نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس
کتاب: مطالعات اجتماعی
پایـه: ششم دبستان
درس21 : استعمار چیست؟
مقدمه فصل 11
عنوان فصل 11 کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم دبستان، ایستادگی در برابر بیگانگان می باشد. این فصل شامل دو درس(استعمار چیست و مبارزه ی مردم ایران با استعمار) می باشد. برخی از ارزش ها و نگرشی های این درس عبارتند از: میهن دوستی، احساس تعلق و افتخار به بزرگان و مبارزان با استعمار.
یکی از موضوعات مهم تاریخی، اجتماعی و سیاسی جهان در سده های اخیر، ظهور پدیده استعمار و استعمارگری و انواع آن (استعمار کهنه و نو) بوده است. این پدیده، تاثیرات زیادی بر ملل مختلف دنیا از ابعاد مختلف داشته است. دانش آموزان در فصل شکوفایی علوم و فنون در دوره اسلامی، درمی یابند که در دوره ای که مسلمانان در علوم و فنون پیشرفت کرده بودند، اروپا در جهل و تاریکی به سر می برده است. (قرون وسطی) در این فصل دانش آموزان می آموزند که با ظهور تغییر و تحولاتی در اروپا، آنها به سایر سرزمین های دنیا سفر می کنند و با غارت منابع طبیعی و انسانی، ملل دیگر را به استعمار خود درمی آورند.
استعمارگران به شیوه های گوناگون عمل می کنند و در کشور ما نیز نفوذ داشته اند. از سوی دیگر از بین مردم، همواره شخصیت هایی ظهور کرده اند که با سیاست های استعماری مخالفت نموده، در این راه حتی جان خود را از دست داده اند. دانش آموزان در این فصل با مطالعه و بررسی مبارزات این قهرمانان، به الگو قرار دادن ویژگی های این شخصیت ها و پی بردن به ضرورت و لزوم دفاع از حقوق کشور خود ترغیب می شوند.
انتظارات یادگیری این فصل
انتظار می رود دانش آموزان با یادگیری این درس بتوانند:
* علل و عوامل ظهور پدیده استعمار و استعمارگری را نشان دهند.
* از طریق مطالعه و بررسی شواهد، اهداف و روش های استعمارگران را بیابند و بررسی کنند.
* از منابع مختلف درباره یکی از شخصیت هایی که با استعمار مبارزه کرده اند، اطلاعاتی گردآوری کنند.
* درباره دخالت بیگانگان در کشور، اظهارنظر و نگرش خود را بیان کنند.
* روی نقشه، بخش هایی از ایران را که به موجب قراردادهای استعماری جدا شده اند، نشان دهند.
مواد و وسایل لازم
کتاب درسی، کاربرگه ها، کتاب های آموزشی منتشر شده در مورد شخصی تهای مبارز دینی و ملی کشورمان متناسب با سطح مخاطبان، فیلم ها و سریال های مربوط به موضوع استعمار و مبارزات ضداستعماری در ایران، تصاویر شخصیت های مبارز، نقشه و کره جغرافیایی.
دانستنی ها و توضیحات این فصل
* تغییر و تحوّل در اروپا
در درس های گذشته خواندید در دوره ای که مسلمانان در عصر شکوفایی علم و فرهنگ زندگی می کردند، اروپاییان عصر تاریکی به سر می بردند. به تدریج تغییر و تحولّاتی در اروپا به وجود آمد و اروپاییان قدرتمند شدند. راستی چه عواملی موجب قدرتمندی آنها شد؟
١- علوم و فنون از جهان اسلام به اروپا انتقال یافت.
حدود چهار قرن پیش، تجارت و داد و ستد میان اروپاییان و مسلمانان گسترش یافته بود. اروپاییان از طریق دریای مدیترانه و شمال آفریقا، محصولاتی نظیر شکر، قهوه، کاغذ، قطب نما، داروی گیاهی و ادویه را از مسلمانان خریداری می کردند. در این رفت و آمدها، علوم و فنون مسلمانان مورد توجّه قرار می گرفت. اروپاییان کتاب های پزشکی جهان اسلام و بسیاری کتاب های دیگر علوم اسلامی را به زبان خودشان ترجمه کردند و توانستند از این علوم استفاده کنند. به تدریج علوم و فنون مسلمانان به شیوه های مختلف به اروپا انتقال یافت.
٢- تجارت و بازرگانی در اروپا رونق یافت.
تجارت موجب شد ثروت اروپاییان بیشتر شود. شهر و شهرنشینی رشد کرد و شکل زندگی مردم را تغییر داد. به تدریج کارگاه های صنعتی افزایش یافت.
٣- اروپاییان در علم و هنر پیشرفت کردند.
اروپاییان در علوم و فنون پیشرفت هایی کردند. اختراع دستگاه چاپ به وسیله گوتنبرگ و تلسکوپ به وسیله گالیله، نمونه هایی از اختراعات آن دوره است. از بین علومی که در آن دوره بسیار مورد علاقه اروپاییان قرارگرفت، جغرافیا و ستاره شناسی (نجوم) بود. این دو علم به شناخت سرزمین ها و راه های دریایی و تجارت کمک می کرد.
٤- اروپاییان با اکتشافات جغرافیایی، استعمارگری را آغاز کردند.
بشر امروز می داند که زمین کروی است. او همه قارّه ها و سرزمین های کره زمین را می شناسد و می تواند به راحتی به همه جا سفر کند؛ امّا چهارصد سال پیش چنین چیزی نبود. انسان ها از سایر مناطق کره زمین اطّلاع اندکی داشتند.
در آن زمان اروپاییان از نقشه هایی که جغرافی دانان مسلمان از جهان ترسیم کرده بودند، قطب نما و شیوه های کشتی سازی آنها استفاده کردند و توانستند کشتی های محکم تر و پرسرعت تری بسازند و در دریانوردی مهارت پیدا کنند.
آنها به این فکر افتادند که سرزمین های جدیدی را کشف کنند. پرتغالی ها و اسپانیایی ها پیشگام بودند. آنها توانستند طیّ سال ها با کشتی های متعدّد، قارّه آفریقا را دور بزنند. به شرق آسیا بروند و بعد قارّه آمریکا را نیز کشف کنند.
وقتی دریانوردان، سرزمین های جدید را کشف می کردند، راه برای هجوم دولت های قدرتمند اروپایی به آن سرزمین ها باز می شد. آنها این سرزمین ها را میان خود تقسیم می کردند. ساکنان بومی آنها را می کشتند یا به صورت برده درمی آوردند و منابع و ثروت های آنها را غارت می کردند؛ بدین ترتیب استعمارگری آغاز شد.
* نفوذ استعمار در ایران
از آن زمان تاکنون استعمارگران در کشورهای دیگر از راه های مختلف نفوذ کرده اند:
آنها گاهی به سرزمین های دیگر حمله نظامی، و آنها را اشغال کرده اند؛ سپس گفته اند که هدفشان آباد کردن این کشورها است درحالی که هدف اصلی آنها غارت منابع این کشورها است.
گاهی نیز سعی کرده اند از کشورهای دیگر امتیازاتی بگیرند یا روابطی با آنها برقرار کنند که به نفع خودشان باشد؛ به عبارت دیگر در آن کشورها نفوذ کنند.
آیا استعمارگران به کشور ما هم نفوذ کردند؟
*بچّه ها، * تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، استعمارگران به شیوه های مختلف در کشور ما نفوذ کرده بودند. انقلاب اسلامی دست بیگانگان را از کشور کوتاه کرد.
بیشتر نفوذ و دخالت بیگانگان در کشور ما در دوره حکومت های قاجاریه و پهلوی بوده است.
* امیرکبیر
امیرکبیر، میرزا تقی خان فراهانی مشهور به امیرکبیر در روستایی در اراک به دنیا آمد. او صدراعظم یا نخست وزیر ناصرالدّین شاه بود. امیرکبیر وقتی به این مقام رسید، آرزو داشت ایران را به کشوری مستقل و آباد تبدیل کند. در زمان او دولت های روس و انگلیس به شدّت در امور کشور دخالت می کردند.
امیرکبیر از دخالت شاهزادگان و درباریان در کشــور جلوگیری نمود. او مدرسه ای تاسیس کرد تا افراد با علوم و فنون جدید آشنا شوند؛ روزنامه منتشر کرد و چندین کارخانه نیز تاسیس کرد. او از دخالت نمایندگان خارجی در امور داخلی ایران جلوگیری می کرد و می گفت: "نه به انگلیس امتیاز می دهیم و نه به روسیه". بیگانگان که فهمیده بودند با مردی روبه رو شده اند که نمی گذارد به اهدافشان برسند با بعضی از درباریان هم دست شدند و آنقدر علیه او نزد شاه بدگویی کردند که شاه او را از صدراعظمی برکنار کرد و سپس با دستور ناجوانمردانه شاه، او را در فین کاشان به شهادت رساندند.
* میرزاکوچک خان جنگلی
یونس معروف به میرزاکوچک در رشت دیده به جهان گشود. او چندی در مدارس علمیه به تحصیل علوم دینی مشغول شد. در اواخر دوره قاجار بخش هایی از کشور ما توسّط نظامیان روسیه و انگلیس اشغال شده بود.
بیگانگان به مردم ستم می کردند و حکومت نیز ناتوان بود. در این شرایط میرزاکوچک خان که مردی مومن، شجاع و حامی مظلومان بود در گیلان قیام کرد و بسیاری از مردم به او پیوستند. پیروان میرزا هم با ماموران حکومتی و هم با قوای روسی و انگلیسی جنگیدند؛ امّا سرانجام بسیاری از آنها دستگیر شدند و میرزا کوچک خان به همراه دوستش در برف و سرمای کوهستان گرفتار شد و به شهادت رسید.
* رئیس علی دلواری
رئیس علی دلواری در اطراف شهر بوشهر چشم به جهان گشود. رئیس علی مردی شجاع بود و ایمانی قوی داشت. او در تیراندازی و سوارکاری ماهر بود. با شروع جنگ جهانی اوّل، انگلیسی ها جنوب ایران به ویژه بوشهر را اشغال کرده، و پرچم خودشان را در آنجا افراشته بودند. او درباره اشغال نظامی ایران به چند تن از روحانیون بوشهر نامه نوشت و آنها نیز در جواب گفتند که جنگیدن با اشغالگران واجب است. رئیس علی و هوادارانش که به آنها دلیران تنگستان می گفتند، قهرمانانه با انگلیسی ها جنگیدند امّا در یکی از این نبردها، رئیس علی تیر خورد و به شهادت رسید.
* دکتر محمّد مصدق و آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی
از آغاز کشف و استخراج نفت در ایران، دولت انگلستان که از محصول نفت ایران درآمد زیادی کسب می کرد با بستن قراردادهایی منابع نفتی ما را غارت می کرد. دکتر محمّد مصدق که در زمان حکومت پهلوی نماینده مجلس بود، شجاعانه درمقابل استعمار انگلیس ایستاد و برای ملّی کردن نفت به مبارزه برخاست. در همان زمان آیت اللّه کاشانی نیز که از علمای مبارز و مخالف شدید استعمارگران بود از نهضت ملّی شدن نفت ایران حمایت کرد و در این کار نقش بسیار مهمّی داشت. سرانجام در اسفند ماه سال ١٣٢٩ شمسی مجلس شورای ملّی قانون ملّی شدن نفت را تصویب کرد تا دست بیگانگان را از نفت ایران کوتاه کند. محمّدرضا شاه پهلوی با توطئه آمریکا و انگلیس، دکتر مصدق را به روستای احمد آباد تبعید، و او تا آخر عمر مانند یک زندانی زندگی کرد. آیا کوچه، خیابان یا میدانی را می شناسید که به نام این شخصیت ها نام گذاری شده باشد؟
* امیرکبیر و تاسیس کارخانه
آغاز پایه گذاری صنعت ماشینی در ایران را می توان به زمان صدارت امیرکبیر مربوط دانست. در باب ترویج صنایع در ایران، امیرکبیر معتقد بود که صنایع جدید اروپا را باید با احداث کارخانجات در خود ایران رواج داد و به عبارت دیگر احتیاجات مادی جدید را که از لوازم تمدن تازه اروپا می باشد در داخل کشور فراهم نمود. او ضمناً تشویق صنایع ملی را جزِء اساسی برنامه اقتصادی خود قرار داده بود و از کارخانه هایی که به اهتمام وی احداث گردید دو کارخانه شکرسازی در شهر ساری بود که شکر مازندران را تصفیه می کرد. کارخانه بلور سازی در تهران و قم و اصفهان در سال ١٢٦٧ ق، کارخانه چینی سازی در اراک، تهران و شهر قم، کارخانه کاغذسازی در بیرون دروازه دولت که کاغذ مرغوبی به نام کاغذ امیری تولید می کرد. کارخانه ریسمان ریسی بزرگی به طول و عرض ٦٠ ذرع در تهران و کارخانه چلواربافی در راه تهران به شمیران. (چارلز میسوی ١٣٦٢ به نقل از فریدون آدمیت، ص ٤٥٤ ) میرزا تقی خان برای بسط صنایع اروپایی در ایران جمعی از هنرمندان و صنعتگران را در سال ١٢٦٧ ه. ق تحت سرپرستی حاج میرزا محمد تاجر تبریزی به مسکو به پطرز بوغ روانه ساخت تا در آنجا آموزش ببیند.
میرزا تقی خان در تهیه صنایع خارجه در ایران کوشا بود و از آن جمله ساختن سماور و کالسکه می باشد که به همت وی تهیه و در ایران رواج گرفت. امیرکبیر نه تنها تولید صنایع خارجه را در ایران متداول کرد بلکه علاقه بی حد به توسعه و رونق دادن صنایع ملی ایران داشت. اما سرانجام تلاش های امیرکبیر، صدراعظم دوراندیش و وطن خواه ایران در جهت حمایت از یک اقتصاد ملی و بورژوازی ایران نیز به جایی نمی رسد و تاثیرات آن به سرعت محو می شود. (آدمیت ١٣٤٤ ص ٣٨٨ ) متاسفانه پس از قتل امیرکبیر و تداوم استبداد و خودکامگی زمامداران و نفوذ استعمارگران، بیشتر تلاش های مربوط به توسعه صنعتی کشور مجدداً با شکست مواجه گردید.
** در ادامه، نکات آموزشی و طرح درس برای آموزش درس 21 آورده شده است. **
پیشنهاداتی برای شروع درس
* برای شروع درس ممکن است کلمه استعمار را روی تخته بنویسید و از دانش آموزان بخواهید هرچه به ذهنشان آمد (روش بارش مغزی) بگویند. پاسخ ها را یادداشت کنید. از بچه ها بخواهید اگر مصداق هایی از استعمار یا استعمارگری را در کتاب ها خوانده اند یا در فیلم ها دیده اند بیان کنند. پاسخ ها را جمع بندی کنید.
* این درس با درس ٩ و ١٠ پیشرفت های علمی مسلمانان پیوند نزدیکی دارد. برای اینکه دانش آموزان با ریشه های تاریخی استعمار آشنا شوند آنها را به زمان عقب ببرید و درس ٩ و ١٠ را مرور کنید و بگویید در دوره ای که مسلمانان پیشرفت های زیادی کرده بودند، اروپا در جهل و تاریکی به سر می برد اما بعدها تحولاتی در اروپا به وقوع پیوست. (البته در این درس به واژه های قرون وسطی و رنسانس اشاره نشده است و دانش آموزان در سال های آینده با این اصطلاحات تاریخی آشنا می شوند) این تحولات ناشی از انتقال علوم و فنون مسلمانان به اروپا، رونق تجارت و بازرگانی (ظهور طبقه بورژوا در مقابل فئودال ها) و زندگی شهرنشینی، تحولات علمی و هنری و اکتشافات جغرافیایی بوده است.
* کره یا نقشه جغرافیایی را به کلاس ببرید و از دانش آموزان بخواهید برّ قدیم (آسیا، اروپا، افریقا) و بّر جدید (امریکا و استرالیا) را روی کره یا نقشه نشان بدهند. درباره این که چهارصد سال پیش انسان ها از سایر مناطق کره زمین اطلاع ناچیزی داشتند صحبت کنید و سپس از آنها بخواهید مسیرهای کشتیرانی (با توجه به تحولات دریانوردی) را روی نقشه نشان دهند و کشورهای پیشگام را نام ببرند.
* برای تدریس بخش نفوذ استعمار در ایران بهترین روش بحث گروهی است. دانش آموزان را گروه بندی کنید تا ابتدا نمونه امتیازات و دخالت های بیگانگان در کشور را که در کادری آمده است، مطالعه کنند. دانش آموزان را از طریق بحث گروهی به یافتن پاسخ سوالات فعالیت ٣ ترغیب کنید. استعمارگران برای غارت منابع و معادن کشورها از جمله ایران نقشه می کشیدند. روسیه و انگلیس بیشتر در امور ایران دخالت می کردند و دخالت های آنها منجر به جلوگیری از پیشرفت کشور می شد. به این عامل خارجی (استعمار) عامل داخلی (استبداد شاهان) نیز کمک می کرد.
* مهارتهای ارتباطی
سلام واحوالپرسی وحضورو. غیاب ودقّت دروضع جسمی وروحی دانش آموزان
* ارزشیابی تشخیصی
علّت مطرح شدن ترکیه به عنوان یکی ازقطب های گردشگری جهان چیست؟
مهم ترین اماکن تاریخی ودیدنی افغانستان رانام ببریید؟
* ایجاد انگیزه
توصیف شیوه استعمارگران جهت تسلط برسرزمین ها و مستعمره قراردادن آنها ازطریق اجرای نمایش باهمکاری دانش آموزان همکاری با معلم
* ارائه درس جدید
حدود چهارقرن پیش تجارت ودادوستدمیان مسلمانان و اروپائیان گسترش یافته بود اروپائیان ازطریق دریای مدیترانه وشمال آفریقامحصولاتی نظیرشکر، قهوه، کاغذ، قطب نما، داروهای گیاهی و ادویه را ازمسلمانان خریداری می کردندآنان همچنین کتابهای پزشکی جهان اسلام را به زبان خودشان ترجمه کردند و با استفاده ازآنها علوم وفنون مسلمانان به اروپا انتقال یافت. تجارت موجب رشد شهرنشینی
دراروپا شد و شکل زندگی آنها را تغییرداد و موجب تحولات علمی و هنری گردیدکه می توان به اختراع دستگاه چاپ توسط گوتنبرگ و تلسکوپ توسط گالیله اشاره کرد بشردرگذشته نمی دانست که زمین کره ای شکل است اما اروپائیان با استفاده ازعلوم مسلمانان توانستند دردریانوردی مهارت پیداکرده و قاره آمریکا را کشف کنند دخالت درکشورها به بهانه آبادکردن آنها برای غارت منابع آنها را استعمار و به سرزمین های تحت سلطه آنها مستعمره گفته می شود.
* جمع بندی و نتیجه گیری
دردوره ای که مسلمانان دردوره عصرشکوفایی علم وفرهنگ زندگی می کردند اروپائیان در عصر تاریکی به سر می بردند اما با استفاده ازعلوم مسلمانان به پیشرفت های ارزنده ای دست یافتندپس نتیجه گیریم همانطورکه دانشمندان مسلمان توانستند باتلاش فراوان علوم وفنون رابه اروپا انتقال دهند ما نیزمی توانیم با تلاش همه جانبه صادرکننده علوم وفناوری جدید به غرب بوده وخودرا ازهرگونه وابستگی نجات دهیم.
* ارزشیابی تکوینی و پایانی
اروپائیان چه محصولاتی را ازایرانیان خریداری می کردند؟
علوم و فنون مسلمانان چگونه به اروپا انتقال یافت؟
مهمترین اختراعات اروپائیان چه بود و توسط چه کسانی بدست آمد؟
منظور از استعمار و مستعمره چیست؟
* تعیین تکلیف
ازدانش آموزان می خواهم که درخصوص دولت های استعمارگر و سرزمین های مستعمره آنها با همکاری بزرگترها گزارش تهیه نموده درجلسه بعدی به کلاس بیاورند.
سوالات درس به همراه پاسخ
1 – در چهار قرن پیش اروپائیان از چه طریقی و کدام محصولات را از مسلمانان خریداری می کردند؟
جواب: از طریق دریای مدیترانه و شمال آفریقا، محصولاتی نظیر شکر، قهوه، کاغذ، قطب نما، داروی گیاهی و ادویه را از مسلمانان خریداری می کردند.
2- علوم و فنون مسلمانان چگونه به اروپا انتقال یافت؟
جواب: در حدود چهار قرن پیش در رفت و آمدهای تجاری، علوم و فنون مسلمانان مورد توجّه اروپاییان قرار گرفت. آن ها کتاب های پزشکی جهان اسلام و بسیاری کتابهای دیگر علوم اسلامی را به زبان خودشان ترجمه کردند و توانستند از این علوم استفاده کنند.
3- دو نمونه از اختراعات دوره ی تحوّلات علمی و هنری در اروپا را نام برده و مخترعان آن ها را ذکر کنید.
جواب: دستگاه چاپ به وسیله گوتنبرگ و تلسکوپ به وسیله گالیله اختراع شد.
4- دو علم جغرافیا و ستاره شناسی ( نجوم ) چه کمکی به اروپاییان نمود؟
جواب: این دو علم به شناخت سرزمین ها و راه های دریایی و تجارت کمک کرد.
5- اروپائیان با استفاده از کدام پیشرفت های مسلمانان در علوم و فنون توانتسند کشتی های محکم تر ساخته و در دریانوردی مهارت پیدا کنند؟
جواب: در آن زمان اروپائیان با استفاده از نقشه هایی که جغرافی دانان مسلمان از جهان ترسیم کرده بودند، قطب نما و شیوه های کشتی سازی آن ها، به این پیشرفت ها دست یافتند.
6- اروپائیان با پیشرفت در دریانوردی و کشتی سازی به چه فکری افتادند؟
جواب: به فکر افتادند که سرزمین های جدیدی را کشف کنند.
7- مردم کدام کشورهای اروپایی پیشگامان کشف سرزمین های جدید بودند و در این زمینه چه کارهایی انجام دادند؟
جواب: پرتغالی ها و اسپانیایی ها پیشگام بودند و توانستند در ط سال ها با کشتی هی متعدّد قارّه ی آفریقا را دور بزنند، بهش شرق آسیا بروند و بعد قارّه های آمریکا را نیز کشف کنند.
8- پس از کشف سرزمین های جدید به وسیله ی دریانوردان اروپایی، چه اتفاقاتی در این سرزمین های رخ می داد؟
جواب: با کشف این سرزمین ها راه برای هجوم دولت های قدرتمند اروپایی باز می شد و آن ها این سرزمین ها را میان خود تقسیم می کردند، ساکنان بومی آن هار می کشتند یا به صورت برده در می آوردند و منابع و ثروت های آن ها را غارت می کردند.
9- استعمار چیست؟
جواب: کلمه استعمار به معنی آباد کردن است. اما اگر کشوری به بهانه ی آباد کردن در کشورهای دیگر دخالت و نفوذ کند تا منابع و ثروت آن کشور را غارت کند، به آن استعمار می گویند.
10- به چه کشورهایی مستعمره می گویند؟
جواب: به سرزمین هایی که استقلال سیاسی و اقتصادی نداشته باشند و تابع حکومت استعمارگر باشند، مستعمره می گویند.
11- دو راه نفوذ استعمار گران در کشورهای دیگر را توضیح دهید.
جواب: آن ها گاهی به سرزمین های دیگر حمله نظامی کرده و آن ها را اشغال کرده و منابع این کشورها را غارت کرده اند. گاهی نیز سعی کرده اند از کشورهای دیگر امتیازاتی بگیرند یا روابطی با آن ها برقرار کنند که به نفع خودشان باشد.
12- حدود چهار قرن پیش…………………….. مسلمانان گسترش یافته بود.
جواب: تجارت(داد و ستد)
13- رونق…………………… موجب رشد شهرها و شهرنشینی در اروپا شد و شکل زندگی آن ها را تغییر داد.
جواب: تجارت
14- علومی که در دوره ی تحوّلات علمی بسیار مورد علاقه اورپاییان قرار گرفت…………………….. و………………………… بود.
جواب: جغرافیا و ستاره شناسی(نجوم)
15- هدف اصلی استعمار گران…………………….. کشورهای دیگر است.
جواب: غارت منابع
16- آن چه دست بیگانگان را از کشور ما کوتاه کرد………………………… بود.
جواب: انقلاب اسلامی
17- بیش تر نفوذ و دخالت بیگانگان در کشور ما در دوره ی حکومت های……………………. و…………………….. بوده است.
جواب: قاجاریه و پهلوی
پاسخ فعالیت های درس
1. همفکری کنید و از روی نقشه مسیرهای دریایی را دنبال کنید و بگویید در هر مسیر دریانوردان به کدام سرزمین ها یا قاره ها رسیده اند؟ کدام کشورها به دریانوردی و کشف سرزمین های جدید مشغول بودند؟
دریانوردان در طی سالها توانستند قارّه ی آفریقا را دور بزنند، به شرق آسیا بروند و بعد قارّه ی آمریکا را کشف کنند.
2. به طور گروهی کاربرگه ی شماره ی 26 را در کلاس کامل کنید.
علل پیدایش استعمار گری
جدول را کامل کنید.
علّت
معلول ( نتیجه)
انتقال علوم و فنون به اروپا ( تجارت باعث انتقال علوم و فنون مسلمانان به اروپا شد. )
اروپاییان قدرتمند شدند و به سرزمین های جدید رفتند و مردم آن سرزمین ها را استعمار کردند و به تسلّط خود در آوردند.
رونق تجارت و بازرگانی موجب رشد شهر نشینی و تغییر شکل زندگی در اروپا شد.
تحوّلات علمی و هنری در اروپا ( گسترش علومی چون ستاره شناسی و جغرافیا به شناخت سرزمین ها و راه های دریایی کمک کرد. )
اکتشافات جغرافیایی ( پیشرفت در دریانوردی و کشف سرزمین های جدید. )
3. بحث گروهی: متن صفحه ی 109 کتاب درسی را بخوانید و بگویید چرا ایران مورد توجّه کشورهای استعمارگر بود؟ کدام کشورها در امور ایران دخالت می کردند؟ این امتیازات و دخالت ها چه ضررهایی به ایران وارد کرد؟ به نشر شما چرا شاهان قاجار و پهلوی به استعمارگران اجازه دخالت می دادند؟
– کشورهای استعمارگر برای غارت منابع و معادن ایران، آن را مورد توجّه قرار می دادند.
– کشورهای انگلیس، روسیه و آمریکا در امور ایران دخالت می کردند.
– این امتیازات و دخالت ها باعث غارت منابع و معادن ایران و جلوگیری از پیشرفت کشور شد.
– شاهان قاجار و پهلوی به مردم اتّکا نداشتند و برای حفظ قدرت خود به استعمارگران اجازه ی دخالت می دادند.