سیری درتاریخ باغسازی ایران

به نام خالق هستی بخش

سیری درتاریخ باغسازی ایران

استاد:مهندس تیموری
دانشجویان:میثم اسماعیل زاده-حسین حیدری-محمد صحرایی

عنوان مباحث:

ویژگی های کلی باغ ایرانی
قدمت باغ ایرانی واژه شناسی باغ

گونه شناسی باغ ایرانی

دوره های مهم باغسازی
هخامنشیان
ساسانیان
پیش از مغول
مغول
صفویان
زندیان
قاجاریان

ویژگی های کالبدی باغ ایرانی:

هندسه:
انتظام محوری
تقارن
استفاده از فرمهای مربع ومستطیلی
چهارباغ
احداث باغ روی سطح صاف یا شیبدار
آب :
تمایل زیاد به نمایش آب در باغهای ایرانی
شکل گیری باغ براساس طبیعت و میزان آب
گیاهان:
نوع درختان وابسته به آب و هوا و خاک منطقه
تنوع رنگی
استفاده از گل در حاشیه محورها

ارتباط با محیط:
عدم هماهنگی با محیط اطراف
فضا :
تنوع فضایی
برخورداری از حرمت و محرمیت

باغ شاهزاده ماهان
دوره قاجار
باغ فین کاشان

قدمت باغ های ایرانی:

ریشه فارسی باغ :bag به معنای بخش کردن
پردیس (دهخدا) : ماخذ از زبان مادی پارادئذ
به معنی باغ و بوستان معادل پالیز فارسی

طرح نمونه وار باغ سفالینه های سامرا
بیانگروجود باغ در2000سال ق م
احاطه قصر و معبد با باغ

احاطه دژها با باغچه (په رئه دئسه)

در زمان سومریان
در زمان آریایی ها
واژه شناسی:

گونه شناسی کالبدی گونه شناسی عملکردی

دوره های مهم باغ سازی ایران
دوره هخامنشی
دوره ساسانی
دوره پیش از مغول
دوره مغول
دوره صفوی
دوره زندیه
دوره قاجار

دوره هخامنشیان ( 6 ق م)

ویژگیهای دوره هخامنشی:
وجود شواهدی مبنی بر انتظام باغ
طرح های مستطیلی
تقارن
استفاده از چهارباغ
اهمیت کمتر به آب
آبیاری با قنات
صادرات و واردات گیاه
استفاده ازایوان ستوندارباسقفهای مسطح

C
D
A
F
H
B
H
E
C
پلان پاسارگاد
A.مدخل اصلی
B.کاخ شرفیابی
.Cکاخ اقامتی
.Dعمارت کلاه فرنگی
E.آبراهه ها
F.نهرها
.Gخروجی آب
H.باغ ها
G
پاسارگاد-منسوب به زمان کوروش(559-530ق م)
کشف آثار باغ در تخت جمشید
بازآفرینی پاسارگاد

دوره ساسانیان ( 3 – 7 م)

ویژگهای دوره ساسانی:
شکل گیری باغ بر پایه اصول گذشته
استفاده از محور میانی اصلی(میان کرت،آب نما)
ساخت ایوانها وسقفهای گنبدی
آبیاری با آب چشمه یا رودخانه
بیستون کرمانشاه
عمارت خسرو در قصرشیرین
منسوب به خسرو شاهدوم
کاخ تیسفون نزدیک رود دجله
منسوب به انوشیروان579(-531 م)

دوران پیش از مغول

ویژگی های دوران پیش از مغول:
حفظ ویژگیهای گذشته
باغ تداعی کننده بهشت آخرت
دارای بالاخانه هایی مشرف به فضای سبز
احداث باغ در اطراف مراکز حکومتی و کاخها
نمونه ایرانی:باغ فین

باغی در سامرا
منسوب به خلیفه المعتز قرن 3ش

مدینه الزهرا کوردوبا اسپانیا
منسوب به عبدالرحمن اموی قرن 4 ش

دوره مغول (از7 ه ش)

دوره مغول:
سالم ماندن هنرباغ سازی علیرغم غارت قبایل مغول
تقلید از باغسازی گذشته
نمونه باغها:
باغ عدالت غازان خان(683-635 ه ش)
باغهای سمرقند تیمور لنگ(784-714 ه ش)
باغ وفا کابل دردوره محمد بابر(887ه ش)
باغهایی چون شالیمار و تاج محل دوران جانشینان بابر
پلان
A.مقبره B.مسجد
C.خانه E.استخر
F.دروازه G .مدخل
A
E
E
C
B
F
G
تاج محل هند
منسوب به شاه جهان قرن ه ش11

دوره مغول:

شالیمار کشمیر
قرن 11 ه ش

شالیمار لاهور
قرن 11ه ش

دوره صفویان(10-11ه ش)

دوره صفوی:
باشکوه ترین عصر باغ سازی
باغسازی عمده در شهرهای
قزوین، اصفهان و بهشهر
شکل گیری باغ شهر

پلان
.A میدان اسب یا میدان شاه
B .دروازه عالی قاپو
C.کاخ چهلستون
.Dمیدان سعادت آباد
E .مسجد جامی
F .مسجد حیدریه
.G مسجد شاه
H .کاروانسراشاه
.Iبازار جدید
.J بازار قدیم
.K آرامگاه امامزاده اسماعیل
.Lعمارت کلاه فرنگی
K
B
M
A
M
F
J
L
E
H
C
D
G
اقامتگاه سلطنتی قزوین
منسوب به شاه طهماسب
باغ شهر اصفهان
A
B
C
D
E
F
پلان
.Aشهر قدیم قبل از صفوی
.Bمرکز دوران صفوی
.Cخیابان چهارباغ
.Dچهارباغ بالاوباغ آن
.Eباغ هزارجریب
.Fباغ فرح آباد

باغ اشرف بهشهر
منسوب به شاه عباس991ه ش
A
B
C
D
E
F
G
پلان
Aچهل ستون Bخلوت
C صاحب الزمان D تپه
E چشمه Fشمال
Gصفی آباد

دوره صفوی:
پلان برداشتی از ویرانه های باغ فرح آباد اصفهان
به سال1311ه ش
باغ شاه گلی تبریز
منسوب به دوره آق قیانلوها و توسعه دردوره صفوی
بازآفرینی باغ فرح آباد
منسوب به شاه سلطان حسین 1079ه ش
توجه ویژه به آب
باغهای آبی

دوره صفوی:
توجه ویژه به آب
توسعه انتقال آب با سطح شیبدار
باغ ایل گلی تبریز
شامل 7 بهارخواب
باغ هزار جریب اصفهان
شامل 12 بهارخواب

دوره صفوی:
کمرنگ شدن تقسیمات چهارباغ
تقسیمات مورب
هشت بهشت اصفهان
منسوب به شاه عباس
چهل ستون
ساخته شده در سال 1020ه ق

دوره زندیه

دوره زندیه:
عمدتا توسعه و مرمت باغهای دوران گذشته
دلگشا شیراز
منسوب به دوره ساسانی
توسعه در دوره کریم خان1116ه ش
دولت آباد یزد
متعلق به محمدتقی خان د
دوره کریم خان زند

دوره قاجاریان (12ه ش)

دوره قاجار:
نفوذ نشانه هایی از الگوهای اروپایی به علت ارتباط با اروپا مانندتغییر درفرم بناها،ایجاد تپه های گل، حاشیه کاری با شمشاد، آرایش گیاهان با بریدن شاخه ها، استفاده از مجسمه و…

نارنجستان شیراز
احداث در دهه 1249 ه ش
شاهزاده ماهان
احداث در دهه 1269ه ش

نتیجه گیری:
چون که گل رفت و گلستان درگذشت
نشنوی زان پس ز بلبل سرگذشت
چون که گل بگذشت و گلشن شد خراب
بوی گل را از که یابیم از گلاب
مثنوی معنوی-دفتر اول

پایان

در دوران قبل از قاجار تحولات باغسازی ایران با حفظ اصول گذشته همراه بوده است
اما ازدوره قاجار به بعد با نفوذ الگوهای اروپایی باغهای ایران کم وبیش از هویت اصلی
خود فاصله گرفته اند.