تحقیق در مورد روش نامگذاری عناصر


روش نامگذاری عناصر شیمیایی
چند عنصر ، به خاطر آنکه به صورت آزاد در طبیعت یافت می شد یا به آسانی از کانی خود جدا می شد ، از زمانهای باستان شناخته شده بود . یونانیان باستان به اصطلاح خود با نه ماده که امروزه آنها را به عنوان عناصر می شناسند ، آشنایی داشتند : دوتای از این مواد غیر فلز، گوگرد و کربن ،وهفت تایی آنها فلزهای :مس، آهن ، سرب، جیوه و نقره و قلع بودند . مبدا اصلی نامهای مختلفی که در تاریخ به این مواد داده شده است، در دست نیست.
همچنین مبدا نامهای عناصر دیگر مانند انتیموان antimony و روی Zinc که در عناصر کیمیاگری کشف شده است ، معلوم نیست.
در اواخر قرن هیجدهم شیمیدانها به نامگذاری مواد ، توجه جدی کردند . لاووازیه نام کربن Carbon (فرانسه Carbone) را از واژه لاتینی ساخت که برای زغال به کار می رفت. نامهای اکسیژن Oxygen و ئیدروژن hydrogen (فرانسه Oxygen و hydrogne) ساخت. این نامها بیانگر جزیی از خواص شیمیایی مواد را به همراه داشتند . برسلیوس شیمیدان سویسی که ارزش نامگذاری از منطقی می دانست، به سال 1811 پیشنهاد کرد که نام عناصر باید همه لاتینی باشند، تعدادی از نامهای عناصر فلزی مانند اورانیمUranium ، کروم Chromium ، باریم Barium و … از این گونه اند . وی نامهای لاتین فروم Ferrum ، استانم Stannum و استیبیمStibium را به ترتیب برای آهن iron ، قلعtin و آتنتیموان antimony به کار برد ونام روی Zinc را از واژه لاتین آن Zincum زینکم ساخت. نامهای سدیم sodium و پتاسیم Potassium به ناتریم natrium و کالیم kalium تبدیل شد. همه عناصر فلزی که پس از این تاریخ کشف شدند ، نامهایی داده شده که به -یم (-ium) یا گاهی -م (-um) ختم می شدند. برای مثال cadmium ، لانتانم lanthanum لیتیم lithium ، تالیم thallium ، رادیم radium و …نام هیلیم helium در مقایسه با اینها غیر عادی است . این عنصر که نخست در طیف نور هاله خورشید کشف شد ، یک فلز قلیایی به شمار رفت . اما هنگامی که در زمین نیز کشف شد ، دریافتند که یکی از گازهای بی اثر (کمیاب) است .
تعدادی از فلزهای تازه، نخست به صورت اکسید شناخته شدند . این مواد دیر گداز، اشتعال ناپذیرند ، وبه طور عموم (خاکیها) نامیده شدند. نام این خاکها بر طبق قرارداد به -یاa (ه) – ختم می شدند مانند ایتریاyttria ، استرونیتاstrontia و .. نام فلز مربوط به اکسید را با جانشین کردن m (ه) و به جای a(ه) می ساختند .
گمان می رود که پسوند a-مشابه نامهای Sode و magnesia به خاکیها افزوده شد. Alumina , و silica که در واقع اکسید فلزی نیستند، نامهای قدیمی از این نوع بودند که به عنوان نمونه برای ساختن نامهای دیگر از آنها استفاده شد.
برای ساختن نام عناصر غیر فلزی روش اصولی وجود نداشت، شاپتال روش لاووازیه را که nitrogen را ابداع کرد، در پیش گرفت. لیکن پس از مدتی ، پسوند gen-(ژن) برای ساختن نام عنصر به کار نرفت. اما برای ساختن نام ترکیبهای معینی به کار رفت. نام فلوئور fluorine،ید iodine و برم brominw بر مبنای نامگذاری دیوی برای کلر chlorine ساخته شد . اما نام استاتین astatine استثناست زیرا پسوند -ین (ine-) دوباره به کار نمی رود. به هر حال در نامگذاری ترکیبها از این پسوند ،بیشتر استفاده شد.
نام کربن carbon نیز برای عناصر غیر فلزی یک پسوند احتمالی را پیشنهاد می کرد. که on-(-ون) است . این طرح پسوندی برای نام بور boron (1812) و سیلیسیم silicon(1817) به کار رفت. اما استفاده این طرح پسوندی ،ادامه نیافت. سپس هشتاد سال بعد این پسوند در نام گاز های بی اثر مانند آرگون argon، نئون none و .. بکار رفت. سپس on-به عنوان پسوند خنثی در صفات معین یونانی ، کاربرد داشت.
در بسیاری موارد ، نام پذیرفته شده برای عنصر توسط کاشف عنصر پیشنهاد شد . اما بریلیم beryllium ئیدروژن hydrogen نیتروژن nitrogen و اکسیژن oxygen جزو چندین نامی است که با این روش پیشنهادی نامگذاری نشد. امروزه عموما حق نامگذاری برای یک عنصر، به کسی داده می شود که بتوانند برای نخستین بار با استدلال معین وجود ایزوتوپ آن عنصر را ثابت کند، چه در طبیعت یافت شود و چه به طور مصنوعی ساخته شود وا گر ادعای کشف ایزوتوپ پذیرفته نشد یا بعدها به کمک پژوهشها وجودش رد شد، هر نامی که پیشنهاد شده بود باید کنار گذاشته شود . بدین سبب نامهایی که نخست برای عناصر گم شده (ناشناخته ) برگزیده شده بود، مانند مارسوریم masurium و ایلینیم illinium به ترتیب برا ی عناصر 43.61 دیگر نباید به کار رود. به هر حال روشهای نامگذاری دامنه گسترده ای داشت .
همان طور که گفتیم ، هفت عنصر در زمان باستان شناخته شده بود . همچنین در آن زمان هفت جرم سماوی را می شناختند که عبارت بودند از خورشید ، ماه و پنج سیاره که گمان می رفت،حول زمین می چرخند. به دلایلی که بیشتر رویایی است و منطقی نیست، گمان می رود که هفت عنصر به این هفت جرم سماوری وابستگی دارند .
از این رو نشانه هایی را که برای این عناصر برگزیدند ، همان نشانه های این هفت جرم سماوی بودند .
نام جیوه mercury تنها نامی بود که هم برای سیاده و هم عنصر به کار می رفت قرنها بهد، هنگامی که ، برای عناصری که کشف می شدند به نامگذاری نیاز پیدا کردند ، شیمیدانها دوباره به آسمان توجه داشتند و به جز هلیم helium هیچ ربطی بین عناصر و نامهایشان وجود نداشت. چهار سیاره باقیمانده به نامهای تلوریم tellurium (زمین earth) ، (اورانیم uranium) نپتونیم neptunium و پولونیم polonium خوانده شد .
از روی نام دوخرده سیاره، نامهای سریم cetium و پالادیم palladium را ساختند .
نام سیاره ها را از نام خدایان افسانه ای گرفتند که این خود یک روش دیگر برای نامگذاری شیمیایی ارائه می کند . عناصری که به نام خدایان نامنگذاری شدند عبارت اند از : تانتالم tantalum ،نیوبیم niobum ، توریم thorium و انادیمvanadium نامگذاری از روی نام مکان ها یک روش دیگر نامگذاری برای عناصر است . نام شیمیای ممکن است از روی نام شهر یا کشوری که عنصر در آن جا کشف شده باشد وای از نام میهن کاشف آن عنصر گرفته شود .
-از نام محلی که در آنجا کانی اصلی عنصر یافت شده است ، گرفته شود .
چنین نامهایی عبارت اند از : هولمیم holmium (استکهلم stockholm) ، استرونسیمstrontium ( از روی نام بخشی در اسکاتلند) استاندیم scandium (اسکاندیناوی scandinavia) ، فرانسیم francium (فرانسه ،ژرمانیم germanium (آلمان) پولونیم polonium (لهستان) وارپیم eurmanium از روی نام شهر کوچک ایتربی ytterby (نزدیک استهلکم) چهار عنصر به نامهای ایتریمyttrium ایتربین ytterbium ، تربیم terbium واربین erbium نامگذاری شدند . در معدنی در شهر ایتربی ، نوعی کانی کشف شد که امروزه گادولینت (gadolinit) نامیده می شود ، منبعی از عناصر خاکیهای کمیاب است .
برخی عناصر به نام اشخاص نامگذازی شدند. گادولینیم gadolinium نام شیمیدان وکانی شناس فنلاندی ، گادولین gadolin است که نخستین کسی است که کان خاکیهای کمیاب را در ایتربی پیدا کرد . نام پاره ای از عناصر ماوراء اورانیم به عنوان یادبود، به نام دانشمندان مشهوری نامگذاری شد .
کوری Curie ، مندلیف Mendeleyev و اینیشتن Einstein جزو این دانشمندان به شمار می آیند .
یک گروه جالب از نام عناصر ، منعکس کننده شرایطی است که در آن شرایط عناصر کشف شدند . دیسپروسیم Dysprosium به معنی (دستیابی به آن دشوار است )) و لانتانم lanthanium به معنی ((پنهان شدن)) آمده است .
کریپتور Krypton به معنی ((مخفی ))و گزنون به معنی ((عجیب)) است. کبالت Cobalt و نیکل nickel در کانیهای یافت شدند که بدیمن و پست بودند .
باید توجه داشت ، نامهایی که تا اینجا یادآوری کردیم، هیچ یک مشخصه ای از ماهیت خود عناصر را یادآور نمی شد . این نامها برای نامیدن عناصر بودند . اما برخی از عناصر بنابر خاصیتی که داشتند نامگذاری شدند . بنابراین سدیم sodium عنصر فلزی از سداsoda است . بور boron ماده اصلی بوراکس borax یعنی اسید تولید کن (اسید زا) و نیتروژن nitrogen یعنی شوره تولید کن (شوره زا) nitre آرگون argon که ترکیبهایی ندارد ،عنصر ((بیکار)) یا تنبل است . نام کلرchlorine و ید iodine از روی نامهای یونانی رنگ این عناصر گرفته شد ونام برم broimine بوی زننده عنصر را یادآور میشود . کروم chromum و ایریدیم iridium به خاطر ترکیبهایی رنگی به این نام ، نامیده شدند و نام رودیم rhodium بازگو کننده رنگ سرخ نمکهایی است که این عنصر و چندین عنصر را به کمک طیف نگاری کشف کردند .
از این رو به نام رنگ مشخص خطوط طیفی آنها نامگذاری شدند . کائزیم caesium به معنی آبی آسمانی روبیدیم rubidium به معنی ((قرمز تیره)) و تالیم thalium به معنی ((سبز)) نمونه هایی از اینگونه نامگذاری به شمار می روند .
از آنجا که ایزوپها از نظر خواص شیمایی یکسان اند ، به نامهای جداگانه نیاز دارند . دو ایزوتوپ ئیدورژن (سبک پروتیم protium) به نامهای دوتریم deuterium (دوم) و تریتیم tritium (سوم) نامیده شدند .
امروزه هنگامی که به ایزوتوپهای معینی بخواهند رجوع کنند، جرم اتمی آن را بیان می کنند . اورانیم طبیعی بیش از 99% اورانیم 238 (238 uranium) 238U دارد که صورت طبیعی اورانیم است ودرصد کمی از ایزوتوپهای 235U و 234 U را در بردارد.

موضوع تحقیق:

برگرفته از فرهنگ عناصر

1