روش های پیش بینی جمعیت:
یکی از اجزای برنامه ریزی منطقه ای، جمعیت و شاخص های رشد و ترکیب آن است. مدل های گوناگون برای پیش بینی جمعیت وجود دارد که به شرح زیر به آن ها اشاره می گردد.
مدل رشد خطی جمعیت:
فرض اساسی این مدل این است که روند رشد جمعیت به صورت تابعی از رشد ثابت جمعیت در گذشته و وضع موجود در نظر گرفته می شود. به صورتی که میزان تراکم جمعیت متناسب با زمان افزایش یا کاهش خواهد یافت. فرمول کلی این مدل همان تابع خطی به صورت زیر می باشد.
𝑝 𝑛 = 𝑝 0 + na
که در این فرمول n تعداد سال های مورد نظر و a مقدار ثابت افزایش جمعیت است. 𝑝 0 جمعیت در سال مبدا و 𝑝 𝑛 جمعیت در سال موردنظر است.
مثال: اگر جمعیت در عرض 10 سال گذشته سالانه 20000 نفر افزایش داشته باشد و در حال حاضر کل جمعیت برابر 250000 نفر باشد، مطلوب است محاسبه جمعیت در 5 و 10 سال آینده؟
5× 20000 = 350000 𝑝 5 =250000 +
10× 20000 = 450000 𝑝 10 =250000 +
مدل رشد نمایی:
در روش قبلی فرض بر این بود که تغییرات در سطوح جمعیتی متناسب با زمان سپری شده است. اما در این روش مقدار افزایش جمعیت متناسب با میزان جمعیت موجود است:
P 𝑡+𝑛 = 𝑝 𝑡 1+𝑟 𝑛
𝑝 𝑡 جمعیت در سال t ( آغاز دوره)
n : دوره زمانی
r : نرخ رشد سالانه جمعیت
r : را می توان از تغییر فرمول بالا به این صورت بدست آورد:
r= 𝑛 𝑃𝑡 𝑃0 −1 ×100
مثال: چنانچه جمعیت ایران در سال 1375 معادل 60 میلیون نفر و این جمعیت با رشد 1/7 درصد در سال تا افق 1400 افزایش یابد. مشخص کنید جمعیت ایران در افق 1400 چقدر خواهد شد؟
P 1400 =6× 10 7 1+ 1/7 100 25 = 91448181
مدل تعدیل شده رشد نمایی:
مشکل موجود در مدل خطی و نمایی افزایش جمعیت به طور بی نهایت یا کاهش به این صورت است. ولی مدل های تعدیل شده نمایی اساس کار خود را بر یک جمعیت مطلوب یا حد پایدار جمعیت قرار می دهد. و تفاوت جمعیت مطلوب و جمعیت موجود به صورت یک نسبت ثابتی در این تفاوت در زمان می باشد.
𝑃 𝑛 = 𝑃 ∞ + 𝑉 𝑛 ( 𝑃 ∞ − 𝑃 0 )
𝑃 𝑛 : جمعیت مورد انتظار
𝑃 0 : جمعیت حال حاضر
𝑃 ∞ : جمعیت مطلوب
𝑉 𝑛 : مقدار افزایش یا سرعت جمعیت
n: تعداد سال برای جمعیت مورد انتظار
هرچه مقدار v بیشتر و بزرگتر باشد، افزایش جمعیت کندتر می شود. نهایتا در حالتی که1 v₌ باشد، سطح جمعیت ثابت مانده و افزایشی ندارد بر عکس اگر 0 v₌ گردد. سطح جمعیت فورا و یکدفعه با جمعیت نهایی یا جمعیت مطلوب برابر می شود.
مثال: اگر مقدار جمعیت مطلوب شهری 20000 نفر باشد و جمعیت کنونی 10000 نفر باشد، با اتخاذ سیاست منطقه ای به طوری که این شهر طوری مهاجرپذیر باشد که هر 10 سال فقط 1 4 رشد سالانه قبلی به آن اضافه شود،
در آن صورت چند سال طول می کشد که جمعیت این شهر به 15000 نفر برسد؟
15000=20000+ 1 4 𝑛 (20000 − 10000)
که از طریق این رایطه n =5 بدست می آید.
منبع:
حکمت نیا، حسن؛ موسوی، میرنجف(1390) کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای، تهران: انتشارات علم نوین.