تحقیق در مورد سازمان های غیر دولتی

سازمان های غیر دولتی
ماهیت پاره ای از نیاز های بشر به گونه ای است که برای تامین آنها باید به نهادهایی توسل جست که به دولت ، بازار و خانوار تعلق ندارد . به همین دلیل از دیر باز رسم بر این شد که اشخاص و گروههای انسانی گرد هم آمدند و از طریق این نهادها آن نیازها را تامین می کردند . علیرغم این وضع ، در اواخر قرن بیستم بود که محققین به این اندیشه افتادند که به مطالعات و داده های مربوط به این نهادها سرو سامانی دهند و در قالب نظریه های منسجم و با زبانی واحد و گویشی مشخص ، آن را بیان کنند .
اما در ادامه ی روند مشکل بوجود آمد و این مشکل ، چالش اصلی آن بود که با ورود محققین جدید به این عرصه و اغلب بدون آنکه سوابق مطالعاتی قبلی در نظر گرفته شود ، یک رشته عبارات و یک حلقه تعابیر جدید وارد این حوزه از مطالعات شد و از ارتباط و همسویی آنها به مطالعات و دست آوردهای قبلی غفلت می گشت . این نهادها که نه با شکل و شمایل نهاد های متعارف قانونی شباهت داشت و نه سودآور محسوب می شد و نه یک موسسه خصوصی محسوب می گشت با عناوین متفاوتی نظیر ، بخش داوطلبانه ، بخش سوم و سازمان غیر انتفاعی ، موسسات عام المنفعه و تشکل خدمات به دیگران نامیده می شدند .
یکی ازعمده ترین تلاشهایی که برای کسب یک تعریف جامع وبه عنوان یک معیارتعریفی برای این سازمان ها انجام شد ، مجموعه ی مطالعات و تحقیقاتی است که به همت " سالامن وانهایمر " و در چارچوب طرح بخش غیر انتفاعی تطبیقی و در قالب ارائه خدمات مطلوب و حمایت از دیگر اقشار جامعه ( عام المنفعه ، غیرانتفاعی ) در دانشگاه " جان هاپکینز " انجام پذیرفته است .
که می توان گفت این طرح مفصل ترین تحقیقی است که بوسیله پژوهشگران علوم اجتماعی برای تعریف این بخش که خارج از بازار و دولت وجود دارد ، داده اند .
این طرح در سال 1990 برای تحقیق درباره ی ماهیت ، ساختار ، تاریخچه ، وضعیت حقوقی و نقش بخش غیرانتفاعی در خیلی از کشورها آغاز شد . برای تسهیل در این تحلیل تطبیقی اولین وظیفه ی متولیان طرح آن بود که "یک زبان و مفهوم مشترک برای سازمان های غیرانتفاعی تعریف کنند ، یعنی برای معرفی و تبیین ان یک ادبیات واحد و مشخص و معین بکار گرفته شود ".
بر اساس تعاریف موجود و واقعیات تجربی کشورهای حوزه ی مطالعه ، محققین طرح ، به تعریفی دست یافتند که به تعریف ساختاری ـ عملیاتی بخش غیر انتفاعی معروف شد.
قبل از آنکه به طور کامل به بررسی درباره ی این تعریف ساختاری ـ عملیاتی بپردازیم به صورت اختصار به تلاشهای دیگری که برای تعریف این سازمان انجام شده اشاره می نمائیم . عمده تعاریفی که تاکنون در مورد این سازمان ها حاصل شده ، می توان از سه دیدگاه بررسی کرد :

الف ) از منظر ماهیت ورودی های سازمان
ب ) از منظر خروجی های سازمان یا کالاها و خدماتی که ارائه می کنند .
ج ) از جهت نحوه توزیع مازاد درآمد .
الف : ازجهت ورودی های سازمان دو نوع تعریف متفاوت می توان ارائه نمود ، تعریف اول برحسب درآمد و تعریف دوم برحسب عرضه کار می باشد .
نظام ملی حسابرسی در امریکا نمونه بارزی از تعاریف مبتنی بر درآمد است . بر این اساس سازمان هایی غیرانتفاعی محسوب می شوندکه هزینه های آنهاعمدتا ازطریق کمک ها و مساعدت های مردمی تامین گردد .
این تعریف بالطبع بخش محدودی از این سازمان ها را در بر می گیرد ، زیرا که در بسیاری از سازمان های غیرانتفاعی کمک های دولتی ، تامین کننده قسمت عمده ای از هزینه هاست .
بعلاوه بسیاری دیگر از این سازمان ها عواید حاصل از فروش خدمات و کالاهایشان و اخذ حق عضویت مهمترین منبع تامین کننده ی هزینه ها محسوب می شود .
به همین جهت ، " هانسمن " سازمان های غیرانتفاعی را به دو نوع ، کمک گیرنده و تجاری تقسیم کرده است .
تعریف دوم از این گروه ها مبتنی بر عرضه کار است . این تعریف بر همان موضوع معروف داوطلبانه بودن تاکید دارد . بدین مفهوم که کاری که در این سازمان ها انجام می پذیرد ، غیر اجباری و بدون چشم داشت مادی می باشد . اما همانگونه که می دانیم به کارگیری کارمندان حقوق بگیر دراین سازمان ها متداول است . مضافا این تعریف تمایز این بخش از خانوار و همچنین بخش های غیر رسمی را دشوار می سازد .
ب : دسته بندی دیگر، تعریف سازمان های غیرانتفاعی با تکیه برخروجی های این سازمان هاست و همانگونه که در تعریف خیریه ها مرسوم است ، عام المنفعه بودن را شاخص اصلی می دانند . اولین نکته ای که از این تعریف به ذهن متبادر می شود ، آن است که بسیاری از این سازمان ها در کشورهای مختلف فاقد این شرط می باشند . ( عام المنفعه بودن ) . بعلاوه این که ، به خاطر محدودیت منابع یک سازمان عملا فقط قادر خواهد بود که به یک گروه خاص خدمات ارائه نماید . " لامن".
بررسی تعاریف سازمان های غیر دولتی
" برای این مشکل راه حلی پیشنهاد کرد . بدین ترتیب که اصطلاح " مشترک المنافع " را به جای " عام المنفعه " به این سازمان ها اطلاق کرد ، که البته کلمه مشترک المنافع شمولیت بر این مطلب نمی یابد و اطلاق مطلوبی نیست بلکه عبارت مشترک الهدف ( خدمت به دیگران ) مناسبتر است .
اکثر محققینی که بر این تعریف اصرار داشته اند از کسانی هستند که از حوزه مطالعات اقتصادی برخاسته اند .
به عنوان مثال تعریفی که " ویز بورد " از سازمان های غیر انتفاعی می دهد مبتنی بر همین ویژگی است و سازمان های غیر انتفاعی را آن سازمانی می داند که کالاهایی از نوع عمومی تولید می کند . البته این مشخصه یکی از چند مشخصه ی تعریف این سازمان هاست و مشخصه های دیگر نیز برای آنها قائل شده است .
ج : بالاخره به آن دسته از تعاریفی می رسیم که نه ورودی سازمان ها را مبنای تعریف قرار داده و نه خروجی آنها را ، بلکه توزیع منابع مالی را اساس کار قرار داده اند . بر این مبنا ، عنوان غیرانتفاعی به سازمان هایی اطلاق می گردد که سود خالص آنها میان متولیان سازمان توزیع نشود . این تعریف مبتنی بر " محدودیت در توزیع " ، به تعاریف حقوقی از سازمان های غیر انتفاعی در امریکا بسیار نزدیک است . منتهی مشکلی که این تعریف دارد آن است که در نظام های مختلف حقوقی و همچنین کشورهای مختلف تنوع زیادی پیدا می کند . اما این تعریف به طور موسعی در نظام های حقوقی خارج از امریکا پذیرفته شده است . به رغم اقبال و پذیرشی که این تعریف پیدا کرده باز هم خالی از ابهام نمی باشد . " هانسمن " ، سود خالص را به سودهایی که مازاد بر مبالغ مورد نیاز برای تادیه خدمات هزینه شده در سازمان است تعریف کرده است . وی همچنین می افزاید :
" یک سازمان غیر انتفاعی این اختیار را دارد که حقوق اشخاصی را در ازای کار و سرمایه ای که صرف سازمان کرده اند به نحو مقتضی تادیه کند . و یا ما به ازای متعارف آن را بپردازد . اگر چه این اشخاص از متولیان سازمان باشند " .
اصطلاح ما به ازای متعارف از عبارات مشهور ، اما بی اساس است . در علم اقتصاد ، اصطلاح سود سهام وجود دارد که معرف ما به ازای سرمایه گذار برای خطرپذیری یا درآمد از دست داده به حساب می آید . با این توضیح تسری این اصطلاح به سازمان های غیرانتفاعی دشوار می نماید .
تعریف ساختاری ــ عملیاتی
طرح بخش غیرانتفاعی تطبیقی جان هاپکینز ، ابتدا با مطالعه در 13 کشور آغاز شد و سپس چهل کشور را تحت پوشش قرار داده است . این کشورها عبارتند از : آرژانتین ، استرالیا ، اتریش ، بلژیک ، برزیل ، کلمبیا ، چک ، مصر ، فنلاند ، فرانسه ، آلمان ، غنا ، مجارستان ، هند ، ایرلند ، ایتالیا ، ژاپن ، کنیا ، لبنان ، مراکش ، مکزیک ، هلند ، نروژ ، پاکستان ، پرو ، فیلیپین ، لهستان ، رومانی ، روسیه ، اسلواکی ، افریقای جنوبی ، کره جنوبی ، اسپانیا ، تانزانیا ، تایلند ، اوگاندا ، انگلستان ، امریکا ، ونزوئلا و اسرائیل .
اهداف محققین این طرح
الف ) تهیه گزارش مستند از ماهیت ، ساختار ، مسائل مالی و نقش بخش غیرانتفاعی با بکارگیری یک رشته اصطلاحات تجربی یکپارچه در کشورهای مختلف جهان با توزیع جغرافیایی فراگیر .
ب ) توضیح چرایی تفاوت این بخش از حیث اندازه و مشخصات در کشورهای مختلف و شناخت عوامل تقویت یا مانع توسعه آنها .
ج ) ارزیابی تاثیر و فواید این سازمان ها
د ) شناساندن موجودیت این مجموعه نهادها و افزایش آگاهی های عمومی درباره آنها ( اطلاع رسانی و آگاهی بخشی عمومی )
ظرفیت سازی ، محلی برای انجام تحقیقات آتی ( آینده )
برای تامین این مقاصد ، محققین طرح ، رویکرد تجربی تطبیقی را بکار گرفتند که اتکای عمده بر عوامل زیر دارد :
تعیین تیمی از دستیاران محلی در کشورهای مورد نظر ، چارچوب مفهومی و یک رشته تعاریف و استراتژهای مشترک برای جمع آوری اطلاعات ، ایجاد شبکه ای از کمیته های مشاوران ملی و بین المللی که بر جریان کار نظارت دارند که به انتشار نتایج تحقیق کمک می کنند .
محققین این طرح پس از بررسی تعاریف مختلف این معیارها را بعنوان معیارهای معروف برای سازمان های غیردولتی برشمردند :
1ـ سازمان یافتگی : بدین معنا که تشکل تا حدودی نهادی شده و تثبیت یافته است . تنها ثبت شدن یا به نوعی دیگر هویت حقوقی پیداکردن چندان مهم نیست ، آنچه دراین خصوص حائز اهمیت است آن که ازهویت سازمانی نسبی برخوردارو قانون مند باشند . این شرط با تدوین اساسنامه قانونی
، تاسیس ، برخورداری از ساختار سازمانی داخلی ، استمرار نسبی در اهداف و ساختار و فعالیتها و داشتن تشکیلات متعارف تامین می شود . تجمع های موقت و خلق الساعه افراد که هیچ ساختار واقعی و ماهیت سازمانی قانونی و حقوقی ندارند واجد شرط این تعریف نمی باشند .
2- خصوصی بودن ( غیر دولتی بودن ) : بدان معنا که از حیث سازمان و تشکیلاتی از دولت جدا باشند . لازمه این شرط آن نیست که این سازمان ها کمک های درخور توجهی از دولت دریافت نکنند و یا حتی مقامات دولتی به عضویت هیات موسسین آنها در نیایند . بلکه غیردولتی بودن بدان معناست که از نظر تشکیلاتی زیر مجموعه های دولت محسوب نشوند و احکام و اختیارات دولتی را اعمال نکنند
3ـ خودگردانی و استقلال : بدان معنا که بتوانند بر فعالیتهای خودشان تسلط و نظارت داشته باشند . برخی از سازمان های خصوصی و غیردولتی حتی اگر از نظر تشکیلاتی ، مستقل باشند ، چنان تحت سیطره و نفوذ سازمان های دولتی یا بخش خصوصی قرار دارند که عملا به عنوان بخشی ازآن سازمان ها فعالیت می کنند .لازمه این شرط آن است که سازمان بتواند بر فعالیتهایش ، تسلط و نظارت متعارف داشته و در روندکاری برای اداره امور داخلی خود استقلال داشته باشد و به طورکلی از خودگردانی مطلوب و معمول برخوردار باشد .
4ـ توزیع غیرانتفاعی : بدان معنا که عواید حاصل به موسسین یا مدیران تعلق نگیرد . در اغلب سازمان های غیرانتفاعی در آخر سال مالی در آمد مازاد حاصل می شود ، اما این عواید باید مجددا در جهت اهداف اصلی سازمان سرمایه گذاری شود و نباید میان اعضاء ، مدیران ، موسسین و یا هیات رئیسه تقسیم شود : نکته اساسی آن است که سازمان با این عواید چه کار می کند . اگر این عواید مجددا از طریق سرمایه گذاری یا اقدامات مشابه دیگر ، در جهت اهداف و راهبردهای سازمان به کار گرفته شود ، سازمان شرایط برخورداری از عنوان غیرانتفاعی را دارا خواهد بود .
5 ـ داوطلبانه بودن : بدان معنا که سازمان در حد متعارف در فعالیتهای داوطلبانه شرکت کند . این شرط متضمن دو ملاحظه متفاوت اما مرتبط است . اول اینکه سازمان باید در فعالیتها و اداره از طریق هیات رئیسه با بهره مندی از کارمندان داوطلب یا سایر شریک مساعی های خود انگیخته به نوعی در فعالیتهایش اصل داوطلبانه بودن را به نمایش بگذارد و دیگر اینکه داوطلبانه بودن متضمن معنای غیر اجباری است . بنابراین سازمان هایی که در آنها عضویت اجباری ، به تلویح یا تصریح ، در قانون مربوط آن قید شده است ، از بخش غیرانتفاعی مستثنی می شوند . نمونه بارز این سازمان ها تشکل ها و انجمنهای تخصصی است که عضویت در آنها ، برای کسب مجوز فعالیتهای تجاری یا حرفه ای الزامی می باشد .
در این صورت در بحث تقسیم بندی با این شروط انواع مختلفی از نهادها را می توان تحت این عنوان قرار داد .
برخی از آنها عبارت است از انجمنهای صنفی و تخصصی ، سازمان های خیریه سنتی ، هیات های مذهبی ، سازمان های توسعه مردمی ، نهادهای آموزش عالی ، بیمارستانها ، جنبش های اجتماعی و جزء آن ، سازمان های غیردولتی درامر توسعه ، در عین حال برخی از سازمان ها هستند که مشکل بتوان آنها را تحت این چارچوب قرار داد که دو دسته مهم از آنها عبارت است از :
1 ـ سازمان های عبادی و بذهبی ، هیات مذهبی ، تکیه ها کلیساها ، کنیسه ها ، مساجد و دیگر نهادهای عبادی و مذهبی که تحت این شمول قرارگرفته اند . و اطلاعات مربوط به آنها نیز در جریان تحقیقات طرح جمع آوری شده است . منتهی این اطلاعات مربوط به همه کشورها نمی باشد و از همه کشورها جمع آوری نشده است . بلکه از وضع کشورهای مذکور اخذ شده است . بنابراین اطلاعات مربوطه در بخش مستقل گزارش شده است . اطلاعات مربوط به سازمان های خدماتی وابسته به نهادهای مذهبی نیز مثل مدارس ، بیمارستان ها ، مراکز نگهداری کودکان و درمانگاهها در همه کشورها جمع آوری و ثبت شده است . این سازمان ها بدون در نظر گرفتن وابستگی مذهبی ، تحت عناوین خدماتی که ارائه می کردند مثل آموزش ، بهداشت و امثال آن ، طبقه بندی شده اند .
2ـ تعاونی ها ، شرکت های سرمایه گذاری و گروههای خودیاری ، سازمان هایی هستند که حالت بینابینی دارند . مثلا اغلب تعاونی ها ، تشکل های سرمایه گذاری و گروههای خود یاری اقتصادی و این دست موسسات و سازمان ها از آن جهت که شرط توزیع غیرانتفاعی در آنها صدق نمی کند از چارچوب تعریف مستثنی می شوند . بنابراین آن دسته از تعاونی ها ، انجمنهای سرمایه گذاری و سازمان های مشابهی که انگیزه انتفاعی در آنها تبعی و فرعی می باشد و نیت اصلی بانیان آن ، ارائه خدمات از این عواید به گروه کثیری ، از اجتماعی محلی است ، در تعریف قرار نمی گیرند .
به موازات تلاشهایی که برای تعریف این سازمان ها انجام می شد ، برای طبقه بندی آنها نیز اقدامات زیادی صورت گرفت و یک تقسیم بندی ارائه شد . این تقسیم بندی که به تقسیم بندی بین المللی سازمان های غیرانتفاعی معروف شد برحسب فعالیت اقتصادی ، انتفاعی یا حوزه کاری آنها انجام پذیرفته است . با این توضیح ؛ برای مثال ، سازمان هایی که فعالیت عمده شان خدمات بهداشتی است .اما در حوزه ی فعالیتهای جانبی ، تحقیقات هم انجام می دهند ، تحت عنوان سازمان های بهداشتی طبقه بندی شده اند . یعنی تفکیک و تقسیم بندی آنها بر مبنا و به اعتبار فعالیت اصلی و عمده آنها صورت گرفته و اعمال گردیده است . با همین وجه سازمان های مذهبی که فعالیت عمده اقتصادیشان اداره مدارس ابتدایی است ، تحت عنوان سازمان های آموزشی طبقه بندی شده اند .
همانگونه که در جدول شماره یک ملاحظه می شود ، این تقسیم بندی از دوازده گروه اصلی تشکیل شده است که هر گروه اصلی نیز به چند زیر گروه تقسیم می شود . برای نمونه در مجموع 27 زیر گروه در این تقسیم بندی تعریف شده است . هر کدام از این زیر گروهها نیز تقسیم بندی هایی دارد ، که می توان جزء گروه نامید . برای نمونه تقسیم بندیهای زیر گروه فرهنگ و هنر ، از گروه فرهنگی ، تفریحی در جدول شماره دو آمده است .
الگوی جان هاپکینز یعنی ماحصل نتیجه مطالعه ، تحقیق ، بررسی و پژوهش که بر روی نهادها و سازمانهای تعریف شده خارج از دولت ، بازار ، خانوار با تلاشها و فعالیتهای قابل توجه برمبنای برنامه ریزی و اجرای روش تحقیق و اصول مربوطه با بهره مندی از مناظرو دیدگاههای موضوع در بخش غیرانتفاعی صورت گرفت و سبب خلق یک معرفی و تعریف جدید و خاص از نهادها و سازمانها در آن حوزه ( خارج از دولت ، بازار ، خانوار ) تحت عنوان تعریف ساختاری عملیاتی از بخش و حوزه غیرانتفاعی گردید که این تعریف پس از ملاحظه و مطالعه ماهیت ، ساختار ، مسائل و امور مالی ، عوامل تقویت چالش ها و موانع ، فواید ، تفاوتهای این نهادها و سازمانها در بیش از پنجاه کشور جهان محقق و کشف شد و پس از آن بود که این نهادها یعنی سازمانهای غیرانتفاعی در جامعه و میان مردم شناس و مفهوم گردید .
دست آورد مطالعه و تحقیق در آن حوزه :
الف ) کشف تعریف خاص و معین برای سازمانهای غیرانتفاعی و معرفی آنها
ب) معیارهای سازمانهای غیرانتفاعی
ج) طبقه و تقسیم بندی سازمانهای غیر انتفاعی
تعریف سازمانهای غیرانتفاعی از مجموع و تجمیع معیارهای این سازمانها تحصیل می گردد . این معیارها در الگوی جان هاپکینز ( نتیجه مطالعه درباره این سازمانها در بیش از پنجاه کشور جهان ) عبارتند از :
1 ـسازمان یافتگی
2 ـ خصوصی بودن
3 ـ خودگردانی و استقلال
4 ـ توزیع غیرانتفاعی
5 ـ داوطلبانه بودن
در الگوی جان هاپکینز فقط پنج معیار و خصلت برای سازمان غیرانتفاعی نشناخته شده و معین گردیده ، حال آنکه معیار و شاخصهای دیگری نیز برای تبیین و تعریف جامع این سازمانها وجود دارد که با تعیین و تخصیص همه شاخصها و معیارهای خاص این سازمانها ، معرفی و تعریف سازمانها کامل می گردد .

معیارها و شاخصهای دیگر :
1 ـ دارای قانون خاص باشند ( از یک قانون جامع و خاص سازمانهای غیرانتفاعی پیروی نمایند )
2 ـ غیرانتفاعی وعام المنفعه باشند (شرکت سهامی برای اعضاءوگردانندگان نباشند ، به گروه و قشری ازجامعه ویا غالب عامه خدمت نمایند ، مقصود و هدف از تشکیل خدمت به غیرودیگران باشد .
3 ـ غیرسیاسی باشد ( حزب سیاسی نباشد ، همانند یک حزب و تشکل سیاسی کارکرد و عملکرد نداشته باشد ، مثل یک حزب فعالیت نکند )
4 ـ مردمی و خودجوش باشد ( بصورت خودجوش بوجود آید ، سازمان دولتی و یا دولت آن را ایجاد نکرده باشد ، بوسیله مردم بوجود آید )
5 ـ مفید به حال جامعه و کشور باشد ( بنابه ضرورت و نیاز واقعی و اساسی جامعه و کشور بوجود آید )
بنابراین :
معیارها و شاخصهای سازمانهای غیرانتفاعی ( معیارها و شاخصهای اصولی ، اساسی ) مشتمل بر این موارد است :
1 ـ دارای قانون خاص
2 ـ غیردولتی
3 ـ غیرانتفاعی
4 ـ غیرسیاسی
5 ـ مردمی و خودجوش
6 ـ خودگردان و مستقل
7 ـ سازمان یافته
8 ـ داوطلبانه
9 ـ مفید به حال جامعه و کشور
دیگر نکته آنکه ، بخاطر جنبه خارج از دولت بودن این سازمانها و اینکه وجهه خارج از دولت بودن از وجوه غالب سازمانهای بخش غیرانتفاعی محسوب می شود این سازمانها را بنام سازمانهای غیردولتی به جای سازمانهای غیرانتفاعی نامیده و مصطلح شدند .
تقسیم و طبقه بندی :
در الگوی جان هاپکینز سازمانهای غیردولتی ( غیرانتفاعی ) دارای تقسیم بندی بدین شرح و ترتیب می باشند :
فرهنگی تفریحی ـ آموزشی تحقیقاتی ـ بهداشت ـ خدمات اجتماعی ـ محیط زیست ـ توسعه و خانه سازی ـ حقوقی ـ حمایتی سیاسی ـ خیریه و بشردوستانه ـ بین المللی ـ مذهبی ـ کسب و کار ـ و دیگر موارد این تقسیم بندی دچار نوعی اشکال است زیرا از روانی در تقسیم بندی برخوردار نمی باشد ، عناوین طبقه و تقسیم از شفافیت و روانی مطلوب برخوردار نیست ، تقسیم بندی و طبقات فاقد ترتیب منطقی و معنادار است ، قرارگرفتن سازمانهای سیاسی دراین طبقات و تقسیم بندی یک اشکال و چالش اساسی است ، طبقات به اندازه موجودیت کامل این سازمانها طبقه بندی نشده است ، طبقه و تقسیم بندی مذکور در حد یک تقسیم بندی مطلوب و فراخور بین المللی نمی باشد .
در این صورت و در جهت رفع این مشکل اساسی و باتوجه به وارسیهای مجدد و بررسیهای بعمل آمده و مطالعه و مشاهده دقیق تر اوضاع و سیمای این سازمانها در کشورها ، تقسیم و طبقه بندی ذیل ارائه می گردد :
1 ـ گروه پزشکی ، بهداشت و درمان
2 ـ گروه علمی تخصصی غیرپزشکی
3 ـ گروه دانش آموختگی و فارغ التحصیلی
4 ـ گروه دانشجویی و دانشجویان
5 ـ گروه حقوقی
6 ـ گروه فرهنگی هنری
7 ـ گروه حمایتی
8 ـ گروه بازنشستگی
9 ـ گروه قومیتی
10 ـ گروه ورزشی ، تربیت بدنی ، تفریح
11 ـ گروه خیریه ها
12 ـ گروه قرض الحسنه ها
13 ـ گروه زنان
14 ـ گروه دینی مذهبی
15 ـ گروه محیط زیست و زیست محیطی
16 ـ گروه بین المللی
17 ـ گروههای اجتماعی ( دیگر گروههای مشمول حوزه این سازمانها که در گروههای 16 گانه دیگر نمی گنجند )
در تحقیق و مطالعه صورت گرفته ( الگوی جان هاپکینز ) در ارائه معرفی و تعریف سازمان در خصوص شاخص خدمت و ارائه خدمت به غیر و دیگران وجه غالب ، خدمات مادی و ملموس اعلام و ابراز شده در صورتیکه سازمانهای غیرانتفاعی ( غیردولتی ) می توانند خدمات غیرمادی نیز برای غیر ، دیگران و جامعه ارائه نمایند که در الگوی جان هاپکینز تا حدودی مورد غفلت قرار گرفته است .
نکته بعدی که در الگوی جان هاپکینز حاصل نشده ، عناوین و اسامی است که سازمانهای غیردولتی ( غیرانتفاعی ) بایستی انتخاب و با آن نام و عنوان فعالیت نمایند می باشد که در اینجا این نامها ، اسامی و عناوین اعلام و معرفی می گردد :

نامها ، اسامی ،عناوین :
انجمن ، کانون ، جمعیت ، جامعه ، مجمع ، شورا ، بنیاد ، اتحادیه ، خیریه ، گروه ، دسته ، مرکز ، هیئت ، تکیه ، خانه ، بنگاه ، صندوق ، مجتمع ، سازمان ، باشگاه ، مجلس و امثالهم.
امید که این پردازش صمیمانه در مسیر پژوهش و در راستای خواست علاقه مندان به توسعه باشد .
الگوی جان هاپکینز :
نتیجه تحقیق ، مطالعه و پژوهشی که بوسیله دانشگاه جان هاپکینز ، توسط جامعه شناسان و پژوهشگران مجرب و کادر مناسب برای شناسایی دقیق و علمی و دسترسی به یک تعریف معین و مشخص و معرفی صحیح سازمان ها و نهادهای خارج از حوزه دولت ، بازار ، خانوار و تفکیک کامل آنها از سایر موسسات و تشکلها که در تامین نیازهای بشری و انسانی که بطور داوطلبانه ، خود جوش و مردمی و بصورت رایگان و مجانی ( بشردوستانه ) ( فی سبیل الله ) و بدون دریافت و چشمداشت مادی از طرف مقابل ( کمک گیرنده ، کمک پذیر ) در انواع ، اقسام ، ابعاد و جهات مختلف فعالیت می کردند و فعال بودند و در این تلاش و فعالیت متشکل به دنبال کسب منافع مادی برای خویش ( مسئولین ، گردانندگان ، دست اندرکاران ) نبودند که در دو مرحله و در مجموع در 53 کشور جهان صورت گرفت که در نتیجه شناخت درست بخش سازمانهای غیرانتفاعی و یافت تعریف معین و مشخص از این سازمانها و حوزه آن حاصل گردید و تحت عنوان الگوی جان هاپکینز نامیده شد که در این نوشتار بوسیله اینجانب مورد بازبینی و بررسی ( نقد ) قرار گرفت و در جهت تقویت و تکمیل آن تلاش گردید.
ویژگیهای سازمانهای غیر دولتی چیست؟؟
1:خودجوشی و نیاز طبیعی :
تشکلهای غیردولتی بنا بر نیاز طبیعی ناشی از شرایط فکری و محیطی، انگیزشها، خصوصیات و آرمانهای مشترک افراد و جامعه به صورت خودجوش به وجود می آیند
2ـ هدف و تعهد مشترک :
افراد موسس تشکلهای غیردولتی دارای هدف مشترک هستند و سایر افرادی که بعداً به عضویت این تشکلها درمی آیند، بر اساس هدف تعیین شده فعالیت می نمایند و نسبت به آن متعهد می باشند. لذا پایداری سازمان غیردولتی مبتنی بر استواری اهداف و استمرار آن خواهد بود
3ـ قانونمندی:
تشکلهای غیردولتی دارای ضوابط، روابط و سازمان کار مشخص و تعریف شده می باشند.
4- برنامه و فعالیت مشخص:
هر تشکل غیردولتی در راستای دستیابی به اهداف خود، دارای برنامه و موضوع فعالیت در یک بخش یا رشته مشخص می باشد.

5ـ جلب مشارکت و عضویت:

تشکل غیردولتی به دلیل دارا بودن ماهیت مردمی همواره در پی جلب مشارکت اعضای جدید برای دستیابی به قدرت عمل بیشتر و گسترش دامنه فعالیت و اثربخشی در موضوع فعالیت خود می باشد.
6ـ هویت و شخصیت مستقل:
تشکلهای غیردولتی دارای شخصیت حقوقی و هویت مردمی می باشند و مدیریت آنها (تصمیم گیری، برنامه ریزی، سازمان کار و ارزیابی) مستقل از دولت و دستگاههای اجرایی است ـ گرچه تشکلهای غیردولتی و مجموعه دولت دارای ارتباط و تاثیرات متقابل می باشند
7ـ مشارکت و مسوولیت پذیری:
هدف تشکلهای غیردولتی سودجویانه نیست. این سازمانها دارای اهداف فرهنگی و اجتماعی می باشند که با مشارکت و مسئولیت پذیری اعضا تکوین می یابد و هر عضو خود را در اهداف و برنامه های آن سهیم و مسئول می داند.

آیین نامه اجرایی تاسیس و فعالیت سازمان های غیر دولتی
هیات وزیران در جلسه مورخ 29/3/1384 بنا به پیشنهاد شماره 6176/م/77 مورخ 8/5/1383 وزارت اطلاعات و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، آیین نامه اجرایی تاسیس و فعالیت سازمان های غیر دولتی را به شرح زیر تصویب نمود :
کلیات
ماده 1 – در این آیین نامه واژه ها و عبارات زیر به جای مفاهیم مشروح مربوط به کار می روند :
الف – سازمان غیر دولتی که در این آئین نامه "سازمان" نامیده می شود ، به تشکل هایی اطلاق می شود که توسط گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیر حکومتی به صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوط تاسیس شده و دارای اهداف غیر انتفاعی و غیر سیاسی می باشد .
* تبصره 1 – عناوین "جمعیت " ، " انجمن " ، "کانون" ، "مرکز" ، "گروه" ، "مجمع" ، "خانه" ، "موسسه" و نظایر آن می تواند به جای واژه "سازمان" در نام گذاری به کار گرفته شوند .
* تبصره 2 – واژه "غیر دولتی" به این معناست که دستگاه های حکومتی در تاسیس و اداره سازمان دخالت نداشته باشند . مشارکت مقامات و کارکنان دولتی در تاسیسی و اداره سازمان ، در صورتی که خارج از عنوان و سمت دولتی آنان باشد ، مانع وصف غیر دولتی سازمان نخواهد بود .
* تبصره 3 – اهداف غیر سیاسی دربر دارنده فعالیتی است که مشمول ماده یک قانون احزاب نگردد .
* تبصره 4 – اهداف غیر انتفاعی عبارت است از عدم فعالیت های تجاری و صنفی انتفاعی به منظور تقسیم منافع آن بین اعضاء ، موسسان ، مدیران و کارکنان سازمان.
* تبصره 5 – داوطلبانه به معنای مشارکت و تاسیس و اداره سازمان بر اساس اصل آزادی اراده اشخاص است .
ب – هیات موسس به مجموعه اشخاصی گفته می شود که سازمان را تاسیس می نمایند .
پ – پروانه فعالیت ، سندی است که توسط مراجع مقرر در این آیین نامه با رعایت ضوابط مربوط در جهت تشکیل سازمان صادر می شود .
ت – مراجع نظارتی مشتمل بر هیات نظارت شهرستان (متشکل از فرماندار ، نماینده شورای اسلامی شهرستان و نماینده سازمان های غیر دولتی شهرستان) ، هیات نظارت استان (مرکب از استاندار ، نماینده شورای اسلامی استان و نماینده سازمان های غیر دولتی) و هیات نظارت کشور (مرکلب از معاون ذیربط وزیر کشور ، نماینده شورای عالی استان ها و نماینده سازمان های غیر دولتی) می باشند که بر اساس این آیین نامه و با رعایت ضوابط مربوط ، در سطح شهرستان ، استان و کشور نسبت به نظارت بر سازمان های غیر دولتی ، غیر از تشکل هایی که مطابق قانون مرجع نظارتی خاص برای آنها پیش بینی شده است ،اقدام می نمایند .
نظارت بر سازمان های غیر دولتی فرا استانی ، کشوری یا بین المللی با هیات نظارت کشور خواهد بود .
ماده 2 – سازمان پس از اخذ پروانه فعالیت و ثبت برابر ضوابط این آیین نامه و سایر مقررات جاری دارای شخصیت حقوقی می گردد .
ماده 3 – موضوع فعالیت سازمان مشتمل بر یکی از موارد علمی ، فرهنگی ، اجتماعی ، ورزشی ، هنری ، نیکوکاری و امور خیریه ، بشر دوستانه ، امور زنان ، آسیب دیدگان اجتماعی ، حمایتی ، بهداشت و درمان ، توانبخشی ، محیط زیست ، عمران و آبادانی و نظایر آن یا مجموعه ای از ان ها می باشد .

حقوق و تکالیف
ماده 4 – سازمان حق دارد متناسب با موضوع فعالیت خود ، با رعایت این آیین نامه و سایر قوانین و مقررات مربوط فعالیت نموده و از جمله نسبت به موارد زیر اقدام نماید :
* الف – ارایه خدمات امدادی مورد نیاز دستگاه های دولتی و عمومی غیر دولتی
* ب – اظهار نظر و پیشنهاد راهکارهای مناسب :
* 1- در فرآیند برنامه ریزی مراجع دولتی و عمومی غیر دولتی در سطوح شهرستان ، استان یا ملی بر حسب مورد .
* 2- در مورد آثار و نتایج فعالیت های دستگاه های دولتی و عمومی غیر دولتی ، نقائص و مشکلات موجود به مراجع و دستگاه های قانونی ذی ربط .
* پ – کمک به اجرای برنامه ها و پروژههای دستگاه های دولت و عمومی غیر دولتی از طریق توافق و تفاهم با آن ها .
* ت – برگزاری اجتماعات و راهپیمایی ها در جهت تحقق اهداف سازمان .
* ث – انتشار نشریه .
* ج – انجام هر گونه عملیات دیگر برای تامین اهداف مقرر در اساسنامه سازمان .
* چ – حق دادخواهی در مراجع قضایی و شعبه قضایی .
ماده 5 – سازمان مکلف است گزارش عملکرد اجرایی و مالی سالانه خود را حداکثر تا دو ماه پس از پایان هر سال مالی به مرجع نظارتی مربوط و نیز در طی سال ، سایر گزارش های عملکرد اجرایی و مالی را بنا به درخواست مرجع یاد شده ، حسب مورد ، ارائه و همچنین نسبت به انتشار خلاصه ای از گزارش سالانه مذکور برای اطلاع عموم ، در محدوده جغرافیایی فعالیت خود اقدام کند .
ماده 6 – هزینه های سازمان ا منابع زیر تامین می شود :
* الف – هدیه ، اعانه و هبه اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از داخلی و خارجی و دولتی و غیر دولتی .
* ب – وقف و حبس .
* پ – وجوه حاصل از فعالیت های انجام شده در چار چوب موضوع فعالیت ، اهداف و اساسنامه سازمان این آیین نامه .
* ت – حق عضویت در سازمان .
* تبصره 1 – سازمان موظف است پیش از دریافت کمک از منابع خارج ، مشخصات منبع کمک کننده ، میزان کمک و چگونگی آن را به صورت مشروح بر حسب مورد به مراجع نظارتی مربوط اعلام نماید . مراجع مذکور موظفند ظرف حداکثر یک هفته از تاریخ وصول اعلام یاد شده ، نسبت به نظر خواهی از وزارتخانه های اطلاعات و امور خارجه و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اقدام نمایند . موافقت دستگاه های یاد شده ضروری است و این دستگاه ها موظف به اظهار نظر ظرف حداکثر یک ماه از تاریخ وصول استعلام می باشند . عدم ارائه پاسخ ظرف این مدت به منزله نظر موافق است .
* تبصره 2 – دریافت کمک از مجامع رسمی بین المللی و منطقه ای و آژانس های وابسته به سازمان ملل ، نیاز به دریافت مجوز ندارد . فهرست سازمان های یاد شده توسط وزارت امور خارجه تهیه می شود و در اختیار هیات نظارت قرار می گیرد .
ماده 7 – تقسیم دارایی ، سود و یا درآمد سازمان در میان موسسان اعضاو مدیران و کارکنان آن قبل و پس از انحلال ممنوع است .
ماده 8 – اسانامه و فعالیت های سازمان نباید مغایر با اصول قانون اساسی باشد .
ماده 9 – سازمان موظف است امکان دسترسی بازرسان مراجع نظارتی مربوط را به اطلاعات و اسناد خود فراهم کند . بازرسان نیز باید در حضور نماینده سازمان و صرفا در محل دفتر سازمان ، اسناد و اطلاعات مذکور را بررسی نمایند . نحوه بررسی باید به گونه ای باشد که به وظایف سازمان خللی وارد نیاید . خارج کردن اسناد از سازمان در راستای بازرسی ، مگر به حکم مرجع قضایی صالح ، ممنوع است .
ماده 10 – فعالیت سازمان در کشورهای دیگر باید با کسب مجوز کلی از مرجع نظارتی فرا استانی و ملی باشد .
* تبصره 1- مرجع یاد شده ، قبل از اعلام نتیجه به سازمان متقاضی ، باید از دستگاه های دولتی ذیربط از جمله وزارت امور خارجه نظرخواهی نماید . دستگاه های مذکور ظرف حداکثر یک ماه باید پاسخ لازم را ارائه دهند ، در غیر این صورت نظر آنها موافق تلقی می شود .
* تبصره 2- مرجع مذکور باید حداکثر ظرف 45 روز از تاریخ تقاضا ، پاسخ لازم را به متقاضی ارائه دهد .
* تبصره 3 – ارائه تقاضای سازمان با محدوده فعالیت شهرستان و یا استان ، حسب مورد در ابتدا از طریق مرجع نظارتی شهرستان یا استان انجام می گیرد .
* تبصره 4 – شرکت سازمان در مجامع بین المللی ، دوره های آموزشی و نمایشگاه ها ، باید با اطلاع کتبی به مراجع نظارتی انجام گیرد .
ماده 11 – سازمان باید در فعالیت های خود ، قوانین و مقررات و الگوهای رفتاری نهادهای مدنی را رعایت نموده و از ارتکاب اعمال مجرمانه خودداری نماید .
ماده 12 – سازمان از حق دسترسی به اطلاعات موجود در موسسات عمومی برخوردار است و موسسات مذکور و موسسات مذکور مکلفند اطلاعات غیر طبقه بندی شده خود را در اختیار سازمان قرار دهند .
ماده 13 – سازمان ها و موسسات دولتی و عمومی مکلفند در فرایند تصمیم سازی و تصمیم گیری نسبت به اخذ نظر سازمان اقدام و حسب مورد آن ها را برای شرکت در جلسات دعوت و گزارشی از نقطه نظرات ارائه شده را در اسناد سازمان ذی ربط ثبت نمایند .
ماده 14 – دولت مکلف است وظایف ، امور و فعالیت های قابل واگذاری دستگاه های اجرایی به سازمان را شناسایی و نسبت به واگذاری آن اقدام و سازمان نیز حق دارد پیشنهادهای خود را در این خصوص به دولت ارائه کند .
ماده 15 – سازمانهای دولتی مکلفند زمینه مشارکت سازمان در نظارت بر حسن اجرای امور عمومی را فراهم نموده و حسب مورد با هیات های حقیقت یاب آنها همکاری نمایند
ماده 16 – سازمان حق دارد در موضوع فعالیت های خود و برای حمایت از منافع عمومی علیه اشخاص حقیقی و حقوقی در مراجع قضایی اقامه دعوا نماید .

صدور پروانه فعالیت
ماده 17 – متقاضیان تاسیس سازمان مکلفند در غیر از مواردی که مطابق قانون ، مرجع خاصی برای صدور پروانه سازمان های مربوط تعیین شده است ، درخواست اخذ پروانه را به مراجع نظارتی مقرر در بند (ت) ماده (1) ارائه نمایند .
* تبصره 1 – دبیرخانه هیات نظارت کشور ف استان و شهرستان به ترتیب در وزارت کشور ، استانداری و فرمانداری تشکیل می شود .
* تبصره 2 – مسئولیت دبیرخانه هیات نظارت کشور ، استان و شهرستان به ترتیب بر عهده وزارت کشور ، استانداری و فرمانداری می باشد .
* تبصره 3 – اجرای تشریفات اداری و انجام اقدامات موضوع این آیین نامه توسط دبیرخانه هیات نظارت انجام می گیرد .
* تبصره 4 – تصمیمات لازم مبنی بر صدور یا عدم صدور پروانه و اعطای مجوز در هیات نظارت اتخاذ می شوند .
* تبصره 5 – صدور پروانه و امضای اوراق مربوط پس از تایید هیات نظارت در هیات نظارت کشور با وزیر کشور ، در هیات نظارت استان با استاندار و در هیات نظارت شهرستان با فرماندار می باشد .
ماده 18 – هیات موسس باید دارای شرایط زیر باشند :
* الف – داشتن هیجده سال تمام
* ب – تابعیت ایرانی
* پ – دارا بودن صلاحیت تخصصی حداقل دو نفر از موسسان در خصوص موضوع فعالیت سازمان .
* ت – عدم عضویت در گروه هایی که بر اساس رای دادگاه صالح محارب و معاند شناخته شده اند و نداشتن محکومیت موثر کیفری به نحوی که موجب محرومیت از حقوق اجتماعی شود .
* تبصره – هیات موسس باید دارای حداقل 5 عضو باشد .
ماده 19 – سازمان های غیر دولتی که موضوع یا هدف فعالیت آن ها مشترک است ، در صورت وجود شرایط زیر می توانند شبکه تشکیل دهند یا به عضویت شبکه های سازمانهای بین المللی درآیند :
* الف – حداقل 2 سال از تاریخ ثبت آن ها گذشته باشد .
* ب – به محکومیت های بند (پ) یا (ت) ماده (28) این آیین نامه محکوم نشده باشند .
* پ – به تکالیف مندرج در ماده (5) این آیین نامه عمل کرده باشند .
* ت – تابعیت آن ها ایرانی باشد .
* ث – اعضای موسس حداقل 5 سازمان غیر دولتی ایرانی باشند .
* تبصره 1 – انجام استعلام های مذکور در تبصره های (2) و (3) ماده (22) این آیین نامه برای تاسیس شبکه های سازمان های غیر دولتی لازم نیست .
* تبصره 2 – صدور پروانه فعالیت برای شبکه های سازمان های غیر دولتی بر عهده هیات نظارت کشور و تابع مقررات این آیین نامه می باشد . حقوق ، تکالیف و سایر مقررات شبکه های مذکور همان است که برای سازمان های غیر دولتی پیش بینی شده است .
ماده 20 – هیات موسس برای دریافت پروانه فعالیت باید مدارک زیر را حسب مورد به مراجع مذکور در ماده (17) این آیین نامه ارائه نماید :
* الف – فرم تقاضانامه تکمیل شده .
* ب – تصویر مدارک هویتی هیات موسس .
* پ – اساسنامه سازمان .
* ت – اولین صورتجلسه هیات موسس .
ماده 21 – اساسنامه سازمان باید حاوی موارد زیر باشد :
* الف – اهداف سازمان .
* ب – موضوع فعالیت .
* پ – مدت فعالیت .
* ت – مرکز اصلی فعالیت .
* ث – نحوه ایجاد شعب .
* ج – ارکان و تشکیلات سازمان ، نحوه انتخاب ، شرح وظایف و اختیارات و مسئولیت های آن ها .
* چ – صاحبان امضاهای مجاز .
* ح – شرایط پذیرش عضو .
* خ – منابع تامین درآمد و دارایی .
* د – نحوه تغییر و تجدید نظر در اساسنامه .
* ذ – نحوه انحلال .
* ر – مشخص ساختن وضعیت دارایی ها پس از انحلال .
* ز – محدوده جغرافیایی فعالیت سازمان
* تبصره 1 – اساسنامه سازمان باید بر رای گیری آزاد از تمام اعضا برای انتخاب مدیران و همچنین نحوه تغییر مدیران و دوره تصدی آن ها و نیز تصمیمات اساسی در ایجاد هر گونه تغییر و تاثیر گذاری تصریح کند .
* تبصره 2 – در اساسنامه سازمان باید به صراحت ، نحوه ارائه گزارش های عملکرد اجرایی و مالی سازمان به اعضای خود ونیز بازرسی و حسابرسی سازمان مشخص شود .
* تبصره 3 – محدوده جغرافیایی فعالیت سازمان با پیشنهاد هیات موسس و بر اساس شاخص های تقسیمات کشوری تعیین می شود .
ماده 22 – مرجع صدور پروانه فعالیت – موضوع ماده (17) این آیین نامه – پس از دریافت تقاضانامه سازمان ، باید ظرف حداکثر دو هفته نظر خود را نسبت به تایید یا رد تقاضا اعلام نماید .
* تبصره 1 – در صورتی که هیات نظارت تقاضا را رد کند ، مکلف است ظرف حداکثر دو هفته به طور کتبی دلایل رد درخوات را به متقاضی اعلام کند .
* تبصره 2 – چنانچه موضوع فعالیت سازمان به وظایف ه یک از دستگاه های دولتی مربوط باشد ، حسب مورد اخذ نظر موافق دستگاه یا دستگاه های دولتی ذی ربط نیز ضروری است .
* تبصره 3 – هیات نظارت مکلف است ظرف یک هفته از تارخ دریافت تقاضا به اخذ نظر مرجع ذی صلاح (وزارت اطلاعات ، وزارت دادگستری ، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و دستگاه های تخصصی ) اقدام و آن مرجع نیز مکلف است حداکثر ظرف مدت یک ماه نظر خود را اعلام نماید ، در غیر این صورت نظر هیات مزبور موافق تلقی می شود .
* تبصره 4 – متقاضی صدور پروانه می تواند نسبت به رد تقاضای خود به نحو زیر اعتراض نماید :
* الف – از تصمیم هیات نطارت شهرستان ، ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ ، به هیات نظارت استان و در صورت رد تقاضا در هیات نظارت استان ، ظرف یک ماه به هیات نظارت کشور .
* ب- از تصمیم هیات نظارت استان ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ ، به هیات نظارت کشور .
* پ – تصمیم هیات نظارت کشور در هر مورد قابل اجرا ولی در دیوان عدالت اداری قابل اعتراض خواهد بود .
ماده 23 – مجمع عمومی و هیات امنا (حسب مورد) بالاترین مرجع اجرایی سازمان می باشند و باید دارای شرایط مقرر در ماده (18) این آیین نامه باشند .
ماده 24 – سازمان باید تابعیت ایرانی داشته باشد .
ماده 25 – سازمان مکلف است هر گونه تغییرات در مفاد اساسنامه ، هیات مدیره ، هیات امناء و نشانی را به مرجع صدور پروانه مربوط اطلاع دهد . در صورت اعلام عدم مغایرت تغییرات با مقررات این آیین نامه از سوی مراجع یاد شده ، سازمان مکلف است وفق آیین نامه ثبت ، نسبت به ثبت در اداره ثبت شرکت ها وموسسات غیر تجاری ودج در روزنامه رسمی اقدام نماید .
بالا

نظارت
ماده 26 – وظایف مراجع نظارتی استان و شهرستان ، به ترتیب در رابطه با سازمان های غیر دولتی با محدوده فعالیت در سطح استان و شهرستان به شرح زیر می باشد :
* الف – دریافت و بررسی اساسنامه متقاضیان تاسیس سازمان و اقدام به صدور پروانه فعالیت آن ها پس از احراز شرایط و ضوابط مقرر در این آیین نامه .
* ب – دریافت گزارش های عملرکد اجرایی و مالی سالانه و در صورت لزوم موارد مقطعی .
* پ – رسیدگی موردی به عملکرد اجرایی و مالی سازمان در صورت ضرورت .
* ت – نظارت بر اجرای مقررات این آیین نامه .
ماده 27 – وظایف مرجع نظارتی فرا استانی و ملی در مورد سازمان های غیر دولتی عبارت است از :
* الف – دریافت و بررسی اساسنامه متقاضیان تاسیس سازمان های غیر دولتی با محدوده جغرافیایی فرا استانی و ملی و اقدام به صدور پروانه فعالیت آن ها پس از احراز شرایط و ضوابط مقرر در این آیین نامه .
* ب- دریافت گزارش عملکرد اجرایی و مالی سالانه و در صورت لزوم موارد مقطعی آن ها .
* پ – رسیدگی و اعلام نظر و اتخاذ تصمیم نسبت به شکایات دریافت شده از متقاضیان در خصوص تاخیر یا رد صدور پروانه فعالیت و سایر شکایات و اختلافات میان سازمان های غیر دولتی با استانداری ها و فرمانداری ها .
* ت – نظارت بر حسن اجرای مقررات این آیین نامه .
* تبصره – نظارت بر سازمان های غیر دولتی تخصصی توسط دستگاه های ذی ربط با هماهنگی وزارت کشور انجام خواهد شد .
ماده 28 – مراجع نظارتی موظفند در حدود فعالیت خود در صورت وصول گزارش و یا اطلاع از عدم رعایت مقررات این ایین نامه از سوی سازمان ، نسبت به بررسی آن با حضور مشورتی نماینده سازمان غیر دولتی مربوط و نماینده دستگاه دولتی تخصصی ذی ربط اقدام نمایند و در صورت احراز تخلف ، حسب مورد ، مراحل زیر را به اجرا گذارند:
* الف – تذکر شفاهی با مهلت یک ماهه برای اصلاح وضعیت .
* ب – تذکر کتبی با درج در پرونده با مهلت یک ماهه برای اصلاح وضعیت .
* پ – تعلیق پروانه فعالیت برای مدت 3 ماه .
* ت – تقاضای لغو پروانه فعالیت از دادگاه در صورت عدم اصلاح وضعیت .
* تبصره 1 – مراتب مذکور توسط مسئول دبیرخانه هیات نظارت ابلاغ و در پرونده ثبت می شود .
* تبصره 2 – نحوه اقدام مراجع نظارتی بر اساس این ماده ، در بخشنامه وزیر کشور که ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه ابلاغ می شود ، تعیین خواهد شد .
ماده 29 – صدور مجوز فعالیت سازمان های غیر دولتی خارجی و بین المللی در ایران و نظارت بر آن ها به عهده هیاتی متشکل از نماینده وزارت امور خارجه ، نماینده وزارت کشور ، نماینده وزارت اطلاعات و نماینده وزارتخانه یا سازمان دولتی مرتبط با موضوع فعالیت سازمان غیر دولتی خارجی یا بین المللی خواهد بود .
* تبصره – فعالیت سازمان های غیر دولتی مذکور پس از اخذ مجوز ، تابع مقررات این آیین نامه می باشد .
سایر مقررات
ماده 30 – سازمان های غیر دولتی که از مصادیق این آیین نامه قرار می گیرند و در اجرای مقررات جاری تاکنون ایجاد شده اند ، باید وضعیت خود را با مقررات این آیین نامه تطبیق دهند ، در غیر این صورت مشمول مزایا و تسهیلات این آیین نامه نمی شوند .

منابع :

http://www.topiranian.com/page/about/wijegi.htm
http://www.kurdistan.gov.ir/Default.aspx?TabId=190
http://www.hoqouq.com/law/article464.html
http://www.ir-
ph.org/ArticlesArchive.aspx?ArticleBody=ArticleFullView.aspx?idar=631

فهرست مطالب
سازمان های غیر دولتی 1
بررسی تعاریف سازمان های غیر دولتی 4
تعریف ساختاری ــ عملیاتی 6
اهداف محققین این طرح 6
ظرفیت سازی ، محلی برای انجام تحقیقات آتی ( آینده ) 7
1ـ سازمان یافتگی : 7
2- خصوصی بودن ( غیر دولتی بودن ) : 8
3ـ خودگردانی و استقلال : 8
4ـ توزیع غیرانتفاعی : 9
5 ـ داوطلبانه بودن : 9
دست آورد مطالعه و تحقیق در آن حوزه 13
معیارها و شاخصهای دیگر 14
تقسیم و طبقه بندی 15
نامها ، اسامی ،عناوین 18
الگوی جان هاپکینز 18
ویژگیهای سازمانهای غیر دولتی چیست؟؟ 19
1:خودجوشی و نیاز طبیعی : 19
2ـ هدف و تعهد مشترک 19
3ـ قانونمندی: 19
4- برنامه و فعالیت مشخص: 19
5ـ جلب مشارکت و عضویت: 20
6ـ هویت و شخصیت مستقل: 20
7ـ مشارکت و مسوولیت پذیری: 20
آیین نامه اجرایی تاسیس و فعالیت سازمان های غیر دولتی 21
کلیات 21
حقوق و تکالیف 24
صدور پروانه فعالیت 29
نظارت 35
سایر مقررات 37
منابع : 38

43