چکیده
در این تحقیق،به بررسی عزت نفس بین زنان متاهل و مجرد پرداخته شد بدین ترتیب که میزان عزت نفس را با تست کوپراسمیت مورد سنجش قرار دادیم.
نمونه تحقیق 30 نفر زن متاهل و 30 نفر مجرد در نظر گرفته شد، پس از بدست آوردن نمرات خام، جدول توزیع فراوانی، شاخصهای گرایش مرکزی و پراکنش، نمودارهای چند ضلعی ترسیم شد و در نهایت از طریق آزمونt گروههای مستقل به بررسی تفاوت بین عزت نفس دو گروه پرداختیم .
از آنجائیکه t بدست آمده کوچکتر از t جدول بود به این نتیجه رسیدیم که تفاوتی بین عزت نفس زنان متاهل و مجرد وجود ندارد .
مقدمه
در روان شناسی شخصیت و روان شناسی اجتماعی مباحث جنجال برانگیزی مطرح می شوند، این مباحث جذابیت خاصی را برای محققین ایجاد نموده و زمینه مساعدی را برای برپایی تحقیقات بنیادی و کار بردی فراهم ساخته اند. یکی از موضوعاتی که همواره به مانند پلی ارتباط بین روان شناسی شخصیت و روان شناسی اجتماعی را ایجاد می کند،مبحث خویشتن است . در مبحث خویشتن1، عزت نفس2، کنترل خویشتن3 و… عنوان می گردد .
در حال حاضر، تحقیقات فراوانی در زمینه عزت نفس صورت می گیرد که عوامل شکل دهنده آن را معرفی خواهند کرد .(کریمی، یوسف،1364، ص 24 )
در زمینه عوامل موثر بر عزت نفس عنوان می گردد که عوامل گوناگونی در ارتباط با آن می باشند ،که این پژوهش هدف آن است از تفاوت های متعددی که بین مجردین و متاهلین وجود دارد عزت نفس مورد ارزیابی قرار می گیرد. به عبارت دیگر رابطه ازدواج و عزت نفس مورد بررسی قرار می گیرد .
موضوع تحقیق:
بررسی میزان عزت نفس بین زنان متاهل و مجرد.
فایده، اهمیت، هدف تحقیق:
یکی از زیر بنایی ترین و مهمترین عوامل موثر در سلامتی روان ، عزت نفس می باشد. چنین به نظر می رسد که بحث پیرامون این موضوع ،یک ضرورت اساسی ، به منظور ارتقاء سطح بهداشت روانی در جامعه می باشد .
نیاز اصلی و اساسی ما در زندگی داشتن احساس خوب در مورد خودمان است ، ما نیاز داریم که خود را از نظر جسمی ، فکری و احساسی و عاطفی انسان خوب و با ارزش بدانیم. چنین احساسی ، نیاز قطعی و اساسی است که بدون دادن اعتبار و ارزش لازم به خودمان هرگز قادر نخواهیم بود تا از احساس آرامش و آسایش درون برخوردار شویم.( نینوایی ،1375،ص 14ـ13)
زنان در جامعه از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند . نیمی از جمعیت را زنان تشکیل می دهند . این قشر از حساسیت خاصی برخوردار است که اگر به نیاز آنها توجه کافی مبذول نشود، مسلماً خسارت های زیانباری چه از لحاظ اقتصادی ـ اجتماعی به جامعه وارد خواهد آمد .
پس با توجه به اهمیت موضوع عزت نفس و قشر وسیعی از زنان که در جامعه زندگی می کنند برآن شدیم تا به بررسی عزت نفس در بین زنان بپردازیم . از طرفی یکی دیگر از مسائلی که در زندگی زنان مورد توجه قرار گرفت مساله ازدواج است تصمیم گرفته شد که به بررسی عزت نفس در بین زنان متاهل و مجرد پرداخته شود تا مشخص گردد آیا بین زنان متاهل و مجرد از لحاظ عزت نفس تفاوتی وجود دارد یا خیر؟ اگر تفاوتی مشاهده می شود در پی علل باشیم تا پس از شناخت عامل در پی رفع آن برآییم .
فایده دیگر این تحقیق این است که به بالا بردن شعور فرهنگی ایرانیان کمک کنیم تا به نقش اساسی زن در جامعه پی برده شود و به این ترتیب قسمتی از مشکلاتی که سبب آن زنان هستند در جامعه رفع شود .
فرضیه های تحقیق :
در این تحقیق برای رهنمود بخشیدن به فرآیند پژوهش فرضیه های ذیل عنوان می گردند :
فرض صفر
بین میزان عزت نفس و متغیر ازدواج در بین زنان ارتباط معنی داری وجود ندارد.
فرض خلاف
بین میزان عزت نفس و متغیر ازدواج در بین زنان ارتباط معنی داری وجود دارد .
تعریف عملیاتی :
1ـ عزت نفس طبق تعریف فرهنگنامه ای : ارجمندی خود ، گرامی داشتن خود ، عزیز دانستن خود ( عمید، 1363 ، ص 863 )
2ـ عزت نفس تصورات ، نگرشها ، ارزیابی هایی که شخص به طور مدام درباره خود انجام می دهد ( کوپر اسمیت ، 1967 )
الف) مفاهیم نظری تحقیق :
عزت نفس یا خود ارزیابی ، اثرات برجسته ای در جریان فکری ، تمایلات ، ارزشها و هدفهای شخص دارد و کلید فهم رفتار اوست . به منظور شناخت کیفیات روانی انسان و پی بردن به روحیات او باید به طبیعت و میزان عزت نفس و معیارهای قضاوت وی درباره "خویشتن" آگاهی یافت . یکی از الگوهای ساختاری عزت نفس "مفهوم خود" است که به توضیح آن می پردازیم .
مفهوم خود
انسان در فرایند جامعه پذیری می آموزد که " خود" را به عنوان موجودی مستقل و جدا از دیگران باز شناسد . خود دارای هویت مشخصی است که دیگران در برابر او واکنش نشان می دهند. نوزاد انسان در بدو تولد مفهومی از خود ندارد و آگاهی از هستی خویش را در فرایند اجتماعی شدن می یابد .
خود شامل تمام افکار، ادراکات و ارزشهایی است که من" آنچه هستم" و " آنچه می توانم انجام دهم" را شامل می شود. این خود ادراک شده به نوبه خود هم بر ادراک فرد از جهان و هم بر رفتار او تاثیر می گذارد .
سه جنبه که جیمز4 برای خود قائل می شود عبارتست از :
الف ـ جنبه مادی (مثل آب و …)
ب ـ جنبه روانی( حالات هوشیاری، نگرشها و…)
ج ـ جنبه اجتماعی ( تشخیص و شناسایی دیگران از من)
ابعاد عزت نفس
1ـ تنفر از خود
کسانی که برای خود عزت نفس اندک قائلند، به حقارت خود معتقدند و دوست داشتنی نیستند. آنها از خود انتظارات غیر منطقی دارند ، همیشه به شدت از خود انتقاد می کنند ، از موقعیتهای اجتماعی هراسناکند ، انتظار شکست می کشند و می خواهند همیشه در حاشیه باشند .
2ـ شک و تردید درباره خود
افراد دارای عزت نفس متوسط از ویژگیهای چندی برخوردارند. آنها به خود شک می کنند ، خوشبین بوده و انتقاد کمتری را می پذیرند، مایلند خود را با دیگران تطبیق دهند ، آنها برای برطرف کردن تردید خود جویای شناخت و تایید بیرونی هستند . مساله اصلی این افراد عدم اطمینان است . آنها در واقع بازیگر نقشی هستند که دیگران را خوشحال می کند نه خود را .
3ـ تایید خود
کسانی که برای خود عزت نفس زیادی قایلند ، اساساً به خود اعتماد دارند . چنین حالتی آنها را علاقمند می سازد که با تمام وجود به استقبال مسایلی بروند و ابراز وجود کنند . این امر به آنها شجاعت می دهد تا در مقابل تهدیدها ایستادگی نمایند. چنین افرادی گوشه گیر نبوده ، انتقاد را می پذیرند، ناکامیها را تحمل می کنند . شکست آنها را از پا در نمی آورد و از نظر جسمی سالمند . با وجودی که از نقاط ضعف و قدرت خود آگاه هستند ، از خود انتقاد نکرده ایراد نمی گیرند .( ستوده ، 1376، ص 272،271)
البته نگرش دیگری نیز در مورد عزت نفس وجود دارد و آن اینست که افرادی وجود دارند که در مورد "خود" واقع نگر نیستند یعنی بیش از آنچه هستند نسبت بخودشان نگرش مثبت دارند و این عده کسانی هستند که دچار احساس بزرگ منشی دارند و بنظر افراد متکبر و از خود راضی می آیند .
نقش خانواده در شکل گیری عزت نفس:
روان شناسان بر نش قاطع تجارب عاطفی اولیه ( بویژه رابطه مادر و کودک ) در تعیین احساسات، هیجانات و خود ارزشمندی تاکید دارند. به اعتقاد آنان قبل از اینکه نظام شناختی فرد و افکار مربوط به ارزشمندی خود، تکوین یابد، میزان پذیرش کودک بر عزت نفس تاثیر می گذارد .
راجرز5 کسی که اصطلاح پذیرش یا توجه مثبت غیر مشروط را بکار برد ، اولین کسی است که مستقیماً در مورد نقش روابط خانوادگی در شکل گیری مفهوم خود و عزت نفس صحبت نموده است . او فرض می کرد که عزت نفس بالا ، از محیط خانوادگی که محبت را به اطاعت و یا موفقیت خود مشروط نمی کند، ناشی می شود . والدین کودکان با عزت نفس بالا به طور غیر مشروط ( فقط به خاطر خود کودکان ) به آنان عشق و محبت می ورزند و آنها را با همه ویژگیهایی که دارند، می پذیرند . (پریش، 1991)
باس6 نیز بیان می کند ، عشق و محبت غیر مشروط والدین هسته عزت نفس را تشکیل می دهد . این قبیل والدین هیچ شرطی قائل نمی شوند، بنابراین کودکان آنها نیز یاد می گیرند که مهمترین افراد زندگی( یعنی والدین) آنها را فقط به دلیل اینکه" هستند و وجود دارند " ارزشمند می دانند .
بیشتر نظریه پردازان اتفاق نظر دارند که زیر بنای عزت نفس در خانواده و در نخستین سالهای زندگی بر اثر نگرش و طرز رفتار والدین نسبت به کودک ایجاد می شود . به نظر می رسد که نگرش و تعامل کودک و والدین در سه زمینه از اهمیت ویژه ای برخوردار است . اولین حیطه به میزان پذیرش ، علاقه و گرمی ابراز شده نسبت به کودک مربوط می شود .
به طور کلی ، اکثر نظریه پردازان اتفاق نظر دارند که پذیرش یا توجه مثبت غیر مشروط ، پیش نیاز اصلی برای عزت نفس مثبت است .
حوزه احساس دوم در تعامل والدین و فرزندان به آسان گیری و تنبیه مربوط
می شود . اطلاعات موجود نشان می دهند که والدین کودکان با عزت نفس بالا ، خواسته های مشخص و روشنی دارند که با عزمی راسخ اعمال می شود . والدین کودکان با عزت نفس پایین ، برخلاف این الگو ، کمتر راهنمایی می کنند و معمولاً به جای پاداش، از تنبیه استفاده میکنند . تسلط ، طرد و تنبیه شدید منجر به عزت نفس پایین می شود . کودکان تحت این شرایط ، تجربیات کمتری از عشق و موفقیت بدست می آورند و گرایش به مطیع بودن و گوشه گیری و گاه پرخاشگری دارند .
حوزه حساس سوم در تعامل والدین و کودکان در مورد اعمال رویه های دموکراتیک است . والدین کودکانی که عزت نفس بالایی دارند ، مجموعه قوانین گسترده ای برقرار میکنند و اشتیاق زیادی به اعمال آنها دارند ، ولی رفتارها در محدوده تعیین شده ، غیر اجباری و با پذیرش حقوق و عقاید کودک همراه است . والدین کودکان با عزت نفس پائین محدودیت های نامشخص و اندکی را تعیین می کنند و روشهای نظارت مستبدانه ، سلطه جو ، طرد کننده و سازش ناپذیر دارند .
کوپر اسمیت 1 از مطالعه نوجوانان به این نتیجه رسید که علاقه عمیق کودکان و پذیرش آنها ، مشخص کردن دقیق محدوده اعمال آنها و راهنمایی براساس قوانین روشن ، آزادی در اعمال فردی که در این محدوده مشخص قراردارد ، رفتار غیر تنبیهی و احترام به عقاید کودکان تا حد زیادی در رشد عزت نفس بالا دخیل است .
در نتیجه به طور خلاصه والدین فرزندانی که عزت نفس بالایی داشتند ، غالباً طرز برخوردها و شیوه های رفتاری زیر را دارا بودند :
1- آنها پذیرنده ، مهربان و درگیر بوده و مشکلات و علائق بچه ها را مهم تلقی میکردند .
2- آنها سختگیر بودند به این معنی که قوانین را به دقت ، به طور مستمر گوشزد کرده و بچه ها را تشویق می کردند تا آنان معیارهای سطح بالای رفتاری را رعایت کنند.
3- آنها آزاد منشانه رفتار میکنند ، به طوری که عقاید بچه را در مورد تصمیماتی از قبیل ساعت خوابشان در نظر می گرفتند و کودک را در برنامه ریزی های خانوادگی ، شرکت می دادند .
عوامل موثر در رشد عزت نفس :
کوپر اسمیت چهار عامل اساسی را در رشد عزت نفس دخیل می داند :
نخست : میزان دریافت رفتارهای احترام آمیز و پذیرا که شخص از افراد مهم زندگی اش دریافت می دارد . در نتیجه ما خودمان را همان گونه که ارزیابی می شویم ارزیابی میکنیم .
دوم : تاریخچه موفقیتها و همچنین پایگاه و مقامی که در جهان دارد .
سوم : شیوه تفسیر تجارب و موفقیتهاست که براساس ارزشها و آرزوهای فرد صورت میگیرد .
چهارم : نحوه پاسخ فرد به از دست دادن ارزش می باشد . افراد ممکن است اعمال تحقیر کننده دیگران و یا شکست های خود را کاهش ، تحریف یا کاملاً سرکوب نمایند . ممکن است حتی قضاوت دیگران را رد کرده یا کاهش دهند و یا برعکس ممکن است به قضاوت های افراد دیگر حساس باشند این توانایی دفاع از عزت نفس تجربه اضطراب راکاهش داده و به حفظ تعامل شخص کمک می کند .
زمینه های عزت نفس :
عزت نفس اجتماعی :
مشتمل بر عقاید کودک در مورد خودش به عنوان یک دوست برای دیگران است.
آیا کودکان دیگر او را دوست دارند ؟ آیا افکار و عقاید او برای آنها ارزشمند است ؟ آیا او را در فعالیتهایشان شرکت می دهند ؟ آیا از ارتباط و تعامل با همسالان خود احساس رضایت می کند ؟ کودکی که نیاز های اجتماعی اش برآورده شود ، احساس خوبی در این زمینه خواهد داشت .
عزت نفس تحصیلی :
عزت نفس تحصیلی مبتنی بر مقدار ارزشی است که فرد به عنوان یک دانش آموز برای خود قائل است .
عزت نفس خانوادگی :
عزت نفس خانوادگی از عقاید کودک در مورد خودش به عنوان عضوی از خانواده سرچشمه میگیرد کودکی که از محبت و احترام ویژه والدین و همشیره ها برخوردار است در این زمینه عزت نفس بالایی خواهد داشت .
عزت نفس جسمانی :
تصور جسمانی ترکیبی از ویژگیهای جسمانی و توانایی های بدنی است . عزن نفس کودک در این زمینه بر اساس رضایت از وضعیت جسمانی و ویژگی های ظاهری قرار دارد . نوعاً دختران بیشتر به خصوصیات بدنی و پسران به توانایی های جسمانی (قدرت بدنی) اهمیت می دهند .
عزت نفس کلی :
عزت نفس کلی کودکان بیشتر ارزیابی کلی "خود یا خویشتن" است و همانطور که بیان شد بر اساس ارزیابی فرد از خودش در همه زمینه ها قرار دارد . عزت نفس کلی از اعتقاداتی مانند من یک شخص خوب هستم یا من اغلب چیزهای مربوط به خودم را دوست دارم ناشی می شود . (بیابانگرد ، 1372 ، ص 22 و 23)
عزت نفس و عملکرد سودمند :
اکثریت نظریه پردازان کمال معتقدند افرادیکه از میزان عزت نفس بالایی برخوردارند عملکرد خوبی را نشان می دهند مدارک بی شماری از این عقیده حمایت بعمل می آورد .
با مرور تحقیقات فراوانی که در زمینه عزت نفس وجود دارد متوجه می شویم که میزان عزت نفس با سطح سازگاری با روی زندگی ارتباط دارد .
از این تحقیقات نتیجه گیری دیگری نیز بدست آمده است :
1- بهداشت روان شناختی و جسمانی مطلوب و استقامت در برابر تاثیرات فشار روانی
2- رضایتمندی از شغل ، تحصیل ، زندگی شخصی
3- اظهار شایستگی و اعتقاد به این عمل که تلاشهای فعالانه با موفقیت در حیطه های گوناگون مورد تقویت قرار میگیرد .
4- بازی و همکاری با دیگران و سئوال کردن در کلاس درس
5- رقابت در مدرسه ، محیط شغلی و موقعیت های اجتماعی
6- خلق مناسب و افسردگی پایین
7- ارتباط با دیگران و توانایی برای شناخت نیازها و تمایل یاری رساندن به دیگران
8- انتقاد و مخالفت با عقاید سنتی دیگران
9- مقاومت و عدم تسلیم در مقابل همنوایی اجتماعی
بطور خلاصه اشخاصی که عزت نفس بالایی دارند احساس خوشحالی و رضایتمندی را در زمینه های گوناگون زندگی تجربه می کنند . آنها براین باورند که تلاشهای فعالانه به کسب پاداش منجر می شود و بدین علت اینگونه کوششها را به نمایش می گذارند هرچند که این افراد به پاداش خود دست می یابند ولی در حیطه های متنوع زندگی با دیگران رقابت می کنند و از لحاظ جسمانی و روان شناختی عملکرد مناسبتری را نشان می دهند .
و همچنین آنها به دیگران علاقه مند هستند و در مواقع ضروری از ارائه کمک رویگردانی نمی کنند . اما بخاطر داشته باشید که این عمل رابرای تایید اجتماعی انجام نمی دهند و اگر دیگران با انها مخالفت کنند هیچگونه ترسی را به خود راه نمی دهند .
علت اصلی کدام است ؟
بنظر می رسد که فرض نمائیم آندسته از افرادیکه عملکرد خوبی دارند یک نظریه خویشتن نگری مطلوب را بروز می دهند که میزان عزت نفس را به حاکثر ممکن افزایش می دهد .
از طرف دیگر بدیهی است که اندسته از افرادیکه فکر می کنند در زندگی تلاش فراوانی می نمایند و رفتارهای سودمندی را از خودشان نشان می دهند میزان عزت نفس خود را بالا می برند با توجه به نتایج تحقیقات روان شناختی میزان عزت نفس بالا موجبات عملکرد بارور را فراهم می سازد اما سئوال اسن است که آیا میزان عزت نفس معلول و یا علت عملکرد بارور است ؟
پاسخ این سئوال را از طریق تحقیقات آزمایشگاهی داده خواهد شد و باید در این تحقیقات تمام متغیر ها قابل کنترل و مشاهده پذیر باشند در حقیقت اگر میزان عزت نفس افراد افزایش یابد کارایی شخص نیز تغییر می کند .
هاستروف1 (1970) یک جلسه گروهی را ترتیب می دهد که در آن جلسه هنگام روشن شدن چراغ سبز رنگ افراد حق صحبت کردن دارند . میزان عزت نفس آندسته از افرادی که اجازه گرفته بودند تا بیشتر صحبت کنند (بنابراین تاثیر بیشتری رابر گروه بجا گذاشتند) افزایش یافته بود .
گلفاند2 (1962) متوجه گردید هنگامیکه آزمودنیهای تحقیق در وظایف تجربی موفق می شوند عزت نفسشان افزایش می یابد و هنگامیکه در این آزمایش موفق نمی شوند عزت نفس آنها کاهش می یابد .
فیتر3 (1969) دریافت که اجرای تکالیف پیچیده باعث افزایش عزت نفس دانشجویان می شود . بنابراین اگر شخصی عملکرد باروری را انجام دهد موجبات افزایش عزت نفس خویش را فراهم ساخته است . همچنین اکثر مدارک مطرح می کنند که افزایش عزت نفس موجب بروز عملکرد سودمند می شود .
استین4 (1958) دو معلمی را انتخاب نمود که تواناییهای یکسان داشتند . یک معلم آموزش دیده بود تا از طریق ارائه متناوب جایزه (تشویق) عزت نفس شاگردان را افزایش دهد و معلم دیگر از روشهای آموزش استاندارد شده استفاده کرد آندسته از دانش آموزان که در میزان عزت نفس پیشرفت نموده بودند تشویق شده به سطوح بالاتری از پیشرفت تحصیلی دست یافتند .
کیسلر 7 و بارال 8 (1970) متوجه شدند که اگر دختران جذاب دانشگاه در مقایسه با دختران غیر جذاب دانشگاه به پسران دانشگاه ابراز علاقه نمایند عزت نفس پسران دانشجو افزایش می یابد .
در یک مطالعه منتشر شده آزمودنیها وظایف خاصی را در خانه انجام دادند . مبادرت ورزیدن به این تمرینات باعث عزت نفس شده بود . همچنین محقیقین متوجه گردیدند که این آزمودنیها بعد از اینکه تمرینات آزمایش را انجام داده به خلق مناسبی دست یافتند ، همنوایی اجتماعی اندکی را نشان دادند .
بنظر می رسد همبستگی بالا بین عزت نفس و عملکرد موثر وجود دارد . عملکرد سودمند عزت نفس را افزایش میدهد و همچنین عزت نفس بالا موجبات عملکرد بارور را فراهم می سازد .
ب) دیدگاههای نظری در مورد عزت نفس:
عزت نفس در متون اسلامی
عزت نفس از ترکیب دو کلمه عزت و نفس است . عزت از ریشه "عز" است که از نظر لغوی به معنای عزیز شدن، ارجمندی و خلاف " ذل" است . (عمید،1363،ص863) در قرآن به معنای نیرومند،بزرگوار،تقویت و یاری ذکر گردیده است .(بختیاری،1375،ص39)
نفس از نظر لغوی به معنای جان،تن، شخص،انسان و حقیقت است. (عمید،1363،ص1166)
نفس در قرآن کریم به عنوان یک تعبیر مجازی از حقیقت و ماهیت انسان به کار رفته است و نوسانات وجود انسان را نشان می دهد و حکایت از سه رتبه صعود و نزول در انسان می کند که عبارتند از نفس امّاره لوّامه و مطمئنه. گاهی نیز از هوای نفس صحبت می شود ما ابری نفسی ان النفس الاماره بالسوء (53 یوسف)
نفس علاوه بر تدبیر و اداره فعالیت های غریزی و امیال حیوانی، به تنظیم و اداره فعالیتهای فوق شعوری و جنبه های ملکوتی وجود انسان می پردازد. تمامی فعالیتهای گوناگون در وجود انسان با رهبری و تدبیر نظارت نفس صورت می گیرد. بنابراین خودهای مختلف درجات و مراتب مختلفی از یک حقیقت است که نفس انسانی نامیده می شود . وقتی نفس به پایین ترین درجه خود نزول پیدا می کند به تدبیریون که متعلق به عالم طبع است می پردازد خود حیوانی ،خود طفیلی ووقتی به درجات بالا صعود نموده و جنبه های ملکوتی را اداره می کند، خود قدسی یا خود واقعی انسان نامیده می شود (سادات،1369،ص64)
در احادیث نیز به دو نوع خود توجه شده است :
علی (ع) می فرماید " به نفس خود رو کن با رو گردانی از آن"
آنجا که امر به مخالفت با نفس و مجاهده با آن شده است . مراد غوطه ور شدن در خودخیالی است و آنجا که از کرامت نفس سخن به میان آورده مقصود همان خودملکوتی یا واقعی است .
علی (ع) می فرماید:"هیچ جهادی به پای جهاد با نفس نمی رسد ."
در آیات قرآن ترکیب عزت نفس به معانی مختلف چون"خویشتن قوی" یا"من سخت" و"من مقاوم" به کار رفته است که همانا یک نیروی کنترل درونی انسان است.(بختیاری،1375،ص39) در متون اسلامی عزت نفس به معنی کرامت خود ، معرفت نفس و شرافت نفس بکار رفته است و این احساس کرامت و بزرگواری سرچشمه همه کمالات اخلاقی و تمایلات عالی می شود .
امام هادی می فرماید:"اگر کسی در نزد خود خوار شود از شر او ایمن مباش" (سادات،1369،ص73)
عزت نفس از دیدگاه روان شناسان:
1ـ کوپر اسمیت (1967) می گوید : عزت نفس عبارتست از یک قضاوت شخصی در موردبا ارزش بودن یا بی ارزش بودن، قبولی یا عدم قبولی خود که در نگرش او متظاهر می شود . در حقیقت شخص ممکن است خود را آنطور که مردم
می بینند ، ببیند.
2ـ دکتر شاملو: او معتقد است (1363) عزت نفس عبارت از ارزیابی و ارزشیابی مداومی که شخص نسبت به ارزشمندی (خویشتن خود ) دارد.
همچنین عزت نفس را می توان این چنین تعریف کرد :عزت نفس به عنوان یک نیاز ، شامل احساساتی است که انسان به داشتن آن،در یک سیستم متقابل اجتماعی محتاج است ، بدین معنی که ما نیاز داریم تا مشترکات احساسی خود را با دیگران رد وبدل نماییم و در درون خود احساس کنیم که با ارزشیم، همچنین احساس می کنیم که دیگران ما را با ارزش می پندارند و معتقد باشیم که آنان هم با ارزشند .
3ـ راجرز: عزت نفس ، عبارتست از ارزیابی و ارزشیابی مداوم که شخص
نسبت به ارزشمندی خویشتن خود دارد ،است و عزت نفس نوعی قضاوت
شخص نسبت به ارزشمندی وجودی می باشد . این خاصیتی عمومی است و در
همه انسانها وجود دارد. در انسان نه یک حالت محدود و گذرا بلکه ثابت و دائمی است .
4ـ آبراهام مزلو: اواز عزت نفس به عنوان یک نیاز یادکرده، می گوید: همه افراد جامعه ها (غیر برخی بیماران) به یک ارزشمندی ثابت و استوار و معمولاً عالی از خودشان تمایل یا نیاز دارند . معنایی که می توان از عزت نفس بیان کرد ، تعبیر زیبایی از شافنل است که از عزت نفس به عنوان " احساس وجود و خروش شخصیت یاد
می کند."
5ـ ویلیام جیمز: تحلیلی را در بیان عزت نفس ارائه می دهد، مبنی بر اینکه آرزوها و ارزش هایی که آدمی برای خود تصور می نماید، و بطور کلی عزت نفس وی، نسبت توانایی های واقعی و بالفعل بآنچه خواستار آنیم محاسبه می شود که آن را با فرمول زیر ابراز می دارد:
عزت نفس =
6ـ ماسن: عزت نفس عبارتست از "ارزیابی و ارزشیابی فرد نسبت به خویشتن خویش" پس بطور کلی عزت نفس عبارتست از احساس های ارزشمندی و ارزشیابی واقعی در مورد خود .
7ـ گرین وبرکلر، عزت نفس را شامل احساس خوب داشتن درباره خود، دوست داشتن خود،دوست داشته شدن و رفتار خوب دیگران با او،احساس موفقیت و احساس توانایی و راحتی در رهبری و تاثیر گذاشتن بر دیگران می دانند. (ستوده،1376،ص268)
8ـ فرنچ(1968) و وارگو(1972) از عزت نفس به عنوان یک سپر فرهنگی در مقابل اضطراب نام می برند .
9ـ گرینبرگ در تبیین اینکه چرا به عزت نفس نیاز داریم بیان می کند که چون عزت نفس ما را از اضطراب محافظت می نماید .(گرینبرگ،1992)
ج ـ تحقیقات انجام شده
1ـ تحقیقات انجام شده در خارج:
در بررسی عزت نفس اولین کار توسط ویلیام جیمز(1890) صورت گرفت او معتقد بود که تصور فرد از خود در حین تمایلات اجتماعی معینی از زمانی که متولد شده و مورد شناسایی دیگران قرار می گیرد کسب می شود. (ویلی،جن، 1982، ص236)
روزنبرگ(1965) نخستین مطالعات عینی را در دو زمینه عزت نفس انجام داد وی تاثیر متغیرهای اجتماعی (طبقه اجتماعی ـ نژادـ مذهب ـ ترتیب تولد ـ ارتباط بین والدین) را بر عزت نفس گروه زیادی از نوجوانان انجام داد. او دریافت که افرادی که عزت نفس بالایی دارند احساس عدم وابستگی، امنیت، تمرکز در کار و مسئولیت
می نمایند.(اسمیت،1967،ص46)
برک اور(1967) رابطه مثبت و معناداری بین تصور از خود در زمینه توانایی های درسی و نمرات اجتماعی بدست آورد .(کوپر اسمیت،1967،ص53)
تحقیقات دیگری در سال 1968 بر روی نوجوانان 12ـ10 ساله نشان داد که ایجاد تغییر در آموزش خانواده باعث تغییر نگرشهای فرزندان آنان در زمینه های اعتماد و اطمینان به خود و نحوه بحث و گفتگو شد و همچنین عزت نفس بچه ها نیز اصلاح شد .
2ـ تحقیقات انجام شده در ایران:
بر اساس تحقیقی که در سال 70ـ69 توسط اسماعیل بیابانگرد در تهران بر
روی دانش آموزان دبیرستانی در مورد عزت نفس و منبع کنترل و پیشرفت
تحصیلی انجام شد چنین نتایجی حاصل شد : همانند تحقیق کوپر اسمیت (1967) افراد با عزت نفس بالا بیشتر از افراد با عزت نفس پائین احساس اطمینان، خلاقیت، با استعداد بودن و ابراز وجود می کنند .وی بین این سه متغیر رابطه ای معنادار مشاهده نمود .
تحقیق دیگری توسط هادی پور شافعی در سال 1370 در دانشگاه تربیت
معلم انجام شد و نشان داد که بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد . تحقیقی در سال 1370 توسط خانم معصومه دانشی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج با عنوان عزت نفس بین نوجوانان دختر و پسر صورت
گرفت که نشان داد تفاوت معناداری بین عزت نفس دختران وپسران نوجوان وجود دارد .
تحقیقی که توسط صالحی در سال 1373به منظور بررسی اثر تعدد نقش و احساس رضایت از آن بر میزان عزت نفس و فشار روانی بر دبیران مشهد انجام شد نشان داد که :بین میزان نقش پذیری زنان و میزان استرس آنها رابطه ای معنادار وجود ندارد . بین رضامندی و استرس رابطه ای وجود ندارد و بین نقش پذیری زنان و عزت نفس رابطه وجود دارد .
مقدمه:
در این فصل سعی شده است روش تحقیق ، جامعه مورد تحقیق، نمونه و روش نمونه برداری، روش جمع آوری اطلاعات، مشخصات پرسشنامه و روش تجزیه و تحلیل مورد بحث قرار گیرد .
جامعه مورد تحقیق:
در این تحقیق جامعه پژوهش زنان و دختران معرفی می شوند .
نمونه و روش نمونه گیری:
با استفاده از روش نمونه گیری ساده 60 نفر از دختران و زنان انتخاب گردیدند که انتخاب هر کدام از اعضاء مستقل بوده و هر کدام شانس انتخاب مساوی داشتند . در بین 60 نفر به تعداد مساوی 30 نفر مجرد و 30 نفر متاهل انتخاب شدند . حتی المقدور تلاش شد تا نمونه معرف جامعه باشد.
روش جمع آوری اطلاعات:
با استفاده از پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت اطلاعات جمع آوری شدند .
مشخصات پرسشنامه:
کوپر اسمیت(1967) مقیاس عزت نفس خود را بر اساس تجدید نظری که بر روی مقیاس راجرز و دیموند(1954) انجام داد تهیه و تدوین کرد . این مقیاس دارای 58 ماده است که 8 ماده آن یعنی شماره 6و13و20و34و41و55و48 دروغ سنج است . در مجموع 50 ماده آن بر 4 خرده مقیاس عزت نفس کلی ،عزت نفس اجتماعی، عزت نفس خانوادگی (والدین) ، عزت نفس تحصیلی (آموزشگاه) تقسیم شده است . حداقل نمره ای که یک فرد ممکن است بگیرد صفر و حداکثر 50 خواهد بود . چنانچه پاسخ دهنده از 8 ماده دروغ سنج بیش از 4 نمره بیاورد بدان معنی است که اعتبار آزمون پایین است و آزمودنی سعی کرده است خود را بهتر از آن چیزی که هست جلوه دهد .
در تحقیقی که بر روی 230 نفر در سال (1370) بر روی دانش آموزان سال سوم دبیرستانهای تهران صورت گرفت میانگین بدست آمده 4/25 است . لذا افرادی که در این آزمون بیشتر از میانگین نمره بگیرند دارای عزت نفس بالا و افرادی که کمتر از آن نمره بگیرند دارای عزت نفس پایین خواهند بود .
اعتبار و پایایی آزمون:
اعتبار این آزمون بدین معنی که سوالات موجود در آن عزت نفس را می سنجد مورد تایید اساتید رشته های روان سنجی و آمار و روش تحقیق آقایان دکتر بهرامی ، دکتر دلاور قرار گرفته است . پرسشنامه ای که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است پرسشنامه ای است که در درجه بالایی از اعتبار و روایی برخوردار است. این پرسشنامه دارای امتیاز بین فرهنگی بودن است زیرا هم بر روی دانشجویان عرب در دانشگاه عربستان سعودی نرم شده است . همچنین توسط آقای حمید رضا اکبری آرزومان(1372) همبستگی بدست آمده نمرات مقیاس کوپر اسمیت با سیاهه عزت نفس الیس پوپ محاسبه شده بود که ضریب همبستگی بدست آمده 65% بود. بنابراین می توان گفت که این قسمت از اعتبار بالایی و قابل اعتمادی برخوردار است .(اکبری، آرزومان،1372) در زمینه پایایی این آزمون باید خاطر نشان کرد که در ایران جهت تعیین ضریب پایایی ، تحقیقی بر روی دانش آموزان و دانشجویان انجام شده ، در این تحقیق 200 نفر از دانش اموزان سال سوم و چهارم دبیرستانهای تهران و 100 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران شرکت داشتند . ضریب پایایی حاصله برای گروه دانش آموزان 8% بود با توجه ضریب فوق می توان ادعا نمود که مقیاس مزبور از ثبات ، دقت و تکرارپذیری و پیش بینی بالایی برخوردار است و می توان با اطمینان از آن استفاده نمود .(ابراهیمی قوام،1370)
روش تجزیه و تحلیل :
اصولاً طرح این تحقیق بصورت مقایسه ای است ، بدین ترتیب که نمونه را به دو دسته زنان متذهل و دختران مجرد تقسیم کردیم سپس با استفاده از تست عزت نفس کوپر اسمیت نمرات خام هر آزمودنی را محاسبه نموده و در نهایت برای هر گروه جداول توزیع فراوانی ، نمودارهای چند ضلعی، شاخصهای گرایش مرکزی از قبیل نما، میانه ، میانگین و شاخصهای پراکنش از قبیل دامنه، تغییرات ،واریانس و انحراف استاندارد را محاسبه نموده و از طریق آزمون گروههای مستقل تفاوت بین نمرات عزت نفس دو گروه را سنجیده و به ارتباط بین ازدواج و عزت نفس در بین زنان متاهل و مجرد پی خواهیم برد .
جدول توزیع فراوانی شماره (1)
f |x|
CF
Fxc
Xc
F
T
x
I
121
22
11
2
42
21
2
//
22-20
1
64
24
8
5
72
24
3
///
25-23
2
25
35
5
12
189
27
7
///////
28-26
3
4
6
2
15
90
30
3
///
31-29
4
1
3
1
18
99
33
3
///
34-32
5
16
20
4
23
180
36
5
/////
37-35
6
49
21
7
26
117
39
3
///
40-38
7
100
30
10
29
126
42
3
///
43-41
8
169
13
13
30
45
45
1
/
46-44
9
30
نمودار چندضلعی
محاسبه شاخص های گرایش مرکزی گروه اول
نما
میانه
میانگین
دامنه تغییرات
انحراف متوسط
واریانس
انحراف متوسط
نمودار چندضلعی
جدول توزیع فراوانی شماره (2)
f |x|
CF
Fxc
Xc
F
T
X
I
21/193
9/13
9/13
1
17
17
1
/
18-16
1
81/118
8/21
9/10
3
40
20
2
//
21-19
2
41/62
7/22
9/7
6
69
23
3
///
24-22
3
01/24
8/9
9/4
8
52
26
2
//
27-25
4
61/3
2/15
9/1
16
232
29
8
/// ////
30-28
5
21/1
1/1
1/1
17
32
32
1
/
33-31
6
81/16
6/24
1/4
23
210
35
6
/ ////
36-34
7
41/50
5/35
1/7
28
190
38
5
////
39-37
8
01/102
2/20
1/10
30
82
41
2
//
42-40
9
49/572
8/165
927
30
"محاسبه شاخص های گرایش مرکزی گروه دوم"
نما
میانه
میانگین
دامنه تغییرات
انحراف متوسط
واریانس
انحراف استاندارد
محاسبات استنباطی:
در این مبحث به محاسبات آمار استنباطی می پردازیم. از آنجائیکه با دو گروه مواجه هستیم و خواهان مقایسه این دو گروه می باشیم و مقیاس پژوهش نیز فاصله ای است بنابراین باید از آزمونهای پارا متریک استفاده به عمل آوریم . از این آزمونt گروههایی مستقل را در جهت مقایسه بکار می گیریم فرمول بشرح زیر است :
درجه آزادی
پس از جایگزینی ارقام در فرمول بالا با توجه به درجه آزادی محاسبه و آزمون فرضیه را صورت می دهیم :
نتیجه گیری:
از آنجا که t بدست آمده در مقایسه باt جدول کوچکتر است پس فرض صفر تایید می شود و با اطمینان 99% و 95% فرض صفر تایید می شود بنابراین نتیجه
می گیریم که بین میانگین های مورد مقایسه تفاوت معناداری وجود ندارد .
مقدمه:
این فصل با استناد به یافته های تحقیق یک جمع بندی کلی از نتایج حاصله ذکر، پیشنهادات و محدودیتهای تحقیق را ارائه می دهد ، امید آنکه مورد توجه قرار گیرد .
خلاصه:
در این پژوهش ارتباط بین عزت نفس و ازدواج در بین دختران و زنان مورد بررسی قرار گرفت بدین ترتیب میزان عزت نفس هر دو گروه که هر کدام 30 نفر بودند از طریق آزمون کوپر اسنیت سنجیده شد . پس ازآن جدول توزیع فراوانی ، شاخصهای گرایش مرکزی و پراکنش و نمودارهای چند ضلعی برای هر دو گروه ترسیم شد و در نهایت از طریق آزمونt گروههای مستقل تفاوت مابین نمرات دو گروه را ارزیابی نمودیم .
از آنجائیکه میزان t بدست آمده در مقایسه با میزان t جدول کوچکتر است فرض صفر تایید می شود، یعنی تفاوتی بین عزت نفس زنان متاهل و مجرد وجود ندارد .
نتیجه:
چون t بدست آمده ازt جدول کوچکتر است فرض صفر تایید می شود یعنی رابطه ای بین عزت نفس و ازدواج در زنان وجود ندارد .
محدودیتهای پژوهش:
ـ عدم ارائه پاسخهای صریح به کلیه پرسشها، زیرا برای افراد مشکل است خود را در چهار چوب پاسخهای دو گزینه ای قرار داده و گزینه های عنوان شده را بپذیرند یا رد کنند .
ـ برای استفاده از منابع مختلف جهت مطالعه بیشتر در زمینه موضوع به کتابخانه های برخی از دانشگاهها مراجعه کرده اما اغلب آنها امکانات خود را در اختیار محقق قرار نداده و فقط به اعضای تحت پوشش خود سرویس ارائه می دادند .
ـ محدودیت در زمینه جامعه پژوهشی زیرا از طریق 60 نفر به سختی قادر خواهیم بود نتیجه را تعمیم دهیم .
پیشنهادات:
ـ پیشنهاد می شود مشابه این تحقیق با تعدادبیشتری از افراد مورد بررسی قرار گیرد .
ـ تحقیق دیگری در همین زمینه در مورد مردان هم انجام شود .
منابع:
1ـ بختیاری ، فرضعلی، بررسی عزت نفس و رابطه آن با هیجان پذیری در بین دانش آموزان مقطع راهنمایی شهرستان خدابنده، پایان نامه دانشکده مدیریت و برنامه ریزی،1375
2ـ بیابانگرد، اسماعیل با مقدمه ای از دکتر غلامعلی افروز، روشهای افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان ،تهران انجمن اولیای مربیان جمهوری اسلامی ایران 1371 چاپ اول
3ـ بیابانگرد ،اسماعیل،روان شناسی نوجوانان،تهران دفتر نشر فرهنگ اسلامی ،1376
4ـ پور شافعی ، هادی، رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال سوم دوره متوسطه شهرستان قاین، پایان نامه تهران دانشگاه تربیت معلم،1370
5ـ ستوده ،هدایت ال..،روان شناسی اجتماعی ، تهران انتشارات آوای نو،1376
6ـ سادات .محمدعلی،اخلاق اسلامی،انتشارات مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی1369
7ـ سیاسی ،علی اکبر، نظریه های مربوط به شخصیت، نشر دانشگاهی1366
8ـشاملو، سعید،بهداشت روانی
9ـ عمید،حسن، فرهنگ فارسی عمید،تهران انتشارات امیر کبیر1363
10ـ کریمی ،یوسف،روان شناسی اجتماعی، دانشگاه پیام نور1364
11ـ لی ،مای، شخصیت انتشارات دانشگاه تهران
12ـ میرزا بیگی، علی، نقش نیازهای روانی ، بهداشت روانی، آموزش و پرورش تهران انتشارات اطلاعات1371
13ـ نفیسی،غلامرضا و زند، پارسا سنجش و ارزشیابی، تهران دانشگاه آزاد اسلامی 1376
فهرست مطالب
چکیده 1
مقدمه 1
موضوع تحقیق: 2
فایده، اهمیت، هدف تحقیق: 2
فرضیه های تحقیق : 2
نقش خانواده در شکل گیری عزت نفس: 5
عوامل موثر در رشد عزت نفس : 6
زمینه های عزت نفس : 7
عزت نفس اجتماعی : 7
عزت نفس و عملکرد سودمند : 8
علت اصلی کدام است ؟ 8
عزت نفس در متون اسلامی 10
عزت نفس از دیدگاه روان شناسان: 11
2ـ تحقیقات انجام شده در ایران: 13
مقدمه: 14
جامعه مورد تحقیق: 14
نمونه و روش نمونه گیری: 14
روش جمع آوری اطلاعات: 14
اعتبار و پایایی آزمون: 15
روش تجزیه و تحلیل : 15
نمودار چندضلعی 16
محاسبه شاخص های گرایش مرکزی گروه اول 17
نمودار چندضلعی 18
"محاسبه شاخص های گرایش مرکزی گروه دوم" 19
نتیجه گیری: 20
مقدمه: 21
خلاصه: 21
نتیجه: 21
محدودیتهای پژوهش: 21
پیشنهادات: 22
منابع: 22
1 -self
2 -self steam
3 -self control
1-william james
5 -Rogers
6 -Buss
1-Koper Smith
1- Hastros
2-Gelfand
3-feather
4 -Stains
7 -Kiesler
8 -Bara
—————
————————————————————
—————
————————————————————
24