طراحی خانه کودک

فصل اول : مطالعات پایه و زمینه
1-1) بخش اول (پایه ):
برخورد روانشناسانه با موضوع
1-1-1) شناخت کودک از دیدگاه روانشناسی
1-1-2) مراحل رشد کودک
1-1-2-1)خصوصیات کودک 3 ساله
1-1-2-2) خصوصیات کودک 5-4 ساله
1-1-2-3) خصوصیات کودک 6 ساله
1-1-3) کاردانی کودک
1-1-4) کودک و بازی
1-1-4-1) تاریخچه بازی
1-1-4-2) تعریف بازی
1-1-4-3) اهمیت بازی
1-1-4-4) بازی از نظر فروبل
1-1-4-5) اموزش از طریق بازی
1-1-4-6) انواع بازی
1-1-5) کاربرد بازی در اموزش
1-1-5-1) بازی های اموزشی
1-1-5-2) بازی های جسمانی یا بدنی
1-1-5-3) بازی های نمایشی
1-1-5-4) بازی های سرگرم کننده
1-1-6) فضای بازی
1-2) بخش دوم: مطالعات زمینه
1-2-1) شناخت تکنولوژی اموزشی
1-2-1-1) نظری گذرا براموزش پیش از دبستان درجهان امروزوایران
1-2-1-2) ماهیت و کیفیت یک خانه خوب برای کودکان
1-2-1-2) تاریخ ظهور مراکز پیش دبستانی ( کودکستان و مهد کودک)
1-2-1-3) تاریخچه شکل گیری مراکز پیش دبستانی و دبستان در ایران
1-2-1-4) هدف های اموزشی و تربیتی کودکستان
1-2-1-5) سازمان اجتماعی کلاس
1-2-1-6) سازماندهی محیط فیزیکی

فصل دوم : مطالعات تکمیلی و تطبیقی
1-1) بخش اول (تکمیلی):
1-1-1) نقش معماری در پرورش فکری کودکان
1-1-2) کودک ، معماری و فضا
1-1-3) برخی احکام کالبدی در مورد طراحی برای کودکان
1-1-4) جلوه های خارجی مهد کودک
1-1-5) شیرخوارگاه
1-1-6) مهد کودک و کودکستان
1-1-7) محوطه سازی برای کودکان
1-1-7-1) محوطه بازی طبیعی
1-1-7-2) فضای باز
1-1-7-3) خیابان
1-1-7-4) فضای مخاطره امیزماجراجویانه
1-1-7-5) پناهگاهها و مکانهای دور از چشم
1-2)بخش دوم : (نمونه های تطبیقی)
1-2-1)نمونه های ایرانی
1-2-2)نمونه های خارجی
فصل سوم : آنالیز سایت
1-3) خصوصیات بلوار ارشاد
1-3-1) انتخاب سایت و شناخت کلی ان
1-3-2) ضوابط مکان یابی سایت
الف) ضوابط اجتماعی بافت ب) ضوابط کالبدی باف
1-3-3) شناخت زمینه (سابقه تاریخی شهر مشهد و بررسی روند توسعه فیزیکی شهر در قرون گذشته)
1-3-4) شناخت خصوصیات کالبدی شهر مشهد
الف)بافت سنتی ب)بافت میانی ج)بافت شطرنجی
1-3-5) طراحی اقلیمی در شهر مشهد
1-3-6)انالیز سایت
فصل چهارم: اصول طراحی
1-4) فضا
1-4-1) میزان درک کودک از فضا
1-4-2) معیارهای کیفیت فضا

1- سازماندهی 2- زمان ومسیر 3-جزءوکل
4- فرم
1-4-3) تاثیر شرایط محیطی و کالبدی بر کودکان
1-4-5) شرایط محیطی
• (اثرات نور و روشنایی، اثرات سروصدا، تهویه، شرایط حرارتی)
1-4-6) شرایط کالبدی
• (رنگ، فرم، ابعاد و اندازه ها، جنس، تزئینات، مبلمان اموزشی، اندازه مدرسه و مهد کودک ، تعداد طبقات در مدارس)
1-4-7)ابعاد و فضاهای مورد نیاز کودکستان
1-4-8)برنامه فیزیکی

منابع و ماخذ

فصل پنجم :طراحی

آشنایی با مساله(پروپوزال)
الف) ضرورت واهمیت موضوع
ب) طرح مسئله
ج) اهداف
د) مبانی نظری عام طرح
ه) منابع

الف )ضرورت و اهمیت موضوع :
سرنوشت انسان از دوران کودکی با محیط و فضای اطراف ما عجین گشته است .عقیده بسیاری از متخصصان تعلیم و تربیت بر این است که شخصیت هر انسان در 6 سال اول زندگی او شکل می گیرد بنابراین توجه به نیازهای کودکان در این مقطع سنی و ایجاد زمینه ای برای بروز رشد نیازهای انها از یک سو و اشتغال مادران و نیاز به فضاهایی جهت جهت مراقبت و نگهداری کودکان از سوی دیگر و ضرورت ایجاد فضاهایی در جهت فراهم اوردن شرایط مطلوب برای رشد جسمی ذهنی و عاطفی و اجتماعی کودکان و شکوفایی استعداد ها و علایق انها ونیز فضایی برای اماده یازی کودک برای ورود به دبستان را مشخص می نماید.
در پیش از دبستان قصد داریم کودکان را به سمتی سوق دهیم که نسبت به محیط اطراف خود کاملا کنجکاوی نشان دهند و یاد بگیرند که چگونه یاد بگیرند . باید توجه کرد که شرایط فیزیکی تاثیر انکار ناپذیری بر رفتار و افکار دارد . امروزه ساختمانهایی که به بعنوان کودکستان از انها استفاده میشود عموما با کاربری مسکونی و کربری های دیگر بوده اند که از لحاظ کالبد معماری متناسب با نیازهای کودکان نمی باشند .
بر اساس نظریات روانشناسان فضای کودکستان باید قادر باید نیروهای ذهنی و احساسی و خلاقه کودک را تحت تاثیرقرار داده و از این طریق هم در اموزش او شرکت کنند و هم محیطی با طراوت برای وی بوجود اورد.
هر کودکی بر روی کره زمین زمانی آرزوی دنیای پاکتر را در دل پرورانده است دنیایی مبرا از این رازهای زندگی و در عوض داشتن یک باغ جادویی، امن که مکانی برای تفریح و تماشای بی پلیان انسانها ومحیط پیرامونشان در تاثیر پذیری متقابلند. کودکان به سبب محدودیت های جسمی و روانی خود در قیاس با بزرگسالان تاثیر پذیری بیشتر و عمیق تری داشته باشد و در عوض تاثیر گذاری کمتری بر محیط دارند و به این ترتیب بیش از بزرگسالان اجباراً تابع شرایط محیطی اند.
کودکان حساس ترین گروه سنی جامعه را تشکیل می دهند و در حساس ترین و مهمترین سالهای زندگی شان که پایه های رشد شخصیتی و ذهنی و اجتماعی و جسمی آنها شکل می گیرد تا زمانیکه وارد شهر می شوند نیازمند این هستند تا زندگی اجتماعی را در مقیاس خود تجربه کنند و این او مستلزم فراهم بودن فضایی کودکانه و صمیمانه است. فضایی به دو از هیاهوی بزرگترها. دنیایی پر از شادی با رنگهای زیبا که در ان کودک فرصت بیابد افکار تازه و پرورش و رشد استعدادهایش را داشته باشد فضایی که زمینه مناسب برای خلاقیت کودکان فراهم آورد.
در طراحی ساختمان مهدکودک، کودک محوری اولویت دار. به این معنی که ساختمان باید برای نگهدرای موقت کودکان طراحی شود نادیده گرفتن عادتمان شده است، حتی اگر پای کودکان در میان باشد. این را بیشتر کارشناسان شهری می گویمند: شهر بزرگ شده، رشد پیدا کرده اما توسعه هنوز غایب است.
زنان راهی محیط های کاری شده اند اما از ملزومات حضور اجتماعی آنان در شهر خبری نیست. کودک خبری از جامعه انسانی شهر نشین است و توجه به او از اصول شهرنشینی با این حال گویا این بخش از جامعه شهری ما چندان جدی گرفته نمی شود، مگر به مناسبت روز ج هانی کودک آن هم با پخش چند کارتون.
از اموزش اصلو شهروندی گرفته تا رعایت ضوابط استاندارد محیط های ویژه انها. چند مدرسه یا مهدکودک را سراغ داریم که با شرایط جسمی و روانی کابر آن نیمی کودک همخوانی داشته باشد.

ب) طرح مسئله :
جامعه ای در داخل جامعه ای دیگر منبع اصلی اهداف فر ایند طراحی بود.کودکان باید کمک کنند تا محیط خود را بیافریند و همین طور یاد می گیرند که مسئو لیت پذیر بوده و برای به ثمر رساندن کیفیت استعدادات وجودی خویش کوشش نمایند.(جرج سوارتر)
هدف ازهمه این اقدامات زندگی کردن در ساختمان مانند محله ای در شهر است . محله ای در مقیاس کوچک که به کودکان بیاموزد چطور با همه امکانات و مشکلات با هم زندگی کنند.
در عین حال هدف کار خلق ترکیبی از دنیای خوشایند برای کودکان بوده است.ساختمانی که امکانات بیشتری برای کودکان ارایه دهد تا بزرگسالان.
امروزه وازه انسان استاد اموز جای خود را به انسان خود اموز و مسیولیت پذیرداده است. از این رو الگو و روشی که بدان نیاز داریم نگرشی جدید و بهبود یافته نسبت به الگوهای قدیمی نمی باشد بلکه نیاز مفهومی کاملا متفاوت از اموزش خواهد بود . درون هر محیط همسایگی صدها کودک جای گرفته اند . بچه ها بخصوص کوچکتر ها ارتباط صحیحشان با دنیا را بوسیله الگو های اجتماعی و بازی های جمعی و… بدست می اورند . بدین منظور ایجاد فضاها و محیط های عمومی که زیر نظر گروهی از افراد باشد لازم است تا بچه ها بتوانند چند ساعتی را بدون خانواده و والدینشان بگذرانند . این الگو قسمتی از شبکه اموزش کودک است.
یک مرکز روزانه کودکان خانه ای است که کودکان در ان بازی می کنند و از این طریق از تصوراتشان بهره می گیرند تا دنیای خودشان را بیافرینند انها برای این مطلب اتاقی نیاز دارند که نباید تصورات انها را محدود کند بلکه باید به طور مداوم تغییریابد .
همچنین مرکز کودکان برای قسمتی از روز خانه ای برای کودکان است . انها باید اینجا احساس کنند که در خانه اند و تمایل دارند که بدانجا بروند.وقتی به کودکان چنین محیطی ارائه میدهید به طور همزمان احساس نیاز به اقدام برای بازی – موزیک- اواز -رقص- نقاشی و ساختن و غیره را میکنند.

ج) اهداف :
1- ایجاد محیطی برای اموزش بهتر کودکان
2- نگرشی نو به دنیای کودک و تعلیم و تربیت کودکان
3- ایجاد دنیای بهتربرای کودکان
4- تقویت حس اکتشاف ، خلاقیت ، تصور ، بیان ، تحقیق و مطالعه در کودکان
5- ایجاد فضایی برای کشف استعداد کودکان
6- تقویت حس استقلال و اعتماد به نفس در کودکان

د)مبانی نظری عام طرح :
هدف از ایجاد مهد کودک ها و کودکستان ها کمک به رشد جسمی ، ذهنی ، عاطفی و اجتماعی کودکان و در نهایت کمک به شکوفایی استعدادها و علائق انها می باشد .
تحقق چنین هدفی از دو بعد امکان پذیر است:
1- تامین نیروی انسانی متخصص و کارامد (مربیان اموزشی)
2- چگونگی و اصول طراحی فضای فیزیکی و کالبدی در خور و شایسته جهت احداث چنین مراکزی .
باید در نظر گرفت که اگر محیط فیزیکی و فضای کالبدی با میل ذاتی و طبیعت کودک سازگاری نداشته باشد در ان صورت بعید است روح او تشویق به یاد گیری شود .پس باید طراحی محیط مانوس با روحیات کودکان باشد و فرصت های لازم برای کودکان که انگیزه خود جوش برای اموختن و رسیدن به انواع مهارتها را دارا هستند بوجود اورد . این محیط باید به گونه ای باشد که:
1- کودک از رفتن به ان لذت ببرد .
2- فضایی فعال و پر تحرک برای کودک باشد .
3- از فضای سبز برای رسیدن به اهداف استفاده بهینه شود .
4- حس استقلال و اعتماد به نفس کودک تقویت شود .
5- کودک در انجا احساس امنیت کند.

منابع و ماخذ
روزنامه جام جم – هنر- 14 بهمن 1385
معماری برای کودکان نوشته والتر کرونر
پایان نامه های معماری
سایت های زیر:
www.eg.bucknell.edu
http://rds.yahoo.com
www.isna.ir
www.ispdd.com

فصل اول: مطالعات پایه و زمینه
1-1) بخش اول (پایه ):
برخورد روانشناسانه با موضوع
1-1-1) شناخت کودک از دیدگاه روانشناسی
شناخت صحیح و کامل کودکان اساسی ترین شرط در موفقیت در تربیت و اموزش کودک است .انسان در هر دورهای از رشد دنیای مخصوص به خود را دارد ، یعنی به تناسب رشد فکری و عاطفی خیان پیرامون خود را به گونه ای خاص می شناسد. به همین علت است که با افزایش سن و تحصیلات و تجربه همه ی افراد نسبت به ادراکات و پندارهای گذشته خود با نظری انتقادی نگاه می کنند و گاه برخی افکار و باورهای خود را انتقادی می خوانند ، بنابراین در هر دورهای از سن باید محرک ها و موجودات و خصو صیات محیط را در حد فهم کودک به او شناساند و هدف مهمی که در کودکستان در این زمینه وجود دارد این است که موضوعات اموزشی و اجتماعی و طبیعی که برای رشد عقلی و جسمی کودک کودکان انتخاب میشوند اولا ساده ثانیا قابل مشاهده و تجربه و ثالثا دارای اطلاعات و روابط درست از نظر علمی باشد . به این دلیل از کودکستان انتظار نیست که معلومات و اطلاعات علمی وسیعی به کودکان بدهد اما این انتظار وجود دارد که انچه را میاموزد از نظر علمی درست و منطقی باشد .
ویژگیهای کودکان مخصوصا در جنبه های ذهنی و عقلانی و عاطفی و نیز محدودیت در تجربیا ت زندگی حاکی از عدم برخورداری انان از رشد و توان ذهنی و عقلانی در حد بزرگسالان است و از سوی دیگر بر خصوصیات شدید عاطفی و احساسی و تاثیر پذیری مخصوص این گروه سنی اشاره دارد . غلبه عواطف بر جنبه های عقلانی اکثرا موجب ان میشود که کودک بخصوص در مرحله پیش دبستانی از طریق بازی و فعالیت های هنری اسانتر و سریع تر جذب برنامه های اموزشی میشود و پرورش وی با موفقیت بیشتری امکان پذیر باشد .
ضمن اینکه دراین گونه فعالیت ها کودکان از ازادی عمل و تفریح و تنوع لازم بهرهمند میشوند و اینگونه فعالیت ها برای انها جذابیت و گیرایی بیشتری دارند . با شرکت دادن بچه ها در کارهای جمعی و تشویق انها به کمک و همیاری می توان محبت متقابل میان انها بوجود اورد .
وجود خصایصی چون تخلیل و خیال پردازی و خصوصیات برجسته عاطفی در دوران کودکی حاکی از تناسب هر چه بیشتر زبان هنر با زبان و گرایشات طبیعت این گروه سنی دارد .برخی از این خصوصیت ها عبارتند از :
الف-کنجکاوی:
میل به جستجو گری و شناخت پدیده های اطراف از همان دوران کودکی در انسان مشهود است . این حس سبب سوالات پی در پی کودک میشود و انگیزه های لازم جهت دقت در دیدن و شنیدن مطالب تازه فراهم میشود و استقبال انان را از موارد گوناگون و خواندنی و ذاستانهای علمی و ماجراجویی را موجب میشود.
ب- بازی:
بازی به عنوان یکی از بارزترین خصوصیات کودکان مطرح میشود.بازی های کودکان به صورت متنوع انجام میشود و همگام با رشد کودک با تاثیر پذیری از رغبت ها و نیازهای وی در هر مرحله اشکال و خصو صیات تازه ای می یابد . در سنین زیر 6 سال که سنین قبل از دبستان افراد نامیده میشود گرچه کودک در میان جمع بازی میکند ولی از تامل انها بهره مند نیست .به تدریج به مقتضای رشد و خصایص و نیاز های جمعی خود در بازی هایش از قواعد جمع پیروی میکند .
مواد مهم و اصلی برای بازی کودکان عبارتند از فضای وسیع ووقت کافی و مناسب تا بتواند بنا به سلیقه و توانایی و میل خود از انها استفاده کند . کودکان از میان فعالیت ها انهایی را بر میگزینند که بیشتر مطابق نیازشان باشد .از جمله وسایلی که در علاقه و فکر خلاق کودکان بسیار با اهمیت است میتوان گل رس – مداد رنگی- وسایل نقاشی -معماها را نام برد.
سه چرخه – اسکیت – تاب و زمینی که بتوانند در ان بیل بزنند و خانه سازی کنند بیش از هر چیز کودکان را به فعالیت های عضلانی و حرکت های سریع تشویق میکند .در واقع وسایلی مانند بیلچه ،شن کش،جارو و اسباب نجاری و کشاورزی که بوسیله ان بتوانند عملا کار کنند خیلی بهتر و موثرتر از اسباب بازی های گران قیمت و به ظاهر زیبایی هستند که نتوان با انها کاری انجام داد.
ج- تخیل:
کو دکان دنیای تخیلی خود را دارند بسیاری از ایشان در طبقات سنی زیر7 سال دنیا را ان طور تجسم می کنند که باید باشد نه ان که هست و همین امر باعث می شود محیط طراحی برای کودکان ان فضایی نباشد که معمار بدون شناخت ان را طراحی میکند.
به طور کلی از خصوصیات بارز دنیای کودکان تخیل و خیال پردازی انها است که به گونه ها و اشکال گوناگون صورت میگیرد چنانچه زندگی کودکان بین تخیل و واقعیت نوسان دارد .
نقش تخیل در دنیای کودک را میتوان در بازی های نمایشی انها بخوبی مشاهده کرد که از حدود5 /1 سالگی اغاز و تا سالها بعد ادامه می یابد .
در نتیجه پرورش تخیل در کودکان در رشد ذهنی و پرورشی و قدرت خلاقیت واستعدادهای هنری و علمی اهمیت زیادی دارد و در حل مسایل و مشکلات و انجام فعالیت های ابتکاری و ابداعات گوناگون موثر واقع می گردد.
د- نقاشی :
برخی تصور میکنند که نقاشی برای کودکان فقط سرگرمی است اما اگر با دید عمیق و روان شناسانه بنگریم میفهمیم که تنها وسیله سرگرمی نیست بلکه وسیله خلاقیت نیز میباشد . در واقع این عواطف درونی اوست که به صورت بر دیوار خانه و یا کتاب بزرگتر ها نمایان میشود و متناسب با علاقه درونی از رنگهای مختلف استفاده میکند . امروزه روانشناسان دریافته اند که هر خطی که کودک میکشد و هر رنگی که به کار میبرد دارای معنا و مفهوم خاصی است و از تمایلات درونی او ناشی میشود.

ه- شعر و سرود:
اصولا کودکان کلمات اهنگ دار و موزون را سریع می اموزند .موسیقی در واقع جزئی از تربیت هر انسان است .در این میان بکار گیری حافظه کودکان مهم نیست بلکه انچه مطرح می شود بیان صحیح کلمات *اهنگها و اشعار و سرودها ست .حرکات همراه با کلام و مفاهیم نیز به اموزش کودک کمک می کند .
و- قصه و داستان :
قصه گویی برنامه ای است ارام بخش که ارامش پر عاطفه را هم به قصه گو و هم به شنوندگان هدیه می کند.هنر قصه گویی مانند هنر های دیگر ساخته و پرداخته امروز یا دیروز نیست . قصه گویی هم زمان با خلقت انسان بوده و انسان ذاتا از شنیدن قصه لذت می برد .
قصه ها در واحد کار ضمن اینکه خلاقیت کودکان را افزایش می دهد سبب گسترش خزانه لغات انها نیز می شود و مجموعه ای از نکات علمی و اجتماعی و اخلاقی را به صورت غیر مستقیم و جذاب به انها ارایه می دهد .
ی- حرکات ورزشی :
در اموزش کودکان *حرکات ورزشی با بازی همراه خواهد بود و مربی سعی خواهد کرد با حرکاتی که کودکان در حین بازی انجام می دهند به توان جسمی انها نیز توجه داشته باشند .
1-2) مراحل رشد کودک
1-1-2-1)خصوصیات کودک 3 ساله
الف – رشد جسمی :
در این سن وزن و ثد کودک به سرعت رشئ میکند و رشد سریع جسمی امکان یادگیری مهارت های حسی- حرکتی دقیق تری را فراهم می سازد و به این دلیل تحرک و فعالیت جسمانی کودک بیشتر می شود . در این سن به دلیل رشد سریع عضلات و کشیدگی استخوانها کودک زود خسته می شود به این دلیل باید مدت فعالیت کودک محدود باشد و بعد از استراحت مثلا نیم ساعت دوباره به فعالیت بپردازد .کودک از فعالیت های پر تحرک لدت میبرد ودر بکار بردن دست و پا و حفظ تعادل بدن مهارت بیشتر پیدا می کند ولی هنوز برای انجام فعالیت های ظریف و هنری مانند نوشتن و نقاشی کردن و استفاده از اسباب بازی های ترکیبی ماهرانه امادگی ندارد و وارد کردن کودک به این فعالیت ها ممکن است انگیزه انها را برای علاقه و اذامه کار از بین ببرد . برای ماهر ساختن انشتان و عضلات کوچک استفاده از اسباب بازی های ترکیبی ساده مناسب است و فعالیت هایی چون بازی با شن و خمیر و یا برش کاغد و مقوا و اشکال به این امر کمک میکند .
مدت فعالیت های کودک بین 20 تا 30 دقیقه است به این دلیل در تماشای فیلم و شنیدن قصه نیز نباید بیشتر از این مدت او را به دقت و توجه به این گونه کارها وادار کرد . در این سن کودک قادر است لباس بپوشد ، قادر است خطوط منظم یا بزرگ و نقاشی های ساده را رسم کند . مدل های نقاشی کودک در این سن باید تصاویر بزرگ باشد . در این سن ساعات خواب کودک منظم تر میشود و وابستگی او به والدین کم می گردد و مدت اقامت کودک در کودکستان بهتر است 3 تا 4 ساعت باشد .
ب- رشد ذهنی کودکان 3 ساله :
دامنه علائق کودکان به افراد و اشیاء و محیط اطراف بیشتر میشود ،تکلم کودکانه را از دست می دهد و چنانچه به زبان کودکانه با او سخن بگوئیم ناراحت میشود . کودک به تدریج از تجربیات گذشته خود در فعالیت های جدید استفاده میکند و به عبارت دیگر انتقال یادگیری در او قوی تر می شود .کودک می تواند نسبت به پیشامد های اشنا پیش بینی کند و به این دلیل میتوان با روش حل مسئله موضوعات اموزشی ساده را به او اموخت مثلا چای شیرینی که از حل شدن قند +چای حاصل می شود یا از اسمان ابری باران می بارد . کودک نسبت به شنیدن داستان علاقه نشان می دهد و می تواند پیام خای داستان را درک کند به شرط انکه متناسب با سطح فکری او انتخاب شده باشد .او در پایان 3 سالگی رنگها را تا حدودی تشخیص می دهد و مفهوم اعداد 1تا 20 رابا تفاوت های انها می شناسد .
ج- رشداجتماعی کودکان 3 ساله :
کودک برای داشتن همبازی اظهار علاقه می کند اما تحمل کودکان بسیار و بازی های شلوغ را ندارد .به این علت کلاس های مهد کودک باید جمعیت اندکی داشته باشد .کودک را نباید به بازی های دسته جمعی مجبور کرد بلکه باید او را به تماشای کودکان دیگر گماشت تا داوطلبانه به انها بپیوندد .وابستگی کودک به پدر و مادر هنوز ادامه دارد به این دلیل رها کردن کودک به مدت طولانی سبب اضطراب او می شود.حس استقلال طلبی در کودک ظاهر می شود که گاه به صورت لجبازی و مقاومت در برابر دستور والدین یا دفاع از خواسته ظاهرمیشود .کودک میتواند رعایت حقوق خود و دیگران را در بازی- خوردن و استفاده از امکانات یاد بگیرد.
د- رشدعاطفی کودکان 3 ساله :
تائید و تشویق بزرگسالان در کارهایی که انجام دهند برای او اهمیت پیدا میکند و به تشویق نیازمند است .او موقعیت خانواده و اداب و رسوم ان را دررفتار ودر گفتار خود منعکس می کند . ابرازهیجان کودک اشکارتر می شود .صراحت عاطفی پیدا می کند .در برابر لجبازی و مقاومت کودک بی اعتنایی و عدم دخالت و از بین بردن عامل بهانه جویی مفید است .معیار انتخاب دوست برای کودکان رفتار محبت امیز و سازگاری و اطاعت پذیری از یکدیگر و همسویی و همانندی در علائق می باشد .تشویق و تائید والدین برای او مفید است .حسادت در کودک برای او اشکارتر می شود .واکنش کودک در مقابل محدودیت به صورت قهرکردن ،سکوت،ناسازگاری و تخریب اشیاء و و کتک کاری اشکار می شود .نظام هیجانات و عواطف کودک ثبات بیشتری پیدا می کند و حالت او قابل تشخیص می گردد.

1-1-2-2) خصوصیات کودک 5-4 ساله:
الف – رشد جسمی :
از جای بلند بالا میرود.بدون کمک دیگران از پله بالا و پایین می رود .دوچرخه سواری یاد میگیرد. به راحتی توپ را پرتاب می کند.تسلط کامل به گرفتن مداد دارد و قادر به استفاده از ان است . میتواند لی لی بازی کند.
ب- رشد ذهنی کودکان 5-4 ساله :
بازی های گروهی را که تابع قواعد و مقررات ساده باشند دوست دارند. او بسیار کنجکاو است و قدرت تقلید زیادی دارد. شناخت او از محیط مطابق تجربیات ملموس است و میان تخیل و واقعیت تفاوتی قائل نیست .
ج- رشداجتماعی کودکان 5-4 ساله :
به دوستان دیگرخود علاقه بیشتری نشان میدهد .بازی های گروهی را با دوستان هم سن یا با والدین دوست دارد.کودکان دیگر را در اموال خود شریک می کند و برای خود دوستان مخصوص انتخاب می کند .
د- رشدعاطفی کودکان 5-4 ساله :
از نظر رشد عاطفی هنوز وابستگی به والدین وجود دارد و به همین علت روزهای اولین ورود او به کودکستان برای او مشکل است .اما قدرت سازگاری او با محیط افزایش می یابد و به زودی با محیط جدید اشنا می گردد.نقاشی هایش ارتباط بیشتری با تخیل و عواطف او پیدا میکند .لجبازی کودک کمتر می شود و به اداب و رسوم اخلاقی را بر اساس تقلید از بزرگان رعایت میکند و به همین علت سن مناسبی برای اشنایی کودک با رفتار های اخلاقی در غالب رابطه به الگو های رفتاری از طریق تجربه های غیر مستقیم می باشد.

1-1-2-3) خصوصیات کودک 6 ساله:
الف – رشد جسمی :
رشد جسمانی کودک سریعتر می گردد . دندانهای شیری را از دست میدهد ولازم است اطلاعات در مورد طبیعی بودن این امر داده شود تا ان را دلیل بر زشتی تلقی نکند . وزن او سبکتر میشود و لاغرتر به نظر میرسد .
ب- رشد ذهنی کودکان 6 ساله :
علایق کودک وسیع تر می شود به این دلیل انتظارات و در خواست های او نسات به مسائلی که قبلا به ان توجهی نداشته است جلب می گردد .از روی تصاویر اشیاء را می شناسد و کاربرد انها را تشخیص می دهد .درباره مشاهدات خود قضاوت و نتیجه گیری می کند. سوالات کودک درباره ی مسائل پیچیده تر مطرح می شود ماننئ تفاوت انسان و حیوان و وجود خداوند و امثال ان کودک زمان حال را درک می کند و به زمان گذشته و اینئه و پیوستگی ان به زمان حال نمی اندیشد .
ج- رشداجتماعی کودکان 6 ساله:
علاقه به داشتن همبازی زیاد می شود .تایید و یا ترک کردن دوستان دراو تاقیر می گذارد .
اگر بزرگسالان در بازی کودکان دخالت کنند و ان را زیر نظر و کنترل قرار دهند ناراحت می شود و میل به سر کشی و بی نظمی در او افزایش می یابد . برتری طلبی در کودک افزایش می یابد و چنانچه بازی های گروهی به صورت هدایت شده به انان ارائه شود این ویزگی کاهش می یابد.
د- رشدعاطفی کودکان 6 ساله :
حالت فرماندهی و تهاجم افزایش می یابد و نسبت به خواسته های خود و انتظارات والدین و مربیان حساس است. در عین حال روز های اول کودکستان و یا شرایط جدید برای او مشکل است . شرایط غیر رسمی و پر تنوع کودکستان و رفتار مربیان با تجربه سرعت علاقه کودک را جلب خواهد کرد .

1-1-3) کاردانی کودک:
الف- استفاده از مواد دست ساز :موادی مانند ماسه، اب ،خمیرو مکعب ها امکانات اموزشی غنی را برای کودکان فراهم می سازند . کودک مواد شکل نیافته را با خواسته های خود منطبق می کند و در نتیجه این مواد به طرق مختلف در مقاطع مختلف رشد استفاده میشوند .
مواد دست ساز به کودکان مضطرب و عصیانی کمک می کند تا ارام بگیرند .تمرکز بر روی مواد اولیه ای که در اختیار دارند وکاری که برای ساختن انجام می دهند به بازیابی ارامش انها کمک می کند .
ب- استفاده از حیوانات :حیوانات بهترین اسباب بازی پاسخده هستند ،انها کنش و واکنش دارند .کودکان عموما مجدوب موجودات زنده می شوند و دوست دارند انها را لمس کنند ، با انها بازی کنند و از انها نگهداری کنند . اصولا اشنایی با حیوانات فرصت های بی شماری را برای یاد گیری کودکان فراهم می کند.
ج- ادبیات کودکان :کتاب ها به کودکان کمک می کنند که انها از جمله بندی پیچیده تری استفاده کنند و توانایی خواندن را زودتروموفقیت امیزترازکودکانی که فاقد چنین تماسی بوده اند رشد می دهند.کتاب موجب تقویت حافظه می شود و به درک فهم کودک از احساسات خودشان و در روابط اجتماعی کمک میکند .
د- بازی های نمایشی :وانمود کردن یک کار جدی برای کودکان است . انها دنیای خیالی خودشان را با هر ابزاری که در دست داشته باشند خلق می کنند و نقش های خودشان را به طور نمایشی به اجرا در می اورند .
1-1-4) کودک و بازی:
1-1-4-1) تاریخچه بازی
شروع بازی را می توان به گذشته های دور حتی از بدو پیدایش انسان نسبت داد . در حقیقت بازی جزئی از زندگی انسان از بدو تولد تا زمان مرگ است و در کل تاریخچه بشریت مندرج است . انسان از نظر فیزیولوژیکی نیاز به جنبش و حرکت دارد و بازی جزء مهم این جنبش و حرکت است.
بازی های گروهی به صورت بازی های نمایشی از عبادت ارواح و پرستش اشیاء گرفته تا رقص و شکار و جنگ مجموعه ای از براوردن نیازهای جسمانی و دهنی افراد را فراهم کردند .در ابتدا بازیچه ی بشر اشیاء خام و طبیعی بود مانند قطعه ای سنگ و حرکت دادن و پرتاب ان . با رشد ذهنی و اجتماعی انسان امکان دست کاری در اشیاء طبیعی را بوجود اورد و ابداع زبان در جهت انتقال اندیشه ها و تبادل اطلاعات بدعت جدیدی در بازی بوجود اورد .
1-1-4-2) تعریف بازی
در فرهنگ وبستر (webster) بازی به صورت های زیر تعریف شده
الف- حرکت ، جنبش،فعالیت ، به مثابه حرکت عضلات
ب- ازادی یا محدوده ای برای حرکت یا جنبش
ج- فعالیت یا تمرین برای سرگرمی و تفریح یا ورزش
در این تعریف بازی و ورزش دو کلمه قابل تبدیل به یکدیگر تعریف شده اند و چندان تفاوتی با هم ندارند .
فرهنگ عمید بازی را به عنوان اسم چنین تعریف می کند : سرگرمی به چیزی ورزش ،تفریح،قمار ویلیام استرن در کتاب روانشناسی در دوره ی کودکی می گوید : بازی غریزه ای برای رشد و نمو استعدادها بوده و یا تمرین مقدماتی برای اعمال اتی می باشد .
پستالوژی (pestalozzi ) نیز اعتقاد داشت که باری از طریق درگیری ها ،سرگرمی ها ،کوشش ها و فعالیت ها بر مجموعه اعمال لازم برای زندگی فرد کمک کرده و از این طریق انسجامی محکم میان روح و جسم برقرار می کند . طرفداران فروبل بازی را به مثابه ساده ترین راه بیان نیروی سازنده کودک در نظر می گیرند .
1-1-4-3) اهمیت بازی:
( بازی کودک کار اوست و کارش بازی)
کلمه بازی کلمه خوبی نیست زیرا به فعالیت های مختلف و متعددی اطلاق میشود و در زبان عامه نیز امری بی اهمیت و پیش پا افتاده و بی اهمیت جلوه میکند . برای یک کودک بازی به منزله(( شغل و کار است )) ولی برای بزرگترها بازی به معنای وقت گدرانی بوده و برای ساعت های فراغت در نظر گرفته میشود. بزرگترها هم هنگامی که باید کارکنند بازی میکنند! بچه ای که در حال بازی است بهیچ وجه وقت خود را تلف نمیکند و کارهایی که از نظر بزرگتر ها مهم به نظر میرسد – برای مثال لباس پوشیدن ، خوردن یا کمک در کارهای خانه بهیچوجه مهمتر از بازی کودکان نیستند . بازی کردن بهترین راه صرف وقت کودکان است . بازی یکی از اساسی ترین و سازنده ترین مراحل در رشد بچه هاست.
برنامه اموزشی مهد کودک ها به طور کلی از از بازی تشکیل میشود . معلمان روشنفکر به خوبی میفهمند که وقتی کار به عنوان کار به کودک عرضه میشود افسردگی و کسالت در چهره اش نمایان میشود .در این بین تنها کار معلم و مربی هئایت بازی هاست به سمت برنامه های اموزشی . و در واقع موفقیت یک مربی تماما بستگی به نحوه استفاده از اقسام بازی ها در اموزش طفل دارد .
کدام بازی بهتر است ؟
هر نوع بازی دارای اهمیت خاص خود بوده و در پیشرفت فیزیکی،حسی و هوشی یا اجتماعی کودک نقش موثری دارد . اشتباه محض است که یکنوع بازی را کم ارزشتراز دیگری بدانید و جلوی بچه را بگیریم . تخیل طفل همیشه در حال فعالیت است و او از ان بازی که لذت میبرد مطلب می اموزد .
بعضی بازی ها جنبه تمرین و تکرار دارند و برخی دیگر برانگیزنده و خلاق می باشند. نمیتوانید از او انتظار داشته باشید که در تمامی اوقات شیوه خاصی برای بازی انتخاب کند.
1-1-4-4) بازی از نظر فروبل:
تعاریف مختلفی از بازی به عمل امده است . مثلا بازی از نظر فروبل وسیله شکوفایی طبیعی استعداد و علایق کودکان می باشد . جان دیوی بازی را فعالیتی می داند که اگاهانه و به قصد رسیدن به نتیجه ای معین انجام نمی گیرد وهمین عامل بازی را از کارمتفاوت می سازد.
برای بازی دو نوع تئوری مشخص بیان شده است :
الف- تئوری های کلاسیک .
ب- تئوری های دینامیک و پویا .
الف- تئوری های کلاسیک :
که خود عبارتند از :
1- تئوری مصرف انرزی مازاد :
به عقیده شیلر وقتی انرزی جسمانی و روانی به حد اشباع رسید و به موقع صرف فعالیتها و کار روزانه نگردید اشتغال به بازی در کودکان این انرزی زیاد را از طریق بازی مصرف می کند . بنابراین تئوری ،نقش بازی ایجاد تعادل در انرژی کودک است.
2-تئوری تنش زدایی:
هنگامی که انرزی بدن به حداقل می رسد و بدن نیاز به کسب انرزی پیدا می کند به بازی متوسل می شود تا از این طریق انرزی از دست رفته خود را به حد تعادل برساند و حالت برقراری یا تنش یعنی حالت نیازمندی بر طرف گردد .
3-تئوری پیش تمرین :
که بر طبق این نظریه کودک در جریان بازی مهرت ها و فعالیت هایی را که باید در دوران بزرگسالی انجام دهد از طریق بازی فرا می گیرد . به عقیده این گروه از روان شناسان وقتی که کودک مهمان نوازی می کند در حقیقت خود را برای اداب مهمانی در بزرگسالی اماده میکند .
ب- تئوری های دینامیک و پویا :
در این تئوری ها راجع به علت بازی انچنان که در تئوری های کلاسیک بحث میگردد توجه نمی شود ،بلکه هدف تحویل محتوای بازی و معنای بازی از نظر روانشناسی است .در این گروه به دو تئوری پیازه و فروید اشاره می شود .
تئوری پیازه : بر اساس نظریه پیاژه بازی راهی است برای شناسایی جهان ناشناخته توسط کودک و به تعبیر پیازه نوع بازی کودکان و محتوای ان با وضعیت محیطی و خانوادگی فعلی انها تطبیق می کند .با این تعبیر بازی در رشد هوش کودک نقش حیاتی دارد و تا حدودی حضور ان در رفتار ادمی همواره مشهود است .
تئوری فروید : فروید بازی را فعالیتی تخلیه ای و ارام بخش می داند که کودک بوسیله ان سرکوفتها و ناکامی ها و موقعیت های دشوار زندگی خود را با پناه بردن به بازی تخلیه می کند . به عقیده فروید کودک از طریق اینگونه بازی ها امادگی مقابله با مشکلات زندگی را پیدا می کند و در اینده قادر خواهد بود در مقابل ان مقاومت بیشتری بکند.

1-1-4-5) اموزش از طریق بازی :
بازی به کودک کمک میکند که کنترل اعضای بدنش را به دست گیرد ،مهارت های بدنی خود را کامل کرده و بین عضلات خود هماهنگی و نهایتا حواس پنجگانه خود را تقویت نماید. اموزش امری است که در کنار بازی بخودی خود صورت می پذیرد .
بازی در اموزش پیش دبستانی یکی از راه هایی است که به مربی کمک میکند تا بخشی از مفاهیم اموزشی را در ضمن بازی به طور غیر مستقیم به کودک بیاموزد . بازی ها باید متناسب با فضای اموزشی و در ارتباط با واحد کار باشند.

1-1-4-6) انواع بازی:
مناسب ترین تقسیم بندی از بازی به دو صورت اموزشی و غیر اموزشی انجام گرفته است.تفاوت این نوع بازی ناشی از تفاوتی است که در هدف های ان وجود دارد .معمولا مهمترین هدف در بازی های اموزشی انتقال دانش یا مهارت خاصی است که کودک باید به صورت یادگیری ان را بیاموزد .هر چند که جنبه سرگرمی و ازادی عمل در ان رعایت شود و در این بازی ها هدف ان است که کودک به کندو کاو درباره مسائل پیرامون خود بپردازد .

1-1-5) کاربرد بازی در اموزش
بازی به کودک کمک میکند که کنترل اعضای بدنش را به دست گیرد ،مهارت های بدنی خود را کامل کرده و بین عضلات خود هماهنگی و نهایتا حواس پنجگانه خود را تقویت نماید. اموزش امری است که در کنار بازی بخودی خود صورت می پذیرد.
بازی در اموزش پیش دبستانی یکی از راه هایی است که به مربی کمک میکند تا بخشیی ازمفاهیم اموزشی را در ضمن بازی به طورغیرمستقیم به کودک بیاموزد . بازی ها باید متناسب با فضای اموزشی و در ارتباط با واحد کار باشند.درغالب کلاس های مهد کودک و کودکستان چهار نوع بازی معمول است .

1-1-5-1) بازی های اموزشی:
الف-بازی دستی : که معمولا بر اساس مطالب اموزشی خاصی انتخاب می شوند .از انواع این بازیها میتوان اسباب بازی های معما گونه را نام برد که شامل چند قطعه از یک تصویر است و کودک باید با استفاده از این قطعات تصویر اصلی را بسازد و با اسباب بازی هایی که در جدا کردن ویا سر هم کردن ان یک رمز و یا یک راه هوش مندانه وجود دارد و لازمست که این طریق اسباب بازی ها را که (پازل) و (معما) گویند بر حسب سن و سطح هوش کودکان انتخاب گردد.
ب- بازی های ساختمانی ( لگو ):که کودکان بوسیله ان می توانند طرح های مختلفی بسازند و چنانچه طرخ های خلاف و جدیدی ساخته شود نشانه هوشمندی کودک و مهارت پیشرفتی او تلقی می شود .وسایل اموزش ریاضی و علوم که از طریق بازی مفاهیم علمی را میاموزد نیز از این دسته به شمار می اید .
1-1-5-2) بازی های جسمانی یا بدنی :
بازی هایی هستند که به فضایی مناسب و خاص نیاز دارند زیرا باید این بازی های ورزشی بوسیله ابزارهای معینی انجام گیرد .هدف از بازی های جسمانی نیرومندی عضلات و رشد بدن است .از انواع دیگر این بازی ها بازی هایی است که برای رشد حسی و حرکتی عضلات کودکان مثل حرکت انگشتان یا حرکت چشم، لب، زبان، پا و سر انجام می گیرد . مثلا وقتی با مکعب های پلاستیکی خانه می سازد .رشد مهارت های حرکتی او یک هذف اموزشی است . تمام بازی هایی که در زمان ورزش انجام می گیرد جزو بازی های جسمانی محسوب می شود .
1-1-5-3) بازی های نمایشی:
برای انجام این بازی ها باید داستان یا سناریوی مشخص تهیه شود و در مدرسه امکانات لازم برای تمرین و نمایش وجود داشته باشد . هدف از این بازی ها ان است که کودک خود را در قالب بزرگسالان تصور کند و از این طریق به رشد عاطفی و شخصیتی او کمک شود .لازم است این گونه بازی ها از واقعیت زندگی الهام بگیرد و جنبه تخیلی ان کنترل گردد. نظارت معلمان در این گونه بازی ها باید مستقیم و بدون حضور در صحنه باشد .
1-1-5-4) بازی های سرگرم کننده:
که به صورت معما یابی ،مشاهده، تداعی کلمات ،قصه گویی، تقلید از حیوانات و بزرگسالان ومانند ان را می شود در کلاس ارائه داد .
لازم به یاد اوری است که بازی های اموزشی باید با طرخ و برنامه قبلی باشد و باید توسط مربی تهیه گردد .این طرح باید خصوصیات جسمی ،عاطفی،سنی کودکان در نظر بگیرد و با توجه به تجربیا ت گذشته و مهارتهای انان و همچنین با توجه به امکانات و ابزارهای در مدرسه ومنطبق با نیازهای علمی و فعالیت های حرکتی دانش اموزان برای اینده طراحی شود.
در بازی های غیر اموزشی هدف اموزش ایجاد تنوع و سرگرمی و وقت گذرانی می باشد هر چند که در خلال این گونه فعالیت های غیر اموزشی نیز کودک به تواناییها و مهارتهای خویش اگاه می شود .
1-1-6) فضای بازی:
فضای بازی بچه ها ممکن است به اندازه یک قالیچه ، مساحت روی میز ، یک اتاق یا محوطه بیرون از ساختمان باشد.
جاهای زیبا برای بازی از دید کودکان :
1- جاهایی که اغلب بزرگسالان کار میکنند.اینجا کودکان پشت میزهای اشپزخانه بازی میکنند. گاهی اوقات بازی ها از میان پنجره به بالکن و استخر ماسه می رود.
2- کودکان5 تا 6 ساله گو شه های دنج را دوست دارند(میتوان احساس راحتی داشت و تنها بود.)
3- از فرش بزرگ همچون یک جزیره و کشتی استفاده می شود.
4- سکوها : معمولترین انها درگاه پنجره ها می باشد و بسیاری از کودکان دوست دارند دیگدانها از ان بالا مشاهده کنند.
5- پنجره های بزرگ با منظر زیبا خیلی معمولتر است .در این مکان کودکان برای بازی دیدار روزانه دارند.(کودکان پنجره هایی را که در مرتبه چشم ایشان است بیشتردوست دارند به طوری که انها مجبور نیستند برای نگاه کردن به خارج قد بکشند و نیز برای افق کودکان قضا تعریف می شود.)
6- اغلب بوسیله کودکان مبلمان خاصی استفاده میشود:میزهای بزرگ کار و نهار خوری و بخصوص صندلی راحتی چون فقط برای بزرگترها معمول است وبنابراین برای کودکان خیلی جالب است.
7- اتاق کوچک زیر پلکان (اتاق افسونگر)
به طور کلی جاهای زیبا از دید کودکان :
اتاق گروهی -مکانی دنج برای بازی کردن بدون مزاحمت دارای گوشه های دنج تر .اتاق نمایش، مقدار زیادی اتاق با اسباب های یک خانه واقعی، اتاق قشنگ و تاریک تا هیچ کس نتواند شما را هنگام بازی ببیند. گوشه ساختمان و یک پنجره بزرگ برای طراحی-باغ بزرگ بخصوص درختان بزرگ و انبوه برای پنهان شدن
جاهای زشت از دید کودکان:
جاهایی که در ان هرگز بازی نمی کنند چون تاریک است و مدام رفت و امد میشود و دنج نیست .
توسط کارکنان مشاهده شده است :کودکان زیر 2 سال فضاهای کوچکی را که از فضاهای بزرگتر تقسیم شده است را دوست دارند.فضا های باز زمانی استفاده می شوند که کودکان می خواهند بدوند و حرکت کنند:مثل فضاهای خارجی وکل فضا حیاط.
انسانی کردن فضا
تلاش برای انسانی کردن فضا باید برای همه دراولویت قرار بگیرد اما بیشتر از همه برای معمارانی برای کسانی که برای یک تمدن کم و بیش شهر نشین مسول نظام بخشیدن به قضا هستند اهمیت دارد.معمار یک مربی است و بعد از پدر و مادر اولین مربی کودک است .تعلیم و تربیت او از طریق اشکال ساخته شده بدست او که محیط اطراف کودک را شکل می دهد منتقل می شود.به همین دلیل ارتباط میان کودک ،معماری و فضا در بطن مساله انسانی کردن تمدن قرار دارد.کودک امروز به دلیل رهایی از سنتهای پیشین،راحتتر از انسان سالم می تواند خود را با تازه ها یا جسارتهای معماری تطبیق دهد.او به راحتی می تواند طرفدارونیز الهام دهنده اشکال تازه باشد.بنابر این باید در درجه اول برای کودک و شاید تا حدودی به وسیله خود کودک به تدریج تعامل بین فضاهای زندگی هر فردوفرم های سازنده فضا را برقرارکرد.برای دستیابی به این هدف معمار باید از سویی کودک وفضا و خواسته های او را درک کند ونیازها و مشکلات او را شناخته و روشهای بر طرف کردن انها را بیابد و به ان محیطی که کودک امروز در ان به سر می برد اشنا باشد.تعلیم و تربیت موفق باید بدون ایجاد برخوردهای جدی او را در پیدا کردن موفقیتش در فضا یاری دهد تا بتواند مرکزیت خود را در ان بیابد.منظور از این فضا یک محدوده سرد هندسی نیست بلکه هدف فضایی فعال و تاثیر گذار است.این فضا هم دارای امنیت است هم ازادی.فضایی که ما را در بر گرفته در شکل گیری شخصیت ما شرکت می کندوخلوت مارا محافظت می کند.
• تاثیر شرایط محیطی
1.نور و روشنایی:|یکی از اصول معماری در تامین اسایش بعدی است در تاثیرات روانی ان در انسانها متفاوت است.تحقیقات نشان داده که نور طبیعی و شفاف بر روی حواس کودکان تاثیر مثبتی دارد.از دید انها این فضاها دوستانه و شاد هستند.
2.دقت عمل و تمرکز حواس افزایش یابد.3.باعث ایجاد تنوع و تاکید فضایی می گردد.
2.سر و صدا:کودکان صداها را دوست دارندو به طور کلی صدای ملایم به تخیل کودکان عمل می کند.اما صدای ناشی از ترافیک کاربری های تجاری و کارگاه ها از اصوات نا مطلوب فضای کودکان است.
3.تهویه:برای کار کردن در فضاهای اموزشی تهویه خوب ضروری است:1.تعیین سطح محل وقوع باز نسبت به جهت فرش بادها .2.استفاده از مصالح مناسب در جداره ها.3.استفاده از گیلان و درختن جهت تهویه طبیعی محیط پیرامون.
ما مسئول طراحی کردن محیطی برای کودکان هستیم که قسمتی از ان شامل:
1. فضاهای طبیعی(:Nature space)مانند درخت و اب وموجودات زنده که اساسی ترین و مهمترین فضا را برای کودکان تشکیل می دهد.
2.فضاهای باز(:open space)فضاهای گسترده ای که بچه ها می توانند به اندازه دلخواه در ان بدوند و انرژی های درونشان را تخلیه کنند.
3 .فضای راه ها(:Rood space)راهها و جاده ها قبل از حضور ماشین،زمین اصلی بازی بچه ها بودند راههایی که بچه ها در ان همدیگر را ملاقات می کنند و شبکه ای که فضاهای متنوع را به هم وصل می کنند.
4 .فضاهایی ماجراجویانه (Advant ture space (: فضاهایی پر از پیچیدگی که ؟؟؟ تجسم تخیل کودکان به واسطه بودن در این فضاها تقویت می شود.
5. فضاهای مخفی (Hide out space) که استقلال کودکان از طریق این فضاهای مخفی رشد می یابد.
6. ساختار های بازی (paly structure space) فضاهایی هستند که با ساختار بازی های متفاوت برای کودکان طراحی می شوند.
فضای بازی کودکان :
مواد مهم اصلی برای کودکان عبارتند از فضای وسیع و دقت کافی و مناسب تا بتواند بنا به سلیقه و توانایی و میل خود از آنها استفاده کند. کودکان از میان فعالیت ها آنهایی را بر می گزینند که بیشتر مطابق نیازشان باشد. از جمله وسایلی که درعلاقه و فکر خلاق کودکان بسیار با اهمیت است: گل رس، مداد رنگی، وسایل نقاشی و معمارها را می توان نام برد که هر کدام از این ها فضای مخصوص به خود را می خواهد.

1-2) بخش دوم: مطالعات زمینه
1-2-1) شناخت تکنولوژی اموزشی

1-2-1-1) نظری گذرا براموزش پیش از دبستان درجهان امروزوایران:
رشد انسان از تولد و حتی پیش از تولد تا 7 سالگی مسئله ای است که کم وبیش در سراسر جهان به ان توجه شده است . اکنون این مرحله رشد را از حساسترین و مهمترین مراحل رشد انسان می دانند . پزوهشهای اخیر نشان داده که اگر در این مرحله از رشد نسبت به کودک از نظر جسمی و روانی و تربیتی غفلت و کوتاهی شود در مراحل بعد تنها 50 درصد از ان کوتاهی را می توان جبران کرد و 50 درصد دیگر هرگز جبران نمیشود . هدفهای اموزش و پرورش پیش از دبستان در هر کشور و هر قاره متفاوت است . به طور کلی میتوان 5 هدف اساسی را مد نظر قرار داد و اولویت های هر کشور و هر منطقه و هر قاره را نسبت به این هدف سنجید . این 5 هدف عبارتند از :
1-رشد و شکوفایی کودک فارغ از هر گونه قید و بند و هدفگیری خاص از جمله قید اماده شدن برای ورود به دبستان و دانشگاه ها . موسسات تحقیقاتی بیشتر در این جهت حرکت میکنند و سعی میکنند راه و روش هایی پیدا کنند که استعدادها و توانایی های ذاتی کودک را اشکار و تقویت کنند یعنی انچه بالقوه وجود دارد به فعل دراورند . در این هدف انچه مد نظر است کودک است و توجهی به ضرورت های اجتماعی و سیاسی و فرهنگی نمی شود و خیلی کم به انها توجه می شود .
2- اماده شدن برای ورود به دبستان . وقتی چنین هدفی مد نظر باشد عملا مرخله پیش از دبستان تابع برنامه ریزی ها و هدف گیری های دبستان می شود و تمام توجه و فعالیت ها بر این امر متمرکز میشود که از کودک دانش اموز موفقی ساخته شود.
3- پایه گذاری ارزش های اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و مذهبی در کودک . در این هدف نظام اجتماعی سیاسی و فرهنگی و تربیتی جامعه تایین کننده برنامه ها و فعالیت هاست .
4- جایگزینی مادر در همه اوقاتی که به نیروی کار او در جامعه نیاز است . در اینجا منظور نگهداری و پرستاری کودک نیست بلکه میتواند بهترین جایگزین باشد . یعنی توجه به همه جوانب پرورش جسمی و ذهنی .
5- شکستن دور باطل فقر بیسوادی عقب ماندگی و … .کودک خوب رشد نمیکند، چون خوب تغذیه نمیشود، چون بهداشت او رعایت نمی شود ، چون از اموزش لازم بهره مند نیست ، چون مراقبت های لازم را ندارد . بنابراین جسما ضعیف میماند و از نظر ذهنی هم در حد توان خود رشد نمیکند.
حال با در نظر گرفتن این 5 هدف نگگاهی میاندازیم به اموزش و پرورش پیش از ذبستان در کشورهای گوناگون . در کشورهای اروپای غربی ، ایالت متحده امریکا و کانادا و به طور کلی در کشور های پیش افتاده از نظر صنعتی با بخش های گوناگون اموزش پیش از دبستان روبرو هستیم .
موسسات اصلی که این کار را بر عهده دارند مهد کودک ها یا کودکستان هایی هستند که یا دولتی اند یا خصوصی . در کنار مهد کودک ها و کودکستان ها گروههای بازی وجود دارد . بین 65 تا 80 درصد کودکان پیش از دبستان از نوعی اموزش برخوردار میشوند .در این کشورها بیشتر روشها و محتوای اموزش و پرورش پیش از دبستان مورد توجه است .به عنوان مثال ایا باید مقدمات خواندن را در کودکستانها وارد کرد یا نه؟
تحقیق درباره خلاقیت و هنر اموزی در این کشورها نشان میدهد که ازاد گذاشتن کودک برای خلق هنری با وسائل گوناگون تاثیر بیشتری بر رشد روانی و ذهنی و شخصیت کودک دارد . در نتیجه گرایش به سمت نقاشی و مجسمه سازی و بازی و نمایش ازاد در همه جا الویت پیدا کرده است .در این کشورها کامپیوتر و بازیهای کامپیوتری نیز به کلاس های کودکستان راه یافته است .
در اروپای شرقی به شدت به جنبه های رشد جسمی توجه دارند . ورزش ، نرمش ،مقاومت بدن در مقابل سرما با تمرین در هوای ازاد ، حمام افتاب ، حمام سونا ، ابتنی در تابستان و حرکات موزون کم و بیش بخشی از برنامه های روزانه را تشکیل می دهد .
در مورد اشنایی با طبیعت معتقدند که این کار نباید از راه تصویر انجام شود و بهتر اس کودکان با اشیاء و طبیعت مستقیما اشنا شوند . به هم.ین دلیل گردش در طبیعت و در اجتماع از برنامه های مداوم کار انهاست . برای تلطیف عواطف و بالا بردن ذوق هنری ار موسیقی و نمایش استفاده میشود .
در مجموع تحقیقاتی که در این کشورها درباره بازدهی موسسه های مختلف اموزشی برای این گروه سنی کرده اند نشان میدهد که کودکستانهای روزانه و خانواده هایی که با روش کار کودکستانها هم اهنگی دارند بهترین نتیجه را میدهند و به همین دلیل دوره های تربیتی برای والدین تشکیل داده اند تا هر چه بیشتر این همفکری و همکاری را بوجود اورند .
1-2-1-2) ماهیت و کیفیت یک خانه خوب برای کودکان:
اهم شرایط یک خانه خوب برای رشد و تکامل همه جانبه ی کودکان به شرح زیر است :
1- وجود عشق و امنیت خاطر و اشتراک و اجتناب از نق زدن ،انتقاد غیر منطقی ، تحقیر کردن ، تبعیض قائل شدن و دوری از کشمکش ها وبگو مگوها و اجتناب از غیبت های طولانی پدر و مادر .
2- برقراری انضباط و نظام معقول -منظور اجتناب از بکار بردن استبداد برای ایجاد نظم و ترتیب است .
3- پرهیز از حمایت بیش از حد – باید به کودکان فرصت داده شود تا نتیجه بی دقتی و اشتباهات خود را ارزیلبی کنند ،همچنین در پوشیدن لباس ،شیوه غذا خوردن و سایر امور جاری باید به کودک فرصت داده شود.
4- تحمل و درک رفتار کودکان به اقتضای سن .معمولا کودکان در سنین مختلف و در مواقع گوناگون رفتار های مبتنی بر لجبازی و منفی گری پیدا می کنند .
5- تهیه وسایل بازی مناسب به منظور بکارگیری فکر و اندیشه و خلاقیت کودکان و نیز انطباق حرکات چشم با دست .
6- تشویق کودکان به مشاهده دقیق و برانگیختن حس کنجکاوی و جلوگیری از شکست خوردن .
7- گسترش توان تحمل کودک در شنیدن عقاید و ارا مخالف و احترام گداشتن به نظریات دیگران .
8- شناساندن اهمیت اموزش و پرورش و تشویق او به انجام تکالیفش و مقدم شمردن ان بر هر کاری .
9- تماس با مربیان و معلمان کودک به منظور اگاهی از پیشرفت کودک.
1-2-1-2) تاریخ ظهور مراکز پیش دبستانی ( کودکستان و مهد کودک):
الف- کودکستان
در تاریخ اموزش و پرورش دوران کودکی ، کودکستان ها نسبت به مهد کودکها ریشه های عمیق تری دارند . اگر چه اغاز رشد کودکستان ها در اروپا ثمره ی تفکر و نوشته های کمینوس ، روسو، پستالژی و هرپارت می باشد .ولی در حقیقت این فردریک فروبل المانی بود که اولین کودکستان را در سال (1837) در بلانبرک المان بنا نهاد و از همان زمان نام کودکستان (باغ کودکان )معمول گشت .
فروبل (پدر کودکستان ) به اهمیت فرصت های اموزشی در اولین سالهای سال های پیش دبستانی اشارات فراوانی داشت .او عقیده دارد که کودک در یک محیط غنی و سرشارمی تواند علایق را از طریق تجربه اموزی و فعالیت شخصی رشد دهد.
کودکستان ها در اوائل قرن بیستم دستخوش تغییراتی گردید که حاصل تاثیر عقاید مربیانی چون ماریا مونته سوری بود .وی با دنبال کردن کارهای دو دانشمند فرانسوی به نام های جان ایتارو و ادوارد سگن توانست تجربیاتی کسب نماید که افراد بسیاری را در سرتاسر جهان تحت تاثیر کار و نوشته های خود قرار دهد .
ب- مهد کودک
اگر چه اغاز شکل گیری اموزش و پرورش کودکان از نظر تاریخی به گذشته های دور بر می گردد ،اطلاعات ما در مورد مهدکودک ها این است که مهد کودک موسسه ی اجتماعی جدیدی است که در قرن بیستم شکل گرفته است.
خواهران مک میلان ( راشل و مارگارت) که تا حدود زیادی تحت تاثیر عقاید فروبل قرار داشتند ((مهد کودک)) را به عنوان نامی مناسب برای نوع تازه ی اموزش و پرورش پیش دبستانی در نظر گرفتند . خواهران مک میلان که با کودکان پیش دبستانی در محله فقیر نشین لندن کار می کردند ،سعی در بر اوردن نیازهای اساسی کودکان خردسال داشتند که تامین نیاز هایشان از طریق زندگی در خانواده های پر جمعیت و محله های فقیر نشین میسر نبوده . انها با تجربه ای که از کلنیک های درمانی انگلستان در مورد کودکان بی بضاعت کسب کرده بودند مهد کودک را مکانی برای پیش گیری بیماری های جسمی وفکری کودکان می دانستند و به همین جهت فلسفه اصلی کاردر مهد کودک را بر پایه مراقبت غذایی و پرورشی فرد فرد کودکان استوار نمودند .
رشد مهد کودک ها درامریکا ازطریق ارتباط با دانشگاه ها و دانشکده ها چشمگیربوده است. عملکرد این مهد کودک ها بعنوان مراکز ازمایشگاهی و تحقیقات با توجه به اهداف متفاوت بوده است .بدین معنی که بعضی مراکز برای مقاصدی چون اماده کردن مادران جوان برای مادرشدن و وظیفه مادری مورد استفاده قرار می گرفتند و بعضی دیگر نیز به تربیت مربی برای مهد کودک ها همت گماردند و بالاخره تعدادی نیز به منظور فراهم اوردن فرصت هایی برای مطالعات مقایسه ای و تطبیقی رشد کودک در موقعیت های کنترل شده دایر گشتند و از این طریق اطلاعات فراوانی در زمینه رشد فردی کودکان به دست اوردند .
عوامل عمده ای چون ضرورت های اجتماعی و فرهنگی ،ضرورت های اقتصادی و علمی در بسیاری از کشورها از جمله عوامل موثر در رشد و گسترش بسیاری از این گونه مراکز پیش دبستانی به حساب می ایند .در قرن بیستم در بسیاری از کشورها که مهد کودک از وجود مربیان و متخصصین اگاه و مدیریت و برنامه ریزی جداگانه ای برخوردارند ،کیفیت مطلوبی را در پرورش خردسالان سبب گردیده اند.نقش مهد کودکها به عنوان عنصروابسته به خانواده ها به نحو بارزی شناخته شده اند و وخودشان در پاره ای موارد بسیار حیاتی است.
1-2-1-3) تاریخچه شکل گیری مراکز پیش دبستانی و دبستان در ایران
الف – اموزش دبستانی
در کشورهای مختلف پیدایش و گسترش مراکز پیش دبستانی متاثر از ضرورتهای اجتماعی و فرهنگی ،اقتصادی و علمی و یافته های تحقیقاتی بوده است .
در کشور ما خانه ها ،مساجد و مکتب خانه ها و بالاخره مدارس بزرگ اغاز گر فعالیت در زمینه تعلیم و تربیت کودکان خردسال بوده اند .مدرسین بزرگ خانه های خود را حوزه درسی قرار می دادند و طلاب به انجا میرفتند .
شبستان ها و مساجد نخستین مراکز تعالیم دینی بوده است که مدرسین در گوشه های شبستان ها و صحن مساجد به تدریس و تعلیم مشغول می شدند . هر مدرس خلقه درس جداگانه ای داشت و مطلب خاصی را تدریس می کرد .مکتب خانه نیز جایگاه خواندن و اشنایی با الفبا و خواندن قران و برخی کتاب های مشهور فارسی و گاهی نوشتن بوده است و کودکان از 7 سالگی به مکتب میرفتند و بالاخره مدارس بزرگ محل تعلیم وتدریس علوم مختلف بوده است
اموزشگاه ها در ایران در دوره های مختلف تاریخی تحول و رشد بسیاری یافتند .از جمله تاسیس دارالفنون در کلیه شئون فرهنگی ،اموزشی و پرورشی کشور ما تحولی عظیم را پدید اورد و از ان پس اموزشگاه های متعددی بوجود امدند.
در سال 1290 شمسی ، قانون اساسی معارف ایران در مورد همگانی شدن اموزش ابتدایی به تصویب رسید و به تدریج اموزش مکتب خانه ای به اموزش دبستانی تبدیل شد . در سال 1310 ه.ش شکل سراسری و همگانی گرفت .ودر 6 مرداد 1322 شمسی با تصویب مجلس شورای ملی اموزش ابتدایی اجباری و عمومی و مخانی اعلام شد.
ب-اموزش و پرورش کودکستانی
از حدود نیم قرن اخیر وجود کودکستان ها و مهد کودک ها در کشور ما نیز در نتیجه نیاز ها و تغییرات اجتماعی و اقتصادی ضرورت پیدا کرده است .
از سال 1298 شمسی در تهران و بعضی شهر های ایران کودکستان هایی بوسیله سیونر ها و اقلیت های مذهبی تاسیس گردید . مثل خانم ( سروزیان) در تهران و خانم (خانزاریان ) در تبریز کودکستانهایی برای نگهداری و تربیت کودکان ایجاد نمودند .
اولین کودکستان در ایران در شهر تبریز و در محله صفی بازار توسط جبار باغچه بان (عسکرزاده ) به نام باغچه اطفال تاسیس شد . وی در سال 1370 کودکستان دیگری در شیراز تاسیس کرد .و البته این کودکستان ها خاص خانواده های مرفه و فرزندان کارمندان عالیرتبه دولتی بود .
در سال 1310 امتیاز تاسیس کودکستان به طور رسمی به خانم (برسابه) در تهران داده شد و اولین ائین نامه کودکستانها در سال 1312 به تصویب شورای عالی فرهنگی رسید و سن اطفال مورد پذیرش در ان سال در کودکستان ها 7-4 سال در نظر گرفته شد .
در سال 1354 طی بخش نامه ای سن ورود به کودکستانها (امادگی) را 5 سال کامل تعیین نمودند که تا به امروز ادامه دارد .
و امروزه صدور تاسیس مهد کودک ها به عهده سازمان بهزیستی محول گردیده است .
1-2-1-4) هدف های اموزشی و تربیتی کودکستان
1- پرورش عادت های مفید و ارائه اطلاعاتی درباره سلامت بدن و رعایت بهداشت و شناخت عامل ها و محرک های خطر ساز و شیوه های حفظ خود در مواقع احساس خطر و ایجاد اداب و رسوم اجتماعی برای سازگاری با محیط و برقراری ارتباط با دیگر کودکان و ایجاد مهارت هایی برای رفع نیازهای شخصی متناسب با وضع عمومی جامعه مانند اداب غذا خوردن ، مهارت های ورزشی ،فکر کردن و عمل کردن و…
2- پرورش رفتار پسندیده اجتماعی : یعنی اداب و رسومی که کودک را از جهت برقراری ارتباط با دیگران و تحمل دیگران و دوری ازخود خواهی ویا خود دوستی کمک میکند . برخی از این مهارتها که درارتباط اجتماعی موثرند عبارتند از : اموزش شیوه سخن گفتن با افراد متناسب با سن ،موقعیت اجتماعی و جنسیت انها -اموزش شیوه بازی و رفتار با کودکان هم سن به طوری که حقوق فردی و خصوصیات وجودی سایرین را محترم بدارد و…
3- رشد عاطفی یا پرورش عاطفه کودکان : در کودکستان رشد عاطفی کودکان با توجه به زمینه زیر باید انجام گیرد :
الف- توجه به نیازهای عاطفی کودک ازهمه ابعاد مانند عادت به دوست داشتن دیگران،همکاری با دیگران، بیان احساس -مانند احساس ایمنی یا ترس – برقراری ارتباط کلامی و فکری با همسالان و مربی .
ب- توجه به نیازهای کودکان خاص که ممکن است عقب ماندگی رشدی یا عاطفی داشته باشند که اگر این مشکلات حل نشود شرایط بد اموزی اخلاقی و رفتاری برای دیگر کودکان بوجود می اید.مانند کودکان منزوی و گوشه گیر،کودکان ترسیده و مضطرب، کودکان ترسو ، کودکان حسود و…
یکی از عللی که تغییر رفتار را ساده میکند این است که وابستگی انان به والدین و محیط خانه و رفتار تقلیدی کم میشود و به جای ان علاقه به مربی و دیگر کودکان و گسترش ارتباطات اجتماعی جایگزین ان می شود .بدین ترتیب اثر پذیری کودک از مربی و دوستان بیش از والدین و خواهروبرادر خواهد بود.
عواطف عمده کودکان که باید مورد توجه والدین و مربیان قرار گیرد عبارتند از :
1- عاطفه خشم و غضب 2- عاطفه ترس 3- عاطفه عشق و محبت 4 – عاطفه حسادت
4- کمک به پرورش فکری و رشد عقلانی کودکان از طریق واداشتن انها به فعالیت های
تربیتی ، مجسمه سازی یا خمیر یا گل رس ، استفاده از اسباب بازی های ترکیبی و هوش مندانه
1-2-1-5) سازمان اجتماعی کلاس
سازمان اجتماعی کلاس ممکن است رقابتی ، مشارکتی و انفرادی باشد .
الف – سازماندهی رقابتی :فرد و موقعیت فردی دانش اموز مورد تاکید قرار می گیرد و دانش اموزان معمولا به تنهایی یا در گروه های کوچک به فعالیت می پردازند .معلم اغازگر و راهنمای موضمعات درسی است و فعالیت های کلاس را معلم بر اساس سطح دانش اموزانمتوسط یا اندکی بالاتر از متوسط تعیین می کند .این الگوی سازماندهی تا به امروز غالب ترین روش سازماندهی در مدارس ما بوده است .
ب- الگوی سازماندهی مشارکتی : تاکید بر این است که دانش اموزان با یکدیگر بر روی موضوعات گوناگون کار کنند . همه دانش اموزان بدون توجه به سطح توانایی شان،می توانند در انجام وظایف نقش منحصر به فرد داشته باشند . خلاقیت ، ابتکار عمل ، کاربرد دانش قبلی در موقعیت کنونی ، سازماندهی و ارزش یابی از جمله وظایفی هستند که از دانش اموزان انتظار می رود .در این ااگو معلم تسهیل گری است که در طراحی فعالیت های اموزشی به حرف های دانش اموزان گوش می دهد و از نظریات انها در فرایند طراحی بهره می گیرد .
ج- سازماندهی انفرادی : هر یک از دانش اموزان بر اساس سطح توانایی و یادگیری خود به انجام تکالیف می پردازند .دانش اموزان باید از دستور های معلم پیروی کنند و تمرین های تکراری را بپذیرند. هدف این الگو این است که دانش اموزان مطالب درسی را به طور کامل یاد بگیرند و همیشه در حال ارتقا به مراحل بالا باشند .
در محیط یک کلاس واقعی ممکن است ترکیبی از الگوهای سازماندهی گوناگون مشاهده شود .و معلمان ممکن است در ساعت های متفاوت از الگوهای متفاوت استفاده کنند .
1-2-1-6) سازماندهی محیط فیزیکی
محیط فیزیکی کلاس نه فقط بر مدیریت کلاس اثر میگذارد بلکه در میزان پیشرفت تحصیلی دانش اموزان نیز نقش مهمی ایفا میکند . سازماندهی کلاس باید ازاد باشد یعنی به گونه ای باشد که برای انجام فعالیت های گوناگون قابلیت تغییرو انعطاف داشته باشد . تردیدی نیست که یک کلاس روشن و ارام با رنگ امیزی دلپذیر و شاد در ایجاد سلامت روان دانش اموزان بسیار موثر است .عوامل دیگری چون مطالب درسی و طرز چیدن و ارایش صندلی های دانش اموزان به طور چشم گیری بر یاد گیری و اداره کلاس تاثیر می گذارند .
الف- سازماندهی ردیفی- ستونی : در کلاس های سنتی که صندلی های دانش اموزان در ردیف های منظم و پشت سر هم چیده می شوند و میزمعلم در جلوی کلاس قرارمی گیرد . تمام توجه بر معلم متمرکز میشود و ارتباط میان دانش اموزان اندک است . این نظم و ترتیب کار گروهی را غیر ممکن می کند . همین طور ردیف اخر کلاس فاصله زیادی با معلم داشته و به احتمال زیاد مشکلات بی نظمی ایجاد می کند .اما برای دروسی که نیاز به تمرکز دقت در یک جهت دارند مناسب است .
ب- سازماندهی دایره ای : در این الگو صندلی ها دور میزها چیده میشود و میز معلم در حاشیه ای قرار می گیرد . این الگو برای دروس مباحثی مناسب است .
ج- سازماندهی انفرادی و گروهی :در این الگو هر دانش اموز دارای یک میز مستقل است و با حداقل ایجاد مزاحمت برای دیگران به مطالب درسی و معلم دسترسی دارد و یا در گروه های 4 تا 6 نفره دور یک میز هستند .
کودک باید در برخورد با احجام دنباله و همین طور در ارتباط و زندگی درون آنها احساس راحتی، عدم ترس و آرام کند. تاریکی بیش از هر چیز دیگری به اضافه فرم های نامتناسب او را می ترساند. فضاهایی با رنگهای شاد و روشن و گاهی رنگهایی با فرم های نامشخص (مثل حاتی که در نقاشی با آبرنگ پدید اید) موضوعات رویایی و خیال انگیز را القا می کند و در کودک احساسی چون عاطفی، رفیق، مهربانی، را القا می کمند. همچنان که فضاها بری کودکان با سن های بالاتر طراحی گردد از رنگهای ملایم با مرزهای مشخص جزئیات بیشتر د ربنا و انحناهای نرم در طراحی فضا می توان استفاده کرد. ادراک فضا کار بسیار دشواری است در عین حال کودک باید خودرااز دنیای اطرافش تمیز دهد و هم انی دنیا را تجربه نماید. که این عمل به وسیله شناختن اشیا اطرافش انجام می گیرد.

فصل دوم: مطالعات تکمیلی و تطبیقی
1-1) بخش اول (تکمیلی):
1-1-1) نقش معماری در پرورش فکری کودکان:
به نظر میرسد نوع بشر توسط سه گونه اموزش و پرورش احاطه شده است :
– رشد داخلی حس ها و اعضا
– اموزش وپرورش طبیعت
– چگونگی استفاده از این رشد که اموزش و پرورش انسان هاست .و در این میان تنها اموزش و پرورش انسان هاست که کاملا در اختیار ما قرار دارد .
اموزش و پرورش برانگیختن یک رشته پیشرفتهای جسمانی ،عقلانی و اخلاقی در کودک با توجه به جامعه ای است که او برای زندگی در ان اماده می شود ، اموزش و پرورش از جامعه و بنابراین فرهنگ به منزله مجموعه عادات و اداب اجتماعی ، جدایی ناپذیر است .به همین علت ، هدف مفهوم و روشهای اموزش و پرورش نیز به موازات تحول جامعه و فرهنگ تحول می یابد و بنابراین باید با پیشرفت علم و تجربه بطور دائم مورد بازنگری قرار گیرد .به عبارت دیگر اینک اموزش و پرورش از هر چهار راستای دیرینه خود یعنی سن ، محیط تربیتی ،قوای ذهنی و روابط عاطفی بسیار گسترده تر شده است و از این نظر به مفهوم فرهنگ اموزی بسیار نزدیک تر شده است .
اینک یکی از شاخص های رشد و توسعه کشورهای پیشرفته میزان رشد و توسعه انها به زمینه های متفاوت اموزش پرورش از شیوه های تدریس و افزایش مهارت های علمی و عملی کودکان تا پی افکندن فضاهایی سازگار و متناسب با روحیه و ادراک انهاست که پیداست چه نقشی در این زمینه دارد.
نمونه های بسیاری از نقش روزافزون معماری در بارور ساختن جسم و روح کودکان و نوجوانان وجود دارد و حتی نمونه هایی مبنی بر اینکه چگونه عدم اختصاص فضاهایی متناسب و شایسته به امر اموزش و پرورش کودکان و نوجوانان به جمود ،خمودی و حتی بزهکاری انها منجر شده است ومجددا با فعال شدن و بهسازی فضاهای زیستی انان زندگی به ایشان بازگشته است .

1-1-2) کودک ، معماری و فضا
اموزش و پرورش فرایندی است که مجموعه ای از شرایط و موقعیت ها را برای دانش اموزان فراهم می کند تا از راه تمرین – تجربه رفتار های تازه بیاموزند . در این فرایند یادگیرنده تعاملی فعال با محیط اموزشی دارد ، ان را تغییر می دهد و خود نیز از ان تغییر، تاثیر می پذیرد .
در این راستا تسخیر فضا بوسیله کودک در حوزه های متفاوتی قابل مشاهده است . این تسخیر ممکن است در مسیر کشف و دست یابی به یک تجربه و ازمون در جهات مختلف انجام گیرد ، یا بوسیله جابجایی ساده اندام که برداشت کودک از زندگی پر تحرک است افرینش و فضا باید چنان باشد که در منتها درجه از خلاقیت خود بهره گیرد . فضاها همچنین دربرگیرنده احساسات نیز هستند ( دوستی ، خاطرات ) و به این ترتیب فضاها ارزش روانی نیز پیدا می کنند .
فضا در پوشش خود گاهی به صورت یک محافظ و گاه به صورت زمینی باز و فراخ و قابل پرواز برای کودک در نظر گرفته می شود . کودک باید بتواند با این دوگانگی روحی باز و بسته ( نیاز به محبت ، گرما ، محافظت و… و از طرف دیگر نیاز به جست و خیز، مبارزه و غلبه بر محیط و … ) زندگی کند .
حال ایده های معمار در رابطه با فضای اموزشی در رابطه با کیفیت بنای اموزشی تابع موفقیت بر دو محور می باشد :
1- به عملکرد فضاهای اموزشی به بهترین شکل ممکن جواب دهد .
2- با توجه به نیاز استفاده کننده های اصلی ان که همان کودکان باشند ، مطابقت داشته باشد البته در این زمینه به نیازهای معلمین در جهت بالا بردن کیفیت تدریس به صورت کاملا نزدیکی با نیاز های کودکان دارد .
نتیجه گیری :
بدین ترتیب ، توجه به معماری فضای اموزشی متناسب با نیاز کودک ، تاثیر متقابلی بر رفتار و همچنین میزان یادگیری وی دارد .

1-1-3) برخی احکام کالبدی در مورد طراحی برای کودکان
مسایلی که به انها توجه شده است به دو گروه اصلی تقسیم می شوند .یک گروه به کیفیت های عملکردی یک محیط مصنوع برمی گردد و گروه دیگر به کیفیت های طراحی .
کیفیت های عملکردی : مشخصات یک محیط مصنوع که نقش خاصی در نیازهای ارتباطی و تحرکی کودکان بازی می کند .
1- فضاهایی با جاهای بسیار متنوع :
کودکان به اتاق های مخصوص برای فعالیت های مورد علاقه شان که امکان تحرک زیادی را در بر داشته باشد نیاز دارند. مانند دنبال هم کردن،دویدن،پریدن مسابقه دادن باهم اتاق های وسیع برای حرکت یک شاخص قطعی کیفیت های عملکردی است .
– ما یک حیاط سرپوشیده بزرگ داریم .برای همین میتوانیم بازیهای واقعا هیجان انگیز بکنیم.
– شما تمام عوامل خوشی را دارید . اتاقها به اندازه کافی وجود دارد .
– راهرو خیلی باریک است و برای همین تمام راهها شلوغ است .
2 – اتاقهای جمعی :
فضاهای مرکزی مانند فضای ورودی،هال،سن و … مکانهای ملاقات هستند و امکان فعالیت های جمعی را فراهم می کنند . فعالیت هایی که کوچکترها و بزرگترها دوست دارند در ان شرکت کنند .
– نمایش،بازی،موسیقی،مهمانی ،جشن گرفتن ،دعوت از مهمان ها و… ما همه را دوست داریم .
– وقتی ما با هم اواز می خوانیم صدای خوبی ایجاد می شود .
– پدرومادرها روی سکو می نشینند و ما برایشان نمایش می دهیم و انوقت همه کارهایی را که ما می توانسته ایم انجام دهیم می بینند.
3 – اتاقهای کوچک با در:
این جزئی از زندگی روزانه کودک است که با کودکان دیگر برخورد داشته باشند و در عین حال زمانی را هم تنها باشند . بنابراین کودکان به اتاقهایی که بتوانند در ان خلوت کنند انطور که ساکت باشند تا استراحت کرده و ارامش پیدا کنند و بخوابند و تمرکز کنند احتیاج دارند .
4 – کناره های اتاق، گوشه ها و کنج ها :
کودکان جاهای دنج را دوست دارند .کودکان چه کوچک و چه بزرگ مانند مغناطیس به انجا کشیده می شوند . مکان هایی که دنج باشد امنیت و صمیمیت و حوادثی دارد . شما می توانید در انجا پنهان شوید و در ان مچاله شوید و با یکدیگر پچ پچ کنید ودر مورد نقشه ها فکر کنید و خیلی چیزهای دیگر .(هیچ کس نمی تواند من را اینجا پیدا کند اما من میتوانم همه را ببینم . گوشه های دنج و وهم اور- وحشت انگیز وتاریک شبیه روح است .)
– شما میتوانید پنهان شوید، در گوش هم چیزی بگوئید، نقشه بکشید و خیلی کارهای دیگر .
– کسی نمی تواند مرا اینجا پیدا کند ولی من میتوانم همه کس را ببینم .
5- پله ها :
شما خیلی کارها را با پله ها انجام می دهید. در کف پله یا در میان ان بنشینید یا به طرف بالا بروید و بپرید و درزیران پنهان شوید .همچنین نرده نیز وجود دارد.
– روی پله ما بالای سر همدیگر می نشینیم .
– می توانید از روی نرده ها سر بخورید .
6 – طبقه دوم :
روی سکو ،سرسرا یا پل بچه ها به میزان زیادی کشش بالا و پایین را حس می کنند . شما میتوانید بالای پله ها پنهان شوید و هنوز تماشا کنید که چه اتفاقی در پائین پله ها می افتد و شما میتوانید بین بالا و پائین بازیهای مهیج ابدا کنید .
– شما می توانید ارام بنشینید و مردم را تماشا کنید .
– من می توانم هواپیما را از بالای پله ها پرت کنم. انجا خیلی بالا است ؟ ما تنها هستیم . چون فقط یک نردبان وجود دارد .
7 – برج ها ،خانه های درختی و مکانهای بالا :
بالا بالا بالاتر، این کار برای بچه ها یک شیوه مخصوصی از تعلیم و تربیت وتجربه و شادی داشتن را بدست می دهد .
– من به طرف اسمان پرواز می کنم بالاتر از یک پرنده، مامان میتوانی من را نگاه کنی؟
– من خیلی بزرگ هستم و شما خیلی کوچک . من شبیه یک شاهزاده خانمم ،قلعه ای دارم با یک راه پر پیچ و دوست داشتنی مانند خوابهای زیبا .
8- ساختار خانه :
دیوار و کف اتاق و پناهگاه ها و ستون و لوله ها ،چنین ساختمانی چه عناصری با رفتار بچه ها دارد ؟ بچه ها این عناصر را مطابق میل خودشان درست می کنند و اغلب به داخل انها می دوند .
– ما اجازه داریم روی دیوارهای خودمان نقاشی کنیم ،ستون ها و تیر چه ها که برای بازی یا ساختمان سازی استفاده می شوند .
– دیوارها سخت و سفت هستند ،شما باید مواظب باشید که اسیب نبینید . شما نمی توانید چیزی روی انها اویزان کنید .
– دیوارها و تیر ها هم برای بازی و هم برای ساختمان ساخته شده اند .
9 – اضافه شدن عناصر :
درها،پنجره ها ،پله ها، راهروها،کلیدهای برق،دستشویی ها و تمام چیزهای عملی ،بچه ها دوست دارند که خودشان بدون کمک بزرگترها استفاده کنند .اندازه های این عناصر باید مناسب باشد و درخور بچه های کوچک و شرایط طوری باشد ،که بچه ها خودشان به تنهایی قادر به استفاده از ان باشند .
– دو سری نرده روی پله ها داریم،یکی برای بزرگترها و یکی برای بچه ها . ما از میان پنجره های گرد و گوشه های تیز پنجره رد میشویم .این خیلی سرگرم کننده است .
– ما نمی توانیم از پنجره بیرون را بیبینیم .حتی اگر روی پنجره بایستیم .
– خیلی سخت است در جلویی را باز کنیم .بعضی وقت ها میترسیم که مبادا در قفل شده باشد .
10 – مبلمان کودکان :
مبلمان چون میزها، صندلی ها ،نیمکت ها ،کمدها تنها وسایل عملکردی برای کودکان نیستند . بلکه اسباب بازی به شمار میایند .بچه ها می خواهند با انها بسازند،بازی دنبال هم سینه خیز رفتن وازبین تونل های مبلمان بچه های بزرگتر می توانند باز مبلمان بچینند و انها را حرکت دهند و به کنار فشار دهند .این امکان هست که این ها را انجام دهند اگر مبلمان (اثاثیه)سنگین و پرحجم باشند.
– در بازیها ما یک گوشه ی دنج با میزها وکشوها میسازیم وما میتوانیم ما یک گوشه دنج با میزها و کشوها بسازیم و ما می توانیم حتی یک خانه با انها بسازیم.
– حرکت دادن مبلمان خیلی سخت است ووقتی انها بیفتد ما صدمه می بینیم.
– ما می توانیم قطار درست کنیم و حتی با بعضی از انها خانه درست کنیم .
11 – بازیهای مخصوص:
سرسره ی بزرگی نزدیک نرده ی پلکان ،ازان بالا می رویم و توری مخصوص اکروبات و نیمکت توری حصیری و تخت خواب ابی و دیوارهای اینه ای و دیوار های نقاشی شده همه ی این ها خیلی جذاب هستند درباره ی بازیهای که طراحی می شوند اینگونه فکر می کنید.با وسایل بازی که برای ارضا بچه ها تامین می شوند و ارزش بازی بالایی دارند.این وسایل به تقویت قدرت، مهارت وروحیه حادثه جویی بچه ها کمک می کند.انها پیچیده هستند و شما کارها را به خوبی می توانید با انها انجام دهید.
– بالا رفتن از ان بسیار سخت و خنده دار است.به خوبی ما می توانیم این طوری بزرگ روی دیوار ها نقاشی کنیم.ما می توانیم هر چیزی را تمرین کنیم.بد خط نوشتن، خط خطی کردن و غیره
12 – اشیائ بزرگترها:
استفاده کردن از ماشین تایپ معلم ها هستند که در کمد پنهان میکنند و قایم شدن پشت گنجه و … خیلی سرگرم کننده است که به دنیای بزرگترها به این طریق راه پیدا کنی چون هیجان خاصی دارد چون که متنوع است. زیرا عملا ممنوع شده است .
– شما می توانید تصور کنید بزرگ هستید.ما بحث می کنیم(گفت وگومی کنیم)درباره اینکه میتوانید از صندلی راحتی تکان خور استفاده کنید.
13 – عکس،نقشه ی کتاب،کتابخانه:
کتابخانه برای بچه ها یک مرکز نبوغ است.
– تعداد زیادی کتابهای خوب در انها وجود دارد.ان ساکت و ارام است.
– شما میتوانید رویا های خوبی داشته باشید و به داستانها فکر کنید.
14 – اشپزخانه ی کودکان در گوشه اشپزی :
یکی از جاهای دلخواه برای دختران ،همچنین پسران. اموزش پختن با شوخی و لذت بردن از اشپزی خودمان.
– محیط پخت و پز خیلی خوب است.من اشپزی را خیلی دوست دارم(یک پسر).
– مادر من به اشپزخانه بزرگ مدرسه غبطه میخورد.
– بچه های ما در این جا از پختن و خوردن خیلی لذت میبرند.( معلم )
15- جاهای مختلف برای نگهداری انواع چیزها:
فضای کافی(کف انبار و گوشه ها،تسهیلات نمایشی)برای هزاران چیز لازم هر روز چیزهای ضروری(مانند ابزارها)و چیزهای مطلوب(کارهای هنری شخصی شما)اتاق برای گذاشتن وسایل وشما در اطراف شروع به بازی و کار کنید؟ تا روز بعدی دراز بکشید.
– ما دیوار بزرگی با قفسه ها و جعبه ها داریمما در انجا می توانیم همه چیز را ذخیره کنیم و به انها نگاه کنیم.
16- چشم اندازه پنجره ها و دیگر پل های ارتباطی:
تمامی بچه ها از اتاقی به اتاق دیگرواز بالا به پایین وبین داخل و خارج را دوست دارند.
– از میان پنجره های کوچک با نرده های(خنده دار)در روی درها می توانیم به داخل راهرو نگاه کنیم ودوستانمان را ببینیم وما از بین پنجره ها به خارج میپریم- مانند دزد و سارق.
17 – مکان خارجی در داخل:
بچه ها دوست دارند قادر باشندتا در داخل چیزهایی انجام دهندکه به طور معمول انها را در خارج انجام میدهند،در جایی که هوای خوب است،در داخل انجام می دهند.اگر کیفیت اتاق های داخلی و امکانات خارج را قرار دهیم مثل(باغ زمستانی و گلخانه).بچه ها این احساس را دارندکه در خانه ما اتفاقات زیادی در جریان است.
– در گلخانه ما می توانیم بازی کنیم،روی ماسه هنگامی که باران می باردوحتی در زمستان .
– همچنین در زمستان در باغ زمستانی ما اجازه داریم در گل و در اب و در اطراف که پخش شده است بازی کنیم.
– نزدیک ابنما در سالن ان خیلی دنجتر از زمین بازی وقتی که هوا خوب نیست می باشد .
18- بیرون و اطراف خانه:
داخل و خارج هر دو برای بچه ها جذاب هستند.اگرچه اغلب بیرون عمومی تر است.به خصوص همچنان که فضای بیشتری برای حرکت در انجا دارند.بچه ها به فضای باز نزدیک خانه وبا کیفیت متفاوت و امکان فعالیت های مختلف نیاز دارند تراس های سر پوشیده- تراسها- حیاط – مکان های باز و وسایل بازی جذاب و غیره.
– این که هردو را داشته باشیم خوب هست.من حیاط و چمن را ترجیح میدهم.و شما می توانید با یک توپ بازی کنید.
زمین بازی ما خسته کننده است.خیلی چهار گوش و گرفته استو هیچ چیزی نمیتوان انجام داد و همچنین زمین بازی خیلی نور کمی دارد.سرسبزی کمی وخیلی سنگ و بتن دارد.انها خیلی صاف هستند،دیوارهای خیلی بلند ،پله های خطرناک و به نظر خیلی تاریک میرسد.
19- طبیعت:
بچه ها طبیعت را دوست دارند ، خورشید ، اب ، اتش ،گیاه،حیوانات.انها خیلی تحت تاثیر تجربیات طبیعت می خواهند قوانین طبیعت و پر تخیل ان را با چیزهای طبیعی کشف کنند،استخر،محیط نسبتا کوچک ،میوها ، سبزیجات باغ ، گلهای باغ ، شومینه ، گوسفند ، خرگوشها ،ماهی ها ، پرندگان . بنابرین فضای بازی با کفیت برجسته ای اماده میکنند.
– شما می توانید به استخر بروید ویا روی نیمکت بنشینید وبه گلها ،حیات وحش وداخل استخرنگاه کنید.من میتوانم حرکت خرگوشها و گوسفندان و غذا خوردن انها را در زنگ تفریح ببینم. من انها را دوست داشته باشم. من واقعا انها را دوست دارم.

1-1-4) جلوه های خارجی مهد کودک
– جلوه های خارجی مهد کودک نیروی خاص هدایت کننده ای برای کودکان دارد . معماری خاص و با نفوذ تصورات کودک را بر می انگیزد .
ساختمان مثل یک scientification به نظر می رسد ( شئ ، علمی ، تخیلی )
– شکل ان مثل طوفانی است که بین دو صخره بوزد .
– سقف مثل یک رنگین کمان است . مثل یک کشتی بزرگ .
1- نشانه ها :
اجزای سازنده ساختمان ، جزئیات خاص،تزئینات ، کارهای خاص هنری ، اینها نشانه های نمادین ادراک و تشخیص هستند برای اینکه کودک نیز به فضا احساس تعلق کند .
– رنگها به همراه خورشید خیلی قشنگ به نظر می ایند . شما منتظرید و ناگهان زنگ ها به صدا در می ایند .
2- ورودی دعوت کننده :
دروازه ها ، درها و ورودی ها نوعی اشارات هستند که توسط بچه ها پذیرفته می شوند . انها حد بین داخل و خارج را ایجاد می کنند و نوعی عامل خبر دهنده برای قسمت های ورودی می افرینند که کودکان را به سمت ساختمان و فضای اصلی هدایت می کنند.
– در رنگ وارنگ ورودی دعوت کننده ای به نظر می اید
– ورودی ما خیلی قشنگ است .اسمهای تزیینی ،گیاهان و… .
-بیشتر افراد نمی توانند در جلویی را در بار اول پیدا کنند.
3- محیطی با فضای کافی :
بچه ها به اتاق هایی نیاز دارند برای قعالیت های دلخواه -در جایی که تحرک زیادی داشته باشند مثل جست و خیز کردن -در اطراف با سرو صدا پریدن و همدیگر را دیدن .
4-اتاق همگانی :
فضای مرکزی مثل منطقه ورودی و حیاط اصلی . انها فضاهای ملاقاتی هستند و امکانی برای فعالیت های مشترک پیشنهاد می کنند که کوچکتر ها وبزرگتر ها دوست دارند شرکت کنند مانند بازی های عملی و موسیقی و شعر و مهمانی دادن .

1-1-5) شیرخوارگاه
شیرخوارگاه فضایی است که به دو گروه نوزادان (9-1) ماهه و نوپایان 9 ماهه تا 4 ساله اختصاص دارد .
در قسمت نوزادان تقکیک فضاها باید توسط دیوارهای شیشه ای به پاویون 3 نفره صورت گیرد .همچنین استقرار سکویی برای تعویض بچه و همچنین وان شستشو ضروری است .
همچنین در بخش نوپایان، اتاقهایی باید در نظر گرفته شود که هراتاق ظرفیت 5 کودک را برای استراحت و خواب دارا باشد .

1-1-6) مهد کودک و کودکستان
این فضا به دو گروه نونهالان ( کودک 4-2 ساله) و نوباوگان (6-4 ساله ) تعلق دارد .مهد کودک و کودکستان جایگاه ویژه ای در ایجاد شخصیت کودک دارا است و این بدان علت است که در این دوران به علت عدم ارزش گذاری در ذهن کودک ، وی دارای فرصت شکل گیری ارزشهاست .
همچنین مساله مهمی که اشاره به ان ضروری است نقش مربی متخصص و ازموده در این دوران است . نکته قابل ذکردیگرفراهم اوردن فضای بازی به میزان کافی در شکل برای کودکان است زیرا بازی در رشد شخصیت کودک خصوصا در این دوران نقش مهم را داراست . زیرا کودک احساس و ارزو ورویاهای خود را در بازی بروز می دهد .
در طراحی ساختمانها بهتر است از فرم های نرم و ازاد استفاده شود که جدابیت لازم را برای کودکان ایجاد کند .برای اشنایی کودکان با حیوانات در پارک قسمتی به نگهداری حیوانات کوچک و پرندگان اختصاص داده شود .می توان برکه ای هم برای نگهداری جانوران ابزی طراحی کرد که علاوه بر جنبه تفریح ،جنبه اموزشی نیز دارد . برای اشنایی کودکان با ( اب) به عنوان یکی از مظاهر طبیعت،می توان استخرهای کم عمق در نظر گرفت که بدون خطر غرق شدن در ان بازی کنند .

1-1-7) محوطه سازی برای کودکان:
1-1-7-1) محوطه بازی طبیعی
جویبارهای حاوی مار و ماهی و پرندگان و درختان و علفزار برای بچه ایجاد لذت وصف ناپذیر همراه با هیجان،فضایی سرشار از زندگی،احترام به طبیعت رامی اموزد ،علت موفق بودن این فضا ،دگرگونی پذیری مداومش است.بازی در ان به شکل گروهی برای کودکان بسیار لذت بخش است.حال برای تامین این فضا فراهم اوردن شرایط اب بازی وخاک و شن بازی و دیوار های مصنوعی به شکل صخره طبیعی مثل نیاوران می تواند راه گشا باشد.
1-1-7-2) فضای باز
مثل نیاز به این فضا به این دلیل است که کودک بدود انرژی خود را مصرف کند.
1-1-7-3) خیابان
حکم شبکه ارتباطی را داراست که میان فضا های مختلف قرار دارد بهفضای دوچرخه سواری،می توان به عنوان نمونه ای از این فضا اشاره کرد.
1-1-7-4) فضای مخاطره امیزماجراجویانه
فضای سرشار از بی نظمی است مثل زمین هایی که در ان کودکان ساختمان می سازند یا جنگل های مخروبه نمونه دیگری است . این فضاها ،مکانی است که خود کودک میتواند در ان چیزی بسازد .
1-1-7-5) پناهگاهها و مکانهای دور از چشم
به این فضاها جایگاه ویژه ای مورد نیاز است .این فضاها را می توان به روش های گوناگونی تدارک دید .یعنی می توان با قرار دادن لاستیک های کهنه در یک سری فضاهای ویژه این فضاها را فراهم نمود و یا اینکه این فضاها را طراحی کنیم و با استفاده از مصالح و ابزار معماری ان را اجرا نماییم .
همچنین در فضای بازی بچه ها ، اسباب بازی خصوصا تا سنین دبستان نقش مهمی داراست . کودکان ترجیح می دهند نزدیک منازل مسکونی خود بازی کنند .
فضاهای بازی باید دارای ویژگی های خاص باشد که در زیر به چند نمونه از انها اشاره شده است :
– تمام محوطه های بازی باید امکاناتی برای استراحت داشته باشد .
– باید متنوع باشند و در عین حال خطر افرین نباشند .
– نیاز است مکان هایی برای تعبیه سرویس های بهداشتی در نزدیکی فضای باز در نظر گرفت .

1-2) بخش دوم : (نمونه های تطبیقی)
1-2-1) نمونه های ایرانی
1-2-2) نمونه های خارجی

نمونه های تطبیقی:
برای شناخت بهتر ودر ک جامع تر یک محیط آموزشی با دیدگاه نوین و با عنایت به تکنولوژی آموزشی، طیف وسیعی از فضاهای تفریحی و فضاهای خاص عملکرد مرود بررسی قرار گرفته اند.
1. نمونه های ایرانی:
– مهد آرو: مخصوص اقلیت های مذهبی- موزه تاریخ کودکان وابسته به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
– موزه علوم یزد: – فرهنگسرای خاوران و نمایشگاه علوم و فنون تعلیم و تفریح) – مهد کودک و آمادگی رشد (واقع در شهرک غرب) – مهدکودک و آمادگی بانگ مسکن مرکزی – مهدکودک و آمادگی وزارت اقتصاد و دارایی
2- نمونه های خارجی:
– موزه کودکان شیکاگو – موزه کودکان Austin – موزه کودکان نکاپیتال
– Primarj school and Nursery school in Delft
– Alpollo school
– Elementry school 'De Eevenaar'
– A child care center in sossen heim (در نزدیکی فرانکفورت)

در ماین نمونه های مطالعه شده سه دسته از فضاهایی که مخاطب اصلی آنان کودک می باشند به چشم می خورند:
– موزه های کودکان
– مهدکودک ها
– مدراس ابتدایی
 ورودی :
وضع موجود: – نرده قهوه ای – درخت- فضاهای سبز کوچک
– رنگ: گرم+ قفسه ای از گوش ماهی (کودکان یاد گرفته اند که به آنها دست نزنند)
– نور+ ارتباط بعدی با فضای باز ندارد.
پیشنهاد:
– برای کودک جذابتر است ابتدا با فضای باز کوچک برخورد کند.
– خود فضای سبز یک آمدگی اولیه برای ورود به فضای بسته ایجاد می کند.
– وسایل و عناصر موجود ر حیاط می توانند جالب و جذاب باشند.
– اولیا در موقعی آوردن یا بردن می توانند در حیاط تجمع کنند.
– ورودی خیلی شلوعغ و رنگ وارنگ
– بایک عناصر کوچک ولی زیبا می توان معرفی کرد اینجا مهد کودک است (مثل رنگ)
– فضای ورودی مهم است. ولی وقتی فضا کم است کلاس ها و فضاهای بازی کودکان در اولینت است.
 مدیریت:
وضع موجود:
– در اینجا خصوصی نیست و صحبت خصوصی با اولیا امکان ند ارد.
– دارای مرکزیت نیست به سایر کلاس ها و راهرو و سایر فضاها
– ارتباط با طبقه پایین از طریق آیفون
– بچه ها به راحتی به فضا دسترسی دارند.
– ارتباط مستقیم با بچه ها و احساس صمیمیت
– عملکرد: برای انتظار پدر و مادر به خصوص در روزهالی اول- بچه های مریض یا آنها که زود می روند در انجا منتظر بمانند
پیشنهاد:
– احتیاج به اتقا مشاوره جدا به طور خصوصی وجود دارد. در غیر این صورت زمان بندی و انتقال صحبت های خصوصی به ساعات غیر کاری صورت می گیرد.
– نزدیکی ورودی باشد.
– دسترسی نزدیک به کلاسها داشته باشد.
– استفاده از عناصر و تزئینات جذاب برای کودکان
 کلاس ها
وضع موجود:
– مهد کودک و گروه سنی 2 تا 3 سال) طبق پایین : تقسیم بندی بر اساس سن (محیط جدا و آرام )
– کودکستان و آمادگی (3 تا 7 سال) طبقه بالا
– به حیاط پله می خورد و امکان دارد به حیاط بدوند.
– فضای مشترک عمومی ندارد.
– برای انبار کدن کارهای با ارزش بچه ها (کار دستی) جایی نداریم و مجبوریم انها را دور بریزیم.
– چیدن فضای کلاس: چون فضا محدود است سعی شده هیچ چز اضافی نباشد تا کودکان جای حرکت داشته باشند. بچه ها روی صندلی می نشیند.
پیشنهاد:
– کلاس بندی بر اساس سن چون نیازها و فعالیت ها متفاوت هستند.
– فضایی که همه با هم جمع شوند برای برنامه خاص و نمایشگاه خوب است.
– فضایی برای ورزش کردن.
– فضایی برای انبار کارهای بچه ها + وسایل دور ریختنی
– امکان دسترسی کودک به بعضی لوازم مورد استفاده خودش باشد.
– صندلی ها دارای فرم های غیر یکنواخت باشند.
 فضای خواب :
وضع موجود:
– در همان فضای باز روی تشک و روی زمین. در اینجا. چون اتاق کم داریم فضای بازی را دراولویت قرار دادیم و اتاق جداگانه ای برای خواب نداریم.
پیشنهاد:
– ترجیحاً فضای خواب جدا و مجزا از فضای بازی باشد.
– انبار برای تشک خواب و حتی امکان انیکه بچه ها با خودشان جای خواب را جمع و پهن کنند وجود داشته باشند.
 تزئینات :
وضع موجود:
– تزئینات بسیار زیبایی فکر شده است.
پیشنهاد:
– تزئینات بیش از حد چشم کودک را خسته می کند.
– باید ساده و مختصر و مفهوم دار باشد. در درجه اول جذاب باشد ولی در درجه بعدی باید دلیلی برای ان جامش باشد
– در کلاس همه چیز باید متغیر باشد تا توجه کودک را جذب کند.
– بچه ها طراحی های ساده با خطوط بزرگ، ضخیم را دوست دارند (هر چه سن پایین تر، بیشتر) حس زیبایی شناسی و تمایل او به رنگها از همین جا آموخته و تربیت می شود.
– رنگ دیوارها روشن و خنثی باشد تا چیزهایی که روی آن زده می شود خودش را نشان دهد.
– جنس دیوار: تا ارتفاع 5/1 متر طبق استاندارد بهزیستی ، رنگ روغن
 کفپوش:
وضع موجود:
جنس: کف موزائیک، به علت کمبود جا تشک ندرایم. چون همیشه پهن نیستند و در مواقع عدم استفاده امکان انبار کردن را نداریم.
کفش: کودکان و بزرگسالان همه کفش دارند.
جداره ها: رنگ روشن کرم، جنس تا 5/1 متر طبق استاندار بهزیستی رنگ روغن- موکت الزم نیست چون نظافتش سخت است.
پیشنهاد:
– بهتر است کفپوش ها متناسب با عملکرد بچه ها باشد.
 بازشوها:
وضع موجود:
– ورودی فاقد نور است
– بقیه کلاس ها همه نورانی
– برای مسئله اماکن در کلاس های رو به کوچه مشکل داشتید و در نتیجه استفاده از پرده و کاهش نور
– بنا به استاندار بهزیستی برای ایمنی شیشه های قدی تا ارتفاع کودک بسته شده بود.
پیشنهاد:
– کلاس ها هرچقدر نور از طریق پنجره و … بگیرند خوب است.
– رابطه داشتن کلا بافضای باز بسیار خوب است.
– شیشه های منظر کودک را نباید کور کرد.
– رابطه با طبیعت و فضای باز بسیار مهم است ، به علت جذب بچه به وسیله طبیعت
 فضای باز:
وضع موجود:
– کلاس ها مستقیم به فضای باز دسترسی ندارند.
– کلاس ها به فضای نیمه باز (بالکن ) راه دارند.
– حیاط کوچک است. با فضای شهری بیرو مشکل دارد. مشکل رفت و آمد پیاده و سواره داریم.
– فضای نیمه باز: از بالکن زیاد استفاده می شود. ورزش، میوه خوردن، پیک نیک و نقاشی کردن
پیشنهاد:
– توجه به مسائل طراحی شهری: به علت کمبود فضای سبز اختصاصی برای مهد از فضای سبز وباز شهری و محله ای می توان استفاده کرد.
– خیابان ها به نحوی برای رفت و آمد کودکان ایمن شود.
 راهرو:
وضع موجود:
– مورد استفاده فتوا عبوری نیست و به عنوان انبار هم از قفسه های کنار راهرو استفاده می شود.
– کنترل زمان حرکت: به علت محدودیت جا بچه ها برای عبور و مرور در راهرو ساعت دارند.
– پله ها: همراه با بزرگترها به حیاط می روند.
– مکث هر چقدر بیشتر باشد عیبی ندار. ولی ما وقت نداریم و جلوی بچه ها را می گیریم.
– پله باید نرده ایمنی داشته باشد و شیب آن مناسب ابعاد کوک باشد.
 فضای خدماتی:
وضع موجود:
– توالت در اینجا فقط یک عدد برای بچه ها و مربیان وجود دارد که در نتیجه باید نوبت بندی شود.
– دختر و پسر به یک توالت می روند.
– دست کودکان نمی رسد و باید کمکشان کرد.
 آشپزخانه:
وضع موجود:
– در فضای متصل به هم، غذای بچه ها گرم است و بزرگسالان تقسیم می کنند.
– نشستن روی صندلی های ثابت.
– کودکان در جمع بهتر غذا می خورند.
– کمبود انبار مواد غذایی
– کف قابل شستشو
پیشنهاد:
– مکان قابل دسترسی به تمام فضاها
– ابعاد توالت باید کوچک باشد.
– تعداد آن کافی باشد.
– کف قابل شستشو
– نحوه نشستن روی صندلی بهتر است متنوع است.
– غذا خوردن در فضای باز بسیار مطبوع است.

Primary school and Nurdery school in Delft : مهدکودک
آرشتیکت: voets , bv, Delft
این مجموعه شامل مهدکودک و دبستان است و دارای هشت کلاس است . آنچه که ابتدا در این مجموعه جلب نظر می کند رنگهیا زیبایی است که در نما استفاده شده است که هم در خوانایی آن کمک می کند و هم برای کودکان جذاب است. چرا که آنها رنگهای ترکیبی را بسیار دوست دارند. در سطوح کوچک مثل در ورودی، رنگهای گرم و تند مثل قرمز استفاده شده است که آن عنصر را متمایز و مشخص نموده است.
سیستم سازماندهی این مجموعه در پلان خطر است اما با نحوه پله پله قرار گرفتن کلاس ها از حالت یکنواختی راهروها کاسته شده است. همچنین یکسان نبودن زاویه کلاس ها و تعدا نامساوی و طبقات آنها در دو طرف ورودی بر دعوت کنندگی آن افزوده است. وجود ورودی جداگانه برای سالن بازی به آن استقلالی نسبی داده است.
مهدکودک ومدرسه در این مجموعه در یک ساختمان می باشد اما در عین حال بخش مهدکودک و مدرسه دراین مجموعه در یک ساختمان می باشد اما د رعین حال بخش مهدکودک نسبتا مستقل است و در قسمت انتهای راهرو، با یک ورودی جداگانه قرار گرفته است. و بودن آنها در یک مجموعه این امکان را به وجود می آورد که در صورت داشتن برنامه های مشترک با این مرکز برای همین کار طراحی شده است.
 این مکان فضای بازی بچه ها است که تنوعی در آن دیده نمی شود و به علت فقدان فضای سبز و محدود بودن مساحت آن از جاذبه لازم برخوردار نیست.
 در حجم و نمای ساختمان، هیچ حالت کودکانه ای دیده نمی شود و تنها با رنگ آمیزی درهای ورودی و فریم پنجره ها سعی شده است تا اندکی کودکانه شود.
 فضای استخر بسایر معمولی و عاری از هر گونه جاذبه کودکانه می باشد.
 اتاق مخصوص انجام فعالیتهای هنری مثل گل بازی انور کافی برخوردار نیست.
مهدکودک وزارت و اقتصاد دارایی
ساختمان ای مهدکودک نیز برای همین کاربری طراحی شده است و نکته مثبت ا" نزدیکی به محل کار واردین است اما این کودک نیز در چند طبقه طراحی شده است که مناسب بچه ها نیست . فعالیتهای متنوعی در آن برای کودکان تدارک دیده شده است، اما به علت تعداد زیاد بچه ها، از کارایی لازم برخوردار نیست.
 این امکان فضایی برای تفریح بچه ها است که ایمن و جذاب می باشد ولی هر کودک تنها چند دقیقه ای در هفته اجازه استفاده از ان را دارد واین در حالی است که این بخش در میان هال تقسیم یکی از طبقات قرار گرفته است.
 این امکان یکی از کلاس های مهدکودک است که تزئینات و مبلمان در مقیاس کودک در ان به چشم می خورد البته نکته مثبت این فضا مفروش بودن آن است.
 این امکان فضای بازی بچه هاست که هم از نظر نو فعالیت و هم از لحاظ طراحی فضا بسیار متنوع می باشد ولی به علت تعداد زیاد بچه ها در هر کلاس هر کودک تنها یک ربع در هفته اجازه استفاده از این امکانات را داردو این در حالی است که ورودی این مهد از میان این زمین بازی است.
 سالن غذاخوری: نمایش و نقاشی این مهدکودک است و تنوع در رنگهای مبلمان این فضاها حس تعلق را در کودک ایجاد می کند و قابل شستشو بودن آن نکته مثبت دیگرش است.

مهدکودک: Apollo school

آرشتیکت: Herman Hetzberger آمستردام هلند.
ساتمان یان دو مدرسه بر اساس یک الگوی واحد برنامه ریزی شده است بنابراین هر دوی این مدراس مثل دو قلوها نقطه شروع یکسانی دارند و نقاط مشابه بسیاری بین آنها وجود دارد.
اصلی ترین اختلاف بین این دو مدرسه و نحوه قرار گرفتن آنها در سایت و در نتیجه جهت قرار گرفتن پنجره های کلاس آنها نسبت به خورشید است. همین امر کمک می کند تا هر زمان که هر کدام از این مدراس برنامه بخصوصی دارند از این مکان استفاده کنند.
زمین بسیار کوچک و محصور این مدراس در یک محیط سربند و وسیع قرار گرفته است و حالت ویلایی به این ساختمان ها داده است که از لحاظ سیستم شهری با خانه های بزرگ اطرافش نیز هماهنگی دارد.
فضای داخل مدراس نیز حالت یک خانه بزرگ را دارد. کلاس های درس در گروه های دوتایی در اطراف های مرکزی قرار گرفته اند. که برای تمامی فعالیت هایی که باید بیرون از کلاس انجام شود مناسب می باشد.
وجود اختلاف ارتفاع در دو سوی این حال مرکزی و صندلی های پلکانی شکل ان، این فضا را شبیه آمفی تئاتری کرده است که برای اجرای نمایشنامه در گروههای بزرگ و کوچک مناسب است.
 پله اول با رسیدن به ستون تغییر شکل داده و از فرم گرد ستون بیرون می کند که در نتیجه تاکید روی ستون و امکان گشتن به دور آن را فراهم می کند.
 ایجاد سکوی نشستن در زیر پله در قسمتی که تازه پله شروع به بالا رفتن می کند و ارتفاع آن هنوز کم است و در نتیجه فضای دنج و در مقیاس کودک به وجود آمده است.
 ایجاد سکو در دور ستون برای نشستن
 با ایجاد تنوع در مصالح، عناصر معماری را از یکدیگر متمایز نموده است.
 زیر پله چون به تدریج ارتفاع می گیرد، فضایی را ایجاد می کند که در مقیاس کودک است تفاوت درارتفاع این فضا، ایجاد تنوع می کند. و همین طور فضای دنجی نیز برای کودکان به وجود می آورد. متخلخل کردن قسمتی از پله ها و عبور تور از آنها مانع خوفناک بودن و تاریک بودن فضا زیر پله شده است. ضمناً از ستون نگهدارنده پله ها نیز برای بچه ها استفاده شده است و تفاوت بین رنگ و مصاحل پله با سازه آن ، خود در ایجاد تنوع بسیار موثر است.
 به علت اختلاف سطح این قسمت از سالن از سایر قسمتها دا شده و فضایی صمیمی و محصور به وجود آورده است که مناسب برای قصه خواندن است چرا که کودکان فضاهایی در مقیاس و اندازه خودشان دوست دارند.
 ایجاد تنوع د رکفسازی (تغییر در جنس و رنگ)
 صندلی ها، هم کفسازی مناسبی هستند و هم عملکرد صندلی دارند و همین کشف اکتشافات برای کودکان جذاب است.

فصل سوم : آنالیز سایت
1-2-2) انتخاب سایت و شناخت کلی ان
با توجه به معیارهای مکان یابی حوزه های عملکردی پروژه که به هر یک از آنها می پردازیم، برای مکانیابی سایت مورد نظر بر آیندی از کلیه ضوابط مطرح شده در نظر گرفته می سود بر این اساس 2 ضابطه کلی در برخورد با بافت انتخابی مدنظر قرار می گیرد:
1. ضوابط اجتماعی بافت:
مشخصات فرهنگی، سالم بودن و مناسب بودن برای حضور کودکان از شرایط لازم برخوردار باشد.
2. ضوابط کالبدی بافت:
بافت انتخابی می بایست به لحاظ عواملی نظیر دسترسی ، همجواری پتانسیل های طبیعی، خونایی، آب و هوا، آلودگی های صورتی یا صنعتی و آسایش از شرایط لازم برخوردار باشد.
با در نظر گرفتن تمام عوامل مطرح شده، انتخاب سایت برگزیده را به لحاظ کالبدی و اجتماعی از سه نظر مورد بررسی قرار می دهیم:
1. از نظر تقسیمات کالبدی شهری
2. در منطقه مورد نظر
3. جمعیت استفاده کننده از مرکز
 بافت مسکونی فشرده در این محدوده و تراکم بالای آن در این ناحیه و از طرفی عدم وجود گشایش فضایی مناسب برای اختصاص به چنین مرکزی و استفاده از فضای سبز به علت اهمیت خاص که در قسمت بازی کودکان برای ترکیب فضای بسته با فضای باز دلیل انتخاب این مساحت از سایت را تا حد زیادی توجهی می کند.
 همچنین موقعیت زمین نسبت به استخوان بندی منطقه پتانسیل خوبی برای دسترسی به آن می باشد.
 از عوامل مهم دیگر انتخاب این زمین می توان به نقشه کاربردی های فرهنگی منطقه اشاره کرد که به وضوح نتوان چنین مرکزی در محدوده منطقه مشاهده می شود و از طرفی واقع شدن سایت در نزدیکی خیابان های اصلی شهر و عناصر شاخص از جمله (فلکه فردوسی، باغ استان قدس، هتل خیام 2 و )سبب سهولت خوانایی دسترسی و بیشتر به ان می گردد.
 با توجه به نقشه همجواری سایت ملاحظه می شود که عدم وجود کاربری های مناسب و وجود سایت اداری (انتظامی) ورزشی در فاصله نزدیکی از زمین، ایجاد کننده نوعی مرکزیت فعالیتی در ناحیه و پتانسیل مناسبی برای فعال شدن سایت می باشند.
بررسی جمعیت استفاده کننده از مرکز:
جمعیت استفاده کننده از مرکز به دو گروه مخاطبین عام و مخاطبین خاص تقسیم می شوند مخاطبین عام مجموعه، عمدتا همان مراجعین ناحیه ای یا محلی می باشند و مخاطبین خاص مجموعه گروهی هستند که از نواحی دورتر به این منطقه می آیند. مطابق آمار جمعیتی سال 1384 جمعیت منطقه حدود 2700 نفر بوده است .

1-2-2-1) ضوابط مکان یابی سایت
الف) ضوابط اجتماعی بافت ب) ضوابط کالبدی باف
اغلب تئوری های روانشناسی معتقدند که اگرچه مبانی و پایه های شخصیت کودک بر زمینه های فطری و ژنتیکی استوار است ولی تحت تاثیر شرایط زیستی و محیطی مناسب شخصیت سالم در انسان شکل می گیرد .
طبیعت بهترین و غنی ترین منبع کاوش ازاد کودک در ان جهت کشف زیبایی ها و رنگ ها و شگفتی های افرینش است . حضور در طبیعت برای بچه ها مهیج است و به انها یاد می دهد که رشد کردن به زمان احتیاج دارد و طبیعت نمی تواند شتاب کند .
هرچه بتوانیم ارتباط کودک را بیشتر با اسمان ،فضای سبز و طبیعت و زمین باز و وسیع برقرار کنیم ،محیط دلخواه و جذاب را برای او فراهم کرده ایم .
با توجه به مطالعاتی که صورت گرفت و نکاتی که در ارتباط با ضرورت نزدیکی بچه ها با طبیعت بیان شد . برای انتخاب سایت مورد نظر به ضوابطی دست یافتم که انها را بیان می کنم :
ما در اینجا دو نوع نوع برخورد با بافت داریم :
1- بافت اجتماعی 2- بافت کالبدی
الف ) ضوابط اجتماعی بافت
1- بافت سالم
2- بافت از لحاظ طبقاتی متوسط یا متوسط به بالا
3- بافت مناسب فرهنگی و اجتماعی .
4- بافت محلی .
5- بافت مناسب برای حضور بچه ها .
ب) ضوابط کالبدی بافت
1- پتانسیل های طبیعی مناسب ( شیب ،فضای سبز،اب و …)
2- اب و هوای مناسب و تمیز(دور بودن از مراکز الودگی و صنعتی )
3- ارامش و سکون
4- خوانا بودن
5- دسترسی های مناسب سواره و پیاده به سایت
6- دارا بودن مساحت مناسب با توجه به کاربری ها و قابلیت توسعه کاربری ها در سایت .
1-2-2-2) شناخت زمینه (سابقه تاریخی شهر مشهد و بررسی روند توسعه فیزیکی شهر در قرون گذشته) :
نخستین قومی که در شمال خراسان اقامت گزیدند و به زندگی یکجانشینی، روی آورد قوم پارت بود. پارتها پس از چندی با ایجاد شهرهایی در منطقه سکونت خود زندگی شهری را بینان گذاشتند. پس از اسلام مهمترین و پرجمعیت ترین سکونتگاه حوزه کشف رود ولایت طوس بود.
پس از حمله اعراب به ایران و ستمگری خلفای بنی امیه به اهالی خراسان جنبشهایی در خراسان پا گرفت و سرانجام با قیام ابومسلم خراسانی حکومت آنان منقرض و سلسله عباسیان تاسیس یافت. اما پس از مدت کوتاهی دوباره اعراب بر خراسان مسلط شدند و بدین ترتیب جنبشهای استقلال طلبانه از نو آغاز شد.
در این زمان هارون الرشید برای پایان دادن به این شورشها وارد خراسان شد و در دهکده ای مرسوم به سناباد واقع در نزدیکی شهر نوغان اقامت گزید تا اینکه همانجا درگذشت و دفن شد. پس از تاسیس سلسله طاهریان خراسان یکی از مراکز مهم سیاسی خلفای اسلامی می گردد. بدگمانی اعراب نسبت به مامون پیوند ایرانیان به حضرت علی (ع) و نفرت آنان از عنصر عرب موجب شد که مامون امام رضا (ع) را به ولایت عهدی خود برگزیند و در سال 203 امام رضا (ع) به شکل مرموزی در طوس به شهادت می رسند و مامون ایشان را در کنار مقبره پدرش در سناباد به خاک می سپارد.
پس از طارهریان به ترتیب در دوره صفاریان و دیلمیان که به مذهب تشیع ارادت خاصی داشتند به شهر مشهد، آرامگاه امام هشتم شیعیان، توجه زیادی مبزول داشتند و از این رهگذر زمینه های وسعت هر چه بیشتر آن فراهم می گردد به نحوی که روستای نوغان را که در مجاورت آن قرار داشت در بر می گیرد با ادغام سناباد ونوغان هسته اولیه شهر مشهد تشکیل می گردد.
در زمان سلطنت سلطان محمود غزنوی در اواخر قرن 4هجری اولین حصار اطراف شهر مشهد کشیده می شود با احداث این حصار بر وسعت شهر افزوده می شود و شهر مشهد در این هنگام با جانب غرب هسته مرکزی یعنی مرقد امام رضا (ع) توسعه می یابد.
کمتر از یک قرن بعد دومین حصار پیرامون شهر در سال 515 هـ ق در زمان امیر علاءالدین غزنوی ساخته شد و روند گسترش شهر در جهت غرب تداوم یافت. در تاریخ 818 شاهرخ میرزا برای گسترش شهر فرمان داد تا حصار سومی در اطراف شهر کشیده شود و این بار نیز همانند گذشته جهت اصلی توسعه شهر به سمت غرب و شمال غرب بوده است در زمان شاهرخ تیموری علاوه بر احداث حصار جدید ابنیه دیگری نیز در شهر مشهد بنا می گردد که از آن جمله مسجد گوهرشاد مدارس پریزاد بالا سر دودر وهمچنین بند گلستان برای تامین آب شهر بوده است.
از سال 1345 به بعد که مقارن با تهیه نقشه شهر مشهد است مشاهده می گردد که توسعه شهر بصورت پراکنده در کلیه حواشی شهر درحال شکلگیری است. خیابان بندیهایی که هنوز از نظام شبکه خیابانی قبلی تبعیت می کنند از این تاریخ به بعد عمدتا بصورت شبکه های شطرنجی بدون هویت در داخل بافتهای مسکونی شکل گرفته و خیابانهای اصلی دیگری که ساخت قبلی شهر را کامل نموده و هویت حدیدی را به ساخت قبلی بیافزاید بوجود نیامده است.
از جمله این توسعه ها کوی طلاب واقع در شمال شرقی جاده وکیل آباد به سمت غرب شهر جاده سنتو در جنوب شهر بلوار آزادی که از حنوب به جاده سنتو و شمال محور اصلی شهر را برای اتصال به جاده قوچان تشکیل میدهد. از سال 1345 به بعد توسعه شهر عملا توسط خطوط طرح جامع شهر مشهد تعیین و هدایت شده بود.
محور اصلی توسعه که در سال 1350 احداث گردید جاده سنتو بو د که محدوده جنوبی و غربی شهر را تا سال 1355 تعیین می نمود. ایجاد دانشگاه فردوسی و پارک ملت در محدوده غربی حاده سنتو از عواملی بودند که توسعه شهر را به سمت غرب تشدید می نمودند در سمت شمال و شرق شهر توسعه ها به صورت حاشیه ای انجام گرفت و روستاهای زیادی با بافت شهر ادغام گردیدند.
1-2-2-3) شناخت خصوصیات کالبدی شهر مشهد
الف)بافت سنتی ب)بافت میانی ج)بافت شطرنجی
1- بافت سنتی
شامل هسته قدیمی شهر که در اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) در بخش مرکزی شرق شهر مشهد است خصوصیت کلی این بافت عبارتند از: شبکه ارتباطی پیچیده و نامنظم معابر باریک و پرپیچ و خم، گسسته شدن پیوند ارگانیک و طبیعی اجزا شبکه در جریان تعریض و توسعه قطعه بندی نامنظم و کوچک و متنوع، بافت متراکم، افزایش درجه اختلاط کاربری تجاری و مسکونی در نزدیک حرم فقدان فضای سبز کافی و خدمات شهری و همچنین سیستم منابع جمع آوری و دفع آبهای سطحی.
2ـ بافت میانی
شامل دو قسمت: یکی در شمال و شمال غرب و دیگری در جنوب و جنوب شرق هسته قدیمی شهر می باشد. خصوصیات کلی این بافت عبارتند از: شبکه نامنظم بافت سنتی در نزدیکی هسته قدیمی شهر و شبکه منظم بافت شطرنجی دور از هسته قدیمی تراکم ساختمانی بالا و بناهای عمدتاً یک و دو طبقه. قطعه بندی منظم زمین و استقرار بناها در شمال زمین به طور منظم، فقدان فضای سبز کافی و خدمات شهری و سیستم مناسب جمع آوری و دفع آبهای سطحی عدم تکمیل و خاکی بودن شبکه معابر در نواحی حاشیه ای.
3ـ بافت شطرنجی
شامل کلیه بخشهای دایره داخل محدوده شهر به جز بافت سنتی و میانی است که معابر آنها بر مبنای ضرورت حرکت اتومبیل شبکه ای از خیابانهای عمود بر هم می باشند. خصوصیات آنها متفاوت و به سه گروه تراکم زیاد، متوسط و کم قابل تفکیک است.
بافت شطرنجی با تراکم زیاد شامل کوی امیرالمومنین در حاشیه شمال شهر، بخش شمالی ایستگاه راه آهن بخشی از حد فاصل مرز قدیمی هسته قدیمی شهر و کمربندی صد متری و کوی سیدی در جنوب شرقی شهر میشود. خصوصیات آن عبارت است از: شبکه شطرنجی معابر بن بست و غیر بن بست فاقد سلسله مراتب صحیح فقدان خطوط شمالی ـ جنوبی در شبکه معابر، ساختمانهای متراکم و کم ارتفاع و مشکلات حاشیه نشینی.
بافت شطرنجی با تراکم متوسط: شامل شمال غرب ایستگاه راه آهن جنوب و غرب هسته قدیمی شرق بلوار آزادی و کلیه بخشهای مسکونی شمال غرب شهر می باشد. خصوصیات کلی این بافت عبارتند از شبکه شطرنجی معابر منظم و متشکل از خیابانهای عمود بر هم و فاقد سلسله مراتب صحیح تراکم کالبدی نسبت به بافت شطرنجی با تراکم زیاد بدلیل وسعت شبکه معابر و قطعات زمین مسکونی کمتر است. قطعه بندی منظم زمین و کمبود فضای باز و سبز.
بافت شطرنجی کم تراکم: شمال سجادشهر، بخش کوچکی از ناحیه سناباد ناحیه شمال خیابان کوهسنگی رضا شهر و بخشی از نواحی جنوب بلوار وکیل آباد می شود. خصوصیات بافت عبارتند از: شبکه معابر منظم و خیابانهای عمود بر هم و دارای سلسله مراتب، میزان تراکم کالبدی همه به دلیل وسعت معابر و هم به لحاظ وسعت قطعات تفکیکی و بالا بودن میزان متوسط زیربنای واحد مسکونی پایین است. تفکیک منظم و بزرگ استفاده از الگوی آپارتمانی و وضعیت مطلوب فضای باز و سبز.
1-2-2-4) طراحی اقلیمی در شهر مشهد:
بطور خلاصه میتوان موارد زیر را در جهت طراحی همساز در مشهد پیشنهاد کرد:
استفاده از مصالح ساختمانی سنگین ـ استفاده از پلانهای فشرده ـ پیش بینی بازشوهای کوچک ـ پیش بینی فضاهای خارجی قابل استفاده در تابستان ـ به حداقل رساندن سطوح خارجی ساختمان ـ در طراحی مجموعه ها، پیشنهاد ساختمانهای گروهی.
1-2-2-5) خصوصیات بلوار ارشاد:
بلوار ارشاد دارای چهره ای متمایز با سایر فضاهای شهری است. لبه های این بلوار بجای دیوار از یک سری المانهای شهری استفاده شده است.از نظر بصری سعی شده است تا راسته بلوار فضائی باز و دو طرف بلوار به صورت بصری با هم درگیر باشند.در ویلاهای سازمان اب لبه اصلی بلوار به وسیله نرده با ارتفاع کم جدا شده است.ارتفاع ویلاهای نزدیکتر یک طبقه و دورتر سه طبقه هستند و در راسته اصلی پر و خالیهائی وجود دارد که این ارتباط قطع نشود. . در مجتمع 600 دستگاه نیز لبه اصلی بلوار بوسیله پوشش سبز و ایجاد معبر عبور عابر پیاده جدا شده است. در این مجتمع نیز سعی شده است ارتباط بصری و حتی فیزیکی با حفظ حوزه نفوذ و دسترسی حفظ شود . در داخل بلوار سازمان آب نیز همین اتفاق افتاده است.
پوشش سبز بدنه اصلی را تشکیل داده و ارتباط بصری قطع نشده است.

در راسته بلوار ارشاد به تناسب فاصله
توده ها از لبه اصلی ارتفاع طبقات افزوده می شود ولی در نزدیک لبه بلوار یا توده ای وجود ندارد یا دارای ارتفاع کم است . اخیرا در ابتدای بلوار در لبه اصلی بدنه شهری یک سری ساختمان با ارتفاع ساخته شده است. 512 نیز از این اصل مستثنا نیست . در لبه اصلی مجموعه معبر عبور عابر پیاده و فضای سبز و یک سری مبلمان شهری قرار گرفته است این عامل باعث مجموعه بخشی از محله بلوار ارشاد محسوب گردندبه عنوان جزئی از محله در مجموعه کاملا همگن با اطراف خود است.

انالیز سایت

فصل چهارم: اصول طراحی

1-4) فضا
فعالیت های ادراکی که توسط پیاژه بررسی شده است و نتایج ان در ادراک کودک به طور خلاصه به صورت ذیل می باشد .
1- کودک در مرحله پیش عملکردی ( 7-2 سالگی ) تمایل دارد بر روی یک صفت یا ادراک انفرادی از یک وضعیت متمرکز شود . یعنی مثلا طول و عرض یک شکل هر دو تغییر کرده باشد . تنها تغییر طول و یا تنها متغیر عرض را می بیند یا وقتی با یک شکل رنگی روبرو می شود ، فقط رنگ ان توجه او را جلب می کند و شکل را نادیده می گیرد .البته این امر ناشی از قدرت کم کودک در ایجاد تمرکز بر روی چند موضوع در ان واحد می باشد . در نتیجه کودکان نسبت به بزرگسالان اغلب به مدت بیشتری جهت وارسی نیاز دارند .
2- دوره انتقال شهودی – درک حسی و عدم استدلال منطقی :
این مقطع سنی در واقع حد واسطی است بین دو مرحله حسی – حرکتی و دوره عملکرد عینی . به این معنی که ادراک کودک نیز یک دوره انتقالی را می گذراند .یعنی انتقال بین یک دوران کاملا حسی و ادراک منطقی دوران بزرگسالی . در این دوره انتقالی کودک هنوز به ادراک حسی خود متمایل است و داوری او بر پایه استدلال شهودی ( مکاشفه ) متمایل است . درنتیجه کودکان دراین سن امور زا از طریق تجربه و ازمایش و خطا پیگیری ودرک می کنند تا توسط تفکر انتزاعی و استدلال منطقی .
3- عدم درک ابقا :
درک ابقا احتمالا مهمترین فاکتور رشد کودک در خلال مرحله عملکرد عینی است . پیا ژه این اصطلاخ ابقا را برای تعریف این اصل اساسی به کار برده که اشیا یا کمیت ها علی رغم تغییر در ظاهر فیزیکیشان به همان اندازه قبلی می مانند . اما کودکان در دوران پیش عملکردی چون در این زمینه رشد پیدا نکرده اند، توانایی تصور کمی از اشیایی را که می بینند ندارند . به عبارتی که هر شی از صفت های متعددی تشکیل شده است که از دید ما جزء تعریف ان شی به حساب می ایند و از انجا کودکان قادر به استدلال منطقی نیستند و نمی توانند کمیت یا صفات غیر قابل تغییر تصور کنند در نتیجه کمیت را با صفاتی چون ارتفاع ، طول و … محک میرنند . به همین علت است که کودکان تا 7 سالگی از اعداد استفاده می کنند ولی تصوری از مفهوم انتزاعی عدد ندارند . در واقع این امر از طرفی ناشی از تصور تصویر ذهنی ایستای کودکان است که قادر به تصور تغییرات یک شی نیستند .
4- طبقه بندی بر اساس مشخصه های حسی :
طبقه بندی نیز از مفاهیمی است که در خلال مرحله عملکرها ی عینی کسب می شود . کودکان ممکن است با نظمی که برای خودشان معنی دار است طبقه بندی کنند . اما به قواعدی که برگزیده اند پای بند نیستند . طبقه بندی کودکان بر اساس مشخصه های ادراکی انان انجام می شود . به عبارتی بر اساس همان تجاربی که از طریق ازمون و خطا کسب کرده اند .
5- جزء و کل – عدم درک محتوای طبقه :
کودکان در سنین پیش از دبستان هنگامیکه با روابط جزء – کل و ( بعضی – تمام ) روبرو می شوند مسائل مربوط به طبقه ها را تجربه می کنند .پیاژه این روابط را محتوای طبقه نامگذاری کرده است . مفهوم محتوای طبقه این است که یک شی می تواند در یک زمان جزئی از چند طبقه باشد . به طوریکه بعضی از طبقات ، جزئی از طبقات بزرگتر باشند . کودکان پیش از دبستانی تا حدود سن 6 سالگی قادر به درک این مفهوم نیستند . انها نمی توانند همزمان درباره ی کل و اجزای ان با هم فکر کنند .از انجا که طبقه بندی و نسبت دادن یک صفت به شی به صورت تجربی و نه استدلالی صورت می گیرد و از انجا که کودک قادر به تمرکز بر روی چند موضوع در ان واحد نیست در نتیجه نمی تواند در ان واحد دو یا چند صفت را به یک شی نسبت دهد . مثل عدم توانایی تصور مهره هایی که هم چوبی باشند و هم رنگی در ان واحد .
6- کشف کودک از روابط فضایی :
کودکان نوزاد ، هیچ درک واقعی از روابط فضا یا پایداری شکل ندارند . بلکه کودک در خلال عمل متقابل با محیط و کار کردن با اشیاء با اشکال مختلف اشنا شده و انها را درونسازی می کند .به عبارت دیگر رشد کودک از تصور فضایی و هندسه از مرحله حسی ، حرکتی به پیش عملکردی و سپس به سمت مرحله عملکردی از طریق تعامل با محیط صورت می گیرد .
7- کودکان مفاهیم هندسی را عکس ترتیب کشف تاریخی انها ، رشد می دهند .
8- مفهوم ترتیب :
این مفهوم متکی به دو مفهوم مجاورت و جدایی است و تا قبل از 4 سالگی کلا درک نمی شود .
9- مفهوم از روی هم گذشتن :
کودکان 5و6 ساله خاصیت توپولوژیک احاطه شدن یا پیوستگی را درک نمی کنند ( می توانند گره های ساده بزنند ) اما کودکان کوچک هیچ تصوری دربارهی اینکه گره چطور درست می شود ندارند . انها تفاوت بین منحنی باز و بسته را درک می کنند . اما اصل از روی هم گذشتن را نمی فهمند .
10 – خود مرکز گرایی فضایی :
کودکان کوچک در تمایز بین پرسپکتیوهای مختلف یک شی دارای مشکلاتی هستند که خود مرکز گرایی فضایی خوانده می شود . کودک 2 یا 3 یا 4 ساله فکر می کند که نقطه دید خودش تنها نقطه دید موجود است . او به درستی درک نمی کند که یک شیء ممکن است از نقطه دید شخص دیگری متفاوت به نظر اید .
11- درک مفهوم طول :
داوری کودک در مورد طول ، ترتیبی است و نه متری . به عبارتی چون کودک فاقد توانایی نگهداری ذهنی طول در خلال اندازه گیری یا همان تصور مقیاس مرجع ثابتی برای اندازه گیری است تنها با مقیاس خود اشیاء بر اساس بلندی و کوتاهی ( کوچکی و بزرگی ) به اندازه ان پی می برد .
12- زما ن و مکان:
برای کودکان در موارد بسیاری با هم اشتبا ه گرفته می شوند .به عقیده روانشناسان کودک ، کودک زمان خوابیدن و یا زمان شام خوردن را به صورت مکانهایی تصور می کند .زیرا تنها در زمان شام است که شما در کنار میز غذا یا در کنار سفره می نشینید و تنها وقت خواب به رختخواب می روید و مثالهای مشابه .
13- زمان و عمل :
انها هنوز مفاهیم زمان و عمل را از یکدیگر تفکیک نکرده اند . انها هنوز درک نکرده اند که زمان یک جریان متصل است . مثلا کودکان کوچک مدعی بودند که وقتی انها تندتر کار می کنند شنهای ساعت تندتر می ریزند . همین طور به نظر این کودکان سرعت عقربه ساعت می تواند تغییر کند . سرعت ان تابع محتوایی است که اندازه گیری می شود .
14- زمان ، توالی و تداوم :
کودکان اغلب دو مفهوم توالی ( گذشته ، اینده ، قبل و بعد ) و تداوم ( تعداد دقیقه ، روزها و سالها ) را با هم اشتباه می کنند . کودک مفهوم زمان حال را درک می کند قبل از اینکه بتواند دنباله حوادث را درک کند . اینده اخرین مفهومی است که کودک یاد می گیرد .
مفهوم زمان از نظر کودم پیش عملکردی ، تحت تاثیر خود مرکز گرایی است . او ممکن است گذشته را بعنوان انچه که قبل از او امده در نظر بگیرد . اما او هیچ گونه تصوری از تداوم گذشته ندارد .لازم به تذکر است که نمونه های اماری مورد سنجش پیاژه که منجر به نتایج بالا شده است از تمام نقاط جهان از جمله ایران به صورت تصادفی انتخاب شده اند نمونه های ایرانی توسط دانشجوی ایرانی پیاژه در سطح شهر های ایران انجام شده است.

1-4-1) میزان درک کودک از فضا
بحثی که بسیار حائز اهمیت است ، اینست که کودک چگونه دنیا را می بیند و چگونه دنیا را درک می کند ؟ کدامین حواس او بیشترین کمک به شناخت را در او ایجاد می کند ؟ چگونه می توان ادراک حسی کودک را تقویت کرد ؟
و خلاصه چگونه می توان کیفیت محیط و فضا را برای رشد و تکامل کودک بالا برد ؟
درک کودک از فضا ، از طریق تجربه و مشاهده مستقیم می باشد و به طور کلی ، فضا را با حواسش درک کند .
الف – کشف روابط فضایی کودک:
پیاژه به مطالعه درباره ی فهم کودک از روابط فضایی پرداخت ، او این روابط را در (هندسه خود به خودی ) نامید .
ما می دانیم که یک شی از دیدگاه های مختلف ، شکل های مختلفی دارد . اما کودکان در تمایز بین پرسپکتیو های مختلف یک شی دارای مشکلاتی هستند . پیاژه این مطلب را ( خود مرکز گرایی فضایی ) می نامد . یک کودک خود مرکز گرای 2 ، 3 یا 4 ساله فکر می کند که نقطه دید او تنها نقطه موجود است .
پیاژه کاملا اتفاقی کشف کرد ، که این خود مرکز گرایی ،مشخصه اولیه پرسپکتیو فضایی کودک است . همچنین زمان به عنوان مکان در تصور کودک قرار دارد .
پس : در طراحی فضای مختص کودک باید به نقطه دید او بسیار توجه نمود . همچنین باید فرم فضاها را بر اساس هندسه ای که می فهمد شکل می دهیم و از فرم های ساده و خوانا استفاده کنیم .توجه به مقیاس یکی دیگر از اول طراحی برای کودک می باشد .
ب- نیاز به تملک فضا:
فضاهای بوجود امده توسط وسایل مختلف خانه یا مدرسه از این نظر برای کودک جالبند که او سعی می کند انها را به تملک خود اورد . نیاز به تملک فضا در نزد کودک یک نیاز بنیادین است و در تمام سنین مشاهده می شود .
داخل خانه یا مدرسه ، کودک در هر سنی که باشد ، با سماجت سعی در به تملک در اوردن بخشی از فضا دارد . هر کودک اتاق مخصوص به خودش را می خواهد ، حتی اگر به قیمت بیرون کردن خواهر و برادرش باشد . در مدرسه ، کودکان زیادی از نداشتن فضایی مختص به رنج می برد . اگر در مورد ابعاد مطلوب کلاس از انها سوال شود . معمولا ارزوی یک کلاس کوچکتر صمیمانه تر دارند . در عوض ، اگر کلاس بیش از حد شاگرد داشته باشد اعتراض می کنند . در نقاشی های انها به فضاها ی بازی اهمیت زیاد داده شده است . اکثر اوقات ، درخواست یک استخر می کنند که از نظر انان جزء مهمی در یک مدرسه است . هنگامیکه فضای بازی متنوع و پر از علامت و نشانه باشد ، تعیین قلمرو برای کودک اسانتر است .
ج- غنی سازی فضا برای رشد همه جانبه حواس کودک :
کودک بیشتر ارتباطش را با محیط ، بوسیله حواسش برقرار می کند . در سالهای اول رشد دو ابزار اصلی برای شناخت ، حس بینایی و لامسه می باشد و به عبارتی مغز بچه ها بوسیله انچه هر روز می بینند و لمس می کنند پر می شود .
نکته قابل توجه در این است که طراحی فضاهایی که بچه ساعات زیادی را از روز در ان سپری می کند بسیار مهم است . و باید از لحاظ زیبایی ، عملکرد و امنیت مورد توجه قرار گیرد .
رنگ و نور عامل بسیار مهمی در محیط کودک می باشد . ما باید رنگ های سرگرم کننده و در عین حال ارام بخش را برای بچه ها بکار ببریم ، با بزرگتر شدن کودکان ، انها باید یاد بگیرند که از تمامی حواسشان حداکثر استفاده را بکنند . همچنین بازی بیشترین امکان رشد را به انها می دهد و اموزش های ازاد و نیمه اکادمیک برایشان بسیار موثر می باشد .
در چنین مقطعی پرداختن به کالبد فضای اموزشی ، ضروری به نظر می رسد .

1-4-2) معیارهای کیفیت فضا
1- سازماندهی 2- زمان ومسیر 3-جزءوکل 4- فرم
1- سازماندهی
مقوله رابطه بین دو یا چند فضا در سازماندهی به ایجاد امکان حرکت در فضا جهت کشف هندسه و روابط توپولوژیک منجر می شود . این حرکت بر اساس عناصر ثابت یا مراکزی خاص صورت می گیرد . کودک رفته رفته یاد می گیرد که چگونه بین اشیاء ثابت و متغیر تفاوت قائل شده و از اولی به عنوان مرجعی برای جایگزین کردن دومی استفاده نماید .
در نهایت سازماندهی به تعدادی مرکز و مسیر و حوزه منجر می شود و با توجه اینکه کودک بین پرسپکتیوهای مختلف یک شیء نمی تواند تمایز قائل شود . باید فضا از خوانایی لازم نیز برخوردار باشد .
2- زمان و مسیر
مسیر جایی است که دارای مرکز کمتری است ، اما برای کودک خردسال ، از انجا که زمان و تحمل تفکیک نشده اند ،مرکز هر جایی می تواند باشد و در نتیجه مفهوم مسیر برای انان کمتر از بزرگسالان جا افتاده است و در نتیجه انعطاف پذیری در نحوه ی سازماندهی مسیرها و مراکز از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
3- جزء و کل
کودک در یک ترکیب کلی که از اجزایی با روابط پیچیده تشکیل شده است قادر به درک پیچیدگی کلی نیست ودر هر واحد زمان روی قسمتی از کل تمرکز می کند . در نتیجه باید از فرم های ساده استفاده نمود .
4- فرم
کودکان کلا از توانایی تمرکز بر روی امری در زمان واحد کمی برخوردارند . و در نتیجه باید از فرم های ساده استفاده نمود .

1-4-3) تاثیر شرایط محیطی و کالبدی بر کودکان
1-4-5) شرایط محیطی
• (اثرات نور و روشنایی، اثرات سروصدا، تهویه، شرایط حرارتی)
کودکان پیش از دبستان و دبستانس حداقل 6 ساعت از شبانه روز را در محیط های اموزشی سپری می کنند . بخشی از راحتی جسمی و روانی کودک به محیط فیزیکی مدرسه و یا مهد بر می گردد . به همین منظور در اینجا به صورت خلاصه بر عوامل موثر بر اسایش اشاره ای داریم :
الف – شرایط محیطی
• اثرات نور و روشنایی
نور یکی از اصول معماری در تامین اسایش بصری فضا می باشد که تاثیرات روانی ان در انسانها متفاوت است . تحقیقات ثابت کرده است که نور طبیعی و شفافیت بر روی حواس کودکان تاثیر بسیار مثبتی دارد . از دید کودکان این فضاها دوستانه و با نشاط هستند .
وجود نور طبیعی همراه با دید مناسب باعث می شود که از ایجاد حس زندانی بودن و در نهایت عدم امنیت در کودکان جلوگیری به عمل اید .
به طور خلاصه می توان گفت که نور کافی ونورپردازی مناسب در فضای اموزشی موجب می شود که :
1- میل و رغبت به کار و تحصیل افزایش یابد .
2- دقت عمل و تمرکز حواس در دانش اموزان بیشتر شود .
3- سلامتی چشم و قدرت بینایی محفوظ مانده و خستگی اعصاب کمتر شود .
4- کار ، بهتر ، راحت تر و دقیق تر انجام شود .
5- ایجاد تنوع فضایی و تاکید در فضا شود.
• اثرات سر و صدا
سروصدای زیاد سبب کاهش تمرکز کودکان می شود. اصوات نامطلوب برای محیط های اموزشی عبارتند از :
1- سروصدای ناشی از ترافیک هوایی و زمینی .
2- سروصدای ناشی ازکارگاه های صنعتی و مراکز تجاری .
3- سروصدای ناشی ازبازی کودکان در فضای باز و یا سایر کلاسها .
به طور کلی می توان گفت که کودکان دو احساس متفاوت نسبت به صدا دارند : بعضی صداها انها را می ترسانند مانند مواردی که در بالا به انها اشاره شد ، و برخی دیگر برایشان لذت بخش است . در واقع سروصداها بیشتر مزاحم مربیان و معلمین است تا کودکان . سرو صدای زمینه نیز کاملا عادی است و تحقیقات نشان می دهد که دانش اموزان سعی می کنند که خود را با صداهای طبیعی محیط تطبیق دهند .
• تهویه
برای کار کردن با حداقل خستگی و تامین سلامت کودکان ، تهویه خوب در فضای اموزشی مخصوصا در کلاس درس ضروری است . با رعایت نکات زیر در طراحی می توان تهویه مناسب ایجا د کرد :
1- تعیین محل و نوع بازشوها .
2- جهت گیری مناسب فضا نسبت به جهت وزش باد .
3- استفاده از درختان و بوته ها .
4- انتخاب مصالح مناسب در جداره ها .
• شرایط حرارتی
عمده ترین فعالیتی که در یک فضای اموزشی صورت می گیرد کار بصری ، توجه و یادگیری است . بنابراین در فضای اموزشی از نظر حرارتی باید شرایطش را فراهم ساخت ، که این فعالیت ها به بهترین وجه ممکن انجام می شود . اگر شرایط محیطی مناسب نباشد ، کودکان محیط را به طور مستقیم و بدون توجه به برنامه ها و یا احتیاجات یک فعالیت از قبل تعیین شده بهینه می کنند . مثلا در یک اتاق سرد خیلی بیشتر از بزرگسالان از خود جنب و جوش می کنند و یا در اتاق گرم در رویا فرو می روند ، در اتاقهای تاریک به دنبال نور می گردند ، در یک اتاق بسیار ساکت زمزمه می کنند .
نکته مهمی که باید به ان توجه کرد این است که کودکان با توجه به متابولیزم سریع در یک محیط سردت نسبت به محیط بزرگسالان ، بسیار راحت تر و خوشحال تر هستند ( معمولا 5 درجه سردتر ) نکته مهم دیگر این است که در مورد کودکان خیلی سریع همه چیز تغییر می کند . کودکان خیلی سریع سرد و گرم می شوند . این موضوع مخصوصا در سالهای اولیه دبستان زیادتر است .

1-4-6) شرایط کالبدی
• (رنگ، فرم، ابعاد و اندازه ها، جنس، تزئینات، مبلمان اموزشی، اندازه مدرسه و مهد کودک ، تعداد طبقات در مدارس)
• رنگ
رنگ به عنوان عنصر تفکیک ناپذیر معماری تاثیر فراوانی بر روحیه و رفتار استفاده کنندگان از فضا دارد و حالات روحی و عاطفی انان را شدیدا تحت تاثیر قرار می دهد .
در مدارس ، رنگ فضاها و تجهیزات اموزشی به دلیل شرایط سنی و روحی کودکان از حساسیت بیشتری برخوردار است . تحقیقات نشان داده است که برای کودکان در سنین پایین رنگ مهمتر از فرم است . در واقع استفاده درست از رنگ می تواند باعث شادابی ، نشاط ، ارامش درونی ، تحرک و تلاش دانش اموزان شود و فرایند یادگری را افزایش دهد .
در مدارس ، رنگ فضاها و تجهیزات اموزشی به دلیل شرایط سنی و روحی کودکان از حساسیت بیشتری برخوردار است . تحقیقات نشان داده است که برای کودکان در سنین پایین رنگ مهم تر از فرم است . در واقع استفاده درست از رنگ می تواند باعث شادابی ، نشاط ، ارامش درونی ، تحرک و تلاش دانش اموزان شود و فرایند یادگیری را افزایش دهد .
رنگ ها دارای وزن ادراکی نیز هستند ، جسمی با رنگ سفید ، زرد ، سبز یا ابی زوشن سبکتر بنظر می رسد تا همان جسم به رنگ نارنجی ، ابی سیر یا بنفش سبز ، رنگ سیاه به عنوان تیره ترین رنگ استثنا است و خالی بودن را تداعی می کند . و همین طور هر چه رنگ روشن تر ، جسم سبک تر به نظر می اید و به عکس و همچنین رنگ های قرمز و نارنجی گرم هستند و ابی و فیروزه ای رنگ های سد نامیده می شوند و رنگ های سرد دورتر .
علاوه بر این ، رنگ می تواند باعث تنوع فضایی گردد . کودکان رنگ های روشن و درخشان را دوست دارند و به طور کلی رنگ ها را به صورت مخلوط شده می پسندند .
استفاده از رنگ امیزی متفاوت در فضاهای مختلف حس تعلق را در کودکان ایجاد می کند . رنگ ها برای کودکان مفاهیم مختلفی را تداعی می کنند که در رنگ امیزی باید به ان توجه داشت :
– ابی : اسمان
– سبز : چمن و جنگل
– زرد : خورشید
– سفید : ابرها
• فرم
فرم ها دارای تاثیزات روانشناسانه ای هستند و می توان از طریق فرم معین ، اطلاعات مورد نظر را ارسال نمود . پس فرم باید به گونه ای انتحاب شود که با مختوای فضا هماهنگی داشته باشد .
1- فرم پویا (مستطیل ) ، حرکت را القا می کند . ودرعوض فرم ایستا ( مربع ) برای مکان های مکث مناسب می باشد .
2- فرم های بی قاعده کودک را وادار به خیال پردازی می کند .
3- فرم های ساده و متقارن ، تعادل را القا می کند .
4- فرم مقعر دعوت کننده است .
5- فرم محدب حالت پس زننده دارد .
6- فرم های قوس دار نرم هستند و کودکان عاشق فرم های نرم می باشند .
7- درک فرم های خوابیده ، راحت تر از فرم های ایستا است . بنابراین از فرم های ایستاذه در نقاط تاکید می توان استفاده نمود .
8- فرم های با قاعده سنگین تر از فرم های پیچیده هستند و فرم های عمودی سنگین تر از مایل.
9- نکته مهم استفاده از فرم های اشنا برای کودکان است که به انها کمک می کند از یک محیط تازه ، یک خانه دوم برای خودشان بسازند .
• ابعاد و اندازه ها
استفاده از ابعاد و انذازه های مناسب هر فضا ، سطح مورد نیاز برای اجرای فعالیت های اموزشی لازم در هر فضا را تامین می کند .
برای رسیدن به فضای مناسب عملکردی سه عامل موثرند :
1- ابعاد انسانی و شناخت فعالیت های انجام شده درهرفضا .
2- ابعاد مبلمان و تجهیزات اموزشی هر فضا .
3- حریم ها و فواصل عملکردی هر مبلمان و حریم های حرکتی و رفتاری .
• جنس
جنس از عناصر تعریف کننده فضا است که اهمیت به سزایی در تاثیر کلی فضا بر ادراک ان توسط انسان دارد . در ادراک فضا، حس لامسه پس از بینایی ، مهمترین ارگان حسی است . در مورئ کودکان موضوع از این هم مهم تر است ، چرا که کودکان از طریق لمس کردن یاد می گیرند و اموزش می بینند .
کودکان عاشق بافت های نرم هستند مانند چمن و فرش . کودکان بافت چوبی را نیز خیلی دوست دارند و با استفاده متنوع ان در ساختمان میتوان به کلیه حواس کوئکان متوسل شد . نکته دیگری که باید به ان دقت کرد این است که سطوح صاف صدا را منعکس می کند .
• تزئینات
صحبت از تزئین در معماری نام های بسیاری را به ذهن ما می اورد ، نقش ، زینت ، دکوراسیون ، تندیس ، نقاشی ، گچکاری و … . تمامی اینها دارای دو وجه اشتراک هستند ، همگی دارای علائم ادراکی هستند و همگی از جنبه فیزیکی صرف می باشند و نه حتما ضروری البته این بدان معنی نیست که این عناصر زائدند .
تزئینات میتواند به دو گونه باشد :
1- برخی فقط جنبه ظاهری دارند .
2- برخی علاوه بر جنبه ظاهری ، دارای محتوای معنایی نیز می باشند .
در اینجا ذکر دو نکته مهم در مورد تزئینات ضروری است :
الف – عناصر تزئینی در معماری در خدمت تاکید بر ایده های اصلی بنا به کار گرفته می شوند .
ب- کودکان نیز می توانند در خلق تزئینات شرکت داشته باشند . که این موضوع باعث تحریک تخیل انان و تشویقشان به طراحی فضای خودشان می شود . مانند ایجاد نقاشی دیواری که هکه کودکان در ان سهیم باشند .
• مبلمان اموزشی
با توجه به اهمیت مبلمان در استفاده چند منظوره از فضای اموزشی ، این تجهیزات باید قابلیت لازم برای جوابگویی به روشهای متنوع تدریس را داشته باشد . در واقع این عناصر قابلیت این را دارند که با تغییرات جزئی :
1- خود به چند فعالیت پاسخ دهند .
2- امکان جابجایی راحت را داشته باشند .
3- از حجم فضا استفاده کنند .
4 – قابلیت تفکیک یا ترکیب با دیگر عناصر را داشته باشند .
5- متناسب با مقیاس کودکان باشد .
6- قابل شستشو باشند .
• اندازه مدرسه و مهد کودک
به طور خلاصه می توان گفت :
1- در مدارس و کودکستان های کم جمعیت ، مسئولیت بیشتری به کودکان محول می شود ، وهر دانش اموز باید با مربی ، معلم و هم شاگردی های خود اشنا شود و ارتباطات انسانی عمیق تر است .
2- مدارس و کودکستان ها با تراکم اجتماعی پائین همراه با ایجاد امکانات مختلف می تواند راه حل مناسبی با شد .
3- اگر مجبور به ساخت مدارس و مهد کودک های بزرگ هستیم می توانیم مدرسه ای در یک مدرسه دیگر طراحی کنیم . که فضاهای ورزشی و کمک اموزشی انها مشترک باشد . در عین اینکه حوزه های خاص خود را با توجه به گروه بندی سنی دارا هستند .
4- در رابطه با تعداد دانش اموزان در مدرسه نیز : بیشتر محققان معتقدند که تعداد در دبستان ، نباید از 500 نفر تجاوز کند و در کودکستان نیز از 100 نفر نباید متجاوز شود .
• تعداد طبقات در مدارس
1- ساختمان های یک طبقه
مزایا : وچود نور مناسب ، تهویه عرضی کلاس ها ، تقسیمات عملکردی خوانا ، امکان اموزش در فضای باز و دسترسی مناسب تمتمی فضاهای اموزشی به فضای باز .
معایب : پخش شدن زیاد فضاها و در نتیجه جهت یابی نادرست کودک ،پرت انرژی زیاد و اشغال زیاد فضا .
2- ساختمان های دو طبقه :
اقتصادی تر است و پرت انرژی هم کمتر است و اشغال فضا کمتر است و فضای بیشتری را می توان به حیاط اختصاص داد . در این مدارس می توان تلفیقی از ساختمان یک طبقه ، دو طبقه و سه طبقه نیز بوجود اورد .
3- ساختمان های سه طبقه :
در استانداردهای فضاهای مختص کودک ، حداکثر دو طبقه و سه طبقه است که هم فضای کمتری توسط ساختمان اشغال شود و هم امکان ایجاد فضای باز کافی و مناسب جهت حیاط بازی و باغ و فضای سبز فراهم گردد .

اصول طراحی :
• رعایت مقیاس کودکان در کلیه فضاها
احکام معماری : محدود نمودن ابعاد افقی و عمودی فضا ،استفاده از المان ها و مبلمان فضا در مقیاس کودک ، حد اکثر فاصله افقی 20 متر ، رعایت تناسبات کودک در ارتفاع دستگیره های در و پنجره ، طراحی پلکان ، کلید های برق ، دستشویی و … .
• ایجاد قابلیت انعطاف پذیری
احکام معماری : قابلیت تفکیک و ترکیب فضا ، استفاده از مبلمان سبک و چند عملکردی بودن ان ، استفاده چند منظوره از حجم فضا ، ایجاد وسعت مناسب در فضاها ، استفاده از شکل و فرم مناسب برای فضا .
• ایجاد تنوع در فضاهای اموزشی
احکام معماری : تغییردر مقیاس فضا ، تغییر در میزان روشنایی فضا ، تغییر در شکل بدنه و سقف و کف ، تغییر در درجه محصوریت فضا ، تغییر عناصر محصور کننده ، تغییر در رنگ امیزی ، استفاده از مبلمان متنوع و رنگارنگ ، تقسیم بندی محوطه و فضای باز به بخش های متنوع ، ایجاد پرسپکتیوهای متنوع .
• ایجاد قابلیت توسعه پذیری در ساختمان
احکام معماری :ترکیب نمودن واحدهای هنذسی مشابه ، استفاده از عناصر سازه ای با قابلیت توسعه ،سازماندهی خطی یا مجموعه ای ،ایجاد ریتم تکرار شونده در نما و حجم .
• خوانایی فضا
احکام معماری : شاخص کردن ورودی فضاهای خاص ، به کاربردن رنگهای متنوع ولی هماهنگ در سر در ورودی ها و فضاهای داخلی کلاسها ، استفاده از تجهیزات و جزئیات خاص مختص هر فضا .
• رعایت سلسله مراتب فضایی در طراحی فضاهای کودکان
احکام معماری : کودکان از واحدهای کوچکتر به واحد های بزرگتر وارد شوند ، قرار دادن کلاسهای بچه های کوچکتر در نزدیکی ورودی اصلی ، قراردادن فضاهای نیمه باز در کنار فضاهای اموزشی با دسترسی سریع و مناسب به کلاسها ، وارد کردن کودکان از فضاهای بسته به فضاهای باز و ارام و خلوت و سپس فضاهای پر سرو صدا .

• اختصاص دادن قلمروها و حریم های فضایی به کودکان با رعایت تقسیم بندی سنی انها
احکام معماری : هر قسمت از بنا مختص یک گروه سنی باشد و یا هر طبفه از بنا ، هر چند کلاس دارای حریم خود باشد.
• بدست اوردن اندازه مناسب مدرسه و مهد کودک با کاهش تراکم جمعیت در ان و استفاده از امکانات متنوع و مختلف اموزش و پرورش
احکام معماری : ایخاد مداری با تراکم جمعیتی 500- 300 نفر و کلاس درس با تراکم جمعیتی 25-20 نفر و مهد کودک با تراکم جمعیتی حداکثر 20 کودک .
• فضاها
احکام معماری :کلاسهای درس در منطقه ارام و با دسترسی به سایر فضاهای اموزشی ، کتابخانه به عنوان قلب فضاهای اموزشی ،فضاهای اداری به عنوان مرکز کنترل و مرکز ارتباط با اولیا در نزدیکی ورودی اصلی ، فضاهای مشاوره در نزدیکی فضاهای اداری و ورودی اصلی ، هال عمومی در مرکز بنا ، کلاسهای ویژه در کنار کلاسهای درس در یک پایه تحصیلی ، سالن چند منظوره در قلب بنا ، سرویسهای بهداشتی دارای دسترسی سریع و اسان بوده و به راحتی قابل کنترل باشند .
• ایجاد فضاهای باز متنوع با ویژگی فضایی متفاوت
احکام معماری : بازیهای دویدنی ، سرخوردن ، الاکلنگ ، خانه های درختی ، ایجاذ باغچه برای کاشت گل وگیاه و درخت و… ، ایجاد فضاهای استراحت و نشستن ، ایجاد فضاهای نیمه باز ، ایجاد فضای تجمع برای مراثم صبحگاهی ، ایجاد فضاهای ورزشی مثل بسکتبال و … ، ایجاد مسیرهای پیاده و راههای ارتباطی با کفسازی های متنوع . نوع حرکت و بازی کودکان خردسال پیش دبستانی با کودکان دبستان متفاوت است ، بنابراین برای بچه ها ی کوچکتر ساختارهای بازی بیشتر و فضاهای باز کمتر و برای کودکان دبستانی بالعکس می باشد .
• استفاده حداکثر از طبیعت و تجربه های طبیعی
احکام معماری : ایجاد فضاهای سبز به صورت چمن ، درخت و … . ایجاد استخرهای کوچک و نهرهای کم اب در حیاط مدرسه ، ایجاد محلی برای نگهداری حیوانات ، استفاده از گلدان ها در فضاهای داخلی ، ایجاد ارتباط مناسب بین درون و بیرون با ایجاد فضای نیمه باز، ایجاد باغ گل و گلخانه .
• ایجاد نشانه و عناصر تاثیر گذار خاص
احکام معماری : پلکان گرد یا سقف گنبدی یا شیب دار، استفاده از تناسبات منحصر بفرد ، ایجاد نقاط تاکید از طریق تناسبات ، تاکید روی عنصر خاص مثل قرارگیری در مکان مهم .
• ایجاد ارتباط بصری بین دو فضا ( بین داخل و خارج ، بالا و پایین و دو فضای همجوار )
احکام معماری :ایجاد void، ترکیب راهرو با فضاهای ارتباطی ، استفاده از پله در فضای باز ، استفاده از پنجره در ارتفاع مناسب بین فضای داخل و خارج .
• حداکثر استفاده از فضای نیمه باز و باز در طبقات مختلف ساختمان
احکام معماری : شکستن حجم ساختمان و ایجاد نیم طبقه هایی به صورت تراس ، ایجاد فضاهای نیمه باز در طبقات به صورت ایوان در کنار کلاسها ، طراحی ساختمان به گونه ای که قسمتی یک طبقه و قسمتی دو طبقه باشد .
• اختصاص فضایی فضایی ثابت و متفاوت با دیگر فضاها به کودکان در هر سال تحصیلی
احکام معماری : ایجاد کلاس درس به صورت فضایی ثابت ، استفاده از رنگ امیزی متنوع در کلاسهای درس ، استفاده از تجهیزات خاص مختص هر کلاس .
• ایجاد محصوریت مناسب در حیاط و فضای باز
احکام معماری : نسبت ارتفاع به طول 3, 1 و 4, 1 و 5, 1در فضای باز ، بالا بردن احصاص محصوریت از طریق پیوستگی جداره ها و نمای هماهنگ ، استفاده از حیاط مرکزی ، استفاده از اختلاف سطح و قرار دادن حیاط در سطح پایین تر .
• حداکثر استفاده از مبلمان اموزشی انعطاف پذیر در تجهیز فضاها
احکام معماری : قابلیت تفکیک و ترکیب مبلمان ، استفاده از مبلمان چند منظوره ، استفاده از حجم قضا ، قابلیت انباشته شدن داشته باشد ، استفاذه از ذیوار اموزش ( قفسه ، کمد ، تخته سیاه و …)
• تکمیل نمودن معماری با استفاده از تزئینات و تاکید روی جزئیات
احکام معماری : ایجاد باز شو در ارتفاع مناسب ، استفاده از تراس در جلوی پنجره ها ، استفاده از سطح مناسب پنجره ( نباید کمتر از 1,5 الی 1,7 سطح کلاس باشد .) استفاده از نور گیر سقفی .
• استفاده از تهویه مناسب در فضاهای اموزشی
احکام معماری :استفاده از تهویه طبیعی ، جهت گیری منایب نسبت به وزش باد ، استفاده از درخت و بوته ، استفاده از تهویه مصنوعی .
• کنترل سرو صدا و ایجاد اکوستیک مناسب در فضاهای اموزشی
احکام معماری :ایجاد گوشه ، فرورفتگی و برجستگی در فضاهای اموزشی ، ایجاد دیوارهای نا موازی و سقف شیب دار در فضاهای اموزشی ، عدم استفاده از سقف گنبدی در فضاهای اموزشی ، استفاده از تیغه های اکوستیکی ، گروه بندی فضاهای مدرسه از نظر سرو صدا ، استفاده از پوشش گیاهی در نزدیکی فضاهای اموزشی ،استفاده از مصالح مناسب در فضاها ، کودکستانها احتیاج بیشتری به جذب صدا دارند .
• کنترل نور طبیعی در فضاهای اموزشی
احکام معماری : استفاده از سایبان مناسب ، استفاده از پرده ، استفاده ازپوشش گیاهی ، استفاده از تراس ، استفاده از نور طبیعی غیر مستقیم ، در عمق نشستن پنجره ، استفاده از پیش امدگی سقف ، استفاده از سیسه جاذب نور ، استفاده از دریچه های چوبی پشت شیشه .
• استفاده از رنگ در جهت بهره وری بهینه از فضا
احکام معماری : استفاده از رنگ های گرم و روشن در سالن ورزش ، استفاده از رنگ های سرد و ملایم در راهروها و راه پله ها ، استفاده از رنگ های روشن و شاد در فضاهای اموزشی ، استفاده از رنگ های تند و درخشان مثل قرمز و ابیدر تزئین کلاس ، استفاده از رنگ های متنوع برای تقویت حس جهت یابی ، استفاده از رنگ های هماهنگ در نمای ساختمان ، استفاده از رنگ های ملایم و سرد در فضاهای اداری ، استفاده از رنگ های گرم و روشن در سالن چند منظوزه و کتابخانه .
• استفاده از فرم مناسب در فضاهای مختلف و مطابقت فرم فضا با شخصیت فضا
احکام معماری : استفاده از فرم های پویا برای فضاهای ارتباطی و مسیرها ، استفاده از فرم های ایستا برای فضاهای اموزشی و مکث ، انتخاب مربع یا فرم نزدیک به ان برای کلاس درس ، استفاده از فرم مقعر که ذعوت کننده برای ورودی است ،استفاده از فرم های با قاعده و سنگین برای نمازخانه و اداری و فضاهای با ابهت ف و به طور کلی استفاده از فرم های اشنا برای کودکان تا فضای اموزشی را خانه دوم خود تلقی کنند .
• استفاده از بافت مناسب در کلیه عناصر تشکیل دهنده فضا اعم از کف ، دیوارها و سقف
احکام معماری : استفاده از بافت نرم برای دیوارها ، استفاده از بافت مقاوم برای کف ، استفاده از بافت چوبی که کودکان بسیار دوست دارند ، استفاده از بافت موکت و چمن در فضای باز .
• استفاده حداکثر از حجم ثابت فضا
احکام معماری : استفاذه از دیوار اموزشی ، ایجاد فرو رفتگی و برجستگی در فضاهای اموزشی ، نصب قفسه کتابخانه در دیوار ، ایجاد سکو و سطح افقی در اندازه و ارتفاع مناسب دیوار ، ایجاد فضای نمایش کارهای کودکان ، استفاذه از بافت نرم در دیوارها برای نصب اسان کارهای کودکان .
• استفاده از انواع الگوهای چیدمان و مبلمان و تجهیزات در فضاهای اموزشی
احکام معماری :شاخص کردن حجم ورودی ساختمان با تغییر در تناسبات و فرم ساختمان ، ساخت درب ورودی در مقیاس کودکان ،استفاده از گیاهان در ورودی مدرسه ، استفاده از رنگ های شاد و گرم ، ایجاد سایه بان در ورودی ، استفاده از فرمی دعوت کننده مثل فرم مقعر .
• ایجاد کلاس ویژه در ارتباط با دروس خاص و فعالیت های ویژه هر گروه تحصیلی
احکام معماری : استفاده از کلاس ویژه برای نقاشی ، کاردستی و ازمایش های درس علوم ، استفاده از مبلمان چند منظوره ، امکان تلفیق این فضا با فضای نیمه باز ، داشتن انبار برای هر کلاس ویژه و امکان نمایش فیلم های اموزشی در ان .
• استفاده چند گانه از فضای ارتباطی و تعریف این فضا به عنوان یک (خیابان اموزشی )
احکام اموزشی : ایجاد فضایی انعطاف پذیر که قابلیت ترکیب با فضاهای دیگررا داشته باشد ، ایجاد فضای مکث و تجمع در فضاهای ارتباطی ، قرار دادن کلاس ها به دور یک هال مرکزی که باعث کاهش طول راهرو شود ، استفاده از دیوار راهرو با ایجاد شکاف و تو رفتگی برای نصب کارهای دانش اموزان ، استفاده از حداکثر از نور طبیعی و رنگ های سرد در دیوار راهروها و رنگ های گرم در انتهای ان ، استفاده از فرم پویا در مسیر حرکت و فرم استا در محل تلقی مسیرها .
• ایجاد فضاهای اداری با محیطی بزرگسالانه و متفاوت با جو کودکانه سایر فضاها
احکام معماری : استفلده از فرم ساده و با قاعده برای ایجاد ابهت در نظر کودکان ، فرم متفاوت ورودی فضاهای اداری ، استفاذه از رنگ های سرد برای ایجاد ابهت ، قراردادن این بخش در کنار ورودی اصلی .
• ایجاد کتابخانه به صورت فضایی دلپذیر و دعوت کننده کودکان به مطالعه و تحقیق
احکام معماری : کتابخانه باید ترکیبی از منابع اموزشی و خذمات رسانی اموزشی باشد ، در نتیجه شامل اتاق قمعی و بصری ، فضای مطالعه فردی و گروهی و فضای استراحت است ، استفاذه از فضای دنج و راحت با استفاده از مبلهای نرم ، مفروش کردن کف و و استفاده از رنگ های گرم و روشن و استفاده از بافت چوب ، استفاده از قفسه های باز در کتابخانه و در مقیاس کودکان ، تفکیک فضای کتابخانه در جهت اجرای فعالیت های مختلف ، استفاده از مبلمان اموزشی مناسب و راحت ، استفاذه از اشکال دایره و بیضی .
• ایجاد سالن عمومی به صورت فضایی چند عملکردی و انعطاف پذیر
احکام معماری : قابلیت چند عملکردی بودن سالن به گونه ای که این فضا به سالن غذاخوری ، سالن ورزش ، نمازخانه و سالن گردهمایی تبدیل شود ، داشتن در ورودی مجزا : یکی برای دانش اموزان ، قابلیت تفکیک این سالن به فضاهای کوچکتر ، استفاده از سطح و فرم مناسب خاص استفاده از مبلمان انعطاف پذیر ، بکارگیزی اکوستیک مناسب ، استفاده از رنگهای روشن .
• طراحی نما به صورت نمایی با هویت و همچنین دارای شخصیت برای کودکان
احکام معماری : استفاذه از فرم ها و اشکال پویا و بازیگوش ، رنگهای شاد و مصالح متنوع ، استفاده از اشکال و عناصر خیال انگیز در نما مثل برج و بارو یا دایره و منحنی ، رعایت مقیاس کودکان در کلیه عناصر نما ، استفاده از برخی عناصر و فرم های اشنا برای کودک ، استفاده از المانهای تاکیدی به عنوان نشانه ، استفاده از ریتم و مدولارکردن نما ، رعایت سلسه مراتب در سازماندهی عناصر نما .
• ایجاد حیاط زمستانی به صورت حیاط بسته یا نیمه بسته
احکام معماری : ایجاد هال مرکزی در داخل ساختمان ، امکان ادغام راهروهای ارتباطی با فضای ورودی ، استفاده از پیلوت به صورت فضای نیمه بسته ، استفاده از سالن ورزش چند منظوره ، ایجاد گلخانه ، سازماندهی کلاسها به دور یک فضای تجمع ، ایجاد فضای صمیمی و اجتماعی با استفاده از رنگ های گرم و روشن و شاد .
• رعایت اصول ایمنی
احکام معماری :ایجاد سازه مقاوم در برابر اتش سوزی ، مقاوم در برابر طوفان و زلزله ، در نظر گرفتن طول و عرض مناسب برای فضاهای ارتباطی ، استفاده از سیستم های هشدار دهنده حریق ، استفاده از سیستم های تهویه مناسب ، استفاده از مصالح مقاوم در برابر اتش ، رعایت استانداردهای تاسیسات و برق ، استفاده از شیشه های ایمنی ، باز شدن درهای فضاها به سمت بیرون جهت تخلیه سریع ، استفاده از سطوح غیر لغزنده در کف پله ها و استفاده از حفاظ مناسب در ایوانها .
1-4-8)برنامه فیزیکی
طراحی خانه کودک برای گزوه سنی 3 تا 6 سال ، همراه با پارک کودک در زمینی به مساحت تقریبا 6000 متر مربع واقع در بلوار ارشاد جنب 600 دستگاه .
• فضاهای مورد نیاز پروژه
الف – فضاهای کمک اموزشی مجموعه
1- سالن اجتماعات قابلیت چند عملکردی بودن سالن به گونه ای که این فضا به سالن غذاخوری ، سالن ورزش ، نمازخانه و سالن گردهمایی و نمایش تبدیل شود .
2- برج کودک ( که شامل 7 فضا ی اتاق گیاه شناسی ، حیوان شناسی ، نقاشی ، موسیقی ، کتاب ، سفال و کاردستی و ورزش است .) این برج به منظور اموزش ازاد کودکان و در ارتباط مستقیم با پارک قرار دارد .
3- نمایشگاه کودک ( محلی برای فروش ویا نمایش کتابها و سرگرمی های مربوط به کودکان )
4- حیاط زمستانی کودکان که هم جنبه دعوت کنندگی دارد و هم می تواند برای بازی و مطالعه در فضای باز بکار رود.
5- دهکده شنی

ب – فضاهای اموزشی و پروزشی مجموعه
1- کلاس ویژه استفاده از کلاس ویژه برای نقاشی ، کاردستی و ازمایش های درس علوم ، استفاده از مبلمان چند منظوره برای ان .

2- کلاس های تفکیکی برای هر گروه سنی( اختصاص فضایی فضایی ثابت و متفاوت با دیگر فضاها به کودکان در هر گروه سنی شامل بخش شیر خوار، بخش نوپا ، بخش نوباوه و امادگی )
3 – کتابخانه کودک (وجود کتاب ها و نشریات مناسب کودکان و نوجوانان ،استفاده از رنگ های گرم و شاد و جذاب برای کودکان ،تهیه وسایل و تجهیزات مخصوص کودکان مانند میز و صندلی های زیبا و قفسه های کوتاه )

4- فضای مشاوره ( محلی برای ملاقات با والدین و یا معلمین با یکدیگر )

ج – فضاهای خدماتی
1- سرویس های بهداشتی ( فضای توالت ها و دستشویی ها باید به تمام نقاط مهم دسترسی نزدیک و مناسب داشته باشد . هر کلاس برای خود سرویس جداگانه ای داشته باشد و سرویس بزرگسالان از کودکان جدا باشد .)
2- پارکینگ( وجود پارکینگ از جمله فضاهایی است که تاثیر بسزایی در جذب جمعیت به مجموعه دارد نیاز است پارکینگ هم برای مراجعین در نظر گرفته شود هم برای کارکنان مجموعه )
3- تاسیسات و انبارها ( محلی برای نگهداری وسایل و اسباب بازی های کودکان )
4- سالن غذا خوری ( اشپزخانه یا غذاخوری بهتر است با فضای باز در ارتباط باشد . باید حتما دارای انبار باشد ، می توان با استفاده از رنگ و تزئینات اشتهای کوئکان را تحریک کرد .)
5- ابدارخانه معلمین
د – فضاهای اداری
1- اتاق مدیر (فضایی برای مدیر و میز کار و ملزومات او ، فضایی برای مشاوره و صحبت با معلمین ، تزئینات این فضا در جذب و برداشت اولیه کودک از مهد نقش به سزایی دارد .)
2- اتاق معلمین ( محلی برای استراحت معلمان به دور از شلوغی ها ، بهتر است ترجیحا به دور از فضای بازی و در مجاورت مدیریت باشد .)
3- اتاق بهداشت ( فضایی برای کودکان به همراه بزرگسالان برای کودکانی که بیمارند یا اسیب دیده اند .)
4- اتاق مطالعه معلمین ( فضایی برای کمک به معلمین جهت به روز کردن اموخته هایشان )
5 – اتاق دفتر دار و بایگانی ( محلی برای نگهداری مدارک و پرونده های کودکان )
ه – فضاهای باز مجموعه
1- فضای سبز
2- فضای بازی کودک
3- امفی تئاتر روباز
4- الاچیق
5- محلی برای نگهداری حیوانات ( مانند برکه ابی که بیشتر جنبه اموزشی دارد .)
4-2-2)ارائه جدول و زیربنای کل طرح
(کتاب معیارهای برنامه ریزی و طراحی کتابخانه های عمومی کشور)
مساحت (متر مربع)
ریز فضا
نام فضا
10
فضای انتظار

قفسه باز
(350 مترمربع)

8
بر گه دان

10
جستجوی کامپیوتری

4
تحویل وسایل

9
کتابدار

100
فضای قفسه ها

170
مطالعه

28
فضای قفسه ها

مرجع
(55 مترمربع)
12
مطالعه

5
برگه دان

10
تحویل وسایل وکتابدار

4
برگه دان

امانت
(140 مترمربع)
70
فضای قفسه ها

24
وجین

15
لابی

12
تایپ وتکثیر

10
کتابدار

5
جستجوی کامپیوتری

70
فضای قفسه ها

مخزن بسته
(110 مترمربع)

4
برگه دان

30
مطالعه

6
کتابدار

20
لابی نشریات

نشریات
(270 مترمربع)

58
فضای قفسه هاو مطالعه روزنامه

90
فضای قفسه هاو مطالعه نشریات

12
مسئول کافی نت

50
کافی نت نشریات

10
تحویل وسایل

30
تازه های نشریات

30
لابی نمایشگاه

نمایشگاه
340(متر مربع)
14
مسئول

16
اتاق تدارکات

280
فضای نمایشگاه

110
میدانچه اطلاع رسانی
فضای شهری

20
کیوسک های مطبوعاتی

200
مطالعه آزاد خواهران
کلاس ها
200
مطالعه آزاد برادران

5
جستجوی کامپیوتری
سمعی بصری
( 80 مترمربع)
60
فضای قفسه ها و مطالعه

15
بانک CD

55
فضای قفسه هاو مطالعه کودکان پیش از دبستان

کودکان
( 320 مترمربع)

60
فضای قفسه ها ومطالعه کودکان دبستانی

20
کار عملی

40
اتاق کامپیوتر

8
کتابدار

25
کافه کتاب کودک

30
انتظار والدین

7
تحویل وسایل

35
راه پل

20
سرویس بهداشتی

25
لابی کودکان

22
سن

فضای پروژکسیون
(195 مترمربع)
92
فضای نشستن

9
انبار

44
لابی

12
اتاق پروژکتور

8
اتاق گریم

8
بوفه

55
کلاس ها
کلاس های آموزشی
(60 مترمربع)
5
محل ثبت نام کلاس ها

10
مسئول بخش
سالن اینترنت
(45 مترمربع)
35
فضای کا مپیوتر

60
کتاب فروشی وفروشCD

فضاهای عمومی
80
لابی کتابخانه

50
کافی شاپ

2*9
سرویس های بهداشتی

12
تازه های کتاب
فضاهای عمومی
15
فضای انتظار اداری وکارت زنی

اداری
(120 مترمربع)
12
روابط عمومی

س12
اتاق جلسات

12
مدیرداخلی

18
رئیس کتابخانه

8
اطلاعت و کنترل

9
امورمالی و حسابداری

15
کارکنان اداری

2*6
سرویس بهداشتی ورختکن

8
آبدارخانه

35
کارگاه تعمیروصحافی-کارگاه مرمت

فضاهای فنی وکارگاهی
12
بخش انتخاب وسفارش

12
بخش فهرست نویسی ورده بندی

12
بخش آماده سازی فیزیکی

400-200
تاسیسات

40
انبار

فضاهای پشتیبانی(زیرزمین)

4
اتاق انتظار

6
آبدارخانه

11*2
سرویس بهداشتی

25
تریا

2*12
نمازخانه

2*4
رختکن

9
اتاق استراحت کارکنان

منابع و ماخذ :
1-اصول تعلیم و تربیت-تالیف دکتر شریعتمداری-نشر دانشگاه تهران
2-تعلی و تربیت و مراحل آن-دکتر غلامحسین شکوهی-نشر آستان قدس
3-کودک چگونه فکر میکند-مصطفی کریمی-دروتی جی سینگر-نشر آموزش
4-معماری برای کودکان-احمد خوش نویس-نشر دانش
5-کودک وپرورش-دکتر رضا شاپوریان-نشر انجمن ملی اولیا و مربیان
6-فضاهای آموزشی-قواعد و معیارها-شجاعی-نشر سیاسی دانش
7-ماهنامه رشد-تکنولوژی آموزشی-اسفند 77-76
8-نویفرت-اطلاعات معماری
9-بازی و اهمیت آن در یادگیری- رسول آذر – نشر احرار
10-روانشناسی محیط و کاربرد آن – دکتر شهناز مرتضوی – نشر شهید بهشتی
11-رنگ درمانی – مرجان مزجی- پاولین ویاز – نشر ستوده
12- ظوابط و طراحی مهدکودک – وزارت مسکن و شهرسازی – نشر مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن –
13- فرزند خود را در بازیها بهتر بشناسیم – محمدرضا شجاع – نشر هاشمی
14- بازیها و سرگرمی های کودکان پیش دبستانی – سروش وحدت – سوزان مردیریت – نشر خجسته
سایت های مرتبط :
www.vpl.vancouver.bc.ca
www.arcspace.com

طراحی

طراحی خانه کودک 81
_____________________________________________________________________

41