هوش چندگانه چیست؟
هوارد گاردنرمتولد 1943 پنسیلوانیا است. والدینش چون یهودی بودند؛در سال 1938 از هامبورگ به آمریکا مهاجرت کردند.او به دانشگاه هاروارد رفت در رشته حقوق تحصیل کند ، اما خوشبختانه اریک اریکسون معلم او شد و وی را به روانشناسی و علوم اجتماعی علاقه مند کرد و به قول خود گاردنر بر پای تحقیقات او مهر تاییدزد. وی از جروم برونر و دیوید رایزمن نیز تاثیر پذیرفت. در سال 1965 با عنوان دانشجوی ممتاز فارغ التحصیل شد. در 1971 PhD خود را گرفت و با دیوید پرکینز در پروژه زیرو همکار شد و در ضمن به کرسی استادی آموزش در هاروارد رسید. از مهمترین کارهای او می توان به چارچوب های ذهن و نظریه هوشهای چندگانهاشاره کرد.
در حوزه روان شناسی و علوم رفتاری معمولا باور بر این است که هوش موجودیتی منفرد است که به ارث می رسد و انسانها مانند لوح سفیدی هستند که هر چیزی را در صورتی که به شیوه ای مناسب ارائه شود، می توان به آنها آموزش داد. تحقیقات اخیر نشان می دهد که عکس این مساله صادق است و هوش های چندگانه وجود دارد که کاملا از یکدیگر مستقل هستند. گاردنر هوش را "ظرفیتی برای حل مسائل یا تطبیق ساخته ها متناسب با مجموعه فرهنگی " می داند. گاردنر هفت هوش معرفی می کند، دو تای اول در مدرسه به دست می آید. سه تای بعدی مربوط به هنر است و دو تای پایانی شخصی.
در کتاب چارچوب های ذهن گاردنر با هوش های شخصی به عنوان یک کل برخورد می کند؛ چرا که بسیار به هم نزدیکند و هماهنگ عمل می کنند. افراد ترکیب یگانه ای از هوش ها دارند و این هوش ها بدون جهت گیری اخلاقی است و می تواند برای مقاصد خوب یا بد بکار آید. نظریه گاردنر در روان شناسی جایگاه معتبری به دست نیاورده است ولی به شدت مورد توجه معلمان قرار گرفته است. در اصل این تئوری، هفت روش تدریس به جای یکی را امکان پذیر می کند؛ یعنی می توان ذهن را در زمینه ای که آماده است، تحریک کرد و با شیوه ای که مورد علاقه دانش آموز است پیش رفت. توصیه های گاردنر: "معلمان باید توجه خود را به همه هوش ها معطوف کنند." "باید آموزش و اخلاقیات را به یکدیگر گره زد.
انواع هوش چندگانه کدامند؟
هوش دیداری / فضایی
این نوع هوش توانایی درک پدیده های بصری است. یادگیرنده های دارای این نوع هوش ، گرایش دارند که با تصاویر فکر کنند و برای به دست آوردن اطلاعات ،نیاز دارند یک تصویر ذهنی واضح ایجاد کنند. آنها از نگاه کردن به نقشه ها، نمودارها، تصاویر، ویدیو و فیلم خوششان می آید.
مهارت های آنها شامل موارد زیر است:
ساختن پازل، خواندن، نوشتن، درک نمودارها و شکل ها، حس جهت شناسی خوب، طراحی، نقاشی، ساختن استعاره ها و تمثیل های تصویری (احتمالا از طریق هنرهای تجسمی)،دستکاری کردن تصاویر، ساختن، تعمیر کردن و طراحی وسایل عملی، تفسیر تصاویر دیداری.
شغل های مناسب برای آنها عبارتند از:
دریانورد،مجسمه ساز، هنرمند تجسمی، مخترع، کاشف، معمار، طراح داخلی، مکانیک، مهندس
هوش کلامی/ زبانی
این نوع هوش یعنی توانایی استفاده از کلمات و زبان. این یادگیرنده ها مهارت های شنیداری تکامل یافته ای دارند و معمولا سخنوران برجسته ای هستند. آنها به جای تصاویر، با کلمات فکر می کنند.
مهارت های آنها شامل موارد زیر می شود:
گوش دادن، حرف زدن، قصه گویی، توضیح دادن، تدریس، استفاده از طنز، درک قالب و معنی کلمه ها، یادآوری اطلاعات، قانع کردن دیگران به پذیرفتن نقطه نظر آنها، تحلیل کاربرد زبان
شغل های مناسب برای آنها عبارتند از:
شاعر، روزنامه نگار، نویسنده، معلم، وکیل، سیاستمدار، مترجم
هوش منطقی / ریاضی
هوش منطقی / ریاضی یعنی توانایی استفاده از استدلال، منطق و اعداد. این یادگیرنده ها به صورت مفهومی با استفاده از الگوهای عددی و منطقی فکر می کنند و از این طریق بین اطلاعات مختلف رابطه برقرار می کنند. آنهاا همواره در مورد دنیای اطرافشان کنجکاوند، سوال های زیادی می پرسند و دوست دارند آزمایش کنند.
مهارت های آنها شامل این موارد می شود:
مسئله حل کردن، تقسیم بندی و طبقه بندی اطلاعات، کار کردن با مفاهیم انتزاعی برای درک رابطه شان با یکدیگر، به کاربردن زنجیره طولانی از استدلالها برای پیشرفت، انجام آزمایش های کنترل شده، سوال وکنجکاوی در پدیده های طبیعی، انجام محاسبات پیچیده ریاضی، کار کردن با شکل های هندسی
رشته های شغلی مورد علاقه آنها عبارتند از :
دانشمند، مهندس، برنامه نویس کامپیوتر، پژوهشگر، حسابدار، ریاضی دان
هوش بدنی/جنبشی
این هوش یعنی توانایی کنترل ماهرانه حرکات بدن و استفاده از اشیا. این یادگیرنده ها خودشان را از طریق حرکت بیان می کنند. آنها درک خوبی از حس تعادل و هماهنگی دست و چشم دارند (به عنوان مثال در بازی با توپ، یا استفاده از تیرهای تعادل مهارت دارند)انها از طریق تعامل با فضای اطرافشان قادر به یادآوری و فرآوری اطلاعات هستند.
مهارت های آنها شامل این موارد می شود:
رقص، هماهنگی بدنی، ورزش، استفاده از زبان بدن، صنایع دستی، هنرپیشگی، تقلید حرکات، استفاده از دست هایشان برای ساختن یا خلق کردن، ابراز احساسات از طریق بدن
شغل های مورد علاقه آنها عبارتند از :
ورزشکار، معلم تربیت بدنی، رقصنده، هنرپیشه، آتش نشان، صنعتگر
هوش موسیقی / ریتمیک
این نوع هوش یعنی توانایی تولید و درک موسیقی. این یادگیرنده های متمایل به موسیقی با استفاده از صداها، ریتم ها و الگوهای موسیقی فکر می کنند. آنها بلافاصله چه با تعریف و چه با انتقاد، به موسیقی عکس العمل نشان می دهند. خیلی از این یادگیرنده ها بسیار به صداهای محیطی (مانند صدای زنگ، صدای جیرجیرک و چکه کردن شیرهای آب) حساس هستند.
مهارت های آنها شامل موارد زیر می شود:
آواز خواندن ، سوت زدن، نواختن آلات موسیقی، تشخیص الگوهای آهنگین، آهنگ سازی، به یاد آوردن ملودی ها، درک ساختار و ریتم موسیقی
شغل های مناسب برای آنها عبارتند از :
موسیقی دان، خواننده، آهنگساز
هوش درون فردی
یعنی توانایی ارتباط برقرار کردن و فهم دیگران. این یادگیرنده ها سعی می کنند چیزها را از نقطه نظر آدم های دیگر ببینند تا بفهمند آنها چگونه می اندیشند و احساس می کنند. آنها معمولا توانایی خارق العا د ه ای در درک احساسات، مقاصد و انگیزه ها دارند. آنها سازمان دهند ه های خیلی خوبی هستند، هرچند بعضی وقت ها به دخالت متوسل می شوند. آنها معمولا سعی می کنند که در گروه آرامش را برقرار کنند و همکاری را تشویق کنند. آنها هم از مهارت های کلامی (مانند حرف زدن) و هم مهارت های غیرکلامی (مانند تماس چشمی، زبان بدن) استفاده می کنند تا کانال های ارتباطی با دیگران برقرار کنند.
مهارت های آنها شامل موارد زیر می شود:
دیدن مسائل از نقطه نظر دیگران (نقطه نظر دوگانه)، گوش کردن، همدلی، درک خلق و احساسات دیگران، مشورت، همکاری با گروه، توجه به خلق و خو ، انگیزه ها و نیت های مردم، رابطه برقرار کردن چه از طریق کلامی چه غیر کلامی، اعتماد سازی، حل و فصل آرام درگیری ها، برقراری روابط مثبت با دیگر مردم
شغل های مناسب برای آنها عبارتند از :
مشاور، فروشنده، سیاست مدار، تاجر
هوش برون فردی (فرا فردی)
این هوش یعنی توانایی درک خود و آگاه بودن از حالت درونی خود. این یادگیرنده ها سعی می کنند احساسات درونی، رویاها، روابط با دیگران و نقاط ضعف و قوت خود را درک کنند.
مهارت های آنها شامل موارد زیر می شود:
تشخیص نقاط ضعف و قوت خود، درک و بررسی خود، آگاهی از احساسات درونی، تمایلات و رویاها،ارزیابی الگوهای فکری خود، باخود استدلال و فکر کردن ، درک نقش خود در روابط با دیگران
هوش چندگانه: روش های مختلف یادگیری
روش های یادگیری کودکان به اندازه تعداد رنگ های رنگین کمان متفاوت هستند. افراد مختلف شخصیت های متفاوت، ترجیح ها و ذائقه های متفاوت دارند. معلمان و والدین باید از این تفاوت ها آگاه باشند و برای این تفاوت ها احترام قائل شوند. والدین از طریق مشاهده مستمر می توانند بفهمند که کودکان شان از چه نوع یادگیرنده هایی هستند. مادامی که والدین این مساله را در مورد فرزندان شان دریابند می توانند فعالیت هایی را بسط بدهند که حداکثر قابلیت های بچه را متبلور کند.
* یادگیرنده های زبانی ( شفاهی)
· دارای حساسیت نسبت به معنا، صدا و ریتم و آهنگ کلمات هستند.
· از داستان گویی و نوشتن متن های خلاق لذت می برند.
· مطالعه، شعر و طنز را دوست دارند و حل جدول و چیستان برای شان خوشایند است.
پیشنهادهایی برای والدین
· با کودک تان مطالعه کنید.
· به سوالات، دغدغه ها و تجربیات کودک تان مشتاقانه گوش فرادهید.
· کتاب برای مطالعه و کاغذ و قلم برای نوشتن در اختیار او قرار دهید.
· کودک تان را تشویق کنید که درباره ی داستانی که خوانده است صحبت کند یا چیزی را که نوشته است برای تان بخواند (استفاده از یک ضبط صوت هم ایده ی مفیدی است)
· فرصت هایی برای بازدید از کتابخانه ی عمومی محل و کتاب فروشی ها فراهم کنید.
* یادگیرنده های منطقی
· از بازی با اعداد، حل مساله، بازی های فکری و آزمایش کردن لذت می برند.
· مهارت قوی در استدلال کردن و پرسیدن سوال به شیوه ای منطقی دارند.
· نظم و دستورات قدم به قدم را دوست دارند.
پیشنهادهایی برای والدین
· اجازه دهید کودک تان دست به آزمایش و تجربه بزند.
· از کودک تان دعوت کنید که برای پختن کیک یا ساختن رنگ های نقاشی با مخلوط کردن آن ها به شما کمک کند.
· از کودک تان بخواهید صندلی ها را مرتب کند، لباس ها را مرتب در کمد بگذارد یا کشوی میز را مرتب کند.
· بازی هایی مانند شطرنج با او بکنید.
* یادگیرنده های بصری
· از خلق الگوهای بصری لذت می برند و نیاز به محرک های بصری دارند.
· خیالباف هستند.
· استعداد هنری دارند.
پیشنهادهایی برای والدین
· به کودک اجازه دهید که آثار هنری مختلف و کارهای دستی بسازد.
· این فرصت را به کودک تان بدهید که جدول و معما حل کند یا خودشان بسازد.
· اجازه دهید کودک تان مکانی را به عنوان "گوشه ی بازی" در اتاق خود برای خودش طراحی کند (داشته باشد)
· اجازه دهید کودک از یک دوربین برای عکس گرفتن از دوستان و خانواده استفاده کند.
· وسایل مختلف نقاشی مثل انواع رنگ نقاشی، مدادشمعی، و ماژیک برای استفاده در اختیار او بگذارید.
· بازی های کارتی با او بکنید.
* یادگیرنده های موسیقایی
· از نواختن موسیقی، آواز خواندن و طبل زدن لذت می برند.
· از صدای انسان، صداهای محیط و اصوات موسیقی خوش شان می آید.
· اگر چیزهایی که می خواهند یادبگیرند با موسیقی یا ضرباهنگ همراه باشد؛ آسان تر آن را می آموزند.
پیشنهاد هایی برای والدین
· به کودک اجازه دهید که یک نوار موسیقی از فروشگاه مربوطه انتخاب کند.
· کودک تان را تشویق کنید که به تنهایی آواز بخواند یا همراه با ریتم موسیقی کف بزند.
· فرصت هایی را فراهم کنید تا کودک به کنسرت و قطعات موسیقی گوش کند.
· برای آواز هم خوانی داشته باشید.
* یادگیرنده های فیزیکی
· ورزشکار و فعال هستند.
· از نمایش خلاق، ایفای نقش، حرکات موزون، و بیان افکار و احساسات شان با حرکات بدن خوش شان می آید.
· از طریق حرکات فیزیکی، لمس کردن و احساس کردن می آموزند.
· برای آموختن و حل مسائل از حرکت، اشاره و بیان فیزیکی استفاده می کنند.
· احتمال دارد هنگام حرف زدن به طرف مقابل دست بزنند.
پیشنهادهایی برای والدین
· کودک را درگیر فعالیت های چون حرکات موزون، نمایش و فعالیت های ورزشی کنید.
· به فعالیت هایی نظیر پیاده روی، دو یدن آرام، گردش، تنیس، دو چرخه سواری به صورت خانوادگی بپردازید.
* یادگیرنده های برون گرا
· بسیار اجتماعی هستند.
· می توانند احساسات و رفتار افراد را بخوانند ( پیش بینی کنند)
· رهبران خوبی هستند و از بودن در گروه لذت می برند.
· می توانند به همسالان شان کمک کنند و با دیگران همکاری کنند.
پیشنهادهایی برای والدین
· بازی های خانوادگی بکنید.
· کودک تان را تشویق کنید که در فعالیت های گروهی شرکت کند.
· او را به مباحثه و حل مساله تشویق کنید.
* یادگیرنده های درون گرا
· مایلند مستقلاً کار کنند.
· بسیار خودانگیخته اند و فعالیت های منفرد را دوست دارند.
· قادرند احساسات، انگیزه ها و خُلق خود را بشناسند.
پیشنهادهایی برای والدین
· به کودک تان زمانی بدهید برای کار و بازی به تنهایی.
· از کودک بخواهید چیزی برای تمام خانواده بسازد تا همه از آن لذت ببرند.
· کودک تان را تشویق کنید که یک دفتر خاطرات روزانه داشته باشد.
مشاهده می کنید که شما می توانید بینش فوق العاده ای در مورد چگونگی یادگیری کودکان به دست بیاورید. بنابراین مربیان باید تلاش کنند محیط آموزشی فراهم کنند که در آن همه ی کودکان بتوانند موفقیت را تجربه کنند.
نظریه هوش چندگانه گاردنر
بر طبق این نظریه، دیدگاه های روان سنجی سنتی نسبت به هوش، بسیار محدود و ضعیف است…
هوش چندگانه چیست؟
هنگامی که واژه "هوش" به گوش ما می خورد معمولاً مفهوم ضریب هوشی ( IQ ) به ذهنمان می آید. هوش معمولاً به عنوان توانائی های بالقوه عقلانی تعریف می شود. چیزی که ما با آن زاده می شویم، چیزی که قابل اندازه گیری است و ظرفیتی که تغییر دادن آن دشوار است. امّا در سال های اخیر دیدگاه های دیگری نسبت به هوش پدید آمده است. یکی از این دیدگاه ها، نظریه هوش چندگانه است که توسط هاوارد گاردنر، روان شناس دانشگاه هاوارد، ارائه گشته است.
بر طبق این نظریه، دیدگاه های روان سنجی سنتی نسبت به هوش، بسیار محدود و ضعیف است. گاردنر نظریه اش را نخستین بار در کتاب "قاب های ذهنی: نظریه هوش چندگانه"، در سال 1983 ارائه کرد. به عقیده او همه انسان ها دارای انواع مختلفی از هوش هستند. او در کتاب خود، هشت نوع مختلف هوش را معرفی نموده و احتمال داده است که نوع نهمی نیز به عنوان "هوش هستی گرا" وجود داشته باشد.
طبق نظریه گاردنر، برای به دست آوردن تمام قابلیت ها و استعدادهای یک فرد، نباید تنها به بررسی ضریب هوشی پرداخت بلکه انواع هوش های دیگر او مثل هوش موسیقیایی، هوش درون فردی، هوش تصویری-فضایی و هوش کلامی- زبانی نیز باید در نظر گرفته شود.
نظریه گاردنر با انتقاداتی از سوی روان شناسان و مربیان روبرو گشته است. منتقدان می گویند تعریف گاردنر از هوش بسیار وسیع و گسترده است و هشت نوع هوشی که او تعریف کرده فقط نشانگر استعدادها، خصوصیات شخصیتی و توانائی هاست. از دیگر نقاط ضعف نظریه گاردنر می توان به کمبود پژوهش های عملی پشتیبان آن اشاره کرد.
اما با وجود این، نظریه هوش چندگانه محبوبیت زیادی در بین مربیان و آموزشگران پیدا کرده است و بسیاری از معلمان از این نظریه در انتخاب شیوه تدریس خود استفاده می کنند.
در این مقاله با هشت نوع هوش مختلفی که گاردنر تعریف کرده است بیشتر آشنا می شویم.
1-هوش تصویری – فضایی
نقاط قوت: قدرت تشخیص تصویری و فضایی
کسانی که هوش تصویری-فضایی بالایی دارند در تجسّم چیزها قوی هستند. این افراد معمولاً جهت یابی خوبی دارند و با نقشه ها، نمودارها، عکس ها و تصاویر ویدیویی مشکلی ندارند.
ویژگی های هوش تصویری-فضایی
• لذت بردن از خواندن و نوشتن
• مهارت در درست کردن پازل
• مهارت در تفسیر عکس، گراف و نمودار
• لذت بردن از رسم، نقاشی و هنرهای تجسمی
• تشخیص راحت الگوها
انتخاب های شغلی
• معمار
• هنرمند
• مهندس
2- هوش کلامی – زبانی
نقاط قوت- کلمات، زبان و نویسندگی
کسانی که هوش کلامی- زبانی بالایی دارند به خوبی می توانند از کلمات، به هنگام نوشتن و حرف زدن، استفاده کنند. این افراد غالباً در نوشتن داستان، به خاطر سپردن اطلاعات و خواندن مهارت دارند.
ویژگی های هوش کلامی- زبانی
• مهارت در به یادآوردن اطلاعات نوشته یا گفته شده
• لذت بردن از خواندن و نوشتن
• مهارت در مباحثه یا صحبت های متقاعد کننده
• توانائی در توضیح دادن مسائل
• استفاده از شوخ طبعی به هنگام بیان داستان ها
انتخاب های شغلی
• نویسنده/ روزنامه نگار
• وکیل
• معلم
3- هوش منطقی – ریاضی
نقاط قوت- تحلیل مسائل و عملیات ریاضی
کسانی که هوش منطقی- ریاضی بالایی دارند در استدلال، شناسایی الگوها و تحلیل منطقی مسائل قوی هستند. این افراد به تفکر درباره مفهوم اعداد، روابط والگوها علاقه مندند.
ویژگی های هوش منطقی- ریاضی
• مهارت زیاد در حل مساله
• لذت بردن از تفکر درباره ایده های انتزاعی
• علاقه مندی به انجام آزمایش های علمی
• مهارت در انجام محاسبات پیچیده
انتخاب های شغلی
• دانشمند
• ریاضیدان
• برنامه نویس رایانه
• مهندس
• حسابدار
4- هوش اندامی- جنبشی
نقاط قوت: تحرک فیزیکی، کنترل حرکات
کسانی که هوش اندامی- جنبشی بالایی دارند در حرکت های بدنی، انجام عملیات و کنترل فیزیکی قوی هستند. این افراد در هماهنگ سازی چشم و دست مهارت دارند و افراد چالاک وتردستی هستند.
ویژگی های هوش اندامی- جنبشی
• مهارت در ورزش و رقص
• لذت بردن از ساختن چیزها با دست
• هماهنگی فیزیکی عالی
• به خاطر سپردن چیزها از طریق انجام دادن آن ها، به جای گوش کردن یا دیدن
انتخاب های شغلی
• رقصنده
• هنرپیشه
• مجسمه ساز
• پیمانکار
5- هوش موسیقیایی
نقاط قوت: ریتم و موسیقی
کسانی که هوش موسیقیایی بالایی دارند در فکر کردن به الگوها، ریتم ها و صداها قوی هستند. این افراد از موسیقی لذت می برند و معمولاً در نواختن سازهای موسیقی و آهنگسازی مهارت دارند.
ویژگی های هوش موسیقیایی
• لذت بردن از آوارخوانی و نواختن سازهای موسیقی
• تشخیص آسان الگوها و نت های موسیقی
• توانایی به خاطرسپردن آهنگ ها و ملودی ها
• درک عمیق از ساختار، ریتم و نت های موسیقی
انتخاب های شغلی
• موسیقیدان
• آهنگساز
• خواننده
• معلم موسیقی
• رهبر ارکستر
6- هوش میان فردی
نقاط قوت: ارتباط برقرار کردن و درک دیگران
کسانی که هوش میان فردی بالایی دارند در تعامل با دیگران و درک آن ها قوی هستند.این افراد در سنجش هیجانات، انگیزه ها، تمایلات و منظور کسانی که دور و برشان هستند مهارت دارند.
ویژگی های هوش میان فردی
• مهارت در برقراری ارتباط کلامی
• مهارت در ارتباط غیرکلامی
• نگاه کردن به موقعیت ها از زوایای مختلف
• ایجاد روابط مثبت با دیگران
• مهارت در فرو نشاندن اختلافات در داخل گروه ها
انتخاب های شغلی
• روان شناسی
• فیلسوف
• مشاور
• فروشنده
• سیاستمدار
7- هوش درون فردی
نقاط قوت: درون نگری و خودآزمایی
کسانی که هوش درون فردی بالایی دارند، آگاهی خوبی از وضعیت هیجانی، احساسات و انگیزه های خود دارند. این افراد از خودآزمایی، تخیل روزانه، کند و کاو کردن روابط خود با دیگران و برآورد توانائی های فردی خود لذت می برند.
ویژگی های هوش درون فردی
• مهارت در تحلیل نقاط قوت و ضعف خود
• لذت بردن از تجزیه و تحلیل نظریه ها وایده ها
• خودآگاهی زیاد
• داشتن درک روشن از ریشه انگیزه ها و احساسات خود
انتخاب های شغلی
• فیلسوف
• نویسنده
• نظریه پرداز
• دانشمند
8- هوش طبیعت گرا
نقاط قوت: یافتن الگوها و روابطی که با طبیعت وجود دارد
هوش طبیعت گرا آخرین نوع هوشی است که گاردنر درنظریه خود به هفت نوع قبلی افزوده و با مقاومت و مخالفت بیشتری نسبت به بقیه روبرو گردیده است. به گفته گاردنر، کسانی که دارای هوش طبیعت گرای بالایی هستند، سازگاری بیشتری با طبیعت دارند و معمولاً به پرورش، کشف محیط و یادگیری درباره موجودات علاقه مندند. این افراد به سرعت از جزئی ترین تغییرات در محیط شان آگاه می شوند.
ویژگی های هوش طبیعت گرا
• علاقه مند به موضوعاتی از قبیل گیاه شناسی، زیست شناسی و جانورشناسی
• مهارت در رده بندی و فهرست بندی اطلاعات
• لذت بردن از باغبانی، کشف طبیعت، پیاده روی و چادر زدن در طبیعت
• بی علاقگی به یادگیری موضوعات بی ارتباط با طبیعت
انتخاب های شغلی
• زیست شناس
• حفاظت از محیط زیست
• باغبان
• مزرعه دار
کلینیک الکترونیکی روان یار