فهرست مطالب
فصل اول: صفحه
دستگاه عصبی 1
ساختار و کارکرد مغز 1
سازماندهی دستگاه عصبی 2
ساختار نخاع 2
فصل دوم: صفحه
دستگاه قلبی عروقی 3
سرخرگ ها و سیاهرگ ها 3
ساختار قلب 3
گردش خون 4
فصل سوم: صفحه
پوکی استخوان 4
چه کسانی در معرض پوکی استخوان قرار دارند؟ 5
آیا پوکی استخوان علامتی دارد؟ 6
جلوگیری از پوکی استخوان 7
درمان پوکی استخوان 9
فصل چهارم: صفحه
تاثیر تغذیه در کاهش اسیداوریک خون و بیماری نقرس 10
درمان تغذیه ای در بیماری نقرس و افزایش اسید اوریک خون 11
فصل پنجم: صفحه
سرطان 13
چه غذاهایی را انتخاب کنیم؟ 16
تغییر عادات غذایی 18
چه غذاهایی مفید هستند؟ 19
از چه غذاهایی باید پرهیز کرد؟ 21
فصل ششم: صفحه
واریس 22
بدن انسان: دستگاه عصبی
دستگاه عصبی، اطلاعات را جمع آوری، تحلیل، ذخیره و منتقل می کند. این دستگاه کارکردهای حیاتی بدن را کنترل می کند و با جهان خارج تعامل دارد. دستگاه های عصبی دو قسمت دارد: دستگاه عصبی مرکزی که مغز و طناب نخاعی را تشکیل می دهد و دستگاه عصبی محیطی که از اعضایی تشکیل می شود که از مغز و طناب نخاعی منشا گرفته، به تمام نواحی بدن می روند. پیام ها به صورت تکانه تهای الکتریکی ظریف، از طریق دستگاه عصبی، از مغز به بقیه بدن و برعکس منتقل می شوند. مغز تقریباً تمامی فعالیت ها را کنترل می کند: هم فعالیت های آگاهانه مثل حرکت هم فعالیت های غیر آگاهانه مثل حفظ دمای بدن. همچنین در مورد محیط و وضعیت سایر قسمت های غیر آگاهانه مثل حفظ دمای بدن. همچنین در مورد محیط و وضعیت سایر قسمت های بدن اطلاعاتی را دریافت می کند. برای مثال، اعصابی که به چشم ها ختم می شوند، اطلاعات تصویری را ثبت می کنند و اعصاب زیر سطح پوست، حواسی چون درد را منتقل می کنند. به علاوه مغز قادر به انجام فرایندهای پیچیده ای چون یادگیری، حافظه، تفکر و هیجان است و می تواند بدن را وادار کند که بر اساس فرایندها عمل کند
. ساختار و کارکرد مغز مغز، پیچیده ترین عضو بدن است. بیش از 100 میلیارد سلول عصبی و میلیاردها راه عصبی را درخود جای داده است. بزرگترین قمست مغز، مخ است. مخ به دو نیمه (نیمکره) تقسیم می شود که به وسیله طنابی از رشته های عصبی به نام جسم پینه ای به هم متصل هستند لایه خارجی (قشر مغز) از بافتی به نام ماده خاکستری تشکیل شده است که پیام های عصبی را تولید و تنظیم می کند. لایه درونی از ماده سفید تشکیل شده است که پیام ها را انتقال می دهد. مخ، تفکر آگاهانه و حرکت را کنترل و اطلاعات حسی را تفسیر می کند؛ قسمت های مختلف آن، فعالیت های ویژه ای چون تکلم و بینایی را اداره می کنند. ساختاری در قاعده مغز به نام مخچه، وظیفه تعادل، هماهنگی و شکل دادن به وضعیت بدن را بر عهده دارد. ارتباط مغز با طناب نخاعی از طریق سابقه مغز است که کارکردهای حیاتی از جمله تنفس را کنترل می کند. درست بالای ساقه مغز، هیپوتالاموس قرار دارد که ارتباط بین دستگاه عصبی و غدد درون ریز را برقرار می کند و به تنظیم دمای بدن، خواب و رفتارهای جنسی کمک می کند. مغز به وسیله جمجمه و پرده هایی به نام مننژ محافظت می شود. مایع شفاف مغزی ـ نخاعی مثل یک ضربه گیر، مغز و طناب نخاعی را در برابر آسیب محافظت می کند.
سازماندهی دستگاه عصبی دستگاه عصبی مرکزی، متشکل از مغز نخاع، پیام های عصبی را تجزیه تحلیل و هماهنگ می کند نخاع، ارتباط بین مغز و بقیه بدن را برقرار می سازد. راه های حرکتی که پیام ها را از مغز می آورند، در طناب نخاعی نزول می کنند. در حالی که راه های حسی از پوست و سایر اعضای حسی، از طناب نخاعی بالا رفته، پیام ها را به مغز می برند. شبکه ای از اعصاب محیطی به کلیه قسمت های بدن می رسد. هر عصب از صد رشته عصبی تشکیل می شود که شامل سلول های عصبی هستند و در دستجاتی قرار گرفته اند. از طناب نخاعی، 31 جفت عصب، منشا می گیرند. این اعصاب در تنه و اندام ها به اعصاب کوچکتر و کوچکتری تقسیم می شوند.
ساختار نخاع نخاع از ماده خاکستری که حاوی سلول های عصبی و حمایت کننده است و ماده سفید که حاوی رشته های عصبی است، تشکیل می شود. نخاع به وسیله پرده های محافظی به نام مننژ پوشیده می شود.
بدن انسان دستگاه قلبی عروقی
دستگاه قلبی ـ عروقی وظیفه انتقال خون را به سراسر بدن بر عهده دارد و اکسیژن و مواد غذایی را به بافت های بدن حمل می کند و مواد زاید را از آنها می گیرد. قلب یک عضو توخالی و عضلانی است که تقریباً در هر دقیقه یک بار و در مواقع ورزش با سرعت بیشتر، همه خون بدن تقریبا (ً5 لیتر )را به سراسر بدن پمپ مـی کند. خون در داخل شبکه ای از رگ ها که به تـمام قسمت های بدن می رسد جریان دارد.
سرخرگ ها و سیاهرگ ها سرخرگ ها، دیواره ای ضخیم، عضلانی و کشسان دارند تا بتوانند در برابر فشار بالای خونی کــه از قلب به بیرون پمپ می شود، مقـاومت کنند. سیاهرگ ها، خون را بـه قلب باز می گردانند. آنهـ دیواره ای نازک تر دارند که به راحتی کشیده می شود و به آنها اجازه می دهد که گشاد شود و در زمان استراحت بدن، مقدار زیادی خون را در خود نگه دارند. سطح داخلی بسیاری از سیاهرگ ها، چین هایی دارد که به عنوان دریچه های یک طرف عمل می کنند و مانع از عبور خون در مسیر نادرست می شوند.
ساختار قلب قلب، یک پمپ دوگانه است که عمدتاً از عضلاتی به نام میوکارد تشکیل شده است. در هر طرف، خون از طریق سیاهرگ ها وارد یک حفره بالایی (دهلیز) و سپس وارد یک حفره پایینی (بطن) می شود که خون را به درون سرخرگ ها پمپ می کند. جریان خون در این حفره ها به وسیله دریچه هایی یک طرفه هدایت می شود. سمت راست قلب خون را به درون سرخرگ های ریوی و در نتیجه ریه ها و سمت چپ قلب خون را به آئورت و سراسر بدن پمپ می کند
. گردش خون قلب، خون را به داخل2 مدار متصل پمپ می کند: گردش خون ریوی و گردش خون عمومی. مدار ریوی، خون بدون اکسیژن را به ریه می برد که در آنجا از طریق یک شبکه مویرگی، اکسیژن جذب و دی اکسید کربن (یک گاز دفعی) آزاد می شود؛ سپس خون اکسیژن دار شده به قلب برمی گردد. جریان عمومی، خون اکسیژن دار را به بافت های بدن می برد که در آنجا از طریق جدار مویرگ ها، اکسیژن و موادغذایی آزاد می شود، دی اکسید کربن و سایر محصولات دفعی از بافت وارد خون می شوند و خون بدون اکسیژن به قلب باز می گردد.
پوکی استخوان
پوکی استخوان حالتی است که در آن استخوان شکننده شده و احتمال شکستگی با ضربات کوچک افزایش می یابد. پوکی استخوان از گرفتاری های بسیار شایع جوامع بشری است که بعد از سن 35 سالگی روند آن در انسان آغاز می شود. حدود نیمی از زنان مسن تر از 45 سال و 90 درصد زنان مسن تر از 75 سال به بیماری پوکی استخوان مبتلا می شوند. مردان مسن نیز به پوکی استخوان مبتلا می شوند که البته میزان ابتلای آنان کمتر از زنان است. به طور تقریبی از هر سه زن یک نفر و از هر دوازده مرد یک نفر به پوکی استخوان مبتلا می شوند و این امر در سال منجر به ده هزار شکستگی ناتوان کننده در مبتلایان می شود که متاسفانه تعداد اندکی از مبتلایان به پوکی استخوان مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرند.
پوکی استخوان عارضه ای است که با بالارفتن سن بوجود می آید. در نتیجه از استحکام بافت و املاح استخوانی کم شده و از مقاومت آن کاسته می شود. استخوان انسان در سن کودکی خاصیت ارتجاعی و تحمل فشار زیادتری را دارد و به تدریج سفت و محکم شده و از مقاومت آن کاسته می شود و این مسئله در سن 20 سالگی به اوج خود می رسد و بین سن 20 تا 35 سالگی استحکام استخوان به همان قوت باقی می ماند. به همین دلیل در افراد جوان ضربات بسیار شدید مثل تصادفات می تواند منجر به شکستگی استخوان شود، اما از این سن به بعد بتدریج و با سرعتی کم از تراکم استخوان کاسته می شود و استخوان ها با بالا رفتن سن پوک می شوند. در زنان بعد از یائسگی به علت توقف ترشح هورمون های زنانه و نقش مهم این هورمون ها در استحکام استخوان ها، شیوع پوکی استخوان زیادتر می شود.
چه کسانی در معرض پوکی استخوان قرار دارند؟
به طور تقریبی و با احتمال بسیار زیاد همه ما در معرض پدیده ناخوشایند پوکی استخوان قرار داریم.
ـ افراد مسن در معرض ابتلای بیشتری قرار دارند.
ـ عارضه پوکی استخوان در نزد خانم ها بعد از سن یائسگی بسیار شایع است به ویژه اگر یائسگی زودرس در خانم ها ایجاد شده باشد.
ـ تحریک بدنی و ورزش باعث استحکام استخوان ها در هر سنی می شود. عدم تحرک و استراحت زیاد باعث تحلیل استخوان ها و پوکی آن می شود و دردهای استخوانی را بیشتر می کند.
ـ گاه پوکی استخوان در برخی از خانواده ها بیشتر دیده می شود. همچنین در بعضی نژادها مثل بعضی از نژادهای آسیایی این پوکی بیش تر است.
ـ تغذیه نقش مهمی در پوکی استخوان به عهده دارد. افرادی که کلسیم کافی در رژیم غذایی آنها وجود ندارد و یا ویتامین D کافی دریافت نمی کنند، در معرض ابتلای بالاتری هستند.
ـ همچنین اثر مصرف سیگار، الکل و قهوه زیاد هم در پوکی استخوان ثابت شده است.
ـ کسانی که خود سیگار می کشند یا همنشین سیگاری ها هستند، در معرض پوکی استخوان زودرس قرار دارند و زنانی که سیگار می کشند دچار پوکی استخوان شدیدتری می باشند.
ـ استفاده طولانی از کورتون ها و یا داروهای ادرارآور می تواند باعث پوکی استخوان شود. البته باید دانست که مصرف یک یا چند آمپول کورتون در سال چنین اختلالی ایجاد نمی کند.
ـ افرادی که از بعضی اختلالات هورمونی مشخص رنج می برند مثل پرکاری تیروئید و پاراتیرویید کم کاری غدد جنسی و بیماری کوشینگ در معرض ابتلای بالاتری برای پوکی استخوان هستند.
آیا پوکی استخوان علامتی دارد؟
متاسفانه باید گفت به طور معمول پوکی استخوان قبل از بروز عوارض آن علامتی ندارد. علایم هنگامی ایجاد می شود که شکستگی اتفاق افتاده باشد. درد ناگهانی و شدید در ستون فقرات می تواند از علایم شکستگی های ستون فقرات باشد. ممکن است شکستگی مهره بدون درد اتفاق افتد و به صورت خمیدگی ستون فقرات و کاهش قد بیمار دیده شود. اگر چه عکس برداری با اشعه ایکس به تشخیص شکستگی کمک می کند، ولی برای تشخیص زودرس آن روش مناسبی نیست. پس بهتر است کلیه افراد که در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند قبل از شروع عوارض، مورد ارزیابی قرارگیرند و در صورت مبتلا بودن اقدامات پیش گیرانه اعمال شود.
بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان، سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری است. خوشبختانه امروزه برای سنجش تراکم استخوان دستگاه های جدیدی ساخته شده اند که می توانند با دقت نسبتا زیادی تراکم استخوانی و نسبت آن با استخوان سالم و سن مناسب را اندازه گیری کنند. آزمایش سنجش تراکم استخوانی بدون درد است و تنها چند دقیقه طول میکشد، همچنین احتیاج به آمادگی قبلی ندارد و در طی آن دارویی مصرف نمی شود. این سنجش پزشک را قادر می سازد تا شدت پوکی استخوان را ارزیابی کند و در نتیجه استحکام استخوان را بسنجد.نابراین بهترین روش پیش گیری از پوکی استخوان و عوارض آن رعایت رژیم غذایی مناسب، فعالیت ورزشی مناسب و دوری از عوامل کمک کننده در افزایش پوکی استخوان مانند مصرف سیگار (به ویژه تمام موارد ذکر شده تا قبل از سن 35 سالگی) و ارزیابی های لازم برای تعیین میزان تراکم استخوانی است.
جلوگیری از پوکی استخوان
می توان با روش های بسیار ساده ای خطر پوکی استخوان را کاهش داد:
با اطلاع از وضعیت استخوان به ویژه در خانم ها در دوران نزدیک به یائسگی، بوسیله مشورت با پزشک، بکار بردن روش های تشخیص مناسب و در صورت نیاز تجویز داروهای ویژه می توان از پیشرفت بیماری و عوارض حاصل آن پیشگیری کرد.
تغذیه مناسب از روش های بسیار موثر برای پیش گیری از پوکی استخوان است. غذای انسان باید محتوی پروتئین ها و املاح کافی و ویتامین های لازم باشد تا روند پوکی استخوان کندتر شود. بهترین منبع کلسیم و پروتئین: شیر(لینک)، پنیر، ماست(لینک) و غذاهای دریایی به ویژه ماهی است.
کلسیم یکی از اجزای سازنده استخوان است و غذای روزانه هر فرد بالغ باید حداقل حاوی 1000 تا 1200 میلی گرم کلسیم باشد. البته این مقدار نیاز در زنان باردار، شیرده، یائسه، افراد مسن و بچه ها بیشتر بوده و بین 1500 تا =2000 میلی گرم است. همانطوریکه گفته شد فرآورده های لبنی مانند شیر(لینک)، ماست(لینک)، پنیر، کشک و قره قوروت از منابع بسیار خوب و مهم کلسیم اند. سایر منابع حاوی کلسیم عبارتند از: سبزیجات برگ سبز، کلم پیچ، شلغم، هویج، پرتقال، انگور و توت فرنگی، خرمالو، زیتون، جعفری، اسفناج، کرفس، کشمش، بادام، پسته، گردو، حبوبات و غذاهای دریایی مانند ماهی به ویژه ماهی تن، کیلکا و ساردین.
پوکی استخوان یکی از مهم ترین عوارض کاهش مصرف کلسیم است و در صورت همراهی با عواملی مانند کمبود ویتامین C ،کمبود ویتامین D ، درمان با استروئیدها (کورتون)، بی حرکتی، مصرف الکل و … بر شدت آن افزوده می شود. پس بیاییم با رعایت نکات زیر حافظ سلامتی استخوان ها و جلوگیری از پوکی استخوان خود در سن میان سالی و پیری باشیم.
1-ـ هم اکنون که مقدار نیاز روزانه کلسیم خود را می دانید، سعی کنید به میزان لازم از مواد حاوی کلسیم در روز استفاده کنید تا دچار کمبود میزان کلسیم نشوید. این ذخیره سازی به ویژه در دهه دوم و سوم زندگی بسیار پراهمیت است. در صورتی که نمی توانید مقدار لازم کلسیم را از فرآورده های غذایی طبیعی تهیه کنید، برای جلوگیری از این بیماری ناخوشایند سفارش می شود به مصرف ترکیبات مکمل موجود در بازار بپردازید.
2-ـ ویتامین D برای سلامتی استخوان ها و جذب کلسیم لازم و ضروری است. بنابراین زمانی را در بیرون از خانه بگذرانید تا آفتاب بتواند پوست شما را برای ساختن ویتامین D تحریک کند.
3- ـ به طور منظم ورزش کنید. استخوان های اطفال با ورزش کردن محکم می شوند و رشد طبیعی خواهند داشت. البته افراد بالغ هم باید تحرک کافی داشته باشند. استراحت و عدم تحرک باعث تحلیل بافت استخوانی می شود. بهترین، مفیدترین و بی خرج ترین ورزش برای انسان های بالغ و به ویژه افراد مسن پیاده روی است. توجه داشته باشید که ورزش های تحمل وزن، مثل پیاده روی نقش مهمی در رسوب کلسیم در استخوان ها دارند. ورزش هایی که فشار و تحمل استخوانی ندارند کم تر از ورزش های تحمل وزن در این مسئله اثر مثبت دارند.
ـ4- از مصرف مواد افزایش دهنده پوکی استخوان مانند الکل، سیگار، قهوه فراوان و … خودداری کنید.
5-ـ جایگزینی هورمون های زنانه در خانم های یائسه زیر نظر پزشک می تواند مانع پوکی استخوان زودرس شود.
درمان پوکی استخوان
اگر پس از سنجش تراکم استخوان، معلوم شد که مبتلا به پوکی استخوان هستید با نظر پزشک خود می توانید تحت درمان های زیر قرار بگیرید.
درمان های متفاوتی هم اکنون برای پوکی استخوان وجود دارد که هر کدام با توجه به شرایط بیمار برای وی انجام می گیرد. از جمله تجویز ترکیبات حاوی کلسیم و ویتامینD ، تجویز ترکیبات فلوراید و داروهای کاهنده سرعت پوکی استخوان مانند Alendronate , Etidronat و … که تمام موارد ذکر شده بسیار پرخرج و گران هستند و تنها مورد اول یعنی کلسیم و ویتامین D قابل دسترس تر، کم هزینه تر و برای عموم قابل استفاده تر است.
در نهایت در نظر داشته باشید که تغذیه مناسب سرشار از کلسیم و پروتئین، فعالیت و دوری از عدم تحرک و انجام ورزش های مناسب از زمان کودکی و نوجوانی، بهترین و کم خرج ترین توشه و روش پیشگیری برای جلوگیری از پوکی استخوان است.
تاثیر تغذیه در کاهش اسیداوریک خون و بیماری نقرس
نقرس یا Gout بیماری است که خود را با علایم افزایش اسیداوریک خون، التهاب مفصلی دردناک و رسوب کریستال های اورات سدیم و سنگ های کلیوی اسیداوریکی نشان می دهد.
طبق آمار موجود از هر هزار مرد حدود 7 نفر و از هر هزاران زن حدود یک نفر به این بیماری مبتلا می شوند. میزان بروز این بیماری در مردان با میزان اسیداوریک خون ارتباط دارد، بطوری که در اسید اوریک کم تر از 7 میلی گرم در دسی لیتر، این میزان 1/0 و در اسید اوریک بالای 9 میلی گرم در دسی لیتر، میزان بروز این بیماری به 5 درصد می رسد. (عدد طبیعی اسیداوریک در خانم ها بین 6 ـ 2.6 و در آقایان 7.2 ـ 3.5 میلی گرم در دسی لیتر است)
نقرس در اثر تولید بیش از حد یا دفع کم ترازحد اسید اوریک (یا هر دو) بوجود می آید. از میزان600 تا 700 میلی گرم اسید اوریکی که روزانه دفع می شود، یک سوم از رژیم غذایی (پورین موجود در مواد غذایی مصرفی) و دو سوم از منابع داخلی بدن حاصل می شود.ده درصد موارد نقرس بر اثر تولید بیش از حد اسیداوریک و 90 درصد آن بر اثر کاهش دفع اسیداوریک است. برخی از داروها و اختلالات و بیماری ها هم می توانند عامل افزایش غلظت سرمی اسید اوریک باشند. داروهایی که می توانند در این زمینه نقش داشته باشند عبارتند از: مصرف طولانی مدت و زیاد داروهای مدر، لوودوپا، اسید نیکوتینیک، پیرازینامید و … . مصرف الکل و مشروبات الکلی نیز از عوامل افزایش اسید اوریک خون می باشد.
از اختلالاتی که می تواند منجر به افزایش اسیداوریک خون شود می توان به لوسمی ها (سرطان خون)، لنفوم، نارسایی کلیه، گرسنگی های طولانی و مفرط، چاقی، مسمومیت با سرب و … اشاره کرد.
شایع ترین علامت بیماری نقرس در کنار افزایش سطح اسیداوریک خون، التهاب مفصلی دردناک است. همان طور که گفته شده معمولا به صورت درد در مفصل اندام تحتانی و در درجه اول انگشت شست پا است که البته سایر محل های گرفتاری به ترتیب شیوع بعد از مفصل انگشت شست پا، می تواند مچ پا، پاشنه ها، زانوها، مچ انگشتان دست ها و آرنج باشد.
درمان تغذیه ای در بیماری نقرس و افزایش اسید اوریک خون
همانطور که گفته شد، نقرس یک ناهنجاری متابولیسم پورین است که علامت مشخصه آن سطوح غیرطبیعی و بالای اسید اوریک در خون و رسوبات اورات سدیم در بافت های نرم و استخوانی نظیر مفاصل و غضروف ها و تاندون ها است. بنابراین یکی از مهم ترین مسایل در رژیم غذایی این بیماری اعمال برخی محدودیت ها در پورین رژیم دریافتی، خصوصا در مرحله حاد بیماری می تواند باشد.
رژیم محدود از پورین به مثابه یک کمک فرعی برای درمان دارویی جهت کاهش ترشح اسید اوریک تا میزان 200 تا 400 میلی گرم در روز می تواند کمک کننده باشد (همان طور که گفته شد حدود 700 ـ 600 میلی گرم اسید اوریک از یک فرد عادی روزانه دفع می شود) و میزان سطح اوریک را تا یک میلی گرم در دسی لیتر پایین بیاورد.
در رژیم محدود از پورین، دریافت پورین به حدود 150 ـ 120 میلی گرم در مقایسه با دریافت روزانه معمولی آن که عددی بین 600 تا 1000 میلی گرم در روز است، محدود می گردد. این رژیم به عنوان یک عامل کمکی در بیماری نقرس و سایر ناهنجاری های موثر بر متابولیسم پورین تجویز می شود و برای پایین آوردن سطح اوریک در بدن طراحی شده است. در این رژیم منابع غذایی سرشار از پورین نظیر جگر، اندام های غده ای، ماهی و غذاهای دریایی، گوشت، لوبیا، نخود، زردچوبه، قارچ خوراکی، گل کلم و اسفناج با توجه به شرایط بیمار محدود می شود. مصرف این غذاها در طی حمله حاد نقرس مجاز نمی باشد و هنگامی که مرحله حاد فروکش می کند فرد مجاز به مصرف یک سهم غذایی 60 گرمی از این غذاها خواهد بود.
بیماران می توانند غذاهایی را که اساسا عاری از پورین است به دلخواه مصرف نمایند. این غذاها عبارتند از نان و غلات، شیر و فرآورده های لبنی، تخم مرغ، میوه جات، سبزیجات و نوشیدنی های غیر الکلی.
مصرف روزانه پروتئین به حدود 8/0 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن محدود می شود (میزان مصرف پروتئین یک فرد عادی حدود 1 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است. مثلا یک فرد 70 کیلوگرمی به 70 گرم پروتئین نیازمند می باشد). مصرف روزانه گوشت نباید از 120 ـ 90 گرم بیش تر باشد.
برای افزایش دفع اسید اوریک لازم است بیماران رژیم غذایی سرشار از کربوهیدرات (مثل نان، برنج، ماکارونی، غلات و …) و کم چربی داشته باشند و خصوصا در وعده های شام از خوردن غذاهای سنگین و زیاد پرهیز کنند.
کنترل و حفظ وزن مطلوب برای این بیماران از اهمیت خاصی برخوردار است. بنابراین باید سعی کنند با رعایت رژیم غذایی متعادل و انجام حرکات ورزشی و خصوصا پیاده روی وزن خود را در حد ایده آل حفظ کنند.
برای رقیق کردن ادرار و تسریع دفع اسید اوریک و پیشگیری از رسوب اورات در کلیه ها و تشکیل سنگ های کلیوی نوشیدن آب و مایعات به مقدار فراوان برای این بیماران توصیه می شود، بطوری که روزانه نوشیدن حدود 3 لیتر مایعات برای این بیماران ضروری و لازم دانسته شده است. بیماران باید از نوشیدن نوشیدنی های حاوی الکل اجتناب کنند. زیرا الکل ترشح دفع اورات توسط کلیه ها را مهار می کند.
در انتها قابل ذکر است که داشتن وزن ایده آل و رژیم غذایی مطلوب و مناسب می تواند تا حدود زیادی بیماران را از مصرف دارو و عوارض حاصل از بیماری محفوظ نگه دارد .
سرطان
مانی تصور می شد که رژیم های غذایی نقشی در مرگ های ناشی از سرطان ندارند. امروزه محققان ثابت کرده اند که رژیم غذایی روزانه افراد نقش مهمی در پیشگیری، بروز و درمان انواع سرطان ها ایفا می کند. با پذیرش این حقیقت که انسان هر روزه ملزم به مصرف غذا می باشد و به دلیل تعداد و تنوع سرطان هایی که بطور بالقوه با رژیم غذایی در ارتباط هستند، می توان گفت که در حدود یک سوم سرطانهایی که در نهایت منجر به مرگ می شوند با آنچه که می خوریم در ارتباط هستند. تاثیر تحولاتی که امروزه در نوع زندگی و عادات غذایی مردم صورت گرفته است را نمی توان در ایجاد چنین بیماری هایی نادیده گرفت.
بدون شک استعداد ابتلا به سرطان در افراد مختلف به دلیل تفاوت های زمینه ای و ذاتی با یکدیگر متفاوت است و علاوه بر ویژگی های وراثتی، عوامل بیرونی نیز در ایجاد سرطان ها تاثیر بسزایی دارند. با وجود شیوع روزافزون سرطان در سراسر دنیا هر روزه خبرهای امیدوار کننده ای درباره این بیماری ها می شنویم. اگر نمی توانیم در عوامل محیطی خود تغییری ایجاد کرده و یا اگر نمی توانیم بر محیط زیست و عوامل تهدیدکننده موجود در آن غلبه کنیم، اما می توانیم با اصلاح و متعادل ساختن الگوهای غذایی خود در طول زندگی احتمال ابتلا به سرطان را در خود به میزان قابل ملاحظه ای کاهش دهیم.
مطالعه جمعیت هایی که از یک منطقه به منطقه دیگر مهاجرت می کنند و در نتیجه مهاجرت، فرهنگ غذایی خود را نیز تغییر می دهند، نشان داده است که این مردم در اثر تغییر الگوی غذایی و پذیرش الگوی جدید، در معرض ابتلا به سرطان های شایع در منطقه قرار می گیرند.
بین تغذیه و رژیم غذایی با سرطان ارتباطی پیچیده وجود دارد. غذایی که می خوریم به طور بالقوه می تواند حاوی مواد سرطان زا و پیش ساز سرطان و یا بالعکس دارای مواد ضدسرطانی باشد.
ماهیت سرطان و ارتباط آن با رژیم غذایی در مناطق مختلف متفاوت است. از این رو نمی توان دستورالعمل های یکسان را برای تمام مردم پیشنهاد کرد. به طور مثال در کشورهای صنعتی شمال آمریکا و اروپا مشکل بیش بود تغذیه ای (over nutrition) در بروز سرطان ها مطرح می باشد و بنظر می رسد که رژیم های پرچربی و پرکالری رایج در این کشورها با شیوع روزافزون انواع مختلف سرطانها در ارتباط باشد. در مقابل، ماهیت مشکل در کشورهای در حال توسعه اساساً متفاوت است. آنچه که در این کشورها مساله ساز می باشد کمبودهای تغذیه ای (Under Nutrition) و محدودیت تنوع در الگوی غذایی است. در چنین الگویی میزان ویتامین ها و مواد مغذی که برای سلامت افراد ضروری هستند ناکافی است. علاوه بر آن مشکلات مربوط به انبار و نگهداری غذا نیز کیفیت غذای مصرفی این مردم را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.
تفاوت در ماهیت رابطه سرطان و رژیم غذایی بین ملل مختلف ایجاب می کند که دستورالعمل های اجرایی برای هر ملتی با توجه به خصوصیات آن جمعیت پیشنهاد شود. در ادامه خلاصه ای از دستورالعمل های توصیه شده توسط سازمان های حمایتی، محققان، آژانس های دولتی و ارگان های بهداشتی که قابل استفاده برای عموم مردم می باشد، آورده شده است.
1- ـ رژیمی متنوع داشته باشید. به خاطر داشته باشید که مواد مغذی مورد نیاز شما تنها از یک یا دو منبع تامین نشود. در رژیم روزانه خود از تمام گروه های غذایی: میوه ها، سبزیها، غلات، گوشت، محصولات لبنی و… استفاده کنید.
2- ـ وزن خون را همواره در حد متعادل نگه دارید. چاقی عامل اصلی بوجود آورنده بسیاری از بیماری ها از قبیل بیماری های قلبی، عروقی، فشارخون، دیابت و زمینه ساز بعضی از سرطان ها است.
3- ـ مصرف چربی زیاد، غذاهای حاوی چربی اشباع شده و کلسترول را محدود کنید. رژیمی که چربی آن بالاست می تواند خطر ابتلا به سرطان های پستان، پروستات، کولون و رکتوم را افزایش دهد.
4- ـ میزان غذاهای نشاسته ای و فیبری را در رژیم خود افزایش دهید. به آسانی می توان مقدار نشاسته و فیبر رژیم را با خوردن میوه ها، سبزی ها، سیب زمینی، دانه ها، نان ها و غلات کامل افزایش داد. یک رژیم پرفیبر احتمال ابتلا به سرطان کولون و رکتوم را کاهش می دهد.
5- ـ مصرف شیرینی را محدود کنید. الگوهای غذایی حاوی شیرینی و غذاهای شیرین، اغلب پرچرب، با کالری زیاد و تهی از مواد مغذی و معدنی می باشند که چنین رژیمی زمینه ساز بروز بعضی از سرطان ها است.
6-ـ نمک رژیم غذایی خود را تا حد ممکن کاهش دهید.
7-ـ مصرف نوشابه های الکلی را قطع کنید. مصرف الکل می تواند منجر به سرطان دهان، حلق، مری و کبد شود. میزان ابتلا به سرطان در الکلی هایی که سیگار می کشند چندین برابر است.
چه غذاهایی را انتخاب کنیم؟
با انتخاب و گنجاندن غذاهای زیر در الگوی غذایی روزانه خود می توانید احتمال ابتلا به سرطان را کاهش دهید.
ـ فیبر غذایی: فیبر قسمتی از ساختمان سلول گیاهی است که دستگاه گوارش انسان قادر به هضم آن نمی باشد. فیبر به حرکت غذا در لوله گوارش و دفع ضایعات آن از بدن و در نتیجه حفظ سلامت دستگاه گوارش کمک می کند. داشتن رژیمی که میزان فیبر آن بالا و چربی آن پایین باشد، احتمال ابتلا به سرطان کولون و رکتوم را می کاهد. میزان مصرف فیبر در جوامع امریکایی 11 گرم در روز می باشد که به توصیه انستیتو بین المللی سرطان NCI این میزان باید به 30 ـ 20 گرم در روز افزایش یابد. NCI مصرف بیش از 35 گرم فیبر در روز را توصیه نمی کند زیرا مصرف بیش از این میزان می تواند اثرات نامطلوبی به وجود آورد.
برای یافتن فیبر مورد نیاز، به جای مکمل های فیبری مصنوعی، از منابع غذایی غنی از فیبر استفاده کنید. به این منظور انواع نان ها، ماکارونی ها و غلات تصفیه نشده را در رژیم خود بگنجانید. سعی کنید مصرف محصولاتی که از آردهای تصفیه شده ساخته می شوند را کم کنید.
سیب درختی، هلو، گلابی و حتی سیب زمینی را با پوست و محصولاتی که از آردهای تصفیه شده ساخته می شوند را کم مصرف کنید. لوبیا و نخود پخته منابع بسیار خوبی از فیبر هستند. غذاهای پرفیبر معمولا چربی پایینی دارند.
ـ در رژیم غذایی روزانه خود تا حد امکان از گوشت های کم چرب استفاده کنید. قبل از این که گوشت را بپزید تمام چربی های قابل رویت آن را جدا کنید و دور بریزید و اگر چربی باقی ماند، قبل از خوردن آن را جدا کنید. مصرف ماهی را افزایش دهید. گوشت سفید را به جای گوشت قرمز استفاده کرده و قبل از پخت، پوست و چربی آن را جدا کنید.
ـ میوه ها و سبزی ها را جایگزین تنقلات سرخ شده و پرچرب کنید.
ـ به جای مواد لبنی پرچرب (شیر کامل، خامه، سرشیر و…) از محصولات لبنی کم چربی استفاده کنید. این گروه از مواد غذایی منابع خوبی از پروتئین، ویتامین ها و مینرال ها (مواد معدنی) به ویژه کلسیم هستند که برای حفظ سلامت فرد مفید می باشند.
ـ مصرف غذاهای حاوی ویتامینA ، بتاکاروتن و ویتامینC احتمال ابتلا به سرطان ها را کاهش می دهند. میوه ها و سبزی های زیادی وجود دارند که دارای مواد فوق می باشند. سعی کنید در رژیم غذایی روزانه خود از سبزی های برگی شکل سبز تیره، زرد و نارنجی و میوه ها بویژه مرکبات استفاده کنید.
ـ سبزی های خانواده کلم اغلب کاهش دهنده احتمال ابتلا به انواع سرطان ها هستند. این سبزی ها منابع خوبی از فیبر، ویتامین ها و مینرال ها می باشند. از این خانواده می توان به کلم چینی، کلم بروکلی، کلم بروکسل، کلم پیچ، گل کلم و کلم قمری اشاره کرد.
تغییر عادات غذایی
ـ لزومی ندارد که شما برای حفاظت خود در مقابل حمله سرطان، غذاهایی را که دوست دارید کنار بگذارید. به جای آن سعی کنید در اغلب موارد غذاهایی را انتخاب کنید که احتمال ابتلا به سرطان را کاهش می دهند و مصرف غذاهایی را که احتمال بروز سرطان را افزایش می دهند محدود کنید.
ـ سعی نکنید که عادات غذایی خود را یک شبه تغییر دهید. میوه ها و سبزی ها را به تدریج و در طول یک دوره چند هفته ای به رژیم خود اضافه کنید.
ـ سعی کنید هر بار که به خرید می روید یکی از مواد غذایی پرچرب را با مشابه کم چرب آن جایگزین کنید.
ـ به جای مواد غذایی که از آردهای تصفیه شده و غلات فرآینده شده درست شده اند مانند نانهای سفید، از محصولاتی با آرد کامل و غلات کامل استفاده کنید.
ـ از روش هایی برای پخت غذا استفاده کنید که نیازی به افزودن روغن نداشته باشد. مانند تنوری کردن، بخارپز کردن و آب پزکردن.
ـ در روش هایی مانند کباب کردن و بریان کردن از تماس غذا با دود جلوگیری کنید. تماس غذا با دود می تواند منجر به تولید مواد سرطان زا در غذا شود.
ـ سعی کنید غذا را قبل از کباب یا بریان کردن در فویل بپیچید و آن را از منبع حرارتی دور نگهدارید تا مدت زمان پخت طولانی تر شود.
ـ سعی کنید با توجه به برچسب غذاها و میزان چربی، کالری و فیبر در آنها، برای هر روز خود یک برنامه غذایی تنظیم کنید.
چه غذاهایی مفید هستند؟
برطرف کردن یبوست گام نخست در بهبود این بیماری است. یبوست فشار وارد بر سیاه رگ های ساق پا را افزایش می دهد و منجر به تشکیل واریس می شود. رژیم غذایی غنی از فیبر سبب کاهش یبوست و پیش گیری از بروز واریس می شود.
ـ برای حجیم کردن مدفوع و پیش گیری از یبوست مصرف غلات صبحانه سبوس دار، نان سبوس دار، پاستا و برنج توصیه می شود. غلات غنی از فیبر نامحلول، مدفوع را حجیم کرده و آب را در خود نگه می دارند. مدفوع حاصل شده نرم تر و بزرگ تر بوده و آسان تر از دستگاه گوارش عبور می کند. بدین ترتیب فشار کمتری به وریدهای پا وارد می شود. این نکته حائز اهمیت است که افزایش دریافت فیبر در رژیم غذایی باید همراه با افزایش دریافت آب، حداقل به میزان 6 لیوان در روز باشد.
ـ سبزیجات دارای برگ سبز و انواع کلم به وسیله تامین فیبر نامحلول به ویژه در طول دوران بارداری اهمیت دارد. چرا که در این زمان، سطوح بالای هورمون پروژسترون سبب آهسته کردن انقباضات روده بزرگ می شود و احتمال بروز یبوست را افزایش می دهد.
ـ مرکبات به ویژه پرتقال و گریپ فروت همچنین شاتوت، توت فرنگی، فلفل دلمه و انواع سبزیجات دارای برگ سبز تامین کننده ویتامین C هستند. این ویتامین برای حفظ استحکام کلاژن ضروری است. کلاژن ماده ای است که به حفاظت از دیواره رگ ها کمک می کند. فقدان ویتامین C در رژیم غذایی منجر به پارگی وریدهای کوچک و بدتر شدن واریس وریدها می شود.
ـ مصرف عصاره شاتوت در افراد دچار واریس سبب کاهش نشت دیواره نازک رگ های خونی می شود. این عصاره دارای آنتی اکسیدان هایی به نام آنتوسیانیدین است. آنتوسیانیدین ها به بهبود بافت پیوندی آسیب دیده دیواره وریدهای متورم کمک می کند. مصرف میوه شاتوت نیز اثر مشابهی در رفع این مشکل دارد.
ـ مغزها، دانه ها و ماهی های روغنی حاوی اسیدهای چرب ضروری هستند. مصرف مقداری از این غذاها به طور روزانه برای کمک به استحکام دیواره وریدها ضروری است.
از چه غذاهایی باید پرهیز کرد؟
ـ کره، مارگارین، روغن ها، کیک، شیرینی، شکلات، پای و بیسکویت سرشار از چربی بوده و تامین کننده مقدار زیادی انرژی هستند که احتمال افزایش وزن و واریس وریدی را افزایش می دهند.
ـ هر غذایی که به طور تجربی سبب بروز یبوست می شود باید به میزان کمتر و یا به طور ترکیبی همراه با غذاهای ملین مصرف شود (اصلی ترین مواد غذایی ملین شامل آلو، انجیر و زرشک است.)
چند نکته:
ـ کاهش وزن اضافی برای افرادی که اضافه وزن دارند ضروری است. فشار وارد به رگ ها در نتیجه حمل چربی اضافی بدن با افزایش خطر واریس مرتبط است.
ـ ورزش منظم به سوزاندن انرژی اضافی و همچنین درمان واریس کمک می کند .
واریس
واریس بیماری است که در طی آن دیواره وریدها دچار تورم و برآمدگی پیاز مانند می شوند. این مشکل به طور عمده در دیواره وریدهای قسمت تحتانی ساق پا دیده می شود. هر ورید یا سیاه رگ دارای دریچه های کنترل کننده جریان خون است. واریس هنگامی رخ می دهد که این دریچه ها دچار نارسایی شده باشند و به فعالیت طبیعی خود ادامه ندهند. یکی از علل به وجود آورنده این حالت، فشارهای درون لوله گوارشی مثلا به دلیل ابتلا به یبوست است. بعضی از سیاه رگ های واریسی به طور عمیقی درون ساق پا قرار داشته و قابل مشاهده نیستند.
واریس می تواند منجر به کاهش تامین مواد مغذی برای پوست و ماهیچه شود و در نتیجه قانقاریا و زخم ایجاد کند.
علامت اصلی این بیماری درد و تورم خفیف در قوزک پا و بد منظره شدن ناحیه مبتلا به واریس است. برخی مواقع نیز هیچ علامتی مشاهده نمی شود.
روش های درمانی شامل پوشیدن جوراب های محکم مخصوص واریس و نشستن در حالتی است که پاها در سطحی بالاتر از قلب قرار داشته باشند (به طور مثال قرار دادن پاها بر روی یک صندلی در حالت نشستن و یا دراز کشیدن بر روی زمین). در اغلب موارد برای برطرف کردن مشکل واریس، عمل جراحی مورد نیاز است.
منابع و ماخذ:
1. http://www.sanjeshmostamar.com
2. کتاب فیزیولوژی بالینی اثر پروفسور گرین