تحقیق رادیوگرافی کامپیوتری



رادیوگرافی کامپیوتری

فهرست مطالب

1-مقدمه 1
2-رادیوگرافی کامپیوتری 2
3-تاریخچه 2
4-عملکرد و ساختمان اجزاCR 3
5-فیزیک فسفرهای تحریک پذیر با نور 6
6-مراحل تصویرسازی فسفر تحریک پذیر با نور 9
7-مزیت سیستم CR نسبت به سیستم معمولی 11
8-مـعـایـب سـیـسـتـم رادیـوگـرافـی محاسبه ای 12
9-طول عمر و نگهداری از کاست سی آر 13
10-مقایسه دستگاه DR و CR 14
11-آرتیفکت ها در رادیوگرافی کامپیوتری 15
11-1-اکسپوژر مجدد 16
11-2-لباس بیمار 17
11-3-پرتوهای پراکنده 17
11-4-زمان استفاده 18
منابع 20

فهرست شکلها

شکل1- نمونه هایی از کاستها……………………………………………………………………………………………………………………….4
شکل2- دستگاه کاستخوان…………………………………………………………………………………………………………………………….4
شکل3- تصویرSEM از BaFBr:Eu……………………………………………………………………………………………………………5
شکل4-دستگاه رادیوگرافی کامپیوتری…………………………………………………………………………………………………………….6
شکل5- لومی نسانس یوروپیم………………………………………………………………………………………………………………………….8
شکل6- تصویر شماتیک از آشکارسازی تصویر………………………………………………………………………………………………..9
شکل7-مراحل رادیوگرافی……………………………………………………………………………………………………………………………..11
شکل8- تفاوت کیفیت تصویر در رادیوگرافی کامپیوتری و دیجیتال……………………………………………………………15
شکل9- آرتیفکت ناشی از اکسپورژ مجدد……………………………………………………………………………………………………..16
شکل10- آرتیفکت ناشی از آسیبدیدگی صفحات تصویر……………………………………………………………………………16
شکل11- آرتیفکت ناشی از لباس بیمار………………………………………………………………………………………………………..17
شکل12- آرتیفکت ناشی از پرتوهای پراکنده……………………………………………………………………………………………….18
شکل13- تصاویر رادیوگرافی کامپیوتری از دندان………………………………………………………………………………………..19
1-مقدمه

توسعه و پیشرفت تکنولوژی در شاخه کامپیوتر و دانش دیجیتال در دهههای گذشته تحولات گستردهای در کاهش حجم و بالارفتن سرعت عمل تجهیزات صنعتی و پزشکی ایجاد کردهاست. از این میان دو تحول اساسی استفاده از تکنولوژی دیجیتال بهجای روش آنالوگ و جایگزینی نرم افزار بهجای سخت افزار، از بزرگترین عوامل کوچکشدن حجم، بالارفتن سرعت عمل، امنیت سیستمها و افزایش کیفیت خروجی آنها شدهاست. بخش مهندسی پزشکی و به طور خاص شاخه تصویربرداری پزشکی از این تحولات بیبهره نبوده و در هر دوره پا به پای ترقی تکنولوژی دستخوش تغییر، رشد و تکامل شدهاست. تولد دستگاههای مدرن تصویربرداری مانند CT scanner و MRI که تولید وپردازش تصویر در آنها بهصورت دیجیتال انجام میشود وهمچنین تجهیز مراکز تصویربرداری به سیستمهای مدرن ذخیره و انتقال اطلاعات از نمونههای این تحولات است.
در کنار همهی این پدیدهها و تحولات هزاران دستگاه رادیولوژی قدیمی که بهطور ذاتی قابلیت انطباق با روشهای نوین را ندارند، وجود داشته که در عینحال نمیتوان از این دستگاهها صرف نظرکرد. لذا با ایجاد پارهای از تغییرات در آنها باید این تجهیزات را به نحوی اصلاحکرد که بتوانند از امکانات جدید فناوری استفادهکرده و آنها را دراختیار کاربر قراردهند. یکی از اهداف اصلی تبدیل سیستمهای آنالوگ به دیجیتال دسترسی به اطلاعات دیجیتال تصویر، با قابلیت پردازش، ذخیره وارسال است.
این کار به سه روش قابل انجام است :
* استفاده از اسکنرهای مخصوص فیلم
* استفاده از سامانهی آشکارساز دیجیتال
* استفاده از رادیوگرافی محاسبهای(CR)
در این جا ما به بررسی ساختاری روش سوم یعنی رادیوگرافی محاسبهای خواهیم پرداخت.
2-رادیوگرافی کامپیوتری

به پروسهای گفته میشود که شامل ساخت تصاویر مخفی (روی صفحات فسفری خاص) ذخیره، پردازش و نمایش طلاعات تصاویر با فرم دیجیتال و همچنین مدیریت اطلاعات تصویراست.
کاربر توسط CR به کیفیت بالای تصویر، امکان کنترل پارامترهای مختلف آن و افزایش اطمینان از تشخیص درست، دست پیدا میکند.
3-تاریخچه

سیستمهای CR مدرن که در آنها از صفحات فسفری ذخیره تصویر(PSP)استفاده میشود، به سال 1973 بازمیگردد. زمانیکه جورج لاکی یکی از دانشمندان مرکز تحقیقات کمپانی ISTMAN CODACK امتیاز انحصاری یک سیستم کاربردی را به نام خود ثبت کرد. عنوان این امتیاز شامل تجهیزات و روشهای تولید تصاویر متناظر با دستگاههای مولد پرتوهای پرانرژی، که خلاصهی این امتیاز به شرح ذیل بود:
در این روش یک عنصر میانی ضبط موقت تصویر، مانند مواد فسفری وجود دارد در صورتی که این عناصر با اشعه مادون قرمز یا حرارت تحریک شوند، از خود نور مرئی ساطع میکنند. این طرح بیان میدارد با تابش پرتوهای پرانرژی به این عناصر میانی و در فاصلهی یک دوره زمانی مجاز، سطوح انرژی الکترونهای این مواد تغییر میکند .در طول این فاصله زمانی، یک طیف از امواج با طول موج بلند یا حرارت، سطح عنصر میانی را برای آزادسازی انرژی ذخیره شده در الکترونهای کریستالهای عنصر میانی به صورت نور مرئی اسکن میکند و یک سنسور مناسب (یا مجموعه سنسور)، نور تابشی از صفحه را دریافت و به انرژی الکتریکی متناسب با شدت تشعشع اولیه تبدیل میکند.
مهمترین جزء یک سیستم سی آر، صفحه تصویر آن است. این صفحه پس از اینکه در معرض تابش اشعه ایکس که از بدن بیمار عبور کردهاست قرارگرفت، اطلاعاتی را بهصورت نامحسوس در خود ذخیره میکند که به آن تصویر مخفی گفته میشود.
4-عملکرد و ساختمان اجزا CR
اجزای اصلی سیستم عبارتنداز:
*کاست و صفحه تصویر
*بارکدخوان
*کاست خوان
*پردازشگر تصویر
*ایستگاه کاری

شکل1- نمونه هایی از کاست شکل2- دستگاه کاست خوان

در رادیوگرافی معمولی از یک صفحه تشدیدکننده (فولی) وفیلم رادیوگرافی یا دو صفحه تشدیدکننده و فیلم به عنوان گیرنده تصویراستفاده میشود. فیلم پس از تابش ظاهرگردیده و مورد مشاهده قرارمیگیرد.
در رادیوگرافی محاسبهای از یک فسفر قابلتحریک با فوتون (PHOTOSTIMULABLE PHOSPHOR) به عنوان گیرنده تصویر استفاده میشود. یک نوع فسفر که درحالحاضر استفاده میگردد متشکل از فلوئوروبرومید باریم (BafBr) فعالشده بهوسیله یوروپیوم (Eu) میباشد.کریستالهای فسفرشبیه صفحه تشدیدکننده بر روی یک صفحه روکش میشوند.

شکل3- تصویر SEM از BaFBr:Eu
صفحات پوشیده از فسفر در یک کاست(شبیه کاست های استاندارد فیلم – صفحه) قراردادهمیشود و با استفاده از وسایل رادیوگرافی معمولی مورد تابش قرارمیگیرد. شباهت این سیستم با سیستم رادیوگرافی معمولی در همینجا به پایانمیرسد.
فسفر قابلتحریک با فوتون (psp) مقداری از انرژی دسته اشعه ایکس را جذب و قسمتی از آن را بهصورت الکترونهای ظرفیتی(valence electron) در تلههایی با انرژی بالا ذخیره مینماید، تا یک تصویر مخفی ایجاد گردد. هنگامیکه تصویر مخفی به وسیله دسته پرتو لیزر اسکن میشود، الکترونهای گرفتارشده، ضمن تابش نور به باند ظرفیت بازمیگردند.
این نور به وسیله یک لامپ فوتومولتی پلایر(PMT) دریافتشده و در خروجی لامپ یک سیگنال الکتریکی تشکیلمیشود. این سیگنال الکتریکی توسط تبدیلکننده آنالوگ به دیجیتال (ADC) به دادههای دیجیتال تبدیل و در کامپیوتر پردازش، ذخیره و در اندازه معمول به نمایش درمیآید.

شکل4- دستگاه رادیوگرافی کامپیوتری
تکنولوژی CR را تکنولوژی بدون فیلم یا الکترونیکی یا کامپیوتری نیز مینامند.
5-فیزیک فسفرهای تحریک پذیر با نور

در فسفرهای تحریک پذیر با نور از پدیده فسفرسانس استفادهمیشود. قبل ازاینکه درباره فیزیک فسفرهای تحریک پذیر با نور صحبتکنیم خلاصهای ازپدیده لومینسانس را بیانمیکنیم
لومینسانس: فرآیند تابش نور از یک ماده بعد از تحریک میباشد. که به دو صورت وجود دارد: فلوئورسانس: خروج نور از یک ماده در فاصله زمانی S -810 پس از تحریک است. این حالت هنگامی رخ میدهد که یک الکترون از یک سطح انرژی تحریک میشود وسپس بدون هیچگونه حادثه اضافی به آن سطح از انرژی (سظح پایه) بازمیگردد.(صفحات تشدیدکننده)
فسفرسانس: خروج نور از یک ماده با تاخیر زمانی بیش از 8-10ثانیه پس از تحریک میباشد. این تاخیر مستلزم بعضی از واکنش های داخلی الکترون است. به طور نرمال این به عنوان یک به دام افتادن الکترون در بعضی از سطوح متمرکز انرژی، توضیح دادهمیشود.
همانطورکه اشارهشد ماده مورد استفاده در فسفرهای قابل تحریک با فوتون فلوروبرماید فعالشده با یورپیم (BaFBr:Eu)است. علت استفاده از یک فعالکننده ایجاد trap هایی در محلفعال کننده درساختمان کریستال است .trapهای دیگر هنگامیکه اتمها از محل نرمال خود در شبکه کریستال خارج شده باشند، ایجاد میشوند.
trapها سطوح متمرکز انرژی در فعالکننده یا محل خالی که به طور نرمال در ساختمان کریستال وجود ندارند، میباشند. اگر یک الکترون بهطور اتفاقی در trap گرفتار شود، برای آزادنمودن از trap میبایست به انرژی کافی جهت آزادسازی دادهشود. با فراهمآمدن انرژی لازم، الکترون برای حرکت در سرتاسر ساختمان کریستالی آزادمیشود و در پشت سر خود یک trap خالی (که مشابه یک یون مثبت است) برجای میگذارد که آماده تسخیر الکترونهای دیگر است.
برخورد اکثریت فوتونهای اشعه ایکس با ماده فسفر از طریق اثر فوتوالکتریک است ویک فوتوالکترون پرانرژی تولیدمینمایند.
فوتوالکترون به نوبه خود از طریق یک فرآیند آبشاری (cascade) تعداد زیادی الکترون و حفره با انرژی کم تولیدمینماید.
در یک صفحه تشدیدکننده معمولی الکترونها و حفرات با یکدیگر ترکیب شده و ایجاد لومینسانس خودبخودی مینماید که فیلم رادیوگرافی را مورد تابش قرارمیدهند.
در فسفر قابل تحریک، حدود نیمی از جفت الکترون- حفره مجدداً در خلال تابش اشعه X در مراکز یورپیم به یکدیگر پیوسته و ایجاد لومینسانس خودبخود به رنگ نزدیک به فرابنفش مینماید. نکته قابل توجه ایناست که لومینسانس خودبخود به کار گرفتهنمیشود. نیمی دیگر از الکترونها و حفرات بهصورت جداگانه گرفتار میگردند، حفرات در محلهای دوظرفیتی یورپیوم و الکترونها در نقاط خالی هالوژنی در شبکه کریستالی فسفر. تمرکز منطقهای حفرات و الکترونهای گرفتارشده متناسب با تابش منطقهای اشعه ایکس میباشد ومعرف تصویر مخفی شئ مورد رادیوگرافی است. تحریک صفحه با نور قرمز میتواند الکترونها را از trap ها آزاد نماید. الکترونها ممکن است به حفرات گرفتار، مهاجرت نمایند وبا پیوستن مجدد به آنها ایجاد لومی نسانس یورپیم نمایند. جهت تشدید بازده نور تحریک کننده، صفحه فسفر در حقیقت با یک تراکم بسیار بالا و یکنواخت و با ثبات از الکترونهای گرفتار در نقاط خالی هالوژن آمادهمیشود. بهطورکلی با تحریک نور قرمز تصویر مخفی نابود میگردد.

شکل5- لومی نسانس یوروپیم

6-مراحل تصویرسازی فسفر تحریک پذیر با نور

(با رادیوگرافی کامپیوتری)به شرح زیر است:
1) فسفر پیش از تابش
2) ایجاد تصویر نهفته
3) آشکارسازی تصویر

شکل6- تصویر شماتیک آشکارسازی تصویر

برای آماده کردن یک صفحه (BaFBr:Eu)جهت تصویرگیری، صفحه به وسیله نور شدید لامپهای تخلیه سدیم مورد تابش قرارمیگیرد تا هرگونه تصویر باقی مانده از تابش قبلی پاک شود.
صفحه پس از این مرحله به وسیله تجهیزات استاندارد رادیوگرافی درمعرض تابش پرتوهای x قرار میگیرد، در خلال تابش الکترونها در فسفر تحریک شده و به حالت انرژی بالاتر میروند .در حدود نیمی از الکترونها بلافاصله به حالت انرژی عادی برمیگردند و دیگر برای ایجاد تصویر دردسترس نیستند. بقیه الکترونهای تحریک شده، در دام افتاده که تعداد این الکترونها متناسب با مقدار پرتوهای ایکس جذب شدهاست.
الکترونهای گرفتارشده ممکن است به طور آماری در اثر حرارت از trap ها خارج شوند، تهیج گرمایی الکترونهای موجود در خارج از trap تصویر مخفی را نابود مینماید. در BaFBr:Eu تصویر تا حدود 8 ساعت در درجه حرارت اتاق قابل خواندن است.
تصویر بهوسیله قرار دادن صفحه تصویر در یک دستگاه cassette reader بازیافت میشود. کاستخوان به نحوی ساختهشده که صفحه بهوسیله یک نور نقطهای (حدود µ 100) از یک لیزر He-Ne (طول موج nm 633 ) خوانده میشود. الکترونهای گرفتار شده درمعرض تابش این نور لیزر نقطهای قرارگرفته و از آن انرژی کسب مینمایند. این انرژی اضافه الکترونها را از گرفتاری رها مینماید و آنها را برای بازگشت به وضعیت انرژی پایینتر که در ساختمان کریستال موجود است آماده مینمایند.
توجه نمایید که حالت کریستالی ساختمان شبکهای نسبت به trap الکترونی، انرژی پایینتری دارد. هنگامیکه الکترونها به این تراز انرژی پایینتر بازمیگردند، یک فوتون نوری تابش مینمایند. از آنجاکه تراز انرژی ساختمان کریستالی نرمال نسبت به تراز انرژی فعال کننده پایینتر است، فوتونهای نوری ساطعشده در هنگام بازگشت الکترونها به تراز انرژی پایینتر نسبت به نور لیزر دارای انرژی بیشتری هستند. به بیان دیگر نور تابش شده از فسفر طول موج کوتاهتری دارد. در BaFBr این طول موج یک باند باریک از nm 300 (ماورایبنفش)تا nm5000( مایل به سبز) دارد.
این موضوع که دو نور (نورلیزر و تابش تهیجی) دارای طول موج های مختلف هستند، برای بازیافت تصویر حساس است. روی همرفته یک نور لیزر قرمز شدید و یک نور سبز نسبتا⸗ ضعیف در مجاورت آن داریم ومایل هستیم نور سبز را به عنوان سیگنال تصویری آشکار سازیم. یکی از راه انجام این کار استفاده از فیلتر که نور قرمز را جذب و نور سبز را عبور میدهد، میباشد. درصورتیکه پس از فیلتر از یک فیبر نوری استفاده نماییم، نور سیگنال را میتوان به یک لامپ فوتو مولتی پلایر(PMT) که در فاصله دور قرار دارد، هدایت نماییم. بدین ترتیب لامپ فوتو مولتی پلایر و نور لیزر با یکدیگر تداخل نمینماید.
در خروجی لامپ فوتو مولتی پلایر، ما یک اسکن ممتد نقطه به نقطه از تصویر داریم. خروجی سیستم بر حسب پرتوهای ایکس جذب شده در صفحه تصویر یک سیگنال الکتریکی آنالوگ میباشد، در این حالت سیگنال توسط PMT تقویتشده و به وسیله ADC به سیگنال دیجیتال تبدیلشده و در COMPUTER MEMORY ذخیره میشود.

شکل7-مراحل رادیوگرافی
7-مزیت سیستم CR نسبت به سیستم معمولی

1- از تمام دستگاههای رادیولوژی قدیمی که اشعه ایکس استاندارد تولید میکنند میتوان استفادهکرد.
2- از تمام کاستهای استاندارد بدون فولی و بدون عیب میتوان استفادهکرد.
3- مقدار پرتونگاری بیمار کاهش میدهد.
4- بسیار کم حجم و بیصدا میباشد.
5- در وقت بسیار صرفه جویی میشود و راندمان بخش رادیولوژی را افزایش میدهد.
6- عمر مفید دستگاه رادیولوژی را طولانی میکند.
7- نسبت به سیستم رادیولوژی معمولی نیروی انسانی کمتری نیاز دارد.
8- به تاریکخانه نیازی نیست و تصاویر رادیولوژی توسط یک پروسسور خشک و در روی فیلم ثبت میشود. 9- آلودگی محیطزیست ایجاد نمیکند .
10- به فیلم رادیوگرافی و فولی ( صفحات تقویت کننده ) نیاز ندارد.
11- به بایگانی مخصوص فیلمهای رادیوگرافی نیازی نیست.
12- با توجه به سیستم شبکه میتوان تصاویر رادیوگرافی را به سالنهای کنفرانس و آموزش متصلکرد.
13- تصاویر و گزارشات رادیوگرافی را میتوان بصورت سیدی در اختیار بیماران قرار داد.
14- امکان اشتباه شدن کلیشههای رادیوگرافی بیماران با یکدیگر وجود ندارد.
8-مـعـایـب سـیـسـتـم رادیـوگـرافـی محاسبه ای:

در این سیستم ها کاهش دز در مقایسه با سیستمهای رادیوگرافی دیجیتال خیلی زیاد نیست. زیرا سیستم های CR در ضریب تبدیل کوانتمی اشعه ایکس دارای محدودیت هستند، به این دلیلکه تنها بخشی از نور تابشی توسط فوتومولتی پلایرها قابل آشکارشدن هـستند.
1-لایههای فسفری ضخیمتر بازده کوانتومی بهتری در مقایسه با لایه های نازک تر دارند ولی از رزولوشن نسبی
کمتری برخوردارند به اینمعنیکه افزایش بازده کوانتومی با کاهش رزولوشن همراه است.
2-نسبت به سیستم های سنتی گرا ن تر است.
3-نیاز به گذرانیدن دوره های آموزشی و پرسنل آموزش دیده دارد.
نیاز به پاره ای بهینه سازی در سیستم ها و روش ها در زنجیره درمان و مراکز درمانی دارد. از جمله طراحی و
راه اندازی شبکه داخلی، ایجاد ایستگاه های کاری و…
9-طول عمر و نگهداری از کاست سی آر

طول عمر کاست CR بستگی به نحوه استفاده از آن دارد. اگر بهصورت مناسب از کاستها مراقبت شود با هر کاست می توان هزاران تصویر گرفت. بهترین شیوه تمیزکردن کاست، استفاده از اتیل الکل و دستمال کاغذی یا گاز است. تمیزکردن قسمت screen کاست توصیه نشدهاست چون تمیز کردن آن با اتیل الکل بـاعـث خـراب شـدن آن میشود. بهتراست اتیل الکل مستقیما بر روی کاست ریخته نشود، بلکه پارچه آغشته به الکل روی کاست کشیدهشود. بهتر است این کار به صورت ماهیانه انجام شود.
مدت زمان اسکن یک صفحه بسته به اندازه صفحه و میزان قدرت تفکیک دستگاه بین 90 تا 40 ثانیه متغییر است. در سیستمهای جدید با استفاده از اسکنرهای خطی این زمان در تا مرز 30 تا20 ثانیه کاهش یافتهاست. یعنی ازآنجایی که در CR نیزمانند تصویر برداری فیلم – اسکرین برای هر بیمار نیاز به کاست و قراردادن آن در بوکی و سپس خارج نمودن کاست و قرار دادن کاست در اسکنر است لذا برخی از مراحل تصویربرداری مشابه تصویربرداری آنالوگ با صرف زمان همراه است.
تصویربرداری با CR به مراتب سریعتر از تصویربرداری با آنالوگ انجام میشود ولی در مقایسه با سیستمهای DR و DDR زمان بیشتری را طلب میکند. ضمن آنکه در این روش تعداد زیادی کاستهای ویژه CR علیالخصوص در بیمارستانها و مراکز تصویربرداری با حجم بالای مراجعه کنندگان موردنیاز است که گاه در بیمارستانها تعداد این کاستها به 50 عدد میرسد. ضمنآنکه برای هریک از این کاستها گاها تا سقف یک میلیون تومان باید هزینه کرد.
10-مقایسه دستگاه DR و CR

دستگاههای DR در مقایسه با دستگاه های CR نیازمند صرف هزینه اولیه بیشتری هستند درحالیکه در دراز مدت صرفه جویی هزینه را به دنبال داشته و مقرون به صرفهترند.
دستگاههای دیجیتال دارای سرعت عمل بیشتری نسبت به دستگاههای CR میباشند بهطوریکه در دستگاههای DDR یا دیجیتال به روش مستقیم تنها 3 ثانیه پس از اکسپوز تصویر در مانیتور قابل رویت است. به دلیل تبدیل مستقیم اشعه ایکس به بار الکتریکی و کاهش نویز کیفیت تصاویر به مراتب بیشتر از تصاویر CR است. به دلیل دامنه دینامیکی بالای این سیستم شرایط پرتودهی و اکسپوژر بیمار کاهش مییابد و در یک اکسپوز میتوان دانسیتههای گوناگون ( دانسیته استخوان و دانسیته بافت نرم )را با کیفیت بسیار زیادی داشته باشیم. به دلیل حذف کاست به مراتب سریعتر و راحتتر صورت میگیرد.
در برخی از دستگاههای DR با انتخاب آناتومی مورد رادیوگرافی دستگاه به صورت خودکار پوزیشن گرفته شرایط تابش را اعمال میکند. در دستگاه CR ممکن است 60 تا 90 ثانیه زمان لازم باشد تا تصویر نمایش داده شود درحالیکه در دستگاه DR تنها پس از3 تا 5 ثانیه تصویر قابل رویت است.

شکل8- تفاوت کیفیت تصویر رادیوگرافی کامپیوتری و رادیوگرافی دیجیتال

11-آرتیفکت ها در رادیوگرافی کامپیوتری

بیشک رادیوگرافی کامپیوتری مزایای بیشماری نسبت به سیستمهای رادیوگرافی سنتی دارد اما به هرحال مانند بقیه مدالیتههای تصویربرداری بروز آرتیفکتهای (یعنی هرگونه خطایی که در حین تصویربرداری و یا پردازش تصاویر رخ میدهد) تصویری در آن امری طبیعی است که روند تشخیص را مشکل میسازد. متاسفانه عدم آموزش و اطلاع کافی پرسنل بخشهای تصویربرداری میتواند در کنار مزایای بینظیر این سیستمها اشتباهات جبران ناپذیری را در روند تشخیص و درمان به دنبال داشته باشد. لذا در ذیل به معرفی برخی از مهمترین آرتیفکتها در سیستم CR میپردازیم:

11-1-اکسپوژر مجدد

پهنای دینامیکی سیستم CR اجازه میدهد تا بافت نرم و استخوان به خوبی با یک اکسپوژر مشاهده شود. هرگاه بطور تصادفی دو رادیوگرافی روی یک صفحه تصویر (imaging plate) گرفتهشود یک آرتیفکت (double exposure) رخ میدهد. در سیستمهای متداول فیلم و صفحه دو اکسپوژر روی یک فیلم موجب سیاهشدن تصویر میشود این درحالیاستکه در سیستمهای CR امکان محوشدن تصویر اول درون تصویر دوم و تشخیص آن بهعنوان علایم پاتولوژیک بیماری وجود دارد.

شکل9- آرتیفکت ناشی از اکسپوژر مجدد شکل10- آرتیفکت ناشی از آسیب دیدگی صفحات تصویر

هرگونه آسیب دیدگی صفحات تصویر وجود ذرات گرد و غبار روی آن یا آسیب به سر لیزر خواننده فیلم سی آر اغلب بهشکل خط سفید مشاهده میشود.

11-2-لباس بیمار

یکی از متداولترین آرتیفکتها در همه مدالیتههای تصویربرداری مربوط به آرتیفکت ناشی از لباس بیمار به ویژه گانهایی استکه در بخشها مورد استفاده قرارمیگیرد. این آرتیفکتها میتوانند تداعیکننده خطوط شکستگی کلسیفیکاسیون اجسام خارجی و … برای پزشک باشند و روند تشخیص را مختل نمایند. لذا اطمینان از تمیزی لباس بیمار امری ضروریاست.

شکل11- آرتیفکت ناشی از لباس بیمار
11-3-پرتوهای پراکنده

پرتوهای پراکنده مهمترین عامل بروز آرتیفکت در صفحات تصویر هستند. بهعلت حساسیت بالای صفحات تصویر به پرتوهای پراکنده توصیه میگردد از قراردادن این صفحات در نزدیکی منابع پرتو جدا خودداری شود.
اهمیت این موضوع در هنگام تهیه تصاویر پرتابل محسوستر است چراکه پرتوهای پراکنده جذبشده توسط صفحه تصویر به شدت از کیفیت این تصاویر میکاهد. لذا توصیه میگردد از قراردادن کاست اکسپوز نشده در داخل اتاق گرافی به ویژه برای بیمارانی که چند گرافی دارند خودداریشود.

شکل12- آرتیفکت ناشی از پرتوهای پراکنده

11-4-زمان استفاده

یکی از تولیدکنندگان این صفحات توصیه میکند هر صفحه تصویری که به مدت 8 ساعت مورد استفاده قرار نمیگیرد بهتراست قبلاز استفاده پاک شود اگرچه برخی دیگر تصاویر به دست آمده از این صفحات را (با درنظرگرفتن پرتوهای پراکنده) تا یک هفته قابلقبول میدانند. شاید بتوان گفت این زمان بیشتر وابسته به محل نگهداری و ایمنی محیط نسبت به پرتوهای پراکنده است.

شکل13- تصاویر مربوط به رادیوگرافی کامپیوتری از دندان

منابع
1- The physics of computed radiography Phys Med. Biol Rowland J A
2-Kodak continues its Computed Radiography Innovation By Eastman Kodak Company August, 
3-physics of computed radiography Anthony Seibert , university of California
4-L J cesar, B A schueler,F E zink,T R daly ,J P taubel ,and L L jorgenson,Artefacts found in computed radiography ,
5-https://youtube.com
6-Automatic X-ray Crack Inspection forAircraft Wing Fastener Holes,J. XU, T. LIU, X.M. YIN, B. S. WONG, Syahrom B.HASSANPrecision Measurement group, Singapore Institute of Manufacturing Technology,

7-Storage Phosphors for Medical Imaging Paul Leblans and peter Willems and, Dirk vandenbroucke, 

13