نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس
کتاب: مطالعات اجتماعی
پایه: سوم دبستان
فصل 5: خانه ی ما
درس 17: از خانه محافظت کنیم
عنوان دروس این فصل: خانه ام را دوست دارم، خانه ها با هم تفاوت دارند، خانه ی شما چه شکلی است؟ ، از خانه محافظت کنیم.
مقدمه
عنوان فصل5 کتاب مطالعات اجتماعی سوم دبستان، خانه ی ما می باشد. خانه جایگاه خانواده است به طوری که همیشه در مقوله خانواده از عبارت خانه و خانواده استفاده می شود. در این فصل دانش آموزان به احساس تعلق آگاهانه به خانه ترغیب می شوند همچنین این فصل فرصت مناسبی برای آشنایی دانش آموزان با انواع خانه ها در شرایط جغرافیایی مختلف، نقشه خوانی و درک فضایی مکانی و مقایسه شکل و کارکرد خانه های قدیمی و جدید فراهم می آورد.
اهداف و انتظارات یادگیری
انتظار می رود دانش آموزان بتوانند…
* نکات ایمنی مربوط به محافظت از خود و خانه و مدرسه را در مورد استفاده از وسایل برقی و گرمایش و… بیان کنند.
* یک مکان را از نظر نکات ایمنی بررسی و برای حفاظت بهتر آن پیشنهاداتی ارائه کنند.
* نسبت به رعایت نکات ایمنی در خانه و مدرسه حساس شوند و این نکات را رعایت کنند.
پیشنهاداتی برای شروع و پیشبرد درس
* آماده کنید
* قبلاً با موسساتی چون شرکت گاز، اداره برق، آتش نشانی و … تماس بگیرید، معمولاً بخش آموزش این موسسات فیلم های آموزشی کوتاه و همچنین پوستر و بروشور و از این قبیل دارند که در اختیار شما بگذارند.
* اگر بتوانید فیلم های آموزشی مربوط به وسایل گازسوز یا وسایل گرمایشی یا کار با وسایل برقی را در کلاس نمایش دهید.
* از یکی از کارشناسان ادارات مذکور به کلاس دعوت کنید تا برای بچّه ها در مورد نکات ایمنی و خطراتی که با توجه به محل زندگی بیشتر آنها را تهدید می کند برایشان صحبت و این نکات را به آنها آموزش دهد.
* آموزش دهید
* با توضیح معنی واژه نکات ایمنی موضوع فیلم هایی را که نمایش داده اید یا صحبت کارشناسان را مرور کنید.
* سپس از طریق پرسش و پاسخ و با توجه به تصاویر و مطالب کادرهای کتاب، نکات ایمنی مربوط به نشت گاز، گرم کردن حمام و استفاده از وسایل غیرمجاز، شعله آبی رنگ، دودکش، دست نزدن به سیم های لخت، بازنکردن در بر روی غریبه ها، ترقّه بازی و … را آموزش دهید.
* توجه کنید که آموزش این نکات ایمنی اهمیت بسزایی دارد. هر ساله تعدادی از مردم و همچنین کودکان براثر عدم رعایت همین نکات ایمنی دچار سوانح و آسیب های جسمانی و حتی مرگ می شوند.
* برخی از این نکات ایمنی مربوط به رعایت فرد و برخی نیز مربوط به رعایت توسط خانواده است. برای مثال روشن کردن گاز پیک نیکی برای گرم کردن حمام توسط خانواده انجام می شود. در اینجا انتظار می رود که دانش آموزان پیام های ایمنی را به خانه نیز منتقل کنند.
* به علاوه شما معلم عزیز باید در جلسه توجیهی با خانواده ها این نکات ایمنی را برای آنها نیز بازگو کنید به ویژه در مناطقی که میزان آگاهی عمومی نسبت به این موضوعات در سطح پایینی قرار دارد، برپایی این جلسه توجیهی بسیار ضروری است.
* به منظور تعمیق یادگیری کاربرگه شماره ١٤ را در کلاس به بحث و گفت و گو بگذارید و اجازه دهید بچّه ها پیامدهای هر موقعیت را خودشان بیان کنند.
* معمولاً کار آتش نشانان برای بچّه ها بسیار جالب است. یک بازدید علمی تدارک ببینید. با یک ایستگاه آتش نشانی نزدیک محل زندگیتان هماهنگی های لازم را به عمل آورید و بچّه ها را به آنجا ببرید.
* با انجام فعالیت شماره1 دانش آموزان مراحل کار آتش نشان ها شامل موارد زیر را بیان می کنند.
– دریافت خبر و نشانی دقیق
– آماده شدن پوشیدن لباس های مخصوص و ابزار و سایل
– سوارشدن بر ماشین مخصوص که آژیر و مخزن آب دارد.
– خاموش کردن آتش را
* با انجام فعالیت شماره 1 و 2 به کار بندیم اولاً به دانش آموزان بفهمانید که به غیر از آتش سوزی در حوادث دیگری مانند سقوط در چاه، گیرکردن در آسانسور، گیرکردن دست کودکان در چرخ گوشت و… نیز می توانیم از آتش نشانی کمک بگیریم.
* اجازه بدهید فعالیت 1 را دانش آموزان هم به صورت ایفای نقش و هم کامل کردن ستونی که در نظر گرفته شده انجام دهند تا مهارت تماس با آتش نشانی را تمرین کنند.
* به پایان ببرید
* مطالب مهم درس را مرور کنید. مقوایی که بر روی آن نکات مهم ایمنی را نوشته اید به دیوار کلاس بزنید تا برای چند هفته ای مقابل چشم دانش آموزان قرار بگیرد.
* از دانش آموزان بخواهید شماره تلفن های ضروری (فعالیت شماره ٥ به کار ببندیم) را بنویسند و در جای مناسبی در خانه نصب کنند.
* در پایان به عنوان تکلیف منزل دانش آموزان را راهنمایی کنید تا کاربرگه شماره ١٥ را انجام دهند. این کاربرگه هم به منظور تعمیق یادگیری درباره نکات ایمنی و هم به عنوان یک فعالیت کاوشگری و هم به منظور جلوگیری از حوادث ناگوار مربوط به عدم رعایت نکات ایمنی طراحی شده است.
* دانش آموزان را به خوبی راهنمایی کنید به نکات ایمنی دور و بر خود طبق فهرست توجه کنند.
* مثلاً آبی بودن شعله بخاری، دودکش، نرده کنار پله ها، سیم های برق و…
* محورهای عمده ارزشیابی
محورهای عمده ارزشیابی این درس تشخیص و بیان نکات ایمنی به صورت شفاهی و روی تصاویر و توانایی بررسی موضوع ایمنی بر طبق یک فهرست و ارائه پیشنهاد مناسب می باشد.
* مواد و وسایل موردنیاز
فیلم آموزشی کوتاه ترجیحاً انیمیشن درباره نکات ایمنی، بروشورها و پوسترهایی از شرکت گاز، اداره برق، آتش نشانی و در صورت امکان مجموعه های چاپی برای دانش آموزان، درس فیلم آموزشی کوتاه درباره نحوه کار آتش نشان ها، کتاب درسی، کاربرگه های ١٤ و ١٥ مقوایی که نکات ایمنی روی آن نوشته شده است.
ملاحظات تدریس و دانستنی های معلمّ
* در این درس نیز هماهنگی با خانواده و همچنین آموزش خانواده برای رعایت نکات ایمنی الزامی است. متاسفانه هنوز برخی از خانواده ها درباره بعضی از موارد مثل دودکش مناسب هر وسایل گرماده یا شعله بخاری و از این قبیل توجیه نیستند.
* با توجه به اینکه ترقّه بازی پسران همواره خسارت و صدمات جانی اسف باری برای خود آنها و سایر کودکان و بزرگ ترها بوجود می آورد و به علاوه از رفتارهای نابهنجاری است که موجب عدم آسایش ساکنان یک محل می شود و متاسفانه در ایام خاصی معمول بوده و شدّت می گیرد، بخشی از آموزش این درس را به موضوع ترقه بازی و پیامدهای آن اختصاص بدهید و سعی کنید در نگرش آنها به موضوع تغییر
مطلوب بوجود بیاورید.
* در این درس لازم است که شما معلم عزیز موارد و نکات ایمنی را با شرایط و ویژگی های محل زندگی خود انطباق دهید و تنها به موضوعات طرح شده در کتاب بسنده نکنید. برای مثال اگر در منطقه ای زندگی می کنید که سقوط در چاه یا نزدیک شدن به دکل های فشار قوی برق یک خطر محسوب می شود سعی کنید نخست بر همان موارد و راه های ایمنی مربوطه تاکید کنید. یا اگر در منطقه ای برای گرمایش از کرسی یا بخاری هیزمی استفاده می شود یا در کنار چادر عشایری وسایل خاصی برای پخت و پز به کار برده می شود لازم است ابتدا رعایت نکات ایمنی مربوط به همان شرایط زندگی را به بچّه ها بیاموزید.
* توضیح بیشتر برخی از نکات ایمنی مرتبط با موضوع درس عبارتند از:
– شعله های بسیار کم و زردرنگ نشان دهنده عملکرد نامناسب وسیله گازسوز و تولید گاز منواکسید کربن است.
– شعله های آبی رنگ و کشیده نشانه وسیله گازسوز سالم است.
– هرگاه وسیله گازسوز خوب کار نکند باید آن را خاموش و بلافاصله با سرویسکار مجاز تماس گرفت.
– قبل از خرید وسیله گازسوز باید از استاندارد معتبر آن اطمینان حاصل نمود.
– وسیله گازسوز باید حتماً توسط سرویسکار مجاز نصب شود.
– همیشه باید دودکش را کنترل کرد تا لانه پرندگان، مصالح ساختمانی و چیزهایی از این قبیل، خروجی را مسدود نکرده باشد.
– اگر دودکش سرد باشد نشانه آن است که خوب کار نمی کند.
– استفاده از شیلنگ های نامناسب برای گاز خطر جانی به همراه دارد. هر دو سال یکبار شیلنگ گاز تعویض شود.
– از یک پریز برق برای چند وسیله پرمصرف استفاده نکنید. وسایل برقی را پس از استفاده از پریز جدا کنید.
– در حمام باید از لامپ های حفاظ دار استفاده کرد. هوای حمام رسانای خوبی برای جریان برق است.
– هرگز پرده، حوله، دستگیره و … را نزدیک اجاق گاز قرار ندهید.
– هرگز ضایعات قابل اشتعال را در انبار، زیر پله و سایر محله های مخفی انبار نکنید.
– کپسول آتش نشانی را در خانه و محل زندگی خود نصب کنید و نحوه استفاده از آن را به اعضای خانواده آموزش دهید.
– در فضای پردود به صورت نیم خیز حرکت کنید.
– روشن کردن اجاق گاز یا گاز پیک نیکی در آشپزخانه برای گرم کردن محیط خانه خطرآفرینی است.
– استفاده از کباب پز یا منقل در درون خانه، گاراژ یا محوطه بسته ممنوع است.
چگونگی تدریس(طرح درس)
* هدف کلی
از دانش آموزان انتظار می رود در پایان درس با نکات ایمنی آَشنا شوند.
* اهداف رفتاری
انتظار می رود دانش آموزان بتوانند…
– نکات ایمنی مرتبط با مراقبت از خود و خانه خود و مدرسه را با ذکر مثال بیان کنند. (دانش)
– نکات ایمنی خانه یا مدرسه را بررسی و برای حفاظت بیشتر و بهتر آن پیشنهاد دهند. (دانش)
– تمایل خود را نسبت به رعایت نکات ایمنی در خانه و مدرسه نشان دهند. (عاطفی)
– نسبت به آتش نشانان حس قدردانی داشته باشند. (عاطفی)
* رفتار ورودی
دانش آموزان با مطالب درس قبل آشنا هستند.
* ارزشیابی
سوالاتی از درس قبل از دانش آموزان می پرسیم.
* تشخیصی رسانه های آموزشی
کتاب اجتماعی، سیستم هوشمند، کاربرگه، تصاویر و فیلم در رابطه با نکات ایمنی، کاربرگه ای 15 و 16 و بروشور و رعایت نکات ایمنی
* روش های یاددهی یادگیری
سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی، گردش علمی و نمایشی
* مدل چینش کلاس
به صورت ردیفی و گروهی
* فعالیت های مقدماتی
شاداب و با انرژی وارد کلاس می شویم و با نام و یاد خدا بعد از حضور و غیاب و احوال پرسی با دانش آموزان و بررسی تکالیف و ارزشیابی تشخیص درس را شروع می کنیم.
* ارائه درس
معلم می تواند برای تدریس این درس در روزهای قبل از تدریس یا موسساتی مانند اداره برق و یا آتش نشانی… تماس بگیرد و فیلم های کوتاه یا پوستر و بروشورهایی برای کلاس تهیه کند همچنین می تواند در جلسه ی بعد از تدریس یا همان روز ترتیب بازدید از یک مرکز آتش نشانی را فراهم آورد یا از کارشناسان دعوت کند.
ابتدا معلم می تواند تصویری از عدم رعایت نکات ایمنی یا فیلمی را در این خصوص به دانش آموزان نشان دهد سپس آن ها را هدایت کند تا خود دانش آموزان به عدم رعایت نکات ایمنی اشاره کنند.
دانش آموزان به عدم رعایت نکات ایمنی اشاره کنند.
دانش آموزان در حال دیدن تصاویر وفیلم ها هستند.
سپس معلم توضیحات کوتاهی درباره نکات ایمنی به دانش آموزان ارائه می دهد و از آنان نیز بهره می برد.
آنها با دقت به سخنان معلم گوش می دهند.
معلم از طریق پرسش و پاسخ و نشان دادن تصاویر کتاب و یا اسالید های آموزشی نکات ایمنی مرتبط با نشت گاز گرم کردن حمام شعله ها آبی رنگ بخاری دودکش بخاری آموزش می دهد. معلم یادآوری می کند که رعایت برخی از نکات ایمنی مربوط به خود فرد و برخی نیز مربوط به رعایت توسط خانواده است. مانند روشن کردن گاز آشپزخانه یا پیک نیک برای گرم کردن منزل.
دانش آموزان با هدایت معلم واژه نکات ایمنی را توضیح می دهند.
آن ها در فرایند پرسش و پاسخ شرکت می کنند. آنها با دقت گوش می دهند و مثال های دیگری ارائه می کنند.
معلم از دانش آموزان می خواهد تا کار برگه ی شماره 15 در کلاس انجام دهند.
آن ها در حال انجام کار برگه هستند.
همچنین دانش آموزان هم فکری کنید حل می کنند. (مراحل کار آتش نشانی)
از جمله: دریافت خبر – آماده شدن و پوشیدن لباس – سوار شدن بر ماشین مخصوص – خاموش کردن آتش
سپس معلم با توجه به کتاب درسی و بررسی آن در کلاس به جمع بندی صحبت های خود می پردازد.
آن ها با هم فکری در گروه فکر کنید را پاسخ می دهند.
* ارزشیابی پایانی
– بیان نکات ایمنی در خانه و مدرسه
– تشخیص نکات ایمنی و عدم رعایت نکات ایمنی از هم
– ارائه پیشنهادات سازنده برای سوال مطرح شده مرتبط با این موضوع
* تعیین تکلیف
انجام به کار ببندیم و پاسخ به سوالات شماره 5 و 2 و 1
سوالات درس به همراه پاسخ
1- چه چیزی باعث آتش سوزی می شود؟
جواب: رعایت نکردن نکات ایمنی
2- هنگام نصب بخاری به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
جواب: از دود کش مناسب استفاده کنیم، رنگ شعله ی بخاری آبی باشد، نشتی در شلنگ گاز نباشد.
3- ترقه بازی در خیابان باعث چه چیزی می شود؟
جواب: زخمی شدن، صدمه ی جانی و مالی، آتش سوزی، انفجار
4- شعله ی بخاری باید چه رنگی باشد؟
جواب: آبی
5- وظیفه ی آتش نشان ها چیست؟
جواب: کمک به مردم در حین حادثه، نجات جان مردم، کمک به صدمه دیدگان، خاموش کردن آتش
6- مراحل کار آتشنشان ها را توضیح دهید؟
جواب: دریافت اطلاعات از طریق رایانه، تلفن، دوربین – پوشیدن لباس و آماده سازی برای حضور در صحنه حادثه – حرکت به سمت محل مورد نظر با اتومبیل مخصوص – کمک به مصدومان و خاموش کردن آتش
7- چند نمونه از نکات ایمنی را نام ببرید؟
جواب: نکات ایمنی مربوط به گاز، برق – نگهداری و استفاده از مواد نفتی – نکات ایمنی مربوط به رانندگی و عبور از خیابان ها.
8- چگونه از خانه ی خود محافظت کنیم؟
جواب: با رعایت تمام اصول و نکات ایمنی چه در موقع ساخت، چه بعد از آن.
9- نکات ایمنی یعنی چه؟
جواب: چه کار هایی را انجام دهیم چه کارهایی را انجام ندهیم تا از خطر دور بمانیم.
10- اگر بوی گاز را حس کردید چه می کنید؟
جواب: شیر گاز را می بندیم، پنجره ها را باز می کنیم، با حوله خیس گاز را به بیرون هدایت می کنیم، هیچ آتشی را روشن نمی کنیم. کلید برق را نمی زنیم، برق را قطع می کنیم.
11- شعله زرد بخاری نشانه چیست؟
جواب: تولید گازهای سمی
12- چه چیزی باعث برق گرفتگی و آتش سوزی می شود؟
پوسیدگی و خرابی سیم برق، دستکاری پریز و کلید ها، دستکاری وسایل برقی و رعایت نکردن نکات ایمنی
13- چه شماره ای مربوط به آتشنشانی است؟
جواب: شماره 125