تحقیق در مورد زمین شناسى

زمین شناسى
زمین شناسی یا ژئولوژی (Geology) از لغت یونانی Geo به معنی "زمین" و Logos به معنی "علم" یا "منطق" گرفته شده است. به عبارت دیگرزمین شناسی علم مطالعه زمین می باشد.
دید کلی
زمین شناسی علمی است که درباره پیدایش زمین ، تشکیلات ، ساختمان و مواد تشکیل دهنده زمین ، کوهها ، دشت ها و اقیانوس و همچنین تاریخ پیدایش جانداران و تسلسل وقایع فیزیکی در زمین و بالاخره تحولاتی که در زمین صورت گرفته و می گیرد بحث می نماید. زمین شناسی در نیم قرن اخیر در جهان و در ربع قرن حاضر در ایران گسترش فراوانی یافت. بسیاری از نظریات سابق دگرگون شد و زمین شناس در بررسی سیاره پرارزش خود به آگاهیهای نوین دست یافت که پایه علوم زمین جدید را فراهم ساخت چون مانند همه رشته های تجربی کار زمین شناسی بر اساس مشاهده و تغییر است لذا هر قدر امکان مشاهده مستقیم و غیر مستقیم ما ، از راه های ژئوفیزیک ، ژئوشیمی ، ماهواره ها و الکترونیک افزایش یابد، طبعا آگاهی های ما هم از جهان و از گذشته کره زمین عمیق تر می گردد

تاریخچه
· مدارک و اسناد حاکی از آن است که حدود 4500 سال قبل از میلاد ، انسان موفق به استخراج مس شد، حدود 2800 سال پیش از میلاد آلیاژ مفرغ بوسیله ایرانیان شناخته شد. در سالهای 1600 تا 1300 پیش از میلاد استفاده از آهن معمول گردید. قدیمی ترین نقشه زمین شناسی در 2000 سال قبل از میلاد مربوط به معادن زمرد و طلا در مصر باقی مانده است.
· اینکه اولین مطالعات علمی زمین شناسی از چه زمانی آغاز شده به درستی مشخص نیست، شاید اولین نوشته در مورد این علم به وسیله ارسطو (332-348) سال قبل از میلاد) در کتاب "السما و العالم" به رشته تحریر در آمده باشد، که در آن از تغییرات وارد بر زمین و آثار جوی ذکر به میان آمده است. بعد از جنگ جهانی دوم (1945-1939) با پیشرفت علوم و تکنولوژی و در نتیجه احتیاج به مواد اولیه اهمیت علم زمین شناسی بیش از پیش آشکار شد. برای جستتجوی معادن فلزی و مخصوصا نفت ، زمین شناسان را بر آن داشت که دست به یک سری مطالعات جدید در زمینه ساختمانهای تحت الارضی زده و مطالب جدید کشف نمایند.
· در اوایل قرن بیستم با پیشنهادات وگنر ، نظر زمین شناسان به فرضیه اشتقاق قاره ها معطوف شد. در سالهای اخیر با مطالعات و توجهات بیشتر به نظریه های گسترش کف اقیانوس و تکتونیک صفحه ای توسط دانشمندانی همچون مس و مورگان و با استفاده از پیشرفته ایی که در سایر علوم حاصل گردیده زمین شناسی وارد مرحله جدیدی از علوم شده است.
تعریف علم زمین شناسی
· زمین شناسی دانش سیاره زمین است ودرباره منشا مواد و اشکال موجود بر آن صحبت می کند. گذشته این سیاره وفرایندهایی که برروی آن رخ داده یا درحال رخ دادن است و بر اشکال آن تاثیر دارد بررسی شود. برای حصول نتیجه از این مباحث در زمین شناسی باید اثر فشارهای مختلف مورد اثر بر زمین وهمچنین شیمی موادی که این سیاره از آن تشکیل شده واثر موجودات زمین در آن از جنبه های مختلف مورد بحث قرار گیرد. اطلاعات اولیه در مورد خود کره زمین نظیر پیدایش زمین عمر آن و وضعیت آن در فضا واز این قبیل ازطریق مطالعه سایر اجرام سماوی بدست می آید و گاها از این طریق با مطالعه وضع فعلی سایر اجرام شبیه زمین به طرز پیدایش رخدادها وتغییرات در گذشته زمین پی می برند.
· تمام مطلعاتی که در مسیر شناخت زمین صورت می گیرد و علومی که در این مسیر پا گرفته و می گیرند در نهایت در خدمت جامعه بشری قرار می گیرد . در این علوم چگونگی استخراج واستفاده از مواد موجود در زمین و محیطهای زیستی پایدار در زمان پیدایش این مواد مورد بررسی قرار می گیرد و در علومی دیگر از خطرات ناشی از نیروهائی در حال حرکت و پویای موجود در زمین که ممکن است رفاه یا هستی انسانها را با خطر نیستی مواجه سازد آگاه می سازد. چون مواد موجود در زمین و ساختمانهای طبیعی موجود در آن از ابتدای تاریخ بشریت مورد استفاده انسانها بوده است می توان گفت این علم از قدیمیترین علومی است که انسانها نا خودآگاه به آن پرداخته اند ودر طی قرون رفته رفته این علم و شاخه های متنوع آن مدون و طبقه بندی شدند و رشته های فرعی وتخصصی با قوانین تعریف شده را به وجود آورده اند که هریک بخشی از دانش زمین شناسی را تشکیل می دهند.
· زمین شناسی علمی است که به طور کلی در باره زمین صحبت می کند. این تعریف را باید کامل تر کرد. زیرا موضوع علوم دیگری نیز مثل هیات و نجوم و … درباره زمین صحبت می کنند. ولی مقصود از زمین شناسی ، شناسایی و مطالعه تئوری های پیدایش زمین و مواد تشکیل دهنده آن ، بررسی عواملی که در وضعیت آن تاثیر دارند. و بالاخره مطالعه و شناسائی مواد ارزشمند زمین و نحوه استفاده از آنهاست. زمین شناسی علم قدیمی و دارای سابقه طولانی است. و بشر همواره در مورد زمین کنجکاو بوده است. حوادثی مانند زلزله ، طوفان ، سیل ، گردباد و … انسان را همواره در مورد زمین نگران می کرده. علم زمین شناسی ، یعنی آنچه که امروزه به علم جداگانه دارای رشته های متنوعی است که بیش از دو سه قرن سابقه ندارد. و مانند سایر رشته های علوم تحقیقات مداوم دانشمندان متعددی این علم را به پایه امروزی رسانده است.
نقش زمین شناسی در زندگی
زمین شناسی علم قدیمی و سابقه داری است. اصولا بشر اولیه ، همیشه در مورد زمین کنجکاو بوده است. این کنجکاوی را می توان معلول دو علت اساسی دانست. اول اینکه بشر و سایر موجودات زنده ، هستی خود را مرهون زمین بوده و همیشه غذای خود را از آن بدست می آورده اند و بدین ترتیب مجبور بوده اند که دائما در مورد آن مطالعه کنند تا بتوانند غذای مناسب و حدالامکان متنوعی برای خود به دست آورند. نکته دومی که بشر را در مورد زمین نگران می کرده است، وقوع حوادث ناگواری مانند زلزله ، آتشفشان ، طوفان ، سیل و نظایر آن بوده که همیشه خسارات مالی و جانی زیادی را سبب می شده است و بشر به ناچار همواره در صدد بوده است که علل این حوادث را دریابد تا بتواند حتی المقدور از وقوع آن جلوگیری و یا حداقل آن را پیش بینی کند.
در مبحث زمین شناسى محیط زیست کنش و واکنش انسان با محیط زمین شناسى بررسى مى شود. زمین شناسى محیط زیست علمى است که مورد قبول عامه واقع شده است.
زمین شناسى محیط زیست در واقع یک موضوع جدید نیست و بطور کلى باسه شاخه از علوم زمین بیشتر در ارتباط است، ژئومورفولوژى، زمین شناسى اقتصادى و زمین شناسى مهندسی.
با اطلاع از زمین شناسى محیط زیست مى توان نیازها ، نحوه اداره محیط زیست ومدیریت در امور زیست را بهتر فهمید. در زمین شناسى محیط زیست فقط مناطق روستایى و طبیعت اطراف ما بررسى نمى شود، بلکه محیط زیست هاى شهرى و منابع آلوده کننده آنها نیز مورد تحقیق و کاوش قرار میگیرد. از سال 2000 میلادى حدود 5/3 میلیارد نفر از مردم جهان (50 درصد مردم جهان) در مناطق شهرى زندگى مى کنند که فقط 1 درصد مساحت زمین را شامل مى شود. در این وضعیت است که کنش و واکنش انسان و محیط زیست زمین شناسى بیشترین شدت را خواهد یافت و زمین شناسى محیط زیست بصورت عملى بیشترین کاربرد را پیدا مى کند. رشد شهرها وجود منابع آب، کانى ها و سنگها را ایجاب مى کند و مواد باطله و زباله هاى زیادى را باعث مى شود که همین آسیب پذیرى انسان به مخاطرات طبیعى را بالا مى برد و این باید در مدیریت مورد توجه قرار گیرد. در این درس چنین مطالبى بررسى مى شود.
زمین شناسى محیط زیست یک موضوع کاربردی است و زمین شناسان محیط زیستى یک نقش اصلى و مهم در مدیریت مرتبط با زمین شناسى محیط زیست دارند.
کنش و واکنش (تقابل) انسان و محیط زمین شناسى که محیط زمین شناسى نه تنها شامل سنگها رسوبات، خاک و سیالات است بلکه سطح زمین یعنى شکل سطح زمین و عوامل تغییر دهنده آنرا نیز در بر مى گیرد. محیط زیست منابع لازم براى زندگى بشر را تامین مى کند و اصل حیات بر آن استوار است. آب، کانى هاى صنعتى، مواد اولیه ساختمانى و سوخت ما از آن تهیه مى شود. با توجه به شرایط محیط زیست است که موقعیت شهرها و راه هاى حمل و نقل براى ما تعیین مى شود. با این علم تاثیر زباله هاى ایجاد شده توسط خودمان قابل پیش بینى است. هر چند مواد اولیه و پارامترهاى لازم براى زندگى ما از محیط زیست زمین شناسى است اما بسیارى از مخاطرات مانند آتشفشانى، زلزله و سیل نیز در همین محیط زیست زمین شناسى ایجاد مى شوند.
ممکن است که زمین شناسى محیط زیست را زیر مجموعه اى از علم محیط زیست در نظر گرفت. علمى که رابطه انسان و تمام محیط اطراف او را مطالعه مى کند که شامل مشکل هاى زمین شناسى، جوى و زیستى است. علوم محیط زیستى پایه اى ترین دانسته هاى ما در مورد زمین است.
علم محیط زیست مبانى علمى خاصى را به ما مى دهد که با آنها مى توان بیشترین موفقیتها را براى بشر در محیط زندگى او ایجاد کرد در حالیکه کمترین زیان و خسارت بر او وارد شود. بنابراین زمین شناسى بطوریکه توسعه آنها صورت پذیرد را براى ما روشن مى کند و مى تواند از وارد شدن خسارت به منابع طبیعى و محیط زیست جلوگیرى نماید.
ژئوتکنیک
Geotechnics = ژئوتکنیک دانش پویایى است که محیط مکانیکى زمین شناسى وعملکرد آن را به مهندسان مى شناساند .مهندسى ژئوتکنیک شاخه اى از مهندسى عمران مى باشد که هدف آن مطالعه مصالح طبیعى موجود در لایه سطحى زمین است.
بطور کلى این علم شامل کاربرد مفاهیم مکانیک خاک ومکانیک سنگ در مسائل طرح پى مى باشد.مکانیک خاک شاخه اى از علوم مهندسى است که به مطالعه مشخصات فیزیکى ورفتار توده خاک تحت بارهاى وارده مى پردازد .مهندسى پى (فونداسیون) کاربرد اصول مکانیک خاک در مسائل علمى است .
ژئوتکنیک مطالعه رفتار مهندسى سنگها وخاک ها در محل اجراى طرح هاى عمرانى وارائه راه حل هاى مناسب جهت بهسازى شرایط زمین است.
فرق ژئوتکنیک با ژئومکانیک این است که در ژئوتکنیک رفتار مهندسى سنگها وخاکها در محل اجراى طرح مطالعه مى شود وراه حل ارائه مى گردد اما در ژئومکانیک این رفتار در آزمایشگاه مورد مطالعه قرار مى گیرد.
مهندسی ژئوتکنیک یکی از شاخه های مهندسی عمران است که سالیان اخیر در پی رشد روزافزون تاسیسات حیاتی و صنایع بزرگ از یک سو و خسارات وارده بر مناطق زلزله خیز از سوی دیگر، موجب شده تا این رشته از دیدگاه بررسی تاثیر رفتار لرزه ای خاک بر مستحدثات بسیار مورد توجه قرار گیرد. زیرا، طراحی لرزه ای یا مقاوم سازی سازه ها با ملحوظ نمودن ابعاد ژئوتکنیکی آن امری اجتناب ناپذیر است

داده هاى ژئوتکنیکى، آن دسته اطلاعات مربوط به زمین هستند که در برنامه ریزى، اکتشاف طراحى، ساخت و بهره بردارى از سازه هاى مهندسى و پروژه هاى عمرانى و معدنى به کار رفته و ایمنى و کارایى موثر آنها را تضمین مى کنند. این اطلاعات دامنه گسترده اى از داده ها را،در زمینه هاى مکانیک خاک، مکانیک سنگ، منابع آب، لرزه خیزى،مهندسى عمران و زمین شناسى مهندسى و زیست محیطى، شامل مى شوند. داده هاى ژئوتکنیکى هر پروژه عمرانى یا معدنى در طى مراحلى چند و به توسط روشهاى مختلف اکتشاف سطحى و زیر سطحى، تولید مى شوند. این داده ها ممکن است به صورت خام بوده و یا داده هایى باشند که مورد تعبیر و تفسیر قرار گرفته اند.
زمین شناسى دریایى
امروزه انجام مطالعات و تحقیقات زمین شناسى دریایى در جهت اهداف مختلف اقتصادى، امنیتى، سیاسى، نظامى، زیست محیطى و… با استفاده از تکنولوژى هاى پیشرفته و متدهاى نوین، امرى اجتناب ناپذیر تلقى مى شود. در همین راستا، وجود صدها مرکز تحقیقاتى و آموزشى و همکارى هاى فیمابین در کشورهاى پیشرفته قابل توجه و تامل مى باشد. نگاه همه جانبه و فراگیر به حوزه مطالعات دریایى امرى بدیهى محسوب شده و ناگفته پیداست که انجام این تحقیقات و مطالعات، دستاورها و نتایج قابل توجهى در پى خواهد داشت. از جمله این دستاوردها میتوان به ارتقاى کمى و کیفى دانش فنى، متدها و فن آورى ها، مدل سازى و ارائه الگوهاى تحقیقاتى، بهره مندى از مزایاى ذخایر آبى و زیر آبى اشاره کرد که همگى آنها تاثیرات محسوس و غیر محسوس در امور روزمره زندگى خواهند داشت. استفاده بهینه از منابع مهم دریایى، علاوه بر مزیت هاى اقتصادى، از دیدگاه مسایل دفاعى و نظامى نیز حائز اهمیت مى باشد .
دریاها و اقیانوس هند یک راه ارتباطى مهم و استراتژیک براى کشور ما مى باشند. براى حفظ و حراست از هر کشور، شناسایى دقیق و علمى دریاها تا حریم قانونى آن کشور ضرورى است. آن کشورى که شناخت کامل و علمى از بستر دریاها و ویژگیهاى رسوبى، ریخت شناسى، فیزیکى و شیمیایى دریاهاى خود داشته باشد، قطعاً در شرایط بحرانى، علمى تر و اصولى تر عمل خواهد نمود. در کشورهاى پیشرفته لزوم شناسایى بستر دریاها از دیرباز احساس شده است، اما در کشور ما با داشتن مرزهاى آبى وسیع در شمال و جنوب (بیش از 3000 کیلومتر بدون احتساب مرزهاى رودخانه اى) اطلاعات بسیار ناچیزى از بستر دریا وجود دارد.هم اکنون آنچه که براى ما ضرورى و مهم مى نماید آنست که با توجه به واقعیات امر، ویژگیهاى پهنه هاى آبى در شمال و جنوب کشور را بر اساس مقتضیات و مصالح عمومى، منافع ملى و نیازهاى مقطعى و دراز مدت شناسایى و مطالعات زمین شناسى دریایى را جدى تلقى نماییم.آنگاه نتایج این مطالعات مى تواند درامور غیر نظامى (محیط زیست، شیلات، کشتیرانى، احداث سازه هاى دریایى و…) و راهبرد امنیتى ـ دفاعى کشور (احداث و صیانت از نیروگاه هاى اتمى، فعالیت هاى نظامى ـ دفاعى نیروهاى مسلح جمهورى اسلامى) مورد استفاده قرار گیرد.

بطورکلى از مهمترین کاربردهاى زمین شناسى دریایى به موارد زیرمیتوان اشاره نمود:
کشف منابع غیر زنده اقتصادى بستر و زیر بستر دریاها
شناسایى وضعیت زمین شناسى مهندسى بستر و زیر بستر دریا به منظور:
انجام پروژههاى لوله گذارى و کابل کشى
انجام پروزه هاى حفارى تونل ها
انجام مطالعاتزمین شناسى مهندسى مربوط به سکوهاى نفتى
کشف مناطق ریسک پذیر براى برنامهریزیهاى بلندمدت عمرانى و توسعه اى
انجام بررسى هاى باستان شناسى و کشف اشیاگمشده و مدفون در بستر
تعیین محل هاى مناسب جهت دفع زباله هاى شهرى واتمى
زیربناى مسائل امنیتى و سیاسى یک کشور مرهون دانش و آگاهى علمى آن کشور میباشد. کشورى مانند ایران که از دو سو داراى مرز آبى است، مسائل امنیتى پیچیده تریخواهد داشت. ایجاد امنیت در مرزهاى آبى بسیار دشوارتر از مرزهاى خشکى است. بدونشناسایى دقیق بستر، زیر بستر، شکل و تغییرات ساحل ، عمق دریا، منابع اقتصادى آبى وزیر زمینى امکان تعیین رژیم حقوقى دریا، تعیین مرزهاى آبى، ایجاد امنیت در حریمحقوقى دریا و در نتیجه جلوگیرى از تجاوز دیگر کشورها امکان پذیر نخواهد بود. کشورهایى که شناخت کمترى از ریخت شناسى و زمین شناسى بستر و زیر بستر دارند بیشتردر معرض خطر تجاوز قرار مى گیرند. لذا لزوم مطالعات زمین شناسى دریایى در کشورایران در دریاى خزر، دریاى عمان و خلیج فارس امرى انکار ناپذیر است.
امروزه دراکثر کشورهاى پیشرفته ، مطالعات و تحقیقات دریایى به جهات عدیده ، از جمله تنوعفرایندهاى زیستى وزمین شناسى ، وجود منابع اقتصادى و گذرگاههاى ارتباطى بین الملل ،ضرورى مى باشد . این تحقیقات در مسیر اهداف مختلف اقتصادى ، سیاسى ، نظامى ، زیستمحیطى و… با استفاده از تکنولوژیهاى پیشرفته و متدهاى نوین ، در بهترین سطح و حتیدر زمینه ریزترین پدیده ها صورت میگیرد . در همین راستا ، وجود صدها مرکز تحقیقاتیو آموزشى و همکاریهاى فیمابین و نزدیک در کشورهاى پیشرفته قابل توجه و تامل است .آنچه که در این مراکز مهم و جالب است ، نگاه همه جانبه به حوزه مطالعات دریایى استطبیعى است که تحقیقاتى آن چنان وسیع و همه سونگر ، نیاز به دانش فنى ، تجهیزات ،اعتبارات کافى و پیشتوانه اى هماهنگ دارد و پیداست از دستاوردها و نتایج اینپژوهشها به بهترین وجه بهره مند مى گردند. از جمله این دستاوردها ، ارتقاى کمى وکیفى دانش فنى ، متد و فن آورى ها ، مدل سازى و ارائه الگوهاى تحقیقاتى ، بهره مندى از ذخایر آبى و زیر آبى است که در زندگى بشر آثار محسوس و غیر محسوس خواهند داشت .در کشور فرانسه با کمتراز 20% وسعت ایران ، یک موسسه تحقیقاتى دریایى با 7 کشتى اقیانوس پیما ، 2 زیر دریایى ، 24 مرکز و ایستگاه ، 72 آزمایشگاه و سرویس تحقیقاتى جهت مطالعات دریائى و اقیانوس شناسى وجود دارد .در حالیکه کشور ما به رغم داشتن دریاى خزر به وسعت 436000 کیلومتر مربع ، خلیج فارس به وسعت 226000 کیلومتر مربعوهمچنین قسمتى از دریاى عمان ، اطلاعات ما در خصوص بستر دریاها ، رسوبات ، جریانهاى دریائى ، تغییرات مورفولوژیکى ، شیمى آبها ،زمین شناسى مهندسى سواحل و.. ناچیزاست .
با عنایت به مراتب فوق و با توجه به حساسیت این بررسیها درتعیین قلمرو آبیکشور و اهمیت نقش دریاها و مناطق ساحلى کشور در توسعه پایدار ملى مى بایست گامهاى بزرگى در جهت مطالعات زمین شناسى دریایى برداشت .
فسیل شناسى
اصطلاح پالئونتولوژى (Paleontology) اولین بار توسط شخصى به نام دوکروته دوبلن ویل در سال 1825 میلادى بکار رفت . اما عملا از سال 1834 میلادى بود که فیشرفن والدهایم آن را براى اولین بار در نوشته هاى زمین شناسى وارد نمود . کلمه پالئونتولوژى که در کتابهاى فارسى ، دیرینه شناسى و یا فسیل شناسى ترجمه شده ، ریشه اش از چند کلمه گرفته شده است که عبارتند از :
Paleontology = Palaios + Ontos + Logos
( دیرینه شناسى = دیرینه و قدیمى + موجود زنده + بررسى و تحقیق)
منظور از دیرین شناس و یا فسیل شناس (Paleontologist) شخصى است که به مطالعه و بررسى فسیل ها مى پردازد و سعى مى کند تصویر زندگى و حیات در گذشته را بازسازى نماید و تحولات گیاهان و حیوانات اطراف ما را آشکار سازد .
. دیرینه شناسى مجموعه اى مهیج است که موضوع را از علم زیست شناسى گرفته و در آن راستا رشد و توسعه یافته است و محدوده زمانى آن از 3500 میلیون سال قبل یعنى طى مدتى که حیات در روى زمین توسعه و پیشرفت داشته است را در بر مى گیرد . دیرینه شناسى رشد ، توسعه ، تحول ، و تکامل حیات را مشخص مى سازد و به زمین شناس کمک مى کند که سنگها را در گروه ها و طبقات خاص قرار دهد . دیرینه شناسى نه تنها به دنبال علت انقراض معمولى یک گونه است بلکه به دنبال دلیل انقراض هاى دوره اى که در گذشته رخ داده و موجب از بین رفتن تقریبا تمامى موجودات از دنیاى حیات شده است ، مى باشد . دیرینه شناسى محیط هایى را که موجودات فسیل شده در آن مى زیسته اند را بازسازى مى کند و با استفاده از مبانى و اصول بیوفیزیک در مورد اسکلت هاى فسیل شده علل و دلایل شکل گیرى و الگو و خصوصیات اسکلتى را بیان مى کند . با پیشرفت فهم و ادراک از علم دیرینه شناسى ، زیر تقسیمات بسیارى براى آن بوجود آمد .
به عنوان مثال دیرینه شناسى گیاهىpaleobotany) که به مطالعه و بررسى فسیل هاى گیاهى مى پردازد . )
در حالى که دیرینه شناسى جانورى(paleozoology)، فسیل هاى جانورى را مورد بحث و بررسى قرار مى دهد ( البته اصطلاح پالئوزولوژى عموما مورد استفاده قرار نمى گیرد و بجاى آن پالئونتولوژى را بکار مى برند ) .
مطالعه فسیل هاى کوچک که اغلب نیاز به میکروسکپ دارد به عنوان فسیل شناسى میکروسکوپى یا میکروپالئونتولوژىMicro Paleontology) شناخته مى شود . )
در میکروپالئونتولوژى ، یک شاخه ویژه گیاهى وجود دارد که به فسیل گرده و دانه گرده توجه دارد و از آن تحت عنوان پالینولوژى (Palynology) نام برده مى شود .
شاخه دیگر این علم به بررسی فسیل های بزرگ می پردازد که به نام ماکروپالئونتولوژی (Macropaleontology) خوانده می شود. این علم خود به گروه فسیل شناسی بیمهرگان و مهره داران تقسیم می شوند.
سنگ شناسى
واژه Petrology به معنای سنگ شناسی در سال 1811 توسط پینکر تون ابداع و به کار برده شد. این ناماز کلمات یونانی petra به معنی سنگ و logos به معنی بحث کردن مشتق گردیده است. سنگعبارت از یک جسم طبیعی است که از یک کانییا مجموعه ای ازچند کانی تشکیل شده است و سنگ شناسی به معنای اعم قسمتی ازعلم زمین شناسی است که در آن راجع به طرز تشکیل ، منشا و همچنین توصیف و طبقه بندیو ترکیب سنگها صحبت می شود.
سنگ شناسى توصیفى (Petrography)
مطالعه و بررسى سنگ هاى آذرین ، دگرگونى و رسوبى ، پس از آماده سازى و تهیه مقاطع میکروسکوپى ، تعیین بافت ، پاراژنز کانى شناسى و نام گذارى آنها .
سنگ شناسی توصیفی قسمتی از سنگ شناسی است که درآن راجع به ترکیب ، مشخصات و طبقه بندی سنگها صحبت می شود. در سنگ شناسی توصیفیبسته به دقت مورد نظر از چشم غیر مسلح یا حداکثر باذره بین دستی ،میکروسکوپ ،تجزیه شیمیایی،دیفراکسیون اشعه ایکس و … استفاده به عملمی آید.

سنگ شناسى منشایى (Petrology)
در این بخش واحدهاى آذرین و دگرگونى با بازدیدهاى صحرایى مورد مطالعه و نمونه بردارى قرار مى گیرند . سپس نمونه هاى اخذ شده از نظر بافت و ترکیب کانى شناسى ، شیمى کانى ها ، ژئوشیمى کل سنگ ، ژئوشیمى ایزوتوپى مورد مطالعه قرار مى گیرند . با بهره گیرى از اطلاعات آزمایشگاهى و صحرایى شرایط حاکم بر دگرگونى و ماگماتیسم از نظر دما ، فشار فوگاسیته اکسیژن ، وآب تعیین مى گردد . در مورد سنگ هاى دگرگونى تعیین نوع دگرگونى و درجه دگرگونى مورد بررسى قرار مى گیرد . در نهایت با بهره گیرى از اطلاعات فوق الذکر خاستگاه ماگمایى ( سنگ هاى آذرین ) و پروتولیت اولیه (سنگ هاى دگرگونى ) و جایگاه تکتونیکى و پتروژنز آن معرفى مى شود .
بررسى ارتباط ماگماتیسم وکانى زایى
در این بخش با بررسى هاى صحرایى و آزمایشگاهى ارتباط زایشى سنگ هاى آذرین و کانى زایى مطالعه مى گردد و در نهایت الگو هاى لازم جهت اکتشاف مواد معدنى در اختیار زمین شناسان اکتشافى قرار مى گیرد .

بررسى فعالیت آتشفشانى نیمه فعال کشور
در این بخش آتشفشان هاى نیمه فعال مثل دماوند ، سبلان و …. از نظر آبهاى معدنى ، خروج گازها و احتمالاً خروج مواد مذاب مورد بررسى قرار مى گیرند و با بهره گیرى از روش هاى ژئوفیزیکى و ژئوشیمیایى احتمال فعایلت دوباره آنها تجزیه و تحلیل و اعلام مى گردد .

انواع سنگ ها
سنگ ها اجسام طبیعى اى هستند که از مجموعه یک یا چند کانى تشکیل شده اند. سنگ هاى موجود در زمین را به سه دسته تقسیم مى کنند
۱- سنگ هاى آذرین: این نام به سنگ هایى اطلاق مى شود که از انجماد ماگما و یا سرد شدن یک سیال داغ ایجاد شده باشند.
۲- سنگ هاى رسوبى: این سنگ ها در نتیجه رسوب موادى که از قسمت هاى مختلف زمین، مثل کوه ها، حاصل شده تولید مى شوند.
3- سنگ هاى دگرگونى: اگر سنگ هاى رسوبى ویا آذرین تحت تاثیر یک یا چند عامل فشار، دما و محلول هاى گرمایى قرار گیرند، به سنگ هاى دگرگونى تبدیل مى شوند.
لازم به توضیح است که حدود ۷۵ درصد سنگ هاى پوسته را سنگ هاى رسوبى و ۲۵ درصد بقیه را سنگ هاى آذرین و دگرگونى تشکیل مى دهند. البته هر چه عمق بیشتر شود این درصد به نفع سنگ هاى آذرین تغییر مى کند.

اشتقاق و جابجایى قاره ها
در سال ۱۹۱۲آلفرد وگنر ژئوفیزیکدان و هواشناس آلمانى با ارائه یک سخنرانى وانتشار کتابى با عنوان " منشا قاره ها و اقیانوس ها " نظریه اشتقاق قارهاى را براى اولین بار و به طور جدى مطرح کرد. وى بر اساس شواهد گردآورى کرده خود اعتقاد داشت که در گذشته قاره ها توده اى یکدست و به هم پیوسته بوده اند و قاره هاى جنوبى امروزى در پیرامون قطب جنوب آن زمان و قاره هاى شمالى نیز در استوا قرار داشته اند.وگنر این مجموعه قاره اى را پانژه آ (Pangaea) به معنى " تمام زمین" نامید و اقیانوس دربرگیرنده آن را پانتالاسا (Panthalassa) نام نهاد.
این ابر قاره در حدود ۲۰۰ میلیون سال پیش یعنى اوائل دوران دوم در مناطق گوناگونى دچار شکستگى شد و قطعات حاصل، از آن زمان به کندى اما پیوسته در حال پراکنده شدن بر روى سطح کره زمین هستند.
الکساندر دوتوا زمین شناس آفریقاى جنوبى در سال ۱۹۳۷در کتاب " قاره هاى سرگردان ما " نظریه جدایش قاره اى را به گونه اى جدید مطرح ساخت که بر اساس آن ، در آغاز دو ابرقاره اصلى به نام هاى لوراسیا(Laurasia) در شمال و گندوانا(Gondwana) در جنوب وجود داشته اند و بین آنها را اقیانوسى به نام تتیس (Tethys) در بر مى گرفته است . ابر قاره شمالى در بر دارنده امریکاى شمالى ، گرینلند، اروپا و آسیا و ابرقاره جنوبى شامل امریکاى جنوبى ، قطب جنوب، افریقا، ماداگاسکار، هند و استرالیا بود.

کمربند هاى کوهستانى
کمربند هاى اصلى کوهستانى از زنجیره هایى بلند و کشیده به طول هزاران کیلومتر از رشته کوه ها تشکیل مى شوند. یک رشته کوه معمولا از کوه هاى نزدیک به هم و موازى با یکدیگر تشکیل مى شود که از دگرشکلى شدید بخشى از پوسته و یا فعالیت گسترده آذرین بوجود آمده اند. واضح ترین جلوه از کمربند کوهزایى، کمربند کوهزایى آلپ – هیمالیا است. این کمربند از رشته کوه هاى متعددى تشکیل شده است و از کمربند هاى جوان کوهزایى به شمار مى رود. رشته کوه هاى اورال، آپالاش و اسکاندیناوى از رشته کوه هاى قدیمى هستند.
دیووى و برد (Dewey & Bird) در سال ۱۹۷۱اختصاصات زیر را براى رشته کوه ها عنوان کردند:
۱- رشته کوه ها اشکال خطى ، کشیده و کمانى هستند.
۲- رشته کوه ها داراى شکل دورنى پیچیده مى باشند و راندگى و انتقال باعث شده تا سنگ هاى بسیار متفاوت در کنار یکدیگر قرار گیرند، به طوریکه ارتباط اولیه آنها از بین رفته است.
۳- کوتاه شدگى لایه ها و پوسته در رشته کوه ها مشاهده مى شود.
۴- رشته کوه ها داراى الگو هاى نامتقارن دگرشکلى و دگرگونى هستند.
۵- کمربند هاى کوهزایى بیشتر از سنگ هاى رسوبى تشکیل شده اند و در جهت عمود بر کمربند تغییر ضخامت نشان مى دهند.
۶- سنگ هاى رسوبى موجود در چین خوردگى ها اغلب منشا دریایى داشته و پى سنگ زیرین کوه ها عمدتا قاره اى است ، اما گاهى سنگ هاى افیولیتى نیز به عنوان پى سنگ دیده مى شوند.
۷- سنگ هاى رسوبى در دوره هاى بسیار طولانى رسوب کرده اند. در حالى که دگرشکلى و دگرگونى آنها در زمانى نسبتا کوتاه رخ داده است.
لرزه زمین ساخت
زلزله حالت خاصى از تغییر شکل توده هاى سنگى است که در آن پدیده گسیختگى در مقیاس متفاوت رخ مى دهد. یا هر نوع لرزش زمین در اثر عبور امواج لرزه اى زلزله است. عامل ایجاد مواج لرزه اى پاسخ زمین به انرژى هاى اندوخته است. نظریه Elastic rebound که پس از زلزله 1906 سن فرانسیسکو توسط راید (Reid) ارائه گردیده و قادر است نحوه بروز زلزله را به وسیله اعمال تنش به طرفین یک گسل، به صورت ذیل توجیه نمایند: اجسام در برابر نیرو تا حد الاستیک مقاومت کرده و انرژى را در خود ذخیره مى کنند اما با افزایش تنش در بیش از حدالاستیک، سنگ مى شکند و امواج لرزه اى را آزاد مى کند و بعد به شکل اولیه خود برمى گردند. اگر این نیرو در اعماق به سنگ وارد شوند سنگ خاصیت شکل پذیر از خود نشان مى دهند. عمقى که در آن زمین لرزه رخ مى دهد زون لرزه زا( (schisosphere نامیده مى شود.
مشخصات زلزله
کانون ژرفى یا مرکز زلزله ( Hypocenter) یا (Focus): جایى است که در اثر گسیختگى در پوسته امواج لرزه اى آزاد مى شود.
کانون سطحى زلزله (Epicenter): نزدیکترین فاصله کانون به سطح زمین است که به طور طبیعى داراى بیشترین شدت لرزش است
ژرفاى زلزله (Focal Depth): فاصله بین کانون ژرفى زلزله تا سطح زمین است.
فاصله زلزله (?): فاصله بین مرکز سطحى تا ایستگاه ثبت زلزله است.
زلزله ها بر پایه ژرفا به انواع زیر تقسیم مى شوند:
– زلزله هاى کم ژرفا: با عمق کمتر از 70 کیلومتر
– زلزله هاى با ژرفا متوسط: عمق 300-100 کیلومتر
– زلزله هاى باژرفاى بیشتر از 300 کیلومتر
Earthquake groupگروه زلزله
زلزله یک لرزش واحد نیست بلکه به صورت دسته اى از لرزشها ست.اگر نمودار گروه زلزله را در طول زمان رسم وجود دارد که بزرگترین لرزش است .زمین لرزه هایى قبل از لرزش اصلى Main shock کنیم یک لرزه شاخص یا را پیش لرزه و لرزه بعد از زلزله اصلى را پس لرزه گویند.معمولا پس لرزه ها فراوان ترند.
عوامل موثر در ایجاد زلزله
الف) زلزله هاى مصنوعى
به طور خلاصه عوامل زیر باعث ایجاد این زلزله ها مى شوند:
1- پر و خالى کردن مخازن و دریاچه هاى سدهاى بزرگ با طول تاج بیشتر 100 m
2- ایجاد چاههاى بهره بردارى و تزریق آب
3- انفجارات هسته اى
4- انفجارات معادن و باربردارى از آنها به صورت برداشتن حجم زیادى از سنگها
ب ) زلزله هاى طبیعى
1- فورانهاى آتشفشانى
2- فروریختن غارهاى زیرزمینى
3- زمین لرزه هاى تکتونیکى : که 90% زلزله ها از این نوعند.
نحوه آزاد شدن انرژى :
– پیشلرزه :
گاهى پیش از بروز زلزله اصلى , لرزه هایى با بزرگى کمتر از زلزله اصلى به وقوع مى پیوندد که معمولا فراوانى آنها با نزدیک شدن به زمان وقوع لرزه اصلى افزایش مى یابد.
– لرزه اصلى :
در اینجاست که بیشترین انرژى ذخیره شده در محیط به یکباره آزاد مى شود .
-پسلرزه :
لرزه هاى خفیفى است که اغلب پس از لرزه اصلى در پیرامون کانون زلزله روى میدهند.فراوانى آنها با گذشت زمان کاهش مى یابد.
– دسته لرزه :
مجموعه اى از لرزه هاى رویداده در یک منطقه که در مقطع زمانى هفته یا ماه به وقوع مى رسد. فراوانى آنها پس از رسیدن به یک حد بیشینه کاهش مى یابد
و در نهایت مطالعه و بررسی زمین لرزه در علمی به نام لرزه زمین ساخت بحث می شود.

چینه شناسى
چینه شناسى Stratology مشکل از دو واژه یونانى Strata به معناى چینه و Logy به معنى شناسایى است.چینه نگارى Stratigraphy شکل از دو واژه یونانى Strata و graphy به معناى شکل نگاشتن و ترسیم است.
همان طور که از معناى دو کلمه بر مى آید این دو تعریف با هم متفاوتند. در واقع زمین شناس ابتدا چینه ها را شناسایى و مطالعه مى کند (چینه شناسى) و سپس با توجه به آنچه از چینه ها بدست آورده مبادرت به نگارشتن و ترسیم مى نمایند (چینه نگارى Stratigraphy) اما با اینحال این دو تعریف مکمل و در کنار هم بکار برده مى شود.
چینه شناسى در تعریف عام، علم مطالعه و شناسایى چینه هاست اما در تعریف علمى عبارت است از ˝علم بررسى و مطالعه چینه ها و طبقات مختلف زمین و تعیین ارتباط بین آنها مى باشد˝، که البته در این تعریف مطالب زیادى مى گنجد از جمله، ارتباطات تکتونیکى، حوادث زمین، تاریخ این حوادث و تکامل موجودات زنده و …
امروزه تعاریف دیگرى نیز براى چینه شناسى در نظر گرفته اند ˝مطالعه و شناخت رخساره ها در زمان هاى و مکانهاى مختلف و ارتباط آنها با یکدیگر˝
علوم زمین به عنوان یکى از بنیادى ترین علوم پایه داراى گرایش هاى گوناگون است تابتواند به پرسشهاى کاربران در زمینه هاى گوناگون " زمین " پاسخگو باشد. یکى ازگرایش بنیادى علوم زمین " چینه شناسى " است که با انجام آن مى توان به بسیارى ازوقایع و حوادث گذشته زمین مثل نوع شرایط حوضه هاى رسوبى، پیوند زمانى و مکانى حوضهها، زیست گذشته (Paleoecology)، آب و هواى دیرینه (Paleoclimatology)، جغرافیاى کهن (Paleogeography)، فازهاى گوناگون آتشفشانى، پدیده هاى دگرگونى، فازهاى فلززایى،دوره هاى کوهزایى و . . . پى برد. بدینسان دیده مى شود که چینه شناسى بنیان بسیاریاز گرایشهاى علوم زمین است به همین رو، امروزه چینه شناسى دانشى تخصصى شده با توجه به تخصصى بودن چینه شناسى و اهمیت آن در علوم زمین، لازم دانسته شده است در سراسر جهان اینگونه مطالعات در چارچوب هاى استاندارد و همسانصورت گیرد تا داده هاى چینه نگارى با زبانى واحد تدوین و کاربرى آن در کشورهایگوناگون آسان باشد. براى همسان سازى روشهاى چینه شناسى در کشورهاى گوناگون، گروهى کارى به نام زیرکمیسیون بین المللى طبقه بندى چینه شناسى (International Subcommission in Stratigraphic Classification) وابسته به اتحادیه جهانى زمین شناسان (International Unico of Geological Science) تشکیل و فعالیت دارد، جدا اززیرکمیسیون بین المللى، در هر کشور نیز یک کمیته ملى چینه شناسى (National Iranian Stratigraphy Committee) و بر اساس دستورالعمل هاى زیرکمیسیون بین المللى چینهشناسى تشکیل مى شود که به طور معمول توسط سازمانهاى زمین شناسى و با همکارى مراکزآموزش عالى، مهندسین مشاور و سایر دست اندرکاران چینه شناسى فعالیت دارد تا واحدهایمعرفى شده توسط زمینشناسان را بررسى و در صورت داشتن ویژگى هاى استاندارد تصویب وبه صورت یک واحد چینه نگارى رسمى معرفى نماید.
مجموعــه واحدهاى چینــه شناسى هـر کشور به صـورت فرهنگ چینـه شناسى ملى (National Stratigraphy Lexique) تدوین میگردد تا براى تهیه فرهنگ چینه شناسى بین المللى (International Stratigraphy Lexique) در اختیار زیرکمیسیون بین المللى چینه شناسى (ISSC) قرار گیرد.
نخستین فرهنگ چینه شناسى ایران در سال 1972 به همت والاى اشتوکلین و ستوده نیا تهیه گردیده است از آن زمان تاکنون، به لحاظ رشد فزاینده بررسى هاى وابسته به علوم زمین واحدهاى چینه شناسى متعددى معرفى شده اند که نتایج آنها در دسترس همگان قرار ندارد.
انشعابات علم چینه شناسى
با توجه به اینکه علم چینه شناسى امروزه در تمامى گرایشهاى علوم زمین کاربرد دارد لذا با توجه به تکنیک ها و روشهاى مورد استفاده، براى این علم شاخه ها و انشعابات مختلفى در نظر گرفته شده که در زیر به چند نمونه از آنها اشاره مى شود:
– Biostratigraphy چینه نگارى زیستى
– Loitho stratigraphy چینه نگارى سنگى
– Chrono stratigraphy چینه نگارى زمانى
– Sedimento stratigraphy چینه نگارى رسوبى
– Dynamic stratigraphy چینه نگارى تحرکى
– Chemical stratigraphy چینه نگارى شیمیایى
– Climato stratigraphy چینه نگارى آب و هوایى
– Tectono stratigraphy چینه نگارى تکتونیکى
– Seismic stratigraphy چینه نگارى لرزه اى
– Exploration stratigraphy چینه نگارى اکتشافى

زمین ساخت
عبارت است از شناخت وبررسى ومطالعه اشکال دگر شکل یافته سنگها که تحت عنوان ساختمان هاى زمین شناسى بررسى مى شوند واز دیدگاه شکل هندسى، ارتباط هندسى آنها با یکدیگر ،نحوه نمایش آنها – مراحل ونحوه تشکیل ونهایتاً عوامل بوجودآورنده آنها در حیطه علم زمین شناسى ساختمانى قرار مى گیرند.
به لحاظ محتوایى هیچ تفاوتى بین زمین شناسى ساختمانى وتکتونیک وجود ندارد تنها تفاوت در مقیاس بررسى است.
تکتونیک عبارتست از بررسى هاى ساختمان هاى زمین شناسى از دیدگاه هندسی. ارتباط هندسى آنها،مراحل ونحوه تشکیل وعوامل بوجود آورنده در مقیاس منطقه اى وجهانى
ژئوتکنیک:عبارت است از بررسى ساختمان هاى زمین شناسى درمقیاس خیلى بزرگ قرار مى گیرند در واقع مقیاس بررسى در حد کرده است.
انواع ساختمان هاى زمین شناسى
انواع گسله ها- چینها- درزه ها- کیلواژ- شیستوزیته- دگر شیبى- زون هاى برشى که این ساختمان ها از دیدگاههاى زیر بررسى مى شوند.
1- بررسى وتحلیل هندسى ساختها Geometrical Analysis
2- بررسى وتحلیلى جنبشى یا سنیماتیک Sinmatic Analysis
3- تحلیل دینامیکى ساختها Dynamic Analysis
4- بررسى تاریخى ساختها Historical Inventigation
1- بررسى وتحلیل هندسى ساختها
شناخت شکل هندسى ساختها، ارتباط هندسى آنها ونحوه نمایشى آنها در محدوده این تحلیل وبررسى قرار مى گیرد شناخت هندسى به دوبخش
1- توصیف هندسى، فقط شناخت شکل هندسى ونحوه نمایش آنها
2- تحلیل هندسى، بررسى ارتباط اشکال با یکدیگر که با روش هاى مختلفى صورت مى گیرد.
2-بررسى وتحلیل جنبشى
بررسى ومطالعه انواع حرکات وجابجائیهایى که در طبیعت انجام مى شود که نهایتاً منجر به تشکیل ساخت مى گردد.در این دسته بررسى مى شود بعنوان مثال براى اینکه ساخت تشکیل مى شودسنگها به عنوان ساخت تشکیل شود سنگها در یک جهت خاص کوتاه مى شوند ودر جهت عمود کشیدگى ایجاد مى شود.
3-تحلیل دینامیکى
عبارت است از بررسى ساختار از دیدگاه نیروهاى بوجود آورنده بعبارت دیگر چه نیروهایى وبا چه جهتى بر سنگ وارد شده که منجر به تشکیل چنین ساختى شده است.
4- بررسى تاریخى
زمان تشکیل انواع ساخت ها وارتباط آنها با فازهاى کوهزایى مورد بررسى قرار مى گیرد ونهایتاً تقدم وتاخر ساختها مورد بررسى قرار مى گیرد.
ارتباط زمین شناسى ساختمانى با سایر شاخه هاى علوم زمین(کاربرد SG در سایر شاخه هاى کاربردى علمى)
1- استفاده در تهیه نقشه هاى زمین شناسى
2- استفاده در زمین شناسى اقتصادى که در دو بعد بررسى مى شود.
3- استفاده در آب هاى زیر زمینى درون سنگها
4- کاربرد در احداث پروژه هاى عمرانى (حفر تونل- احداث مسیر)
زمین شناسى پزشکى
زمین شناسى پزشکى ، مطالعه اثر زمین و عوارض آن برروى سلامت انسان ، حیوان و گیاه است . از گذشته دور تاثیر عواملى چون آب و هوا ، میزان رطوبت ، دما و ارتفاع و دیگر عوامل محیطی برروى، انسانها شناخته شده است. این علم دانشى میان رشته اى است که به تبعات دیگر شاخه هاى مختلف علوم چون بیولوژى ، شیمى ، فیزیک ، ریاضیات،آمار ، کشاورزى ، آب و هوا شناسى ، مینرالوژى ، ایمونولوژى ، اپیدمیولوژى ، پاتولوژى و پزشکى جغرافیایى مى پردازد. بررسى و تفحص در هرشاخه از این علم، دنیاى وسیعى ازاجزاء بهم پیوسته ومرتبط با کل را به ما مى نمایاند .با کشف قوانین حاکم بر این ارتباط ، به ماهیت کلى هدف زمین شناسى پزشکى مى رسیم که این هدف همان شناخت عوامل ژئوژنیک و تاثیر بر سلامت موجودات زنده است .
همانگونه که پوسته زمین از عناصر مختلف تشکیل یافته است اعضاء و اندام هاى موجودات زنده نیز از عناصر مختلف بوجود آمده اند. براى مثال بیش از 99 % وزن اندام هاى انسانى از 6 عنصر اکسیژن ، کربن ، هیدروژن ، نیتروژن ، کلسیم و فسفر تشکیل یافته است . برپایه مطالعات انجام شده دو گروه اصلى از عناصر اهمیت ویژه اى درسلامت و بهداشت انسان دارند . گروه اول ، عناصر ضرورى و حیاتى شامل آهن ، منیزیم ، پتاسیم ، کلسیم ، روى ، مس ، یّد ، سلنیم ، فلورئور است . گروه دوم شامل عناصرى است که در مقادیر بسیار کم ، اثرات فیزیولوژیکى زیانآورى ایجاد مینمایند که عبارتند از کادمیم ،آلومینیوم ، ارسنیک ، سرب ، جیوه و برخى از ترکیبات اورانیوم.
بنابراین فرآیندهاى بیولوژیک ، این عناصر را براى انجام وظایف بیوشیمیایى خاص و ضرورى براى ادامه حیات بکار مى گیرند.برخى از این عناصر، نقش مهمى در متابولیسم عادى وعملکردهاى فیزیولوژیک درانسان دارند مثلاً کلسیم ، فسفر، فلوئور ومنیزیم نقش مهمى در عملکردهاى ساختارى استخوان و غشاء سلولى دارند. برخى از این عناصر مثل روى، مس ، سلنیم ، منگنز و مولیبدن ، از اجزاء ضرورى آنزیم ها بوده ویا به عنوان حامل آهن براى لیگاندها در متابولیسم عمل مى نماید . گروهى نیز همانند یّد و کروم ، در ساختار اصلى هورمون ها شرکت دارند . بنابراین عناصر در چرخه طبیعى حیات از طریق خاک ، آب و گیاه وارد سیستم بدن موجودات زنده مى شوند .
ژئومدیسین یا زمین شناسى پزشکى شاخه اى از زمین شناسى زیست محیطى است که به بررسى ارتباط بیماریها و درمان آنها با وضعیت زمین شناسى مى پردازد . از سالها پیش دانشمندان ایرانى چون زکریا رازى و ابوعلى سینا به ارتباط بوم و زمین با بیماریهاى مختلف پى برده بودن براى مثال ابوعلى سینا در کتال قانون چنین عنوان نموده است : " بدان که هر یک از فصول در هر منطقه اى از مناطق زمین نوعى بیمارى بر مى انگیزد " علاوه بر دانشمندان ایرانى محققین دیگرى از سایر ممالک به بررسى این آثار پرداخته اند و برخى نیز بدون داشتن دانش ژئومدیسین فقط شاهد و ثبت کننده ارتباط بیماریها با وضعیت زمین بوده اند از جمله مى توان به مارکوپلو سیاح مشهور ایتالیایى اشاره نمود که درباره مرگ مرموز اسبهاى اروپایى در منطقه اى از چین مى نویسد پس از گذشت چند قرن علت مرگ را وجود سلنیوم زیاد خاک دانشته اند . امروزه دانشمندان علل بسیارى از مرگ و میرهاى و مسمومیت هاى منطقه اى را در خصوصیات زمین پى مى جویند . بشر از دیرباز سعى در مقابله و کاهش خسارات ناشى از حوادث غیرمترقبه جهانى داشته است از جمله این حوادث مى توان به پدیده هاى زمین شناختى چون زمین لرزه ، آتشفشان ، رانش ها و لغزش ها ، سیل و توفان اشاره نمود . علاوه بر این بسیارى از بیماریهایى که در مناطق مختلف بصورت اپیدمى شایع مى گردند و بسیار خطر آفرین بوده به نحوى مربوط به پدیده ها و وضعیت زمین شناختى منطقه مى باشند براى مثال مواد سوزان آتشفشانها علاوه بر کشندگى سریع سبب آزاد شدن گازهاى سمى خطرناک در گستره و سیع ( بیش از 10000 کیلومتر مربع ) مى شود که این گازها سبب ایجاد بیماریهاى ریوى و متاسیون هاى پوستى و … مى باشند و یا خروج گازهاى سمى و آزاد شدن مواد راسب و ایجاد ترکیبات فرار در حین زمین لرزه سبب مسمومیت هاى شدید در منطقه ( معادن ) مى شود ، علاوه بر آن به سبب ایجاد شرایط احیا و فساد بافتهاى حیوانى احتمال آلودگى آبهاى سطحى و زیر زمینى به شدت افزایش مى یابد .
در مجموع زمین لرزه مى تواند سبب بر هم خوردن نظم اکولوژیکى در یک منطقه مى گردد بصورتیکه اولاً گازهاى سمى امکان راهیابى به سطوح فوقانى زمین و یا حتى جو را پیدا مى کنند و در ثانى لایه هاى محصور سمى ( لایه هاى سرب ، جیوه ، سیانور ارسنیک امکان مجاورت آبهاى زیرزمینى را پیدا مى نمایند بنابراین احتمال تغییر شیمى آبهاى زیر زمینى به شدت افزایش مى یابد . در پدیده خشکسالى ابتدا سطح آب زیر زمینى کاهش یافته که این عمل سبب تغییر منطقه غیر اکسیدان با اسباع کامل به منطقه اکسیدان با اشباع متفاوت مى گردد تغییرات میزان اکسیداسیون سبب تبدیل مواد نامحلول به مواد محلول در آب مى گردد ( تبدیل سولفید به سولفات ) این مواد در آب حل گشته و با استخراج و مصرف آن جان انسانها به خطر مى افتد مانند حادثه غرب سنگال که در اثر برداشت به رویه آب میزان ارسنیک در آبهاى زیرزمینى بشدت افزایش یافت .
در مجموع پدیده هایى چون :
1- راهیابى باطله هاى مواد معدنى سمى بر اثر استخراج و انبارش آنها به آب زیرزمینى و شبکه هیدروگرافى .
2- راهیابى باطله هاى مواد معدنى بر اثر تغییر سطح اساس سفره ( در سیل و خشکسالى ) .
3- تبدیل مواد سمى نامحلول به محلول ( در خشکسالى)
4- آزاد شدن گازهاى سمى در هنگام زمین لرزه .
5- انتشار مواد سمى بر اثر آتشفشانى .
6- شیوع بیماریهاى بومى على الخصوص مسمومیتها و کمبودهایى که اکثراً متاثر از شرایط زمین شناسى منطقه است .
7- آلودگى هاى میکروبى و شیمیایى آب بر اثر عدم فیلترهاى طبیعى . همگى از جمله مواردى هستند که لزوم بررسیهاى زمین شناسى را در امور بهداشتى یک ناحیه گوشزد مى نمایند .
بنابراین براى پیشبرد هر چه بهتر و رسیدن سریعتر اهدافیکه سلامتى جامعه را حفظ مى نماید مطالعات زمین شناسى زیست محیطى در گستره ایران زمین امرى ضرورى به نظر مى رسد
پارینه لرزه زمین ساخت
پژوهشهاى پارینه لرزه شناختى
نخستین تجربه سازمان در این زمینه همکارى در مطالعات پارینه لرزه شناختى بر روى گسله هاى اشتهارد , تبریز وکهریزک بود که در سالهاى گذشته با همکارى پژوهشگاه بین المللى زلزله ومهندسى زلزله انجام گرفت.سازمان زمین شناسى کشور پس از یک وقفه کوتاه بار دیگر فعالیت خود را در زمینه نوزمین ساخت و پارینه لرزه شناختى آغاز نموده است واین بار با حفر ترانشه بر روى گسله هاى شمال تهران, قزوین و فیروز کوه این مطالعات را به دست پژوهشگران سازمان وبا همکارى کارشناسان مونت پولیه II فرانسه انجام مى دهد.
پارینه لرزه شناختی گسله ى شمال تهران
گسله هاى شمال تهران بزرگترین گسله هاى جنبایى تهدیدکننده شهرهاى تهران وکرج است.انتخاب محل ترانشه بر روى این گسله ها ره آورد مطالعات گسترده ریخت-نوزمین ساختى دو ساله اخیر در گستره البرزمرکزى است که در چهارچوب پروژه مشترک بین سازمان زمین شناسى ودانشگاه مونت پلیهII فرانسه انجام گرفت.
حفارى ترانشه مذکور با طولى بیش از 70 متر و پهناى نزدیک به چهار متر و بیشینه ژرفاى حدود 5 متر در پائیز 82 آغاز شده است واینک به همراه ترانشه اى تکمیلى به درازاى 50 متر در سرى باخترى ترانشه اصلی لوگ بردارى شده و نمونه ها جهت تعیین سن به آزمایشگاه ارسال شده است.
دستیابى به دوره بازگشت زمین لرزه های کهن با توجه به شواهد زمین لرزه هاى ثبت شده در نهشته هاى کواترزى (بویژه بخش هولوسن) به همراه محاسبه نرخ حرکات نوین وسازوکار گسله در طى کواترنرى از مهمترین اهداف پیش بینى شده در این گونه پژوهشها است.
پارینه لرزه شناختی گسله های طالقان و فیروز کوه
گروه لرزه زمین ساخت سازمان زمین شناسى کشور با همکارى دیگر پژوهشگران سازمان در ادامه بررسیهاى انجام شده برروى گسله ى شمال تهران که از پاییز سال 82 آغاز شده بود، دو ترانشه دیگررا در بلندیهاى البرز مرکزى بر روى گسله هاى طالقان و فیروز کوه حفر نموده است. گسله ى طالقان بزرگترین زمین لرزه تاریخى ایرانزمین با بزرگى 7/7 را به خود نسبت مى دهد. بر اساس داده ها و ویژگیهاى ساختارى – چینه اى حاصل از پژوهشهاى پارینه لرزه شناختى ترانشه هاى یاد شده ، رویداد هاى لرزه ای بزرگ زیر (بزرگتر از 5/6) در گستره ى ترانشه هاى تهران و طالقان قابل اشاره اند:
کمینه ۴ رویداد زمین لرزه کهن بر روی گسله ى شمال تهران در ترانشه شماره 1 و ۲ رویداد در ترانشه شماره 2دیده میشود. ترانشه هاى حفر شده بر روى گسله ى طالقان نیز دو رویداد کهن زمین لرزه اى را بر روى این گسله نشان میدهند.
بازسازى گذشته لرزهاى و ارایه دقیق تر دستاورد هاى یاد شده نیازمند دستیابى به نتایج آزمایشگاهى تعیین سن نمونه هاى بر داشت شده از ترانشه ها است. این نمونه ها هم اکنون جهت تعیین سن به آزمایشگاه هاى خارج از کشور ارسال شده اند

منابع:
http://www.gsi.ir/
http://daneshnameh.roshd.ir/
www.ngdir.ir