"کتاب مبانی و مفاهیم در معماری معاصر غرب"
نوشته: وحید قبادیان
فصل اول: مقدمه
خرد گرایی، توسعه علوم، توسعه فلسفه و گسترش تکنولوژی (کاربرد فلز و شیشه) منجر به تکوین مدرنیسم گشت.
نخستین نمایشگاه بین المللی گل و گیاه با نام قصر بلورین (Crystal Palace) در سال 1851 توسط جوزف پاکستون و به کمک مصالح پیش ساخته در هاید پارک لندن احداث گردید. این بنا را اولین اثر معماری با مصالح کاملاً مدرن (آهن و شیشه) می دانند. این قصر که در مکان دیگری مجدداً احداث گردیده بود در سال 1936 در اثر آتش سوزی از بین رفت. استفاده از مصالح مدرن (فلز و شیشه) منجر به تکوین مکتب شیکاگو شد. چندین سال بعد در سال 1889 در نمایشگاه بین المللی به مناسبت یکصدمین سال انقلاب فرانسه در شهر پاریس، برج ایفل توسط گوستاو ایفل به ارتفاع 330 متر و با مصالح پیش ساخته احداث گردید. این بنا نمادی از صنعت و تکنولوژی جدید بود. در این نمایشگاه اثر چشمگیر دیگری به نام تالار بزرگ ماشین نیز احداث گردید. در دهه 1910- 1890 شاهد شکل گیری نهضت هنر نو در معماری هستیم. در این نهضت اصول معماری مدرن شکل گرفت. از جمله این اصول عدم سنت گرایی، انتقاد از مکتب های تقلیدی، توجه به فرم های جدید و رویکرد به روح زمان بود.
در سال 1914 جنگ جهانی اول اتفاق افتاد. این جنگ ویرانگر نیاز به ساختن بناهای زیاد را به همراه داشت. در شرایط زمانی آن دوره، کارایی اصول معماری مدرن (عملکرد گرایی و بی توجهی به تزئین و احساس در اثر معماری) به فراگیر شدن این سبک کمک نمود. اصول 5 گانه معماری مدرن از نظر لوکوربوزیه به این شرح است:
1. مرتفع تر ساختن بنا نسبت به زمین به کمک ستون (پیلوتی) 2. پلان آزاد (بنای دارای اسکلت) 3. نمای آزاد (پنجره های افقی و کشیده) 4. بام مسطح و باغ روی بام 5. استفاده از سقف کنسول
این اصول را لوکوربوزیه به بهترین نحو در ویلا ساووا بکار بسته است. انتقادات به مکتب مدرن به دلایل سادگی و یکنواختی، بی توجهی به فرهنگ و تاریخ و… گسترش یافت تا اینکه در دهه 1960 سبک پست مدرن مطرح شد. 20 سال بعد در سال 1980 با سبک دیکانستراکشن روبرو می شویم. گسترش تکنولوژی به شکل گیری سبک هایتک می انجامد و توجه به ملاحظات زیست محیطی منجر به تبدیل سبک هایتک به سبک اکوتک می گردد.
کم کم آن معماری بسته، سنگین و ساکن که عمدتاً از مصالح آجر، سنگ و خشت بود جای خود را به معماری شفاف، باز و آشکار می دهد. این گرایش ناشی از تعمق، اکتشاف و میل انسان به پیشرفت و آگاهی بود.
در ایران از 150 سال پیش (دوره ی ناصرالدین شاه) آشنایی شکلی (و نه مفهومی) با معماری غرب از طریق تصاویر فرنگ صورت پذیرفت. به این ترتیب سبک نئوکلاسیک غرب وارد ایران شد. عصر قاجاریه در ایران همزمان با دوره نئوکلاسیک (روکوکو) در غرب (1900- 1750 م.) است.
زمینه های فکری و اجتماعی مدرنیته عبارتند از: انسان گرایی، عقل گرایی و علم مداری، دین پیرایی، روشنگری، انقلاب صنعتی. عده ای آغاز عصر مدرن را به انسان گرایی (اومانیسم) و خردگرایی در دوره رنسانس (قرن 15 میلادی) که از فلورانس ایتالیا آغاز گشت، نسبت می دهند. در حقیقت رنسانس دوران گذار از جهان سنت به دنیای مدرن (از توجه به آسمان به توجه به زمین) است. در این عصر معماری غیرمذهبی اهمیت می یابد و اثر هنری به نام هنرمند شناخته می شود. بدین ترتیب هنرمندان در هنر غیر مذهبی مطرح می شوند. جنبش رنسانس (عصر روشنگری) به دنبال تجدید حیات اصول و نمادهای روم باستان و یونان کلاسیک بعد از دوران تاریک قرون وسطی و تجدید منطق گرایی، خرد ورزی و دستیابی به علم و زیبایی آن زمان است.
تاریخ آغاز رنسانس:
1420 میلادی: ساخت گنبد کلیسای جامع فلورانس توسط فلیپو برونلسکی.
1453 میلادی: سقوط قسطنطنیه مرکز حکومت روم شرقی یا بیزانس توسط سلطان محمد پادشاه عثمانی.
1453 میلادی: پایان جنگ های 100 ساله بین فرانسه و انگلستان (1453- 1337 م.)
منبع الهام معماران دوره رنسانس کتاب ویتروویوس (قرن یک قبل میلاد) به نام "در باب معماری" بود که در ده جلد در سال 1520 به ایتالیایی ترجمه می شود. در این عصر پرسپکتیو توسط مازاچیو کشف می شود. در هنر و معماری رنسانس احجام اولیه (مکعب، هرم، کره و استوانه) و نیز اصولی چون تقارن، همگونی و تناسبات ریاضی اهمیت می یابند. در این عصر پیشرفت تسلیحات و ابزار جنگی باعث از بین رفتن برج ها، دروازه ها و خندق ها در پیرامون شهرها می شود.
در اواخر قرن 18 میلادی تولیدات جدید صنعتی ابتدا در احداث پل ها، کارخانجات، تاسیسات بندرگاهی، سیلوهای گندم، بناهای عمومی و سپس در ساختمان های مسکونی مورد استقاده قرار گرفت. مصالح مدرن ابتدا در پل های سورن، ساندرلند و کلیفتون مورد استفاده قرار گرفتند. در کارخانه های ریسندگی در شرازبری و سالفورد انگلستان شاهد استفاده از دیوارهای خارجی باربر و اسکلت فلزی در سازه داخلی بنا هستیم.
با اختراع اتومبیل مقیاس انسانی شهر به مقیاس اتومبیل تبدیل می شود.
معماری مدرن:
الف) معماری مدرن اولیه: (1914- 1880 میلادی)
مکاتب و سبکهای شیکاگو، هنر نو و فوتوریسم.
مکتب شیکاگو
بزرگان این مکتب عبارتند از جنی، سولیوان، ریچاردسون و لوید رایت.
شهر شیکاگو در آتش سوزی سال 1871 عمدتاً از بین رفت و زمینه ای مناسب برای تحولات جدید معماری و شکل گیری مکتب شیکاگو مهیا گردید. اولین ساختمان های مدرن بلندمرتبه با اسکلت فولادی، دیوارهای غیر باربر و پنجره های وسیع در این شهر احداث می شوند. از اولین نمونه این ساختمانها می توان به ساختمان بیمه (در سال 1883) و ساختمان فراستور در ده طبقه توسط جنی اشاره کرد. در سال 1892 اولین ساختمان با اسکلت تمام بتنی توسط هنبیک در فرانسه احداث گردید. مکتب معماری مدرن با مبانی نظری مدون و تجلی کالبدی اندیشههای آن در اواخر قرن 19 میلادی (دهه 1880) شکل گرفت. خاستگاه آن در آمریکا شهر شیکاگو و در اروپا شهرهای پاریس، برلین و وین می باشد.
لوئی سولیوان معروف ترین معمار سبک شیکاگو است که شعار محوری معماری مدرن "فرم تابع عملکرد" را مطرح کرد. ریچاردسون اولین معمار معروف آمریکایی با شهرت جهانی است. لوید رایت هم در خانه چارنلی و ساختمان لارکین به این سبک متکی بود. مکتب شیکاگو روی معماران اروپایی همچون آدولف لوس، لوکوربوزیه و جنبش فوتوریست های ایتالیا تاثیر گذاشت. شکل گیری برج سازی به شیوه مدرن (چه از نظر ساختار چه از نظر نما) در این مکتب آغاز شد. این سبک، اولین سبک معماری آمریکایی معروف در گستره جهانی است.
اصول نظری معماران مکتب شیکاگو (منشور اولیه معماری مدرن):
1- استفاده از اسکلت فلزی برای ساختار کل بنا
2- نمایش ساختار بنا در نمای ساختمان
3- استفاده بسیار اندک از تزئینات
4- استفاده از پنجره های عریض در حد فاصل ستون ها
5- عدم تقلید از سبک های گذشته
نمایشگاه بین المللی کلمبیا در سال 1893 در شهر شیکاگو به مناسب چهارصدمین سال کشف قاره آمریکا آغازی بود بر پایان معماری مکتب شیکاگو. در این نمایشگاه که برنهایم رئیس اجرایی آن بود، ساختمان ها عمدتاً به سبک نئوکلاسیک ساخته شدند. سولیوان در این نمایشگاه ساختمان ترابری را با یک قوس بزرگ رومی طراحی کرد.
نهضت هنر نو در معماری (1910- 1890)
بزرگان این نهضت عبارتند از ویکتور اورتا، هکتور گیومارد، چارلز مکنتاش، اتو واگنر، آنتونی گادی
هنر نو (Art Nouveau) نام مغازه ای بود که طراحی داخلی آن توسط معمار بلژیکی وان دو ولده انجام شده بود. استفاده از مصالح مدرن (آهن، چدن، فولاد و بتن) و استفاده از تزئینات فرم های طبیعی، گیاهی و رمانتیک در ظاهر کلی و جزئیات ساختمان به صورتیکه عناصر در حال وزیدن و حرکت به نظر برسند، از ویژگی های این سبک است.
سبک هنر نو الهام گرفته از سبک هنرها و صنایع دستی در انگلستان است که شعار ابداع به جای تقلید از گذشته را سر می دادند. سبک هنر نو به جای الهام از گذشته، توجه خود را معطوف به آینده و تکنولوژی، احجام و فرم های جدید دارد. این سبک در کشورهای مختلف به نامهای مختلفی چون سبک مدرن، سبک گیومارد، سبک جوان، سبک آزاد، مدرنیسم و سبک جدایی نامیده شد.
اصول فکری نهضت هنر نو عباتند از:
1. انتقاد شدید از اشیاء و مکتب های تقلیدی 2. جدایی از گذشته 3. ابداع فرم های جدید 4. هنر مناسب زمان 5. استفاده از تولیدات مدرن 6. استفاده از تزئینات و فرم های طبیعی و رمانتیک.
آنتونی گادی خلاق ترین معمار سبک هنر نو است. وی معتقد است که در طبیعت هیچ خط مستقیمی وجود ندارد. از شاهکارهای او می توان به پارک گوئل و کلیسای ساگرا فامیلیا (خانواده مقدس) در بارسلون اسپانیا اشاره کرد. طرح اولیه این کلیسا توسط ویلار و ملهم از سبک گوتیک می باشد. گادی در آثارش از گذشته الهام می گرفت ولی از تاریخ تقلید نمی کرد. لذا او را پدر معماری پست مدرن می نامند. او از سبک های گوتیک، مراکشی و موریش (معماری اسپانیا – اندلس- در دوره ی اسلامی بین قرون 15-8 م.) نیز الهام گرفته است.
سردرهای ورودی مترو پاریس را گیومارد در سال 1900 طراحی کرده است. آثار وارطان در دوره پهلوی اول و دوم در تهران به سبک هنر نو ساخته شد.
نمایشگاه هنر تزئینات و صنعت در پاریس در سال 1925 به پیدایش سبک هنر تزئینات (Art Deco) انجامید که در دهه های 1920 و 1930 رونق گرفت. سبک هنر تزئینات تداوم سبک هنر نو محسوب می شود. در این سبک تزئینات فقط گیاهی و طبیعی نبوده، بلکه از انواع و اقسام تزئینات (مثلاً استفاده از صفحه های براق فلزی) در آن استفاده می شد. هنر تزئینات سعی در تلفیق هنر با تولیدات صنعتی داشت. شاخص ترین ساختمان این سبک، ساختمان کرایسلر در نیویورک اثر ون آلن است.
بنیانگذاران مهم معماری مدرن در غرب:
1. پیتر بهرنز (آلمان): وی نخستین معمار نامدار در اروپا بود که طراحی کارخانه و تولیدات صنعتی را به صورت گسترده انجام داده است. گروپیوس، لوکوربوزیه، میس ونده روهه برای مدتی در دفتر وی کار می کردند. وی خانه خود را به سبک هنر نو طراحی کرد.
2) آگوست پره (فرانسه): وی در تبدیل بتن مسلح به عنوان یک نوع مصالح معماری مدرن نقش داشت و از بتن مسلح در ساخت تئاتر شانز ه لیزه پاریس و کلیسای نوتردام بهره گرفت. وی تئاتر شانزه لیزه را به شیوه بروتالیسم (استفاده از بتن و مصالح به صورت عریان) و به سبک هنر نو طراحی کرد و بتن مسلح را در فضاهای داخلی ساختمان و نمای خارجی به نمایش گذاشت.
3) آدولف لوس (اتریش): وی از مخالفان اصلی اصول زیباشناسی سبک هنر نو بود که مقاله "تزئینات و جنایت" را نوشت. وی معتقد بود در جهان عملکردی مدرن، تزئینات موضوعی ارتجاعی، بیهوده و متعلق به گذشته است.
جنبش فوتوریسم (1914- 1909 م.)
بزرگان این جنبش عبارتند از مارینتی، سنت الیا، چیاتونه و نیزولی.
سبک باروک در قرن 17 و سبک فوتوریسم در قرن 20 به عنوان سبکهای معماری ایتالیایی شناخته می شوند. این سبک در حقیقت انقلابی ترین نگرش نسبت به جهان مدرن و مقتضیات و خصوصیات آن است. باید توجه داشت که هیچ ساختمان مهمی به این سبک ساخته نشد.
مارینتی بنیانگذار سبک فوتوریسم بود که در سال 1909 به انتشار منشور فوتوریسم در روزنامه فیگارو پاریس پرداخت. سنت الیا در سال 1914 منشور معماری فوتوریسم را مطرح می کند و در آن به ترسیم شهر فوتوریستی می پردازد. وی از حذف راه پله ها و استفاده از آسانسورها همچون اژدهایی از آهن و شیشه بر پیکر ساختمان، استفاده از مصالح بتن، شیشه و آهن در ساخت خانه ها، حذف تزئینات، الهام از جهان مکانیکی به جای الهام از طبیعت، توجه به زیبایی جدیدی به نام سرعت و سیطره اتومبیل و تکنولوژی بر شهرها سخن به میان می آورد.
ویژگی های جنبش فوتوریسم در معماری:
توجه به علم و تکنولوژی جهان آینده، توجه به حمل و نقل سریع السیر، گسست از گذشته، حذف تزئینات، بلند مرتبه سازی، نمایان کردن اجزاء عملکردی و تکنولوژیک ساختمان. این ویژگی ها بعدها بر کار معمارانی چون لوکوربوزیه و گروپیوس و بر سبکهای کانستراکتیویسم و هایتک تاثیر گذاشت.
ب) معماری مدرن متعالی: (دهه های 1920 و 1930 میلادی)
مدرسه باهاوس، کانستراکتیویسم، لوکوربوزیه، معماری ارگانیک.
سبک های تاریخ گرا (سبکهای نئوکلاسیک، رمانتیک و التقاطی) در دوره معماری مدرن اولیه همچنان به حیات خود ادامه می دادند لیکن با پایان جنگ جهانی اولو نیاز به ترمیم خرابی های گسترده جنگ و تولید انبوه ساختمان، گرایش به سمت معماری مدرن افزایش یافت. در نتیجه در این دوره شاهد گرایش بیشتر به استفاده از تکنولوژی روز، مصالح مدرن، پیش ساختگی، عملکردگرایی و دوری از سبک های پر زرق و برق تاریخی هستیم. در این زمان معماری مدرن به عنوان سبک آوانگارد (پیشرو) در غرب مطرح شد.
مدرسه باهاوس
بزرگان این دوره عبارتند از گروپیوس، لوکوربوزیه و میس ونده روهه
مدرسه هنرها و صنایع دستی که بعدها به مدرسه باهاوس تغییر نام یافت در سال 1906 توسط وان دوولده در ویمار آلمان جهت ایجاد همکاری بین هنرمندان و معماران تاسیس شد. در سال 1919 گریپیوس ریاست مدرسه را به عهده گرفته و نام آنرا به باهاوس تغییر می دهد. در این دوره گرایش مدرسه بیشتر به سمت طراحی صنعتی و فرم های مکعب شکل ساده هدایت شد. گریپیوس به وجود هنر و زیبایی در تکنولوژی و تولیدات صنعتی اعتقاد داشت و عبارت فرم تابع عملکرد را بر سردر مدرسه باهاوس نصب کرد. در این دوره عملکردگرایی صرف به پرهیز از هر گونه تزئین انجامید. پس از گریپیوس، هانز مایر، میس ونده روهه ریاست مدرسه را بر عهده گرفتند که به دلیل علاقه نازی ها به سبک معماری کلاسیک، مدرسه تعطیل می شود. مدرسه باهاوس اولین مدرسه معماری مدرن بود.
گروپیوس به همراه مایر ساختمان کارخانه فاگوس را طراحی می کنند. این بنا اولین ساختمان به سبک بین الملل می باشد که به صورت ساختمان مکعب شکل با دیوارهای شیشه ای و بدون تزئینات است.
میس ونده روهه استاد ممتاز به کارگیری مصالح مدرن (شیشه و فولاد) است. وی طراحی اولین آسمانخراشها با پوشش شیشه ای (مثل ساختمان سیگرام در نیویورک) را که الگوی ساخت ساختمانهای اداری، دولتی و تجاری شد، بر عهده داشت. وی به سبک مدرن کار می کرد و به طراحی فضا و پلان آزاد می پرداخت. به عقیده او پیشرفت صنعت به رفع مسایل اجتماعی، اقتصادی، هنری و … می انجامد. وی مخالف هر گونه تزئینات بود و شعار "کمتر بیشتر است" را مطرح کرد که اساس سبک مینیمالیسم شد و فیلیپ جانسون این ایده را در طرح خانه شیشه ای اجرا کرد. چارلز مور در مخالفت با این ایده شعار "بیشتر بیشتر است" یا من بیشتر هستم، را مطرح می کند.
نمایشگاه سبک بین المللی در سال 1932 به همت فیلیپ جانسون (از شاگردان میس ونده روهه) و هنری راسل هیچکاک برگزار شد که در آن طرحهای معماران مدرن خصوصاً میس ونده روهه به نمایش گذاشته شد. در سبک بین الملل بر این عقیده اند که ساختمان هم باید همانند تولیدات صنعتی فاقد هر گونه خصوصیات منطقه ای، شهری، محله ای و آب و هوایی باشد.در این نمایشگاه ساختمانها به صورت مکعبهای شیشه ای توسط میس ونده روهه، فلیپ جانسون، آی ام پی و شرکت SOM به نمایش درآمد.
کانستراکتیویسم (ساختارگرایی) (1935- 1920 م.)
بزرگان این دوره عبارتند از تاتلین، ملنیکوف، وسنین و ال لیسیتزکی
این سبک در فاصله ی دو جنگ جهانی شکل گرفت. طی چند سده گذشته تنها سبکی که در شوروی متولد شده (مدرنیسم شوروی) و بر غرب تاثیر گذاشته سبک کانستراکتیویسم است. انقلاب شوروی به رهبری لنین در سال 1917 زمینه ساز شکل گیری این سبک شد. کانستراکتیویسم دارای نقاط مشترک متعدد با هنر سوسیالیسم (اعتقاد به گسست از گذشته و نگاه به آینده) است. حمایت دولت سوسیالیستی از طرحهای بزرگ به معماری به این سبک کمک نمود. در این سبک توجه ویژه به سوی صنعت، تکنولوژی و عملکرد است.
ملنیکوف اولین معمار روس با شهرت بین المللی است. وی به طراحی باشگاههای کارگران می پرداخت.
ال لیسیتزکی بنیان گذار کانستراکتیویسم و معرف این سبک به غرب است.
وسنین نظریه پرداز و معمار مهم این سبک بود که طراحی ساختمان روزنامه پراودا به سبک کانستراکتیویسم را به عهده داشت.
نماد سبک کانستراکتیویسم: ماکت یادبود سومین کنگره بین الملل کومونیست در مسکو که طراحی آن به صورت بنای مارپیچ حلزونی شکل توسط تاتلین و در سال 1920 صورت پذیرفت. اگر برج ایفل را طلیعه عصر تکنولوژی مدرن بدانیم، بنای یادبود سومین کنگره طلیعه عصر سوسیالیسم است. این طرح نمادی است از روند تکامل تاریخی که در آن تاریخ خود را تکرار می کند، لیکن هر تکرار در مرحله ای بالاتر و فراتر از مرحله قبل صورت می پذیرد و در نهایت تکامل تاریخ به سوسیالیسم و کمونیسم ختم می شود.
شعار کانستراکتیویست ها: "مرگ بر هنر، زنده باد تکنولوژی… زنده باد تکنسین های کانستراکتیویست."
اصول معماری کانستراکتیویسم:
1. نمایش تکنولوژی 2. نمایان کردن عملکرد، سازه، تاسیسات و سیرکولاسیون (که بر آثار زاها حدید و نیز بر سبک هایتک تاثیر گذاشت) 3. پرهیز از تزئینات
لوکوربوزیه (شارل ادوراد ژانره)
لوکوبوزیه دو کتاب معروف در زمینه معماری و شهرسازی دارد که به عنوان منشور بینش مدرن شناخته می شوند:
1. در زمینه معماری: "به سوی یک معماری مدرن" که در سال 1923 منتشر شد. وی در این کتاب به پیش ساختگی و استفاده از مصالح بتن و تیر آهن تاکید می کند.
2. در زمینه شهرسازی: "شهر آینده" که در سال 1924 منتشر شد. وی در این کتاب به خیابان های چند طبقه، پیش ساختگی و بلندمرتبه سازی (در راستای تامین نور و هوا) که به طرح آسمانخراش های چندعملکردی یکصد هزار نفری می انجامد، اشاره می کند.
نمونه کامل برج های چند منظوره (چند عملکردی) لوکوربوزیه را در طرح نورمن فاستر برای برج هزاره توکیو به سبک هایتک مشاهده کرد. لوکوربوزیه شعار "خانه، ماشینی برای زندگی" را مطرح می کند. در زمینه شهرسازی دو شهر (پایتخت جدید) شاندیگار در هند و برازیلیا در برزیل بر اساس نظریات لوکوربوزیه ساخته شدند. طراحی شهر برازیلیا توسط لوئیچی کوستا و طراحی بناهای عمومی آن توسط اسکار نیمایر صورت گرفت.
معماری ارگانیک (در قرن 19 و نیمه اول قرن بیستم میلادی)
بزرگان این سبک عبارتند از سالیوان، لوید رایت، هرینگ، آلتو، فرانس و گروه دیستیل.
بینش معماری ارگانیک ریشه در فلسفه رمانتیک دارد و بر پایه الهام از طبیعت، ارتباط عملکرد و سازه، اعتقاد به پویایی فرم های طبیعی، تلفیق ساختمان با محیط طبیعی و اعتقاد به رشد درونزای فرم ارگانیک استوار است.
کلاسیسیسم (خرد باوری): بر پایه خرد، منطق، ریاضی و فیزیک است و در سبک مدرن متجلی می شود. در نتیجه آن اصولی چون نظم، تقارن، تناسب و وضوح مورد تاکید قرار می گیرند و این بینش در برخورد با طبیعت به سلطه بر طبیعت می پردازد.
رمانتیسم (احساس باوری): بر پایه تخیل، احساس، عاطفه و هیجان است و در سبک رمانتیسم متجلی می شود. در نتیجه آن اصولی چون ابهام، توهم، برانگیختن احساسات و توجه به طبیعت مورد تاکید قرار می گیرند و این بینش در برخورد با طبیعت به تحسین طبیعت می پردازد.
سولیوان: سنگ و ملات در ساختمان ارگانیک زنده می شود.
سولیوان: فرم تابع عملکرد است. عملکردی که در پروسه رشد و حرکت طبیعی دیده می شود (معماری ارگانیک).
گروپیوس: فرم تابع عملکرد است. عملکردی که در تکنولوژی و عملکرد ماشین دیده می شود (معماری مدرن).
لوید رایت: "هیچ خانه ای نباید روی تپه باشد، بلکه باید جزئی از آن و برآمده از طبیعت باشد، متعلق به آن باشد تا تپه و خانه بتوانند با هم زندگی کنند." این مطالب را به بهترین وجه می توان در خانه آبشار مشاهده کرد. در این اثر مرز بین معماری و طبیعت برداشته شده است. همچنین خانه های اولیه رایت به خانه های دشت های مسطح معروف بوده که دلیل آن هماهنگی با دشتهای مسطح حومه شیکاگو است و نمونه آن را می توان در خانه ی روبی مشاهده کرد.
ویژگی های معماری ارگانیک از نظر لوید رایت:
حضور طبیعت در داخل و خارج بنا، تلفیق شدن کل مجموعه (جزء با کل و کل با جزء)، تلفیق فرم و عملکرد (فرم و عملکرد یکی هستند)، اعتقاد به فرم های لطیف، دلپذیر و انسانی روی مصالح سخت، تبعیت و نه تقلید از سنت، توجه به تزئینات به عنوان بخش جدایی ناپذیر معماری، طرح فضای در حال گسترش، توجه به بعد سوم (ضخامت و عمق)، نمایش ماهیت مصالح در ساختمان، احداث ساختمان های محلی (ارگانیک) و لزوم توجه به زمان، مکان، محیط و هدف طراحی(معماری زمینه گرا).
معماری ارگانیک در ایران: این سبک معماری را می توان در آثار سیحون در مقبره نادرشاه مشهد و آرامگاه بوعلی سینا در همدان، اثر پاسبان حضرت در پارک جمشیدیه و در طرحهای ایروانیان مشاهده کرد.
ج) معماری مدرن متاخر (1945- 1972 میلادی)
سبکها و شیوه های تندیس گرایی، بروتالیسم، مینیمالیسم و سبک بین المللی.
نکته: رایت تنها معماری است که در هر سه دوره معماری مدرن ساختمانهایی با شهرت جهانی ساخته است. آخرین کار معماری او موزه گوگنهایم نیویورک (1959- 1943) است.
تندیس گرایی
نمونه ساختمانهای تندیس گونه را در آثار زیر می توان مشاهده کرد:
لوکوربوزیه: (کلیسای رونشان فرانسه، ساختمان های شاندیگار و مرکز هنری کارپنتر در دانشگاه هاروارد).
اِرو سارینن: (ترمینال هوایی T.W.A در نیویورک و ترمینال هوایی دالاس).
یورن اتسُن: (ساختمان اپرای سیدنی). این اثر به صدف های دریایی و بادبان های کشتی تشبیه شده است و نکته مهم آن این که شعاع قوس قطاع ها با هم برابر است.
کنزو تانگه: (استادیوم ورزشی توکیو 1960). وی اولین معمار ژاپنی با شهرت جهانی است.
ویژگی مشترک همه آثار ذکر شده استفاده از مصالح بتن است. در حقیقت در ساخت آثار تندیس گونه، بتن به مانند خمیر مجسمه سازی قابلیت ایجاد احجام متنوع را فراهم می کند.
بروتالیسم
بزرگان این سبک عبارتند از استرلینگ، رودولف، پره، اسمیتسونو لوکوربوزیه.
بروتالیسم به معنی نمایش بتن و سطح خشن آن در نماهای داخلی و خارجی و نیز نمایش اغراق آمیز سازه و تیرها همچون قلعه ای مدرن است. نمونه این شیوه را در تئاتر شانزه لیزه اثر آگوست پره می توان مشاهده نمود.
مینیمالیسم
بزرگان این سبک عبارتند از آندو و سیزا
سبک بین الملل
بزرگان این سبک عبارتند از میس ونده روهه، فلیپ جانسون، گروپیوس، شرکت SOM.
شهرک اکباتان: مثال خوبی از شهرسازی مدرن بر اساس عقاید لوکوربوزیه است. ساختمان های مکعب شکل بلندمرتبه این شهرک با مصالح بتن مسلح و بی توجه به مسائل اقلیمی، زمینه های فرهنگی و بومی در دهه 1350 هجری شمسی طراحی شده است.
سال 1952: طراحی شهر شاندیگار به عنوان پایتخت جدید و مدرن هند در ایالت پنجاب (پس از استقلال هندوستان و جدا شدن از پاکستان در سال 1947 به دستور جواهر لعل نهرو) صورت گرفت.
سال 1957: طراحی شهر برازیلیا به عنوان پایتخت جدید و مدرن برزیل توسط کوستا و به شکل هواپیما طراحی می شود. طراحی شهر برازیلیا بر اساس حرکت اتومبیل و بی توجه به مقیاس انسانی و پیاده صورت گرفته است.
لوئی کان: وی را حلقه ی بین سبک معماری مدرن و پست مدرن می دانند. وی معتقد به تطبیق سنت و تاریخ با نیازهای زمان معاصر بود و به استفاده خلاقانه از عناصر تاریخی می پرداخت. وی ایده جدایی فضاهای سرویس شونده و سرویس دهنده را مطرح می کند که این ایده را در ساختمان مجلس ملی بنگلادش در داکا به نمایش می گذارد. ساختمان موسسه علوم اداری احمد آباد هند نیز از آثار برجسته کان محسوب می شود.
فولر: معمار و مبتکر آمریکایی که در طرح خانه دایمکسون، دینامیک و ماکزیمم کارایی را مورد توجه قرار می دهد.
فیلیپ جانسون: وی در معرفی سبک های جدید نقش جالب توجهی داشت. وی آثاری به سبک پست مدرن (ساختمان AT&T)، مینیمالیسم (خانه شیشه ای)، دیکانستراکشن، فولدینگ و نئو کلاسیک داشته و در مسابقه مرکز ژرژ پمپیدو نیز به عنوان داور مسابقه حضور داشته است.
تنها سبک فراگیر و جهانی در بخش عمده ای از قرن 20 سبک معماری مدرن بود. سرانجام چارلز جنکز در سال 1972 با انهدام مجتمع مسکونی مدرن پروت ایگو در سنت لوئیس آمریکا که مکعب شکل و بدون هرگونه تزئینات احداث شده بود، در کتاب خود با نام "زبان معماری پست مدرن" تاریخ دقیق مرگ معماری مدرن را اعلام می کند. وی در این کتاب به نقد میس ونده روهه به عنوان الگوی معماران مدرن پرداخته و معتقد است که معمار در طراحی ساختمان بایستی همکار و مشاور استفاده کننده باشد. برولین نیز در کتاب "شکست معماری مدرن" به نقد طرح شاندیگار می پردازد.
پست مدرن:
دوره پستمدرن (پسا مدرن، فرا مدرن)، دوره فراصنعتی و دوره تاریخی بعد از مدرن است.
"فلسفه روح زمان و معماری کالبد زمان است". بنابراین با عوض شدن روح زمان، کالبد زمان (معماری) هم تغییر می کند. فلسفه پستمدرن منجر به شکل گیری معماری پستمدرن شد. پست مدرنیته در واقع نقد مدرنیته در فرایند تاریخ مدرنیته است. دیدگاه پستمدرن بازگشت به دوران ماقبل مدرن نیست. به نظر آنها دوران مدرن و ماقبل مدرن، هر دو به نوعی اسیر کلیت گرایی (توتالیته) هستند. در دوران ماقبل مدرن توتالیته مذهبی بود و در دوران مدرن توتالیته عقل گرایی محض بود. اتفاقات جنگ جهانی نتایج همین عقل گرایی بوده است. به نظر پستمدرن ها نتایج عقل گرایی محض و قطعیت علمی در دوران مدرن مسایلی است که امروز در قرن 21 با آنها دست به گریبانیم. مسایلی چون:
کم بها شدن حیثیت انسان، بی هویتی، بحرانهای فرهنگی، خشونت و جنگهای ویرانگر، کم رنگ شدن روابط انسانی، کم رنگ شدن احساسات و تسلط تکنولوژی بر زندگی انسان.
پست مدرنیسم مانند مدرنیسم دارای اصول و قواعد مشخص و اهداف روشن نیست. این دیدگاه تنها جنبه های منفی مدرنیسم را مورد تشکیک قرار می دهد و جایگزینی مطرح نمی کند. پست مدرنیسم دارای منطق نفی (نفی مدرن) است نه اثبات. این مکتب اصولاً با ایدئولوژی کلی مخالف است و معتقد است مشکلات محلی نیازمند راهحل های محلی نیز می باشند. بنابراین با کثرت گرایی مواجه می شویم.
مدرنیسم که در سبک بین الملل، ایدئولوژی کمونیسم، لیبرالیسم و … تبلور می یابد، دیدگاهی وحدت گراست.
پست مدرنیسم که در سبک های بومی و محلی (توجه به بافت و زمینه) تبلور می یابد، دیدگاهی کثرت گراست. در این دیدگاه تفاوت های فرهنگی به تفاوت در معماری منجر می شوند.
معماری پستمدرن: (دهه 1960 تا سال 1985)
مفاهیم و معانی معماری پست مدرن متعلق به روشنفکران و مردم عوام است، درحالیکه مفاهیم معماری مدرن تنها روشنفکران را مورد خطاب قرار می دهد. معماری پست مدرن را به دلیل استفاده از احجام، تزئینات و رنگهای عامه پسند، معماری مردمی و معماری پاپ نیز می نامند. همچنین از آن به معماری التقاطی و تلفیقی یاد می کنند که به دلیل التقاط و تلفیق سبکها و دوره های مختلف تاریخی در این سبک است که البته با مصالح متفاوت ومتنوع اجرا می شوند. از معماران پستمدرن آمریکا می توان به مایکل گریوز، چارلز مور و رابرت استرن اشاره کرد. در اروپا نیز نام آورانی چون جیمز استرلینگ، ماریو بوتا، آلدو روسی و هانز هولاین به این سبک گرایش داشته اند.
آنتونی گادی را پدر معماری پست مدرن نامیده اند. از لویی کان که استاد رابرت ونتوری بوده به عنوان حلقه اتصال بین معماری مدرن و پستمدرن یاد می کنند و سرانجام ونتوری را آغازگر جنبش پست مدرن در معماری می دانند.
رابرت ونتوری: ونتوری را آغازگر جنبش پست مدرن در معماری می دانند. وی به نقد اندیشه منطق گرا و تکنومدار معماری مدرن پرداخته و در کتاب "پیچیدگی و تضاد در معماری"، میس ونده روهه را به عنوان نماد معماری مدرن مورد انتقاد قرار می دهد و لزوم توجه به معماری انسان مدار را مطرح می کند. وی در کتاب "از لاسوگاس بیاموزیم" از توجه به فرهنگ و زندگی مردم در این شهر که از طریق استفاده از نمادها و احجام معماری عامه پسند صورت پذیرفته، سخن می گوید. ونتوری معتقد است که تزئینات بخشی از خصوصیات فرهنگی و تاریخی هر منطقه است. ونتوری در سال 1962 خانه ای برای مادر خود طراحی می کند که این خانه نماد معماری پست مدرن است. وی در این خانه ایده "خانه، خانه است" را اجرا می کند و معتقد است یک خانه در درک عامه مردم باید بیش از هر چیز شبیه خانه باشد. وی در این اثر مفاهیم دوگانه ای چون وحدت و کثرت، پیچیدگی و سادگی و تقارن و عدم تقارن را بکار می بندد.
میس ونده روهه (سبک مدرن): "کمتر، بیشتر است".
ونتوری (سبک پستمدرن): در جواب میس "کمتر، کسل کننده است". در جواب لوکوربوزیه "خانه، خانه است".
چارلز مور (سبک پستمدرن): "بیشتر، بیشتر است" یا "من، بیشتر هستم".
ویژگی های معماری پست مدرن:
1. اعتقاد به سبک های محلی و بومی 2. نگرش فرهنگی به معماری 3. زمینه گرایی (فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، کالبدی، اقلیمی و …) در معماری.
از معماران پست مدرن در ایران می توان به شیخ زین الدین، کلانتری و صفامنش اشاره کرد که الگوی معماری دوره قاجار را در آثارشان بکار می بستند.
چارلز مور میدان ایتالیا را در نیو اورلئان آمریکا و به سبک پست مدرن طراحی می کند. وی در پلان مجموعه نقشه ایتالیا (به شکل چکمه) و در مرکز میدان فرم جزیره سیسیل را طراحی می کند. مور در این میدان با تلفیق فرم های کلاسیک و مصالح جدید (بتن و ورق گالوانیزه) به ایجاد تنش کمک می کند.
فلیپ جانسون نیز در طرح ساختمان AT&T با قرار دادن سنتوری تزئینی و غیر عملکردی به سبک پستمدرن تغییر موضع می دهد.
معماری پست مدرن سفید (نئومدرن)
در سال 1972 کتابی به نام "پنج معمار" منتشر شد. این 5 نفر عبارتند از: گریوز، گواتمی، آیزنمن، هیداک و ریچارد میر. الگوی آنها ساختمانهای مدرن سفید رنگ لوکوربوزیه و ساختمانهای دهه 30و1920 بود. این افراد سبک نئومدرن را مطرح می کنند.
سبک نئومدرن (پست مدرن سفید): ساخت ساختمانهای سفید مدرن (رنگ سفید در نماها).
سبک پست مدرن (پست مدرن خاکستری): نه سفید و نه سیاه؛ بلکه التقاطی از موضوعات مختلف (رنگ خاکستری از نظر مفهومی).
معماران سبک نئومدرن غیر از ریچارد میر بعدها به دیگر سبک ها گرایش پیدا می کنند. گریوز به پست مدرن خاکستری و آیزنمن به دیکانستراکشن گرایش پیدا می کند.
معماری های تک
بزرگان این سبک عبارتند از راجرز، پیانو و فاستر.
سبک های تک (تکنولوژی پیشرفته) متاثر از سبک های فوتوریسم و کانستراکتیویسم و نیز ایده لویی کان در مورد جدایی بخش های سرویس دهنده و سرویس شونده در ساختمان است. معماران هایتک (High Tech) اعتقاد به معماری تکنومدار و ماشین گرا دارند. اگر معماران مدرن در طرح های خود ماشین را به نمایش می گذارند، معماران هایتک داخل ماشین و اجزاء آن را به نمایش می گذارند. به همین لحاظ سبک هایتک را فرزند خلف معماری مدرن می نامند. البته سادگی و بی پیرایگی معماری مدرن در سبک های تک ملاحظه نمی شود. برج ایفل ساختمان آرمانی معماران های تک است. این سبک متکی بر بینش پوزیتیویسم بوده و بر دستاوردهای علمی و تجربی تاکید دارد.
ویژگی های سبک هایتک:
1. نمایش تکنولوژی و نمایش پروسه ساخت 2. نمایش ساختار و اجزاء درون بنا در نمای ساختمان و نمایش حرکت در ساختمان (نمای شفاف) 3. استفاده از سازه و ساختار به عنوان تزئینات بنا 4. جدا کردن بخش های سرویس دهنده (قسمتهای خدماتی، محل عبور لوله ها و تاسیسات، راه پله و …) که عمر کوتاه تری دارند (20- 1 سال) از قسمتهای سرویس شونده (اتاقها و قسمتهای مسکونی) که عمر طولانی تری دارند (70- 20 سال) 5. استفاده از رنگ های روشن و ساده 6. استفاده از اجزاء کششی سبک (تیرها و کابل های فلزی) 7. خوشبینی به علم و تکنیک 8. طراحی نمای پنجم ساختمان (بام ساختمان) که به طراحی و نمایش برجهای خنک کننده، پمپهای حرارتی، آب گردانها، کابل های سازه ای، خرپاها، جرثقیلهای مربوط به شستشوی شیشه ها و … در روی بام اشاره دارد.
معماران هایتک:
ریچارد راجرز و رنزو پیانو طراحی مرکز ژرژ پمپیدو را به سبک هایتک در بافت تاریخی پاریس به انجام رسانده اند. نورمن فاستر طراحی بزرگ ترین برج جهان (برج هزاره توکیو) را با 170 طبقه و یک میلیون متر مربع زیربنا، به ارتفاع 840 متر، در 2 کیلومتری ساحل و به شکل مخروطی مرتفع که در آن 50 هزار نفر کار و زندگی می کنند و نیز طراحی بزرگ ترین فرودگاه جهان (فرودگاه هنگ کنگ) را در یک جزیره مصنوعی در چک لپ کک به ابعاد km 5/3 × km 6 به سبک هایتک به عهده داشته است. فاستر در طراحی بانک هنک کنگ در شانگهای نیز از سبک هایتک تبعیت می کند؛ لیکن بعدها به سراغ سبک اکوتک رفته و گنبد شیشه ای پارلمان جدید آلمان (گنبد رایشتاگ) را به سبک اکوتک طراحی می کند. سزار پلی در طراحی برج های دوقلوی پتروناس در کوالالامپور مالزی که در حال حاضر با 452 متر مرتفع ترین برجهای جهان هستند از سبک هایتک تبعیت می کند. راجرز معتقد است که "هر بنایی باید نمایانگر عصر خود باشد". بنابراین در زمان معاصر که عصر تکنولوژی است، ساختمان باید به سبک های تک ساخته شود.
بیشتر معماران های تک انگلیسی و یا مقیم انگلستان هستند و جالب اینکه مهم ترین منتقد معماری های تک، پرنس چارلز (ولیعهد انگلستان) است که 10 فرمان طراحی شهری را نیز صادر کرده است. وی معتقد است که "تکنولوژی ابزار است و نه غایت و ما با تکنولوژی مدرن شرایط زیستی کره زمین را به خطر انداخته ایم". احزاب سبز نیز معماری های تک را به دلیل تاثیرات زیست محیطی مخرب توجه صرف به تکنولوژی مورد انتقاد قرار دادند تا اینکه تغییر نگرش در سبک هایتک و توجه به مسایل زیست محیطی منجر به شکل گیری سبک اکوتک شد.
معماری اکوتک
در سبک اکوتک توجه همزمان به اکولوژی و تکنولوژی صورت می گیرد و توجه به مسایلی چون استفاده از آفتاب، باد و مسائل اقلیمی در ساختمان به کمک تکنولوژی پیشرفته مبنای کار قرار می گیرد. طرح های به سبک اکوتک معمولاً با نقشه ای از مقطع ساختمان همراه اند که در آن نحوه استفاده از عوامل اقلیمی به کمک دودکش های هوا، آینه های منعکس کننده، پوسته های هوشمند، پله های شیشه ای و … به نمایش در می آید. معماری اکوتک کم کم به سمت معماری ارگانیتک (تلفیق تکنولوژی و ارگانیسم) پیش می رود. اگر پوست بدن را پوست اول فرض کنیم، پوسته ساختمان، پوست دوم است که باید به صورت هوشمند (ساختمان به عنوان موجود زنده) باشد. بنابراین با شکل گیری ساختمانهای آفتاب پرست مواجه ایم که به صورت کامپیوتری کنترل تابش، سایه، کوران هوا و پرت حرارتی در روز و شب و فصلهای مختلف سال را انجام می دهند.
معماری نئوکلاسیک
بزرگان این سبک عبارتند از برادران کریر و کوینلن تری.
معماران نئوکلاسیک معتقدند نظم های کلاسیک، الهاماتی آسمانی و مقدس هستند و نباید از آنها تفسیر زمینی کرد. در سبک نئوکلاسیک هدف ایجاد پوسته ای کلاسیک بر روی امکانات مدرن داخلی است. در این پوسته دیگر برداشت امروزین از گذشته مطرح نیست بلکه تقلید کامل از گذشته مطرح می شود. معماران نئوکلاسیک معتقدند که معماری کلاسیک یک معماری لایزال و بی زمان است و دارای اصول جاودانه ای همچون نظم، تناسب، تقارن، هماهنگی، کمال و انسان گرایی است. معبد پارتنون در آتن نماد سبک کلاسیک محسوب می شود و به همراه دیگر معابد یونان باستان منبع الهام معماران نئوکلاسیک می باشد. این معبد کاملاً بر اساس اصول ریاضی و تناسبات هندسی ساخته شده است.
کوینلن تری از مهمترین نظریه پردازان سبک نئوکلاسیک به شمار می رود و طراحی مجموعه مسکونی رودخانه ریچموند را در لندن به سبک نئوکلاسیک به عهده داشته است.
راب کریر معتقد است که شهرهای انسان مدار سنتی در اروپا بر اثر 2 واقعه در قرن بیستم از بین رفتند:
1. جنگ 2. مدرنیسم (استاندارد سازی، پیش ساختگی، استفاده از مصالح فولاد، شیشه و بتن، جوامع مصرف گرا و …).
نکته: اولین سبک فرنگی مورد تقلید در ایران در زمان ناصرالدین شاه و سبک نئوکلاسیک بود.
معماری دیکانستراکشن(95- 1982 میلادی)
بزرگان این سبک عبارتند از آیزنمن، زاها حدید، فرانک گهری، رم کولهاس و برنارد چومی.
دیکانستراکشن: شالوده شکنی، ساخت گشایی، واسازی. دریدا پایه گذاری مکتب فکری دیکانستراکشن را به عهده داشت. در این سبک بحث اکنونیت در معماری مطرح می شود که بر اساس آن معماری متعلق به زمان و مکان حاضر و نمایشگر حقایق این زمان و مکان است. حقایقی که شرایط ذهنی و زیستی امروز ما را رقم می زنند. نه حقایق زمان گذشته (مثل سبک پست مدرن) و نه زمان آینده (مثل سبک مدرن). بنابراین در جاییکه حقایق زندگی امروز ما را عدم سودمندی، فریب، زشتی، عدم تقارن، عدم وضوح، ابهام، ایهام و بی ثباتی تشکیل می دهد، اثر معماری نیز باید این ویژگی ها را کالبدی عینی ببخشد. بر این اساس ویژگی های این معماری عبارتند از: احجام ناپایدار و متزلزل، عدم تقارن، عدم تناسب، فرم های ناآشنا، نمایش دوگانگی ها و…
بنابراین معماری دیکانستراکشن در پی برهم زدن قوانین معماری گذشته که قوانینی قراردادی و نه طبیعی بوده اند، می باشد. معماری دیکانستراکشن معتقد است که توجه زیاد به ساختارها باعث غفلت از متغیرها می گردد. در این سبک آثار به جای انتقال معانی، مورد برداشت های متفاوت قرار می گیرند. ما در یک دنیای چندوجهی و چند معنایی زندگی می کنیم.
آیزنمن معتقد است که "معماری در هر زمان و مکان باید اکنونیت داشته باشد". وی بحث دو پهلو یا ایهام را نیز در اثر معماری مطرح می کند و در ساخت مرکز هنرهای بصری وکسنر که نماد سبک دیکانستراکشن محسوب می شود، به نمایش شرایط تاریخی و اجتماعی و نمایش تقابلهای موجود در سایت می پردازد. در این سبک به مطالعه دقیق طرح، سایت و زمینه (اجتماعی،تاریخی و…) پرداخته و تناقضات بین موضوعات درگیر در طرح را به نمایش می گذارند. از آثار برجسته سبک دیکانستراکشن می توان به پارک دولویت اثر برنارد چومی اشاره کرد.
معماری فولدینگ (دهه 1990 میلادی)
بزرگان این سبک عبارتند از آیزنمن، زاها حدید، فرانگ گهری، گرگ لیَن، فیلیپ جاسون و بهرام شیردل.
ژیل دلوز پایه گذار فلسفه فولدینگ است. وی به همراه فیلیکس گاتاری در مقاله ریزوم (گیاهی که به صورت افقی و در زیر خاک ساقه می دواند) و کتاب هزار سطح صاف به تشریح اصول این فلسفه می پردازد. فولدینگ عمودگرایی، طبقه بندی و سلسله مراتب را مردود می داند و به جای آن افقی گرایی را مطرح می کند. همانند دیکانستراکشن خاستگاه فلسفه فولدینگ در فرانسه و معماری فولدینگ در آمریکا بوده است.
آیزنمن طراحی مرکز گردهمایی کلمبوس که ساختمان شاخص سبک فولدینگ است، را به انجام رساند. در مرکز گردهمایی کلمبوس نیروها و عوامل زمینه ای شامل لایه های مختلف ارتباطی عبور کننده از این مرکز (خطوط برق، تلفن و مخابرات و …) و خطوط ارتباطی محلی و بین شهری در چهار طرف این مرکز هستند که تبلور این نیروها در طرح به صورت فرمهای مسطح و منعطف به نمایش گذاشته شده اند. در طراحی این مرکز مقیاس ساختمان از راه دور بزرگ و هم مقیاس با بزرگراه های اطراف به نظر می رسد درحالیکه از نزدیک جهت رعایت مقیاس انسانی، نمای بنا خرد شده و بنا در حد ساختمانهای محلی اطراف خیابان به نظر می رسد.
در معماری فولدینگ توجه به لایه لایه های هم سطح و فرم های انعطاف پذیر دارند که نه کاملاً هندسی هستند و نه کاملاً دلبخواهی. آیزنمن برای این فرمها از اصطلاح فرم های ضعیف استفاده می کند. در حقیقت درآمیزی نیروها (نیروهای محیطی، کالبدی، اجتماعی، تاریخی و…) را به صورت فرم انعطاف پذیر نمایش می دهیم. معماری فولدینگ را به دلیل توجه به شرایط محیطی، معماری ارگانیک و معماری نئوباروک نیز نامیده اند. معماری باروک در حقیقت تا شدن سبک های یونانی، رومی، شرقی، رومانسک، گوتیک و کلاسیک روی هم به صورت انعطاف پذیر بود.
معماری فولدینگ به طراحی شکل های میانی بین دو شکل می پردازد که به کمک محاسبات کامپیوتری انتقال نرم از شکلی به شکل دیگر را امکان پذیر می سازد. در این شرایط لایه های مختلف به صورت منعطف روی یکدیگر تا می شوند، در عین اینکه هر لایه خصوصیات درونی خود را حفظ کرده و البته با لایه های مجاور خود درگیر شده است. معماری فولدینگ حاصل نرم شدن منطق تضاد گونه دیکانستراکشنیست هاست. معماری فولدینگ مابین زمینه گرایی و بیان گرایی قرار دارد.
گرگ لین: "فولدینگ یعنی تلفیق نمودن عوامل نامربوط در یک مخلوط به هم پیوسته".
راسته های مجاور در بازارهای سنتی ایران مفهوم فولدینگ را به همراه دارند.
چارلز جنکز
معماری پیدایش کیهانی (غیر خطی)
بزرگان این سبک عبارتند از آیزنمن، فرانک گهری و چارلز جنکز.
معمار پیدایش کیهانی را معماری حرکت خیال نیز نامیده اند. این سبک معماری در جهان ارگانیک، سه بعدی، سیال، پیچیده و انحنادار صورت می پذیرد. نماد این سبک موزه گوگنهایم بیلبائو است که توسط فرانک گهری به صورت گل در حال شکفته شدن طراحی شده است. شعار معماران این سبک: "بیشتر، متفاوت است". آنها معتقدند فرم تابع دیدگاه جهانی است و معماری امروز بایستی معلول شرایط امروز (علم، فلسفه و تکنولوژی امروز) باشد.
نکته:
1769 اختراع ماشین بخار توسط جیمز وات (طلیعه انقلاب صنعتی در انگلستان)
1776 استقلال آمریکا از انگلستان و تهیه قانون اساسی آمریکا (منشور عصر روشنگری) توسط فرانکلین و جفرسون
1789 انقلاب کبیر فرانسه
1889 نمایشگاه پاریس و برج ایفل
1917 انقلاب کمونیستی (سوسیالیستی) روسیه توسط لنین
"آخرین سال های قرون وسطی مقارن بود با عصر سلجوقی در ایران"
شکل گیری خیابان به معنای امروزی در ایران در زمان پهلوی اول است.
تاریخ چهارباغ اصفهان: 1020 قمری
شانزه لیزه: 1667-1700 میلادی
19