فرایند کلی برنامه استراتژیک و جایگاه چشم انداز در آن
تعیین ماموریت
Mission
تعیین ارزشها
Values
ترسیم چشم انداز
Visioning
شناخت شرایط استراتژیک و سنجش وضعیت:
A – تحلیل نقاط قوت و ضعف (عوامل درونی) و فرمتها و تهدیدها (عوامل بیرونی) Swot
B – شناخت و اولویت بندی مسائل کلیدی شهر
Key Issues
-C شناخت گروههای ذی نفع و ذی نفوذ
D- پیش بینی و آینده نگری
و
.
.
.
تعیین اهداف
goals
تعیین مقاصد
objects
تعیین راهبردها
Strategies
Formulation
تعیین سیاستها
policies
ایجاد توانایی و ظرفیت
و آماده سازی محیط
Built up capability
and capacity
اجرا
Implementation
نظارت و بازنگری
Monitoring and
Review
بازخورد
Feed back
تدوین برنامه های اجرایی
Programs
1
تعریف و ویژگیهای ماموریت
ماموریت فلسفه وجودی یا دلیل وجود سازمان را بیان نموده و قلمرویی را در
بر می گیرد که سازمان در آن فعالیت می کند .
ماموریت :
– محصول (کالا یا خدمات ) را مشخص می نماید
– بازار هدف را مشخص می کند
– سازمان را از دیگر سازمانها متمایز می سازد
ماموریت اساسی در موسساتی که به دنبال سود هستند به حداکثر رساندن
سود آوری در دراز مدت است ولی در موسسات دولتی و عمومی موفقیت در
ارائه خدمات مورد نیاز می باشد .
بیانیه ماموریت باید حتی الامکان کوتاه ، ساده و قابل فهم ، حفظ کردنی و
شفاف باشد .
2
برای تدوین بیانیه ماموریت باید به سئوالات زیر پاسخ گفت :
چرا ما وجود داریم ؟
زمینه های اصلی فعالیت ما چیست ؟
در زمینه های اصلی فعالیت ما چه موسسات دولتی و غیر دولتی دیگری فعالیت می کنند یا با ما رقابت دارند مزیت یا ضعف آنها نسبت به ما چیست ؟
مشتریان یا مصرف کنندگان اصلی خدمات ما چه کسانی هستند؟
چه چیزی باعث منحصر به فرد بودن سازمان ما نسبت به سازمانهای رقیب می شود .
ماموریت را می توان برای شهر ، شهرداری ، شورای شهر یا هر مجموعه و عنصر دیگری تعریف کرد .
ماموریت شهرداری دوبی :
از طریق سرمایه گذاری مناسب در منابعمان ، مادر حال کارکردن هستیم تا تصور کنیم ، طراحی نمائیم ، بسازیم و زیر ساختها و دیگر تسهیلات و خدمات مرتبط را مدیریت کنیم.
3
ماموریت شهر شارلوت:
با توجه به اینکه وظیفه ما ارائه خدمات عمومی می باشد، رسالت شهر شارلوت فراهم آوردن سیستم ارائه خدمات با کیفیت به عموم است که موجب ارتقاء امنیت، سلامتی و کیفیت زندگی شهروندان می گردد. ما نیازهای جامعه را شناسایی می کنیم و در قبال آنها پاسخ گو هستیم.
همچنین با استفاده از ایجاد و حفظ مشارکت اثر بخش شهروندان، جذب و بازآموزی مهارت کارکنان با انگیزه و استفاده از برنامه استراتژیک کاری، موجب جلب اعتماد و افزایش رضایت شهروندان می شویم.
4
6 – مفهوم ارزشها :
اعتقادات اصلی سازمان را شامل می شود و نحوه رفتار آن را شکل می دهد .
مجموعه ارزشها فرهنگ سازمانی را به وجود میاورد .
ارزشها اصولی هستند که هدایت گر زندگی حرفه ای افراد سازمان است .
به عنوان مثال :
مشارکت
صداقت
صمیمیت
اعتماد
حرفه ای گری
استاندارد گرایی
پایداری
عدالت
ارزشهای محوری ” Core Values ” شهر سیاتل (آمریکا)
برابری اجتماعی Social Equity
توجه به اجتماعCommunity
حفاظت محیط زیست Environmental Stewardship
امنیت و فرصت اقتصادی Economic opportunity and Security
تنوع Diversity
استمرار Continuity
آزادی Freedom
5
7- انواع چشم انداز :
چشم انداز اکتشافی : شهرما در آینده چگونه خواهد بود یعنی گذر زمان شهرما را به چه شکلی خواهد آورد
چشم انداز هنجاری : چگونه شهری می خواهیم ؟ شهر ما باید چطور باشد .
ضرورت تدوین چشم انداز هنجاری :
چشم انداز قلب فرآیند برنامه ریزی و طراحی شهری
تدوین و اجرای چشم انداز برای شهرها یک ضرورت است نه یک انتخاب
در تدوین چشم انداز عملاً گوشه قابل رقابت ” Competitve Niche ” مناسب شهر و توان رقابت نسبی آن بازشناسی شده و شرایط بقاء و بالندگی آن فراهم می آید.
فراهم آوردن شرایط تبلیغ شهر و مکان ” City Place Branding ”
6
8- چشم انداز چیست؟
چشم انداز سفری ذهنی از آگاهی (شناخته ها) ناشناخته ها است. خلق تصویری از آینده بر پایه واقعیات، انتظارات، رویاها، خطرات و فرصتهای موجود است.
چشم انداز به ما کمک می کند تا جایگاه خود و شهرمان را در خلق فرصتها و استفاده از فرصتهای آینده بیابیم.
چشم انداز به ما کمک می کند تا یک روش مناسب برای ایجاد تغییرات و پاسخ همزمان به تغییرات خارجی طرح ریزی کنیم.
تصویری از حالت یا وضعیت شهر در آینده، به عبارتی یک تصویر ذهنی از یک آینده ممکن، مطلوب، جذاب، معتبر و در عین حال واقعی است.
7
چشم انداز برآینده متمرکز بوده و به عنوان حکم عمل می کند، از سال به سال تغییر نمی کند، هرچند بر مبنای آینده است اما در زمان حال درک می شود و به مردم این حس را می دهد که به سمت اهداف قابل شناسایی و معقول در حال حرکت هستند .
چشم انداز آن چیزی است که موجب تفاوت شهرها می شود .
تصویر مقصد نهایی موسسه در راستای ماموریت ذاتی
8
تفاوت چشم اندازهنجاری و اکتشافی و ضرورت تدوین چشم انداز هنجاری
چشم انداز اکتشافی : شهرما در آینده چگونه خواهد بود یعنی گذر زمان شهرما را به چه شکلی خواهد آورد (شناسایی آینده محتمل)
چشم انداز هنجاری : چگونه شهری می خواهیم ؟ شهر ما باید چطور باشد .
ضرورت تدوین چشم انداز هنجاری (تلاش برای خلق آینده محتمل)
چشم انداز قلب فرآیند برنامه ریزی و طراحی شهری
تدوین و اجرای چشم انداز برای شهرها یک ضرورت است نه یک انتخاب
در تدوین چشم انداز عملاً گوشه قابل رقابت ” Competitve Niche ” مناسب شهر و توان رقابت نسبی آن بازشناسی شده و شرایط بقاء و بالندگی آن فراهم می آید.
فراهم آوردن شرایط تبلیغ شهر و مکان ” City Place Branding ”
9
چشم انداز برآینده متمرکز بوده و به عنوان حکم عمل می کند، از سال به سال تغییر نمی کند، هرچند بر مبنای آینده است اما در زمان حال درک می شود و به مردم این حس را می دهد که به سمت اهداف قابل شناسایی و معقول در حال حرکت هستند .
چشم انداز آن چیزی است که موجب تفاوت شهرها می شود .
تصویر مقصد نهایی موسسه در راستای ماموریت ذاتی
10
9- ویژگیهای چشم انداز
مبتنی بر مزیتها (Advantages)
مبتنی بر نیازها (Needs)
مبتنی بر خواسته ها (Demands)
معطوف به آینده
متمرکز: با حداقل کلمات بیان شدن و اشاره به نکات کلیدی (فشرده)
جذاب
به سادگی قابل فهم برای همه (روشن)
نیرودهنده و محرک خرد و احساسات
11
مراحل کامیابی چشم انداز
– آسان سازی
– ایجاد آمادگی برای تغییر
– شناخت موانع پیش رو و شناخت طیف واکنشها به چشم انداز
– تامین منابع مورد نیاز
– ایجاد شرایط برای اجرای پایش چشم انداز
12
10- فرایند ایجاد و گسترش یک چشم انداز
تعیین ماموریت: پاسخ به این سوال که چرا ما فعالیت می کنیم؟ «نقش ما چیست؟»
تبیین ارزشها: چگونه و مبتنی بر چه معیارهای کلی می خواهیم چشم اندازمان را محقق کنیم؟
بررسی و بازاندیشی و تامل در چشم اندازهای گذشته و موجود
فهرست کردن جملات چشم انداز براساس مزیتها، آرزوها و تمایلات شهر و شهروندان (چشم اندازهای گزینه )
تعیین گروههای ذینفع و بازیگران
نظرخواهی از گروههای ذینفع و بازیگران : برگزاری جلسات مشارکتی
تشخیص چشم انداز مشترک: تصویر مشابه از آینده شهر (انتخاب چشم انداز بهینه )
تدوین بیانیه چشم انداز
تبلیغ برای چشم انداز
تلاش برای ایجاد تعهد در بازیگران
13
11- طیف واکنشها به چشم انداز
عدم پذیرش
بی تفاوتی : ندیدن فواید وا نجام ندادن
آنچه مورد نیاز است
قبول کردن بدون میل و با لجبازی
قبول رسمی و صوری
قبول کردن واقعی
مشارکت
تعهد : خواست واقعی و انجام تلاشی برای
آنکه چشم انداز اتفاق بیفتد
14
12- چه زمانی چشم انداز فراموش می شود
وقتی که چشم اندازهای مختلف بیش از ظرفیت شهر در هماهنگ کردن آنها پدیدار می شوند این تنوع تمرکز را از بین می برد و باعث تضاد و ناسازگاری غیرقابل کنترل اداره می شود.
وقتی مردم بدلیل عدم تحقق چشم انداز در واقعیت سرخورده می شوند
وقتی بازیگران در نیازها و مطالبات زندگی روزمره غرق می شوند و تمرکز خود را بر چشم انداز از دست می دهند.
وقتی بازیگران ارتباطات و مشارکت با یکدیگر را فراموش می کنند یا به یکدیگر و نظرات هم احترام نمی گذارند
15
اجزاء چشم انداز:
الف- تدوین اهداف بزرگ، مهیج و بی باکانه (بمب)
نشانه گیریهای بزرگ
رویارویی با یک رقیب
الگوسازی
جهت دهی به تحولات درونی
ب- توصیفهای پسا چشم اندازی
افق چشم انداز
15 تا 20 سال
زمان لازم برای تغییرات مهم
ارل سی جوزف: طی 20 سال تقریباً هر کاری می توان انجام داد
16
14- مثالهایی از چشم انداز
14-1- مشهد
چشم انداز شهر مقدس مشهد با محوریت شهرداری در افق 1404 خورشیدی
زیارتی – سیاحتی و مذهبی ، آرامش دهنده ، فرح بخش ، با اقتصاد خدماتی و صنایع برتر ، مبتنی بر فن آوری و با امنیت مناسب در سطح جهانی
شهردای مشهد با عنایت به تصویب بند ب ماده 137 قانون برنامه چهارم توسعه در مجلس شورای اسلامی مبنی بر ایجاد مدیریت واحد شهری با همکاری و هماهنگی سایر سازمانها و نهادهای ذینفع (stakeholders) یا تاثیرگذار در سرنوشت شهر ، برای رسیدن به این چشم انداز ، از طریق شش محور استراتژیک زیر و اعمال آنها تلاش خواهد کرد.
1- زیارتی ، سیاحتی و مذهبی
2- آرامش دهنده
3- فرح بخش
4- اقتصاد خدماتی و صنایع برتر
5- مبتنی بر فن آوری
6- امنیت مناسب
17
14-2- پیش نویس چشم انداز اقتصادی تهران در افق 1404
تهران 1404 ، شهری است جهانی در سطح 10 کلان شهر برتر دنیا ، با رونق اقتصادی که شهروندانش از سطح اقتصادی مطلوب برای زندگی با کیفیت برخوردارند و سهم بسزای در تامین هزینه ها و مدیریت شهر خود ایفا می کنند . اقتصاد دانش بنیان تهران 1404 برمبنای کارآفرینی و فعالیت فعالان اقتصادی استوار بوده ، و مبتنی بر فناوری های نرم و پاک است . تهران 1404 ، دیده بان علوم و فناوری های نو و مرکز اصلی توسعه ی فناوری های نو ظهور است . هم چنین صنعت فرهنگی ، تجارت و خدمات بین المللی و فعالیت های عمرانی پیش رفته در سطح منطقه حوزه های اصلی اقتصاد تهران را تشکیل می دهد . تهران 1404 دروازه ی ارتباطات پیشرفته ی بین المللی ( فناوری اطلاعات و حمل و نقل ) کشور است .
18
چشم انداز کرمان:
کرمان شهر زندگی و توسعه پایدار بر پایه شادابی و نشاط تمامی ساکنان، رفاه و عدالت، دسترسی به فرصتهای برابر،
پویایی اقتصادی، هویت و فرهنگ، مشارکت و همگرایی گروههای اجتماعی، آموزش و پیشرفت، امنیت و ایمنی،
سلامتی و بهداشت عمومی، محیط زیست سالم.
چشم انداز تهران:
تهران 1404 جها ن شهری است فرهنگی، دانش بنیان، با هویت اصیل ایرانی و اسلامی، زیبا، مقاوم، مرفه و معیار در دنیای اسلام
19
14-3-نیاسر
نیاسر 1393
باغ شهر
با توانمندیهای بالای گردگشری
با توانمندیهای بالای کشاورزی
شهری توسعه یافته و با نشاط و سالم در سایه رشد و توسعه توانمندیهای شهروندان با ویژگی های زیر:
پاسخگویی مناسب به نیازها و اولویتهای فزاینده و متغیر شهروندان
زندگی راحت – امن و کارآمد برای شهروندان
عدالت اجتماعی درتوزیع امکانات و منابع
پیوند مناسب با گذشته ، میراث های فرهنگی و تاریخی
محیط کالبدی پاک و امن و با کیفیت بالا
دستیابی به اقتصاد متنوع ، فعال و سازنده و توسعه منابع
چشم انداز شهر :
20
14-4- دوبی (امارات متحده عربی)
21
22
14-5 – چریستچیر – نیوزلند
مردم چریستچیر از احساس تعلق به اجتماع محلی شهر و منطقه شان لذت می برند .
به همه مردم با هر پیش زمینه و سابقه ای در اینجا خوش آمد گفته می شود
بچه ها تغذیه و پشتیبانی می شود ، جوانان تشویق می گردند و سالمندان مورد احترام قرار می گیرند
همسایگان همدیگر را یاری می رساند و در پی اهداف مشترک هستند
مردم از احتمال صدمه دیدن به وسیله جرم ، جنجه یا حادثه مبرا هستند .
هرشخصی به مسکن خوب ، مراقبت بهداشتی و تعلیم و تربیت و منابع کافی برای بهتر بودن دسترسی دارد
هر شخصی فرصتهایی برای تفریح ، ورزش و پرداختن به امور فرهنگی و هنری دارد
تمام افراد دراین شهر شاغل هستند .
23
14-6- ورشو (لهستان)
24
14-7- لندن (بریتانیا)
لندن به عنوان شهری جهانی برای تجارت و داد و ستد بین المللی
لندن به عنوان شهر فرصتها برای همگان
لندن به عنوان شهری متمدن که محیطی با کیفیت بالا به شهروندان خود ارائه می دهد
لندن به عنوان شهری با محلات امن و با ثبات که توان توسعه پایدار اجتماعی را داراست.
25
14-8- توکیو (ژاپن)
26
14-9- ون کوور (کانادا)
شهری که در آن مفهوم یک جامعه کامل برای تمام سنین و فرهنگ ها جاری است. شهری با اقتصاد و محیط زیست سالم و شهری که مردم در آن از حق اظهارنظر تاثیرگذاری در زندگی خود و همسایگانشان برخوردارند.
14-10- لستر(انگلستان) یک شهر برجسته در اروپا با یک جامعه پیشرفته و متنوع که همه در آن مشارکت می کنند و می توانند یک زندگی شاد و کامل و همراه باکامروایی داشته باشند. یک شهر با اقتصاد قوی و پویا ، یک جامعه سالم ، علاقمند و تعلیم دیده ،یک محیط امن و جذاب و یک کیفیت عالی زندگی و یک شهر پایدار.
14-11- شارلوت (آمریکا) ایجاد یک محیط قابل زندگی و شهر مرکزی خاطره انگیز مرکب از نواحی همسایگی که با یکدیگر از طریق یک زیر ساخت واحد متصل هستند.
27
14-12- بیانیه چشم انداز منطقه کمدن – شهر لندن
– مکانی با محلات و جوامع پر قدرت تر
– مکانی امن تر
– مکانی سالم و بهداشتی تر
– مکانی موفق از نظر اقتصادی
– مکانی جذاب و دوستدار محیط زیست
– مکانی با خدمات عالی
28
14-13چشم انداز گردشگری لندن در سال 2020
با استفاده از ظرفیت برگزاری بازیهای المپیک و پاراالمپیک 2012، لندن در سال 2020 جهان شهری هست که مهمترین مرکز توریستی به شمار می آید وارد شوندگان به این شهر مبتنی بر پایه و زمینه تاریخی شهر و سایر توانهای آن ، به طور مستمر شگفت زده می شوند و برای بارهای متوالی به این شهر سفر می کنند.
29
14-4-یک چشم انداز فرضی اما تاثیر گذار:
شهر بدون خودرو
اهداف :
حمل ونقل سریع
ایستگاههای نزدیک
فضای سبزنزدیک
ساختمان های حداکثر چهارطبقه
حمل ونقل اقتصادی
30
8 ویژگی به عنوان الگویی برای محلات شهر بدون خودرو :
1- محلات منحصر به فرد
2- طراحی دایره ای
3- دوازده هزار نفر سکنه
4- قطر داخلی 750 متر
5- محله هایی با ارتفاع متوسط یک ونیم طبقه
6-خیابان های باریک
7- مصارف مختلط
8- کمربند سبز
31
32
15- جمع بندی بحث چشم انداز
چشم انداز نقطه عزیمت از طرحهای متعارف به برنامه راهبردی
چشم انداز به مثابه آرمان و مبتنی برارزشها و خواسته های مشترک شکل می گیرد .
تهیه چشم انداز بدون مشارکت و تحقق آن بدون تعهد امکان پذیر نیست
مفهوم چشم انداز باید به خوبی درک و با آگاهی و مهارت به کار برده شود.
33
فرایند کلی برنامه استراتژیک
تعیین ماموریت
Mission
تعیین ارزشها
Values
ترسیم چشم انداز
Visioning
شناخت شرایط استراتژیک و سنجش وضعیت:
A – تحلیل نقاط قوت و ضعف (عوامل درونی) و فرمتها و تهدیدها (عوامل بیرونی) Swot
B – شناخت و اولویت بندی مسائل کلیدی شهر
Key Issues
-C شناخت گروههای ذی نفع و ذی نفوذ
D- پیش بینی و آینده نگری
و
.
.
.
تعیین اهداف
goals
تعیین مقاصد
objects
تعیین راهبردها
Strategies
Formulation
تعیین سیاستها
policies
ایجاد توانایی و ظرفیت
و آماده سازی محیط
Built up capability
and capacity
اجرا
Implementation
نظارت و بازنگری
Monitoring and
Review
بازخورد
Feed back
تدوین برنامه های اجرایی
Programs
34