند کافی باشد. ممکن است گشت های خود شهروندان پاسخ مناسبی باشد، چنان که تا قرن نوزدهم، پاسداران داوطلب و نه پلیس ها برای حفظ نظم اجتماع خود به گشت زنی در محله ها می پرداختند. حضور ایشان در محله های مانع بی نظمی می شد و یا به جامعه نسبت به بی نظمی که نمی توانستند مانع آن گردند، هشدار می دادند. امروزه نیز صدها نمونه از این تلاش ها در اجتماعات وجود دارد، شاید مشهورترین آنها "فرشتگان نگهبان" باشد، گروهی از جوانان بی سلاح، با کلاه و تی شرت های مجزا که گشت های خود را در متروهای شهر نیویورک آغاز نمودند و مورد توجه عموم قرار گرفتند و امروزه مدعی داشتن شاخه هایی در بیش از 30 شهر آمریکا هستند. متاسفانه اطلاعات اندکی در خصوص تاثیر چنین گروه هایی بر بی نظمی در دست است. اثر آنها بر بی نظمی هر چه باشد، احتمالاً شهروندان با حضور آن ها آسایش خاطر دوباره یافته و به این ترتیب این گروه ها در حفظ نظم و مدنیت مشارکت می نمایند. 80
در کشور ما نیز پلیس انتظامی و کلانتری ها، برقراری نظم عمومی در خیابان ها را بر عهده دارند. جرایم ترافیکی مثال مناسبی برای جرایم خُرد است. همه روزه در کلان شهر ها صدها هزار تخلف ترافیکی رخ می دهد که توسط پلیس برای آنها جزای نقدی تعیین می شود. این تخلفات یکی از عوامل برهم خوردن نظم عبور و مرور است که تبعات سنگین اجتماعی و اقتصادی را به همراه دارد. اخیراً در جاده ها ماکت خودرو پلیس را به نمایش می گذارند تا رانندگان متخلف با مشاهده آن به تصور حضور پلیس از تخلفات احتمالی خودداری کنند.
بند دوم ) سیاست تسامح صفر
"تسامح" در لغت به معنای آسان گرفتن و مدارا کردن است. تسامح صفر اصطلاحی است که در حقوق کیفری است که برای تشریح سیاست اجرای قانون موضوعه به صورت غیراختیاری و غیر صلاحدیدی به کار می رود. برخی این اصطلاح را به معنی یک راهبرد پلیسی حفظ نظم می دانند که به عنوان بخشی از مجموعه رویکرد های سخت گیرانه برای مبارزه با جرم در مناطق خاص محسوب می شود. به این ترتیب می توان گفت؛ تسامح صفر به معنای اعمال راهبردهای انضباطی اجباری برای رفتارهای ضد اجتماعی است که افراد متصدی اجرای این راهبردها (معمولاً پلیس) ملزم هستند در قبال افرادی که مقررات از پیش تعیین شده برای حفظ نظم را نقض می کند، بدون توجه به شدت عمل و قصد مرتکبان، واکنش نشان داده و مجازات های اجباری را اعمال نمایند. 81
راهبرد تسامح صفر در سال 1994 از نظریه پنجره های شکسته سرچشمه گرفت. پیروان این نظریه معتقدند از آن جا که مماشات و تحمل جرایم خُرد یا بزهکاری گروه های خاص از افراد مانند اطفال یا نوجوانان یا برخی جرایم مانند حمل غیرقانونی سلاح گرم، زمینه را برای وقوع جرایم جدی تر در آینده فراهم می کند. به این دلایل باید با جرایم و بزهکاران مذکور با شدت عمل برخورد کرد تا از گسترش دامنه بزهکاری جلوگیری کرد. به این ترتیب آنان خواستار تفویض اختیارات کامل سرکوبی شدید بزهکاری اطفال، متکدیان و افراد بی سرپناه به پلیس هستند. 82
همچنین راهبرد تسامح صفر را می توان متاثر از نظریه فایده گرایی رژمی بنتام دانست. بنتام عقیده داشت هر فرد، حتی به طور ناخود آگاه بنابر محاسبه لذت و رنج حاصل از کردار خود، امور خویش را اداره می کند و اگر دریابد نتیجه عملی که از آن سود می برد، کیفر است، در آن صورت این اندیشه با نوعی قدرت وی را از ارتکاب آن عمل باز می دارد. این ایده که به نام حسابگری کیفری مطرح شده با ایده تسامح صفر در برابر جرم که معتقد است جرایم شدید و سنگین می تواند با سخت گیری نسبت به بی نظمی و بی مبالاتی و جرایم خُرد کاهش یابد، دارای قرابت است. 83
در حوزه عملکرد پلیس، تسامح صفر به این معناست که تشکیلات پلیسی باید به طور کامل قانون کیفری را مورد اجرا گذارند و آزادی عمل پلیس باید از حوزه راهبردهای حفظ نظم زدوده شود. یعنی قانون را بدون دخالت شخصی و تصمیم گیری اختیاری، به طور کامل به مورد اجرا گذارند. در دیدگاه مزبور با تاکید بر واکنش سریع در برابر جرایم کوچک و حتی بی نزاکتی های اجتماعی نه تنها کنترل کیفری توسعه می یابد بلکه می توان مرتکبان چنین جرایمی را به عنوان گروه هایی که دارای خطر بزهکاری هستند مشمول شیوه های عدالت یا آماری قرار دهد. 84
محل اجرای این سیاست ابتدا در متروهای نیویورک بود، محلی که جرایم سبکی همچون کیف قاپی و جیب بری، دیوار نویسی، ورود بدون بلیط به واگن مترو، تظاهرات مستانه، ولگردی و کارتن خوابی، تکدی گری و مصرف مواد مخدر در آن اتفاق می افتاد و امنیت شهروندان را که از مترو استفاده می کردند به مخاطره می انداخت و یا احساس عدم امنیت را در آنها به وجود می آورد. به این ترتیب پلیس دارای اختیارات فزاینده ای شد که حتی در موارد مظنون بودن به شخصی نیز، مبادرت به بازرسی بدنی فرد نماید. 85
سیاست تسامح صفر طرفدار واکنش کیفری سرکوب گر است و از این رهگذر بیش تر بر روی کشف جرم تاکید می کند نه پیش گیری از آن، این کار از طریق الزام پلیس به متوقف کردن، بازرسی و دستگیری تعداد زیادی از مردم صورت می گیرد. هدف آن است که از میان مجرمین خرده پا بتوانند مرتکبان جرایم سنگین تر را پیدا کنند. نظر عموم بر این است که راهبرد شدت عمل در اجرای قانون، اگر در سطح گسترده بر علیه مجرمانی که مرتکب اعمال غیر قانونی کوچک شده اند به کار رود، کاهش جرایم مهم و به دنبال آن افزایش احساس امنیت را به همراه خواهد داشت.
این در حالی است که تحقیقات و شواهد محکمی برای این قضیه نیافته اند. اگر چه پنجره های شکسته در شهرهای مختلف میزان جرم را پایین آورد، مطالعه هفت شهر که توسط اسکوگان از بین پروژه هایی که به این موضوع پرداخته بودند، انتخاب و آنها را خلاصه نموده بود، هیچ شواهد و دلایلی که نشان دهد، شدت عمل در اجرای قوانین بی نظمی را کاهش داده است، وجود ندارد. 86
ذهنیت مهمی که در خصوص راهبرد مبارزه با جرایم خُرد و بی نظمی وجود دارد، این است که نبایستی از روی بی شفقتی به برخوردهای خشن و شدید در امور پلیسی بینجامد، بی نظمی و جرایم خرد نیازمند نماینده نظارتی و قانونی اجتماع (افسران گشت نگهبان) هست تا آن چه باعث ترس مردم می شوند را شناسایی و توجه کافی به آن مبذول دارند. اما گاه عملکرد این نهاد به شکلی است که خود موجب شکل گیری احساس ناامنی و ترس در شهروندان می شود. مثلاً استقرار گسترده پلیس در خیابان های شهر و بازرسی غیر ضروری خود روی شهروندان، نه تنها کمکی به آرامش آنها نمی کند، بلکه احساس دلزدگی و نگاه منفی نسبت به ضابطان راه به دنبال دارد. دلیل این امر را باید دخالت بدون حد و مرز و برخورد نامناسب برخی ماموران پلیس در زندگی خصوصی شهروندان دانست. چنین رفتارهایی نه تنها موجب افزایش احساس ترس و ناامنی در جامعه می گردد، زمینه ساز کاهش تعامل شهروندان با نهاد های انتظامی نیز خواهد بود. 87
در خصوص جرایم خُرد علیه نظم عمومی در کشور ما نیز شاهد تشدید اقدامات پلیس در برخورد با جرایم ترافیکی، برخورد با موتور سواران، برخورد با افراد شرور هستیم که در قالب برنامه هایی چون مبارزه با ارازل و اوباش، طرح امنیت اجتماعی و نظایر آنها به اجرا در می آید. اگرچه این برنامه ها در چارچوب پیشگیری و کنترل جرم سازماندهی شده اند، گاه به صورت غیر مستقیم ترس از جرم را بیش تر می کند، به عبارت دیگر تمرکز بر جرایم می تواند موجب افزایش اضطراب و نگرانی در جامعه شود. سیاست گذاران و مجریان نباید با بزرگ نمایی جرایم غوغا به پا کنند، بلکه باید تلاش گردد خطر واقعی آنها برای شهروندان مشخص شود.
در مطالعه ای که پیرامون اعتماد شهروندان تهران به ماموران نیروی انتظامی صورت گرفته، نتایج مطالعات حکایت از پایین بودن میزان اعتماد مردم به ناجا دارد و عواملی نظیر رفتار دور از نزاکت و برخورد نامناسب برخی از ماموران با مردم، ایجاد ترس در مردم، بی اعتنایی و قانون شکنی ماموران نیروی انتظامی از مهمترین مشکلات مردم با پلیس ذکر شده است. 88
فهرست منابع :
الف) منابع فارسی
(1) کتابها :
1. ترویانوویچ، رابرت؛ باکوروکس، بانی، پلیس جامعه محور، ترجمه مرکز مطالعات و تحقیقات کاربردی طرح و برنامه ناجا، نشر فرات، 1383.
2. جوانمرد، بهروز، تسامح صفر : سیاست کیفری سخت گیرانه در قبال جرایم خُرد، نشر میزان، چاپ اول، زمستان 1388.
3. رایجیان اصلی، مهرداد، بزه دیده شناسی حمایتی، نشر دادگستر، چاپ دوم، پاییز 1390.
4. عزیزی، اکبر، پیش گیری از جرایم جنسی، نشر خرسندی، چاپ اول، 1392.
5. فارال، استفن؛جکسون، جاناتان؛ گری، امیلی، نظم اجتماعی و ترس از جرم در دوران معاصر، ترجمه حمیدرضا نیکوکار، نشر میزان، چاپ اول، زمستان 1392.
6. کلکوهن، ایان، طراحی عاری از جرم – ایجاد مناطق امن و پایدار، ترجمه مهرداد رایجیان اصلی، نشر میزان، چاپ اول، زمستان 1387.
7. کوردنر، گری، کاهش ترس از جرم، ترجمه اسماعیل حسنوند و احسان حسنوند، نشر جامعه شناسان، چاپ اول، 1390.
8. محمد نسل، غلامرضا، پلیس و سیاست پیش گیری از جرم، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیش گیری از جرم، اسفند 1387.
9. میلر، لیندا؛کارن ام، هس، پلیس و اجتماع، ترجمه رضا کلهر، دانشگاه علوم انتظامی ناجا، تهران، 1382.
10. نیکوکار، حمیدرضا؛ همت پور، بهاره، ترس از جرم، نشر میزان، چاپ اول، پاییز 1391.
11. ویلیامز، فرانک؛ مک شین، ماری لین، نظریه های جرم شناسی، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، نشر میزان، چاپ سوم، زمستان 1388.
(2) مقاله ها :
1. آقا غنی زاده، جهان؛ کلانتری، محسن، بررسی عوامل محیطی – کالبدی تسهیل کننده بزه کاری در مناطق شهری، فصلنامه مطالعات پیش گیری از جرم، سال ششم، شماره نوزدهم، تابستان 1390.
2. آقایی نیا، حسین؛ جوانمرد، بهروز، سیاست کیفری سخت گیرانه در قبال جرایم خرد در پرتو راهبرد تسامح صفر با تاکید بر حقوق کیفری ایران و آمریکا، فصلنامه دانش انتظامی، سال سیزدهم، شماره دوم، تابستان 1390.
3. احمدی، توحید؛ تیموری راضیه؛ السان، مصطفی، پیش گیری محیطی از جرایم شهری، فصلنامه مطالعات پیش گیری از جرم، سال ششم، شماره نوزدهم، تابستان 1390.
4. احمدی، محمد حسین، نقش زنان پلیس در پیش گیری از جرایم ( با رویکرد بزه دیدگی زنان و کودکان)، فصلنامه پلیس زن، سال دوم، شماره پنجم، بهار 1387.
5. اسرافیکی، امیرحسین، نقش حضور گشتی های پلیس در اماکن و محله های جرم خیز در پیش گیری از جرم، در : مجموعه مقالات ارسالی همایش پیش گیری از جرم، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیش گیری ناجا، 1387.
6. اسکات، مایکل، اتخاذ راهبرد مساله گرا در خدمات پلیسی، ترجمه غلام جاپلقیان، ماهنامه توسعه انسانی پلیس، سال هفتم، شماره بیست و هشتم، فروردین – اردیبهشت 1389.
7. افراسیابی، علی، رویکرد مساله محور به پیش گیری از جرم در پلیس ایران، دانش انتظامی، سال دوازدهم، شماره اول، زمستان 1388.
8. افراسیابی، علی؛ سلیمان دهکردی، الهام، بزه دیدگی مکرر – مکان های جرم خیز و الزامات پیش گیرانهف فصلنامه مطالعات پیش گیری، سال هفتم، شماره بیست و سوم، تابستان 1391.
9. الیاس زاده مقدم، سید نصرالدین؛ ضابطیان، الهام، بررسی شاخص های برنامه ریزی شهری موثر در ارتقای امنیت زنان در فضاهای عمومی با رویکرد مشارکتی، نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، شماره چهل و چهارم، زمستان 1389.
10. بابایی، محمد علی؛ نجیبیان، علی، تعامل پلیس با نهادهای جامعوی در پیش گیری از جرم، فصلنامه مطالعات پیش گیری از جرم، سال سوم، شماره هفتم، تابستان 1387.
11. باقری نژاد، زینب، نقش پلیس زن در حمایت از زنان و کودکان بزه دیده مواد مخدر و روان گردان، فصلنامه مطالعات پیش گیری از جرم، سال ششم، شماره بیست و دوم، تابستان 1390.
12. برتاو، عیسی، کارایی فعالیت های پلیسی مکان محور در پیش گیری از جرم، فصلنامه مطالعات پیش گیری از جرم، سال هفتم، شماره بیست و چهارم، پاییز 1391.
13. پاک نهاد، امیر، احساس ناامنی و ترس از جرم، آموزه های حقوق کیفری دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره پنجم، بهار – تابستان 1392.
14. پورموذن، علی محمد، بررسی رابطه نقش اجتماعی پلیس و احساس امنیت خانواده ها (مطالعه موردی شمال شهر تهران)، فصلنامه نظم و امنیت انتظامی، سال دوم، شماره سوم، پاییز 1388.
15. تاجران، عزیزالله؛ کلاکی، حسن، بررسی تاثیر عملکرد پلیس بر احساس امنیت شهروندان تهرانی، فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی، سال چهارم، شماره چهارم، زمستان 1388
16. توکلی، مهدی؛ کلانتری محسن، شناسایی و تحلیل کانون های جرم خیز شهری، فصلنامه پیش گیری از جرم، سال دوم، شماره دوم، بهار 1386
17. جاوید، مهدی؛ جمشیدی، مسلم؛ بهره بر، سروش، بررسی نقش گشت های پیش گیرانه در نقاط جرم خیز در کنترل وقوع جرم، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال اول، شماره چهارم، زمستان1388.
18. جاوید زاده، حمیدرضا؛ میره ای، سید حسن؛ رویکرد بزه دیده محور به پیش گیری از جرم، فقه و حقوق، سال اول، بهار 1384
19. جعفری، روح الله، درآمدی بر جایگاه نظری رهیافت پلیس جامعه محور، فصلنامه امنیت اجتماعی، شماره سیزدهم، بهار 1387.
20. جمالی، هاجر؛ شایگان، فریبا، نقش تاکسی بی سیم بانوان بر احساس امنیت زنان تهرانی، فصلنامه مدیریت انتظامی، سال ششم، شماره اول، بهار 1390.
21. جوانمرد، بهروز، نظریه های کیفری و رویکرد امنیتی ج. ا. ایران در جرایم سبک (الف)، فصلنامه امنیت، سال پنجم، شماره سوم، بهار1386
22. جهانتاب، محمد؛ داودی، ابراهیم، ارتقای مشارکت محلی در پیش گیری از جرم، فصلنامه مطالعات پیش گیری از جرم، سال هفتم، شماره بیست و دوم، 1391.
23. چالوم، موریس؛ لئونارد، لوسی، نقش پلیس در امنیت و زمامداری بهینه، ترجمه غلامرضا محمد نسل، در : مجموعه مقالات پلیس و پیش گیری از جرم، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا، 1387.
24. حبیب زاده، محمد جعفر؛ شریفی، محسن؛صادقی عبدالله، تحلیل اثرگذاری راهبردهای نظریه CPTED بر کاهش وقوع جرم، فصلنامه پیش گیری از جرم، سال هفتم، شماره بیست و سوم، تابستان 1391.
25. دبلیو، لارنس، شرح و ارزیابی برخی از راهبردهای اصلی پیش گیری پلیس، ترجمه غلامرضا محمد نسل، در : مجموعه مقالات پلیس و پیشگیری از جرم، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیش گیری ناجا، 1387.
26. رحیمی، علی، رسانه های جمعی و ارتقای احساس امنیت اجتماعی در زنان و دختران، فصلنامه پلیس زن، سال دوم، شماره هفتم – هشتم، پاییز و زمستان 1387.
27. رسن، جعفری، نگاهی به سیاست تسامح صفر، مترجم جلال الدین قیاسی، مجله فقه و حقوق، سال اول، شماره چهارم، 1384.
28. رضایی راد، مجید؛ تقی زاده، سید محمود؛ نوروزی، نادر، تاثیر نگهبان محله در کاهش ترس از جرم مردم تهران بزرگ، فصلنامه مطالعات پیش گیری از جرم، سال دوم، شماره چهارم، پاییز 1386.
29. زندی، فاطمه، درآمدی به جنبه های گوناگون سالمند آزاری، مجله حقوقی دادگستری، شماره پنجاه و دوم – پنجاه و سوم، پاییز و زمستان 1384.
30. سراج زاده، سید حسین؛ گیلانی، اشرف، بی سازمانی اجتماعی و ترس از جرم(مطالعه مقایسه ای مناطق 3 و 12 شهر تهران)، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره سی و چهارم، زمستان 1384.
31. سماواتی پیروز، امیر، سالمند شناسی از منظر تعامل بین سالمندی و بزه دیدگی، فصلنامه حقوق پزشکی، سال سوم، شماره نهم، تابستان 1388.
32. سیدزاده ثانی، سیدمهدی، ترس از بزه دیدگی مکرر، در مجموعه مقالات همایش ملی پیش گیری از جرم، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس ناجا، تهران، 1388.
33. سیدزاده ثانی، سید مهدی؛ کرمانی، سعید، ترس از جرم در مشهد؛ پژوهش نامه حقوق کیفری، سال چهارم، شماره دوم، پاییز، زمستان 1392.
34. شایگان، فریبا، مبانی و اصول به کارگیری پلیس زن، فصلنامه دانش انتظامی، سال پنجم، شماره دوم، تابستان 1382.
35. شرافتی پور، جعفر؛ رحیمی، رسول، انواع جرایم و احساس امنیت زنان، فصلنامه پلیس زن، سال دوم، شماره یازدهم، پاییز و زمستان 1388.
36. صادقی فسایی، سهیلا؛ کامل قالیباف، آتنا، فرهنگ خشونت خانگی علیه زنان با تاکید بر نقش پلیس در کاهش آن، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال هشتم، شماره بیست و ششم، بهار 1391.
37. صادقی فسایی، سهیلا؛ میرحسینی، زهرا، بررسی عوامل موثر بر بزهدیدگی زنان شهر تهران (الف) فصلنامه زن در توسعه و سیاست، دوره نهم، شماره اول، بهار 1390.
38. صادقی فسایی، سهیلا؛ میرحسینی، زهرا، تحلیل جامعه شناختی ترس از جرم در میان زنان تهران (ب) فصلنامه علوم اجتماعی، دوره هفدهم، شماره سی و ششم، بهار 1388.
39. صدیق سروستانی، رحمت الله؛ نیمروزی، نوروز، بررسی ارتباط بین مشارکت در روابط همسایگی و احساس امنیت در محلات مشهد، فصلنامه دانش انتظامی، سال دوازدهم، شماره دوم، 1389.
40. عبدالرحمانی، رضا، پلیس اجتماع محور و امنیت محله ای (الف)، فصلنامه دانش انتظامی، سال ششم، شماره چهارم، 1383.
41. عبدالرحمانی، رضا، جایگاه پلیس اجتماع محور در تغییر الگوهای رفتار اجتماعی با هدف افزایش امنیت و احساس امنیت در محله، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی (ب) شماره سیزدهم و، بهار 1387.
42. عبدی، توحید، تبیین رویکرد جامعه محوری پلیس، فصلنامه دانش انتظامی، سال ششم، شماره چهارم، 1383.
43. عبدی، توحید، جزینی، علی رضا، تحلیلی بر پلیس حرفه ای و مردمی 110، فصلنامه دانش انتظامی، شماره هشتم، بهار 1380.
44. علی نژاد، منوچهر، سرمایه اجتماعی و پیوند آن با پلیس جامعه محور، فصلنامه توسعه انسانی پلیس، سال ششم، شماره بیست و هفتم، بهمن و اسفند 1388.
45. علیخواه، فردین؛ نجیبی ربیعی، مریم، زنان و ترس از جرم در فضاهای هشری، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره بیست و دوم، پاییز 1385.
46. غلامی، حسین، ترس از جرم و سیاست جنایی، دیباچه در ترس از جرم، نشر میزان، چاپ اول، پاییز 1391.
47. فرجی ها، محمد؛ همت پور، بهاره، تحلیل نحوه بازنمایی بزه دیدگی زنان در روزنامه ها، مجله جهانی رسانه، دوره هشتم، شماره پانزدهم، بهار – تابستان 1392.
48. فلیستر، دن؛ هنزل من، اف، پیشگیری از وقوع جرم از طریق طراحی محیطی و اداره امور پلیسی جامعه گرا، ترجمه : لیلا علیزاده؛ حسن بختیاری، فصلنامه دانش انتظامی، سال ششم، شماره اول، 1383.
49. قالیباف محمد باقر، انصاری زاده، سلمان، بررسی و تحلیل نقش انون های جرم خیز در وقوع جرایم شهری، ماهنامه شهرداری ها، سال یازدهم، شماره صدم، 1389
50. قرایی، فریبا؛ رادجهانبانی، نفیسه؛ رشیدپور، نازیلا، بررسی و سنجش حس امنیت در مناطق مختلف شهری، فصلنامه آرمانشهر، شماره چهارم، بهار و تابستان 1389.
51. قناد، فاطمه، نقش پلیس زن در پیش گیری از جرایم علیه زنان و کودکان، فصلنامه فقه و حقوق خانواده، شماره پنجاه و ششم، بهار-تابستان 1391.
52. قهرمانی، علی اکبر؛ ابطحی، سیدحسین، طراحی و الگوی مدیریت پلیس جامعه محور در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مدیریت انتظامی، سال پنجم، شماره اول، بهار 1389.
53. کریمی، خوزانی، علی، راهبرد پلیس برای توسعه امنیت پایدار، ماهنامه توسعه انسانی پلیس، سال ششم، شماره بیست و هفتم، بهمن و اسفند 1388.
54. کلانتری، محسن، شناسایی و تحلیل کانون های جرم خیز شهری، مجله اصلاح و تربیت، شماره شصت و شش، و هفت، مهر – آبان 1386.
55. کلانتری، محسن؛ هندیانی، عبدالله، نقش ابرکانون های جرم خیز در شکل گیری الگوی های فضایی بزهکاری، فصلنامه مدیریت انتظامی، سال پنجم، شماره چهارم، زمستان 1389.
56. مخدوم، حمیدرضا؛ محمودی، نقی، نقش پلیس زن در برخی از کشورهای جهان، فصلنامه مطالعات پلیس بین الملل، سال دوم، شماره پنجم، بهار 1390.
57. مدبر، لیلا؛ چوپانی رستمی، محسن، پیش گیری اجتماعی از جرایم زنان و دختران، فصلنامه پلیس زن، سال چهارم، شماره سیزدهم، پاییز و زمستان 1389.
58. مقیمی، مهدی؛ رفعتی اصل، سید عزیز، پلیس و راهبردهای پیش گیری وضعی از جرم، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال دوم، شماره اول، بهار و تابستان 1389.
59. مقیمی، مهدی؛ رشیدی، بهمن؛ رحمتی، داریوش، علت شناسی جرم: نگرش تحلیلی به پیش گیری از جرم با تاکید بر نظریه فعالیت روزمره، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال سوم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1390.
60. نجفی ابرند آبادی، علی حسین، پیشگیری از بزهکاری و پلیس، در مجموعه مقالات و سخنرانی های پیش همایش، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیش گیری ناجا، 1383.
61. نجفی ابرند آبادی، علی حسین، پیشگیری از بزهکاری و پلیس، در مجموعه مقالات و سخنرانی های پیش همایش، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیش گیری ناجا، 1387.
62. نوروزی، بهرام؛ افراسیابی، علی، رویکرد جامعه محور به پیشگیری از جرم در ایران، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، سال پنجم، شماره چهاردهم، بهار 1389.
63. نوروزی، نادر، جرایم خرد علیه نظم عمومی – راهکارها و راهبردها، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره شصت و هشتم، تابستان 1384.
64. نوری، رویا؛ قرقلو، بابک، بررسی نقاط قوت و محدودیت های به کارگیری پلیس زن در عرصه مبارزه با مواد اعتیاد آور در ایران، فصلنامه پلیس زن، سال چهارم، شماره دوازدهم، بهار و تابستان 1389.
65. نیکوکار، حمیدرضا؛ یار احمدی، مسعود، تاثیر رویکرد های پلیس سنتی و جامعه محور در کاهش ترس از جرم، فصلنامه مطالعات پیش گیری از جرم، سال هفتم، شماره بیست و دوم، بهار 1391.
66. وراویی، اکبر، بهربر، سروش، مقایسه راهبردی الگوهای پلیس سنتی و نوین در پیش گیری از جرم، فصلنامه مطالعات پیش گیری از جرم، سال چهارم، شماره دهم، بهار 1388.
67. وراویی، اکبر؛ بهربر، سروش، اثر بخشی الگوهای پلیس سنتی و نوین در پیش گیری از جرم، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال اول شماره اول، بهار 1389.
68. وراویی، اکبر، رویکرد جامعه محوری پلیس، فصلنامه امنیت، سال پنجم، شماره سوم، بهار 1386.
69. ویزبرد، دیوید؛ اک، جان، پلیس چگونه می تواند جرم، بی نظمی و ترس را کاهش دهد؟، ترجمه علی کریمی خوزانی، ماهنامه توسعه انسانی پلیس، سال ششم، شماره بیست و چهارم، خرداد-شهریور 1388.
70. ویلسون، جیمزکی؛ کلینگ، جورج ال، پنجره های شکسته – پلیس و امنیت محله ای، ترجمه محمدصادری توحید خانه، مجله حقوقی دادگستری، شماره چهل و سوم، تابستان 1382.
71. هزار جریبی، جعفر، تبیین راهبرد های نوین جامعه محوری پلیس بر اساس نظریه جامعه شناسی احساس، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال اول، شماره دوم، تابستان 1388.
72. همتی، رضا، پلیس جامعه محور و نقش آن در کاهش احساس ناامنی، فصلنامه دانش انتظامی، سال نهم، شماره سوم، 1386.
73. هیکس، دیویدسی؛ دنات، فرانتس، تجربیات امیدبخش پلیس در مشارکت برای پیش گیری از جرم، در مجموعه مقالات پلیس و پیش گیری از جرم، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیش گیری ناجا، 1387.
(3) تقریرات
1. نجفی ابرند آبادی، علی حسین، تقریرات درس جامعه شناسی جنایی، دوره کارشناسی ارشد، 1390.
(4) سایت داخلی
1. www. isna. ir تاریخ مراجعه 17/9/1392
(5) روزنامه ها
1. روزنامه ایران مورخ 30/2/92.
2. روزنامه سرمایه مورخ 5/2/85.
ب) منابع لاتین
(1) کتاب
1. United Nations office on Drugs and Crime Vienna , Handbook on Effective Police responses to violence against woman , NewYork , 2010
(2) مقاله ها
1-Braga , Antony , the crime prevention value of hot spots policing, Psicothema, vol(18) , No(3), 2006
2. Criminal Justic commission , fear of crime , Criminal Justics research paper series , Vol(1) , No(2) , November 1994.
3. Criminal Justic commission , fear of crime , Criminal Justics research paper series , Vol(1) , No(2) , November 1994.
4. The European crime prevention Network , Review of scientifically evaluated good practices for reducing of insecurity or fear of crime in Eu member states, 2005: Available at www. eucpn. org.
5. Fattah, E, Victimisation and Fear of crime among the elderly: Apossible link? Australian Institute of Criminology , canbera 1995 Fox , Kathleen; Nobles , Matt R, Gender, Crime victimization and fear of crime , security Journal , Vol(22), No (1), 2009
6. Grabsky, peter, fear of crime and fear reduction strategies, Trend and Issue in crime and Justic series , No (44) , Australian Institute of criminology , conbera , 1995.
7. Hilinski , Carly; Pentecost Neeson, Kindsy , Explaining the fear of crime among college woman in their own words , southwest Journal of criminal Justice, Vol(8), No(1), 2011.
8. James , Marianne; Graycar , Adam , Preventing crime Against older Australians , Australian Institute of crimirology , Reaearch and Public policy series, No(32) , 2000
9. Kerr, Lindy , Reducing fear of crime among the elderly: the civtorian experience through the confident living program for older Victorians , austrolian Institute of criminology, No(32), 2000.
10. Mesko, Gorazd, Fallshore , Marte, Police efforts in the reduction of fear of crime in local communites -Big experctations and questionable effects , sociologija. minister veiksmas, No(20), 2007.
11. Moore , Mark. H;Trajanowicz , Robert , policing and the fear of crime , national Institute of Justice , No(3), June 1988.
12. Painter , K, the Impact of street Lighting on crime , fear , pedestrian Use, security Journal , Vol(5), No(3), 1994.
13. Rykert,W. L, Law Enforcement Gerantology, united states Department of Justice and Federal Bureau of Investigation , Washington DC, 1994.
14. Smith, William, R, Torstensson, Mare, Geroler diffrences in risk perception and neutralizing fear of crime , British Journal criminology , Vol (37), No(4), 1997.
15. Telep, cody ; weisburd , David , what is known about the effectiveness of police practices , prepared for understanding the crime decline in NYC , hunded by society Institute , September 2011.
(3) سایت های خارجی
1-www. Card. ie/Publications/CARDI/Focus on fear of crime.
تاریخ مراجعه : 28/10/92
2. www. Police. nsw. gov. au
1 میلر، لیندا؛ کارن ام، هس، پلیس و اجتماعی، ترجمه رضا کلهر، دانشگاه علوم انتظامی ناجا، تهران، 1387، ص63.
2 چالوم، موریس ؛ لئونارد، لوسی، نقش پلیس در امنیت و زمامداری بهینه، ترجمه غلامرضا محمد نسل، در : مجموعه مقالات پلیس و پیش گیری از جرم، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا، 1387، ص12.
3 محمدنسل، غلامرضا، پلیس و سیاست پیش گیری از جرم، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیش گیری از جرم، زمستان 1387، ص7.
4 کریمی، خوزانی، علی، راهبرد پلیس برای توسعه امنیت پایدار، ماهنامه توسعه انسانی پلیس، سال ششم، شماره بیست و هفتم، بهمن و اسفند 1388، ص109.
5 همتی، رضا، پلیس جامعه محور و نقش آن در کاهش احساس ناامنی، فصلنامه دانش انتظامی، سال نهم، شماره سوم، 1386، ص135.
6 نیکوکار، حمیدرضا ؛ همت پور، بهاره، ترس از جرم، نشر میزان، چاپ اول، پایین 1391، ص126
7 Moore , Mark. H;Trajanowicz , Robert , policing and the fear of crime , national Institute of Justice , No(3), June 1988 , P4.
8 نیکوکار، حمیدرضا، همت پور، بهاره، منبع پیشین، ص78.
9 ویزبرد، دیوید؛ اک، جان، پلیس چگونه می تواند جرم، بی نظمی و ترس را کاهش دهد؟، ترجمه علی کریمی خوزانی، ماهنامه توسعه انسانی پلیس، سال ششم، شماره بیست و چهارم، خرداد-شهریور 1388، ص128
10 وروایی، اکبر ؛ بهربر، سروش، اثر بخشی الگوهای پلیس سنتی و نوین در پیش گیری از جرم، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال اول شماره اول، بهار 1389، ص114.
11 نیکوکار، حمیدرضا ؛ یار احمدی، مسعود، تاثیر رویکرد های پلیس سنتی و جامعه محور در کاهش ترس از جرم، فصلنامه مطالعات پیش گیری از جرم، سال هفتم، شماره بیست و دوم، بهار 1391، ص160.
12 کوردنر، گری، کاهش ترس از جرم، ترجمه اسماعیل حسنوند، احسان حسنوند، نشر جامعه شناسان، چاپ اول، 1390، ص36.
13 نیکوکار، حمیدرضا ؛ یاراحمدی، مسعود، منبع پیشین، ص166.
14 نیکوکار، حمیدرضا ؛ همت پور، بهاره، منبع پیشین، ص127.
15 قهرمانی، علی اکبر ؛ ابطحی، سیدحسین، طراحی و الگوی مدیریت پلیس جامعه محور در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مدیریت انتظامی، سال پنجم، شماره اول، بهار 1389، ص61.
16 تاجران، عزیزالله ؛ کلاکی، حسن، بررسی تاثیر عملکرد پلیس بر احساس امنیت شهروندان تهرانی، فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی، سال چهارم، شماره چهارم، زمستان 1388، صص566، 565.
17 نوروزی، بهرام ؛ افراسیابی، علی، رویکرد جامعه محور به پیشگیری از جرم در ایران، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، سال پنجم، شماره چهاردهم، بهار 1389، ص12
18 عبدالرحمانی، رضا، پلیس اجتماع محور و امنیت محله ای (الف)، فصلنامه دانش انتظامی، سال ششم، شماره چهارم، 1383، ص31و30.
19 Auyst Valmer
20 O. W. wilson
21 تاجران، عزیزالله ؛ کلاکی، حسن، منبع پیشین، ص566.
22 جزینی، علیرضا ؛ عبدی، توحید، تحلیلی بر پلیس حرفه ای و مردمی 110، فصلنامه دانش انتظامی، شماره هشتم، بهار 1380، ص57.
23 محمدنسل، غلامرضا، منبع پیشین، ص16و17
24 جعفری، روح الله، درآمدی بر جایگاه نظری رهیافت پلیس جامعه محور، فصلنامه امنیت اجتماعی، شماره سیزدهم، بهار 1387ف ص32
25 عبدالرحمانی، رضا، منبع، پیشین (الف)، ص30
26 افتخاری، اصغر، ساختار اجتماعی امنیت، در مجموعه مقالات و سخنرانی همایش امنیت اجتماعی، زیر نظر معاوفت اجتماعی ناجا، 1383، ص87
27 جعفری، روح الله، منبع پیشین، ص39
28 Hard Power
29 هزار جریبی، جعفر، تبیین راهبرد های نوین جامعه محوری پلیس بر اساس نظریه جامعه شناسی احساس، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال اول، شماره دوم، تابستان 1388، ص185
30 وروایی، اکبر، بهروز، سروش، مقایسه راهبردی الگوهای پلیس سنتی و نوین در پیش گیری از جرم، فصلنامه مطالعات پیش گیری از جرم، سال چهارم، شماره دهم، بهار 1388، ص138
31 ویزبرد، دیوید، اک، جان، منبع پیشین، ص140
32 Bias
33 Stereotyping
34 هزار جریبی، جعفر، منبع پیشین، ص185
35 پورموذن، علی محمد، بررسی رابطه نقش اجتماعی پلیس و احساس امنیت خانواده ها (مطالعه موردی شمال شهرتهران)، فصلنامه نظم و امنیت انتظامی، سال دوم، شماره سوم، پاییز 1388، ص112
36 وراویی، اکبر ؛ بهربر، سروش، منبع پیشین، ص135
37 Mesko, Gorazd, Fallshore , Marte, Police efforts in the reduction of fear of crime in local communites -Big experctations and questionable effects , sociologija. minister veiksmas, No(20), 2007,P78
38 کورد وبر، گری، منبع پیشین، ص53.
39 Orlando W. Wilson
40 دبلیو، لارنس، شرح و ارزیابی برخی از راهبردهای اصلی پیش گیری پلیس، ترجمه غلامرضا محمد نسل، در : مجموعه مقالات پلیس و پیشگیری از جرم، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیش گیری ناجا، 1387، ص269.
41 Kanzas City
42 کورد نر، گری، منبع پیشین، ص52.
5 جاوید، مهدی ؛ جمشیدی، مسلم ؛ بهره بر، سروش، بررسی نقش گست های پیش گیرانه در نقاط جرم خیز در کنترل وقوع جرم، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال اول، شماره چهارم، زمستان 1388، ص36.
44 دبلیو، لارنس، منبع پیشین، ص264.
45 تاجران، عزیزالله ؛ کلاکی، حسن، منبع پیشین، ص584-582.
46 وراویی، اکبر ؛ بهربر، سروش، منبع پیشین، ص132
47 جاوید، مهدی ؛ جمشیدی، مسلم ؛ بهره بر، سروش، منبع پیشین، ص37.
48 نیکوکار، حمیدرضا ؛ یاراحمدی، مسعود، منبع پیشین، ص166.
49 نجفی ابرند آبادی، علی حسین، پیشگیری از بزهکاری و پلیس، در مجموعه مقالات و سخنرانی های پیش همایش، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیش گیری ناجا، 1387، ص9و10.
50 نوروزی، نادر، جرایم خرد علیه نظم عمومی – راهکارها و راهبردها، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره شصت و هشتم، تابستان 1384، ص258
51 جوانمرد، بهروز، نظریه های کیفری و رویکرد امنیتی ج. ا. ایران در جرایم سبک (الف)، فصلنامه امنیت، سال پنجم، شماره سوم، بهار 1386، صص87و86.
52 Susan Eric
53 Portland Organ
54 Baltimore
55 Boston
56 نوروزی، نادر، منبع پیشین، ص271
57 کلکوهن، ایان، طراحی عادی از جرم – ایجاد مناطق امن و پایدار، ترجمه مهرداد رایجیان اصلی، نشر میزان، چاپ اول، زمستان 1387، ص41.
58 Skogan
59 کوردنر، گری، منبع پیشین، ص59.
60 جوانمرد، بهروز، منبع پیشین، (الف)، ص78
61 فارال، استفن ؛جکسون، جاناتان ؛ گری، امیلی، نظم اجتماعی و ترس از جرم در دوران معاصر، ترجمه حمیدرضا نیکوکار، نشر میزان، چاپ اول، 1392، صص48و49.
62 نیکوکار، حمیدرضا؛ همت پور، بهاره، منبع پیشین، ص132 و 131.
63 نجفی ابرند آبادی، علی حسین، تقدیرات مباحثی در علوم جنایی ( جامعه شناسی جنایی)، دوره کارشناسی ارشد، 1390، ص75و74.
64 صدیق سروستانی، رحمت الله ؛ نیمروزی، نوروز، بررسی ارتباط بین مشارکت در روابط همسایگی و احساس امنیت در محلات مشهد، فصلنامه دانش انتظامی، سال دوازدهم، شماره دوم، 1389، ص201.
65 پاک نهاد، امیر، احساس ناامنی و ترس از جرم، فصلنامه آموزه های حقوق کیفری، شماره پنجم، بهار و تابستان 1392، ص169
66 سیدزاده ثانی، سیدمهدی، ترس از بزه دیدگی مکرر، در مجموعه مقالات همایش ملی پیش گیری از جرم، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس ناجا، تهران، 1387، ص11.
67 سراج زاده، سید حسین؛ گیلانی، اشرف، بی سازمانی اجتماعی و ترس از جرم، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره سی و چهارم، زمستان 1389، ص233
68 نیکوکار، حمیدرضا ؛ همت پور، بهاره، منبع پیشین، ص92.
69 سراج زاده، سید حسین ؛ گیلانی، اشرف، منبع پیشین، ص239و 238.
70 رسن، جعفری، نگاهی به سیاست تسامح صفر، مترجم جلال الدین قیاسی، مجله فقه و حقوق، سال اول، شماره چهارم، 1384، ص176.
71 محمد نسل، غلامرضا، منبع پیشین، ص134
72 رسن، جعفری، منبع پیشین، ص176.
73 نیکوکار، حمیدرضا ؛ همت پور، بهاره، منبع پیشین، ص134
74 محمدنسلی، غلامرضا، منبع پیشین، 134
75 -Burney
76 -فارال، استفن؛ جکسون، جاناتان؛ گری، امیلی، منبع پیشین، صص170و171.
77 کوردنر، گری، منبع پیشین، ص58
78 جوانمرد، بروز، منبع پیشین (الف)، ص82-79.
79 محمد نسل، غلامرضا، منبع پیشین، ص112.
80 ویلسون، جیمزکی ؛ کلینگ، جورج ال، پنجره های شکسته – پلیس و امنیت محله ای، ترجمه محمدصادری توحید خانه، مجله حقوقی دادگستری، شماره چهل و سوم، تابستان 1382، ص201.
81 آقایی نیا، حسین ؛ جوانمرد، ببهروز، سیاست کیفری سخت گیرانه در قبال جرایم کیفری خود در پرتو راهبرد تسامح صفر، با تاکید بر حقفوق کیفری ایران و آمریکا، فصلنامه دانش انتظامی، سال سیزدهم، شماره دوم، تابستان 1390، ص13و 14
82 محمد نسل، غلامرضا، منبع پیشین، ص135
83 جوانمرد، بهروز، تسامح صفر : سیاست کیفری سخت گیرانه در قبال جرایم خرد (ب) میزان، چاپ اول، زمستان 1388، ص44
84 همان، ص36.
85جوانمرد، بهروز، منبع پیشین (الف) ص80
86 ویزبرد، دیوید، منبع پیشین، ص137
87 پاک نهاد، امیر، منبع پیشین، ص172
88 جوانمرد، بهروز، منبع پیشین (ب)، ص 136
—————
————————————————————
—————
————————————————————