فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه 1
1- طرح موضوع و بحث و اهمیت آن 1
2- نگاهی به سیر تاریخی قاچاق انسان 2
گفتار اول
بررسی جرم قاچاق انسان و ویژگی های آن 5
1- تعریف جرم قاچاق انسان 5
2- ویژگی های جرم قاچاق انسان 5
گفتار دوم
طرق ارتکاب جرم قاچاق انسان 13
شرایط و ارکان دسته یا گروه به هدف قاچاق انسان 17
گفتار سوم
1- نتیجه گیری 23
2- راهکارهای پیشنهادی 25
قانون مبارزه با قاچاق انسان 26
فهرست منابع و ماخذ 30
مقدمه
1- طرح موضوع و بحث و اهمیت آن:
قاچاق انسان شکل نوینی از برده برداری در دنیای مدرن است که شامل استخدام انسان ها، انتقال و دریافت آنها برای وادار کردن افراد به تن فروشی یا مجبور کردن به کارهایی سخت و طاقت فرسا در کارخانجات، رستوران ها، مزارع و دامداری ها و پروژه های ساختمانی است. قاچاق انسان پس از قاچاق اسلحه و مواد مخدر، سومین تجارت غیر قانونی در دنیا به شمار می رود. از انواع رایج آن قاچاق کوکان می باشد.
در سال های اخیر شیوع قاچاق انسان به عنوان بردگی نوین در قالب
مهاجرت های غیر قانونی و فروش زنان و کودکان به مراکز فحشا و وادار کردن قربانیان به کارهای پست و خطرناک و حتی فروش اعضای بدن آنها، به پدیده جهانی و فراگیر تبدیل شده، به گونه ای که سودآورترین تجارت برای گروه های تبهکار بعد از مواد مخدر محسوب می شود. لذا مقابله با این پدیده فراملی، که ریشه در شکاف عظیم اقتصادی و اجتماعی کشورهای فقیر به عنوان کشورهای مبدا از یک سو، و کشورهای پرجاذبه، غنی و توسعه یافته برای قربانیان قاچاق انسان، از سوی دیگر دارد، نیازمند همکاری و عزم جدی کل کشورهای جهان است.
بر اساس بررسی های بین المللی، اکثر افرادی که قربانی پدیده قاچاق انسان
می شوند، به دلیل فقر بیش از حد مالی و فرار از منازعات منطقه ای و
جنگ های داخلی و برای حفظ جان خویش و همچنین رفع نیازهای اولیه زندگی، اقدام به این کار می کنند.
2- نگاهی به سیر تاریخی قاچاق انسان
بر اساس بررسی های به عمل آمده، تقریباً از ابتدای دهه 1990 میلادی به ویژه پس از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی بود که قاچاق انسان البته بیشتر قاچاق زنان در سطح جهان ابعاد گسترده ای یافت. به طوری که امروزه ژاپن و تمام کشورهای اروپایی و آمریکایی در امور واردات زن به صورت کالا و کارگر جنسی فعالیت دارند.
در آلمان 10 هزار زن از شهروندان کشورهای چک، لهستان و بلغارستان برخلاف میل خود در کلوپ ها و میخانه ها کار می کنند.
همچنین بر اساس برآوردهای کمیسیون اروپا، سالانه 500 هزار زن و کودک به اروپای غربی قاچاق می شوند. (خبرگزاری فرانسه)
آنچه مسلم است در حال حاضر اگر قاچاق انسان رونق بیشتری از مواد مخدر و اسلحه نداشته باشد، کم رونق تر از آن نیست.
قاچاقچی زنان به کسانی اطلاق می شود که از طریق اعمال زور، باج خواهی، فریبکاری یا از طرق دیگر به بهره برداری جنسی یا سایر انواع استثمار زنان و دختران همانند کار اجباری، برداشتن اندام و …. اقدام می کنند.
تاریخچه قاچاق زنان برای فحشاء در دوران باستان نیز رواج داشته است.
بر اساس اطلاعات و تحقیقات 56 اداره پلیس و 125 موسسه خدمات اجتماعی در کشور انگلستان میزان در آمد حاصله از فحشای کودکان بالغ بر دو میلیارد دلار است.
در بررسی مجموعه قوانین جزائی مدون جمهوری اسلامی ایران ملاحظه
می شود تا قبل از تصویب لایحه مبارزه با قانون قاچاق انسان از طرف مجلس شواری اسلامی در سال 1383، مساله معاونت اشخاص در تشویق و ترغیب زنان ایرانی برای رفتن به خارجه به قصد فحشاء و تسهیل این امر بالاستقلال جرم انگاری نشده بود.
وجود این خلاء قانونی متاسفانه در سالهای اخیر بعضی از افراد و باندهای سودجو با توسل به حیله و نیرنگ و دادن وعده های واهی از قبیل ازدواج، اشتغال به کار در خارج از کشور، بعضی از دختران و زنان را به طرق مختلف اغفال کرده و پس از فراهم کردن زمینه خروج مخفیانه یا مجاز آنها به خارج از کشور در آنجا آنها را به فحشاء اجباری وادار می کردند.
چاره اندیشی برای مقابله با این پدیده دولت وقت جمهوری اسلامی ایران را ناگریز ساخت در اوائل سال 1383، لایحه ای تحت عنوان "قانون مبارزه با قاچاق انسان" را در 8 ماده و نه تبصره تنظیم، و با قید دو فوریت به مجلس شورای اسلامی تقدیم نماید.
لایحه مصوبه را برای اجراء در تاریخ 25/8/83 به ریاست جمهوری ارسال نموده که پس از انتشار در روزنامه رسمی لازم الاجراء شده است.
بدین ترتیب، نخستین گام برای مقابله با پدیده فحشاء اتباع ایرانی در خارج از کشور برداشته شد.
گفتار اول
بررسی جرم قاچاق انسان و ویژگی های آن
1- تعریف جرم قاچاق انسان
قاچاق انسان، عبارت است از خارج ساختن یا ترانزیت مجاز یا مخفیانه اشخاص از مرز کشور ایران (اعم از زن و مرد یا پسر و دختر) با توسل به اجبار یا سایر اعمال مذکور در قانون به قصد فحشاء و بهره کشی جنسی و اقتصادی در خارج از کشور است و همچنین اعمال دیگری که قانوناً در حکم قاچاق انسان به حساب می آید خواهد شد.
2- ویژگی های جرم قاچاق انسان
با توجه به تعریف و بر اساس مقررات قانون مبارزه با قاچاق انسان، ویژگی های خاص این عنوان کیفری را می توان به ترتیب زیر ذکر نمود:
1- از نظر موضوع جرم
2- از نظر نحوه ارتکاب جرم
3- از نظر کیفیت تحقق عنصر روانی جرم
4- از نظر شروع به قاچاق انسان
5- از نظر حیثیت جرم
1- از نظر موضوع جرم
موضوع جرم با توجه به استعمال مطلق لفظ (انسان) در متن عنوان کیفری در قانون، شامل کلیه اشخاص، اعم از زنان و مردان بزرگسال و کودکان، پسران و دخترانی که به 18 سال تمام نرسیده اند خواهد شد. بنابراین قربانی در جرم قاچاق انسان کسی است که توسط دیگری یا به وسیله گروه متشکل یا سازمان یافته به اجبار یا اکراه یا تهدید یا با توسل به حیله و نیرنگ به قصد فحشاء یا سایر اهداف مصرح در ماده (19 این قانون به خارج از کشور ترانزیت و یا عبور داده می شوند.
بنابراین قربانیان یا بزه دیدگان جرم قاچاق انسان که توسط مرتکب به جرم به خارج از کشور عبور داده می شود، با وجود لفظ قاچاق انسان در قانون ممکن است از افراد بزرگسال اعم از زنان یا مردان باشد و یا این که کودکان اعم از پسران یا دخترانی که به 18 سال تمام نرسیده باشند.
از سوی دیگر مساله جرم انگاری و قاچاق و خرید و فروش کودکان به منظور بهره کشی جنسی و اقتصادی در حوزه های ملی، منطقه ای و بین المللی زودتر از قاچاق بزرگسالان مورد توجه قرار گرفته است. زیرا این موضوع بدواً در کنوانسیون ها و مجامع بین المللی مورد حمایت قرار گرفته است. که در اینجا به اختصار به اختصار به بعضی از آنها اشاره می کنیم چنانکه، طبق کنوانسیون حقوق کودک مصوب نوامبر 1989 مجمع عمومی سازمان ملل متحد که جمهوری اسلامی ایران نیز در اول اسفند ماه 1372 توسط مجلس شورای اسلامی کنوانسیون مزبور را به صورت مشروط تصویب نموده و پس از تاییدشورای نگهبان سند مورد نظر تسلیم سازمان ملل متحد شده است و از تاریخ 22 مرداد ماه 1373 مطابق با دوازدهم اگوست سال 1994 مفاد این کنوانسیون در کشورمان لازم الاجراء می باشد.
به موجب مقررات این سند حقوق کودکان در ابعاد بسیار گسترده ای مورد حمایت قرار گرفته است. چنانکه به موجب ماده 34 آن خرید و فروش و قاچاق و سوء استفاده جنسی از کودکان شامل فحشاء و پورنوگرافی ممنوع است و کشورهای طرف کنوانسیون متعهد هستند که اقدامات ملی در جهت جلوگیری از این اعمال به عمل آورند.
متعاقباً مجمع عمومی سازمان ملل متحد در پروتکل الحاقی به کنوانسیون حقوق کودکان مصوب سال 2000 میلادی همکاری بیشتر دولتهای عضو را برای وضع قوانین داخلی به منظور مبارزه با خرید و فروش و فحشاء و پورنوگرافی
(هرزه نگاری) کودکان را خواستار گردیده است.
در این رابطه قانونگذار ایران در آذر ماه سال 1381 با تصویب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان در ماده 3 این قانون، ضمانت اجرای کیفری، قاچاق کودکان را بدین نحو پیش بینی کرده است. هر گونه خرید، فروش، بهره کشی و به کار گیری کودکان به منظور ارتکاب اعمال خلاف از قبیل قاچاق ممنوع و مرتکب حسب مورد علاوه بر جبران خسارت وارده به شش ماه تا یک سال زندان و یا به جزای نقدی از ده میلیون ریال (000,000,10) تا بیست میلیون ریال محکوم خواهد شد.
2- از نظر نحوه ارتکاب جرم
در بررسی عبارت متن بندی ها (الف) و (ب) ماده (1) قانون مبارزه با قاچاق انسان که بیان کننده کیفیت عملیات اجرائی و مظهر خارجی رفتار مجرمانه این جرم است ملاحظه می شود که قانونگذار پس از بیان اعمالی که به طور مستقیم ارتکاب آن به مباشرت از ناحیه فاعل جرم، عنصر مادی جرم را تشکیل
می دهد، برای مقابله با مخاطرات ناشی از قوع این جرم که اساساً مغایر با کرامت انسان است، در بند (ب) ماده (1) ارتکاب بعضی از اعمال مجرمانه ای از قبیل مخفی نمودن یا فراهم ساختن عالمانه موجبات اخفاء فرد یا افراد موضوع بند (الف) این ماده را پس از عبور از مرز با همان مقصود، را که در جای خود و از نظر ماهیت نوعی معاونت در جرم قاچاق انسان را تشکیل می دهند در این بند مستقلاً در حکم مباشرت تلقی نموده است.
بنابراین با این که عملیات عالمانه اخفاء قربانی یا فراهم کردن سبب اخفاء آنها هر چند ماهیتاً معاونت پس از ارتکاب به جرم به مباشرت صورت می گیرد، مع هذا مستقلاً در حکم مباشرت در این بند ذکر شده است.
در نتیجه کیفیت ارتکاب جرم قاچاق انسان موضوع بند (ب) ماده (1) قانون مبارزه با قاچاق انسان بنابر آنچه فوقاً گفته شد از نظر مجازات مانند مباشرت در این جرم مشمول مجازات مقرر در ماده 3 قانون مزبور خواهد بود. اما جرم معاونت در قاچاق انسان در قالب تبصره 3 ماده 3 قانون یاد شده برخلاف معاونت مستقل مذکور در بند (ب) ماده (1) از نظر مجازات از شمول ماده 3 خارج است و مجازات بر طبق تبصره مذکور خواهد بود.
3- از نظر کیفیت تحقق عنصر روانی جرم:
جرم قاچاق انسان بر طبق ماده (1) قانون مبارزه با قاچاق انسان در زمره جرائم عمدی مقید است. بدین معنی که برای تحقق جرم علاوه بر این که بایستی مرتکب یکی از فعالیت های مجرمانه مذکور در ماده مزبور را با علم به ممنوعیت ارتکاب آنها در خارج ساختن یا ترانزیت فرد موردنظر از مرز کشور ایران را به انجام برساند و در عین حال این اقدامات باید به قصد وادار کردن مخبی علیه به فحشاء یا سایر مقاصد مذکور در ماده (1) باشد.
4- از نظر شروع به قاچاق انسان:
اصولاً شروع به جرم به منزله ورود مرتکب به مرحله عملیات اجرائی جرم است و آن عبارت است از فعلیت یافتن عمل مجرمانه ای است که هنوز به عللی که اداره فاعل در آن مدخلیت ندارد به طور کامل به اتمام نرسیده باشد.
تدوین کنندگان قانون مبارزه با قاچاق انسان، به منظور حمایت از عفت و اخلاق عمومی که یکی از ارزشهای معتبر جامعه است، در تبصره دوم از ماده 3 قانون مزبور صریحاً شروع به قاچاق انسان را بدین نحو جرم انکاری کرده اند:
کسی که شروع به ارتکاب جرائم موضوع این قانون نماید لیکن نتیجه منظور بدون اراده وی محقق نگردد به شش ماه تا دو سال حبس محکوم می گردد.
5- از نظر حیثیت جرم قاچاق انسان
در این رابطه قانونگذار در قانون مجازات عمومی، در مورد بسیاری از جرائم که ضرر و زیان آنها مستقیماً متوجه جامعه و نظم عمومی و یا امنیت و آسایش عمومی می شد آنها را غیر قابل گذشت اعلام کرده بود.
با توجه به ماهیت و طبع قضائی جرائم قاچاق انسان که مغایر با کرامت انسان و از مصادیق خاص جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی محسوب می گردد با عنایت به این که بخشی از این جرائم که در ابواب کتاب حدود قانون مجازات اسلامی قانونگذاری شده است دارای حیث حق الهی و غیر قابل گذشت می باشد و همینطور جرائم قابل تعریز علیه عفت و اخلاق عمومی که در فصل هیجدهم قانون تعزیرات قانون مجازات اسلامی در مواد (637 لغایت 641) وضع و اجراء شده است عموماً غیر قابل گذشت می باشند.
گفتار دوم
طرق ارتکاب جرم قاچاق انسان
1- قاچاق انسان به مباشرت
2- قاچاق انسان به صورت معاونت در حکم مباشرت
3- قاچاق انسان به تسبیب
4- اعمال در حکم قاچاق انسان
1- قاچاق انسان به مباشرت
از لحاظ عنصر مادی می دانیم که مجرم اصلی کسی است که عملیات مادی جرم را شخصاً انجام می دهد. در ارتباط با جرم قاچاق انسان نیز کسی که مستقیماً و بدون واسطه ی دیگری، عملیات اجرائی قاچاق انسان را انجام
می دهد، مباشر، جرم است. مثل کسی که با توسل به اجبار یا اکراه فرده، یا افرادی (اعم از زن یا مرد یا کوکان) را مخفیانه یا بطور مجاز به قصد فحشاء پس از خارج کردن از مرزهای ایران در کشور بیگانه وادار به فحشاء و روپس گری می کند مباشر جرم قاچاق انسان و همان قاچاقچی است.
2- قاچاق انسان به صورت معاونت در حکم مباشرت
در پاره ای اوقات در ارتکاب جرم افراد متعددی مداخله و مساعدت می کنند. چنانچه بعضی از آنها بدون این که مستقیماً در انجام عملیات اجرائی جرم مداخله ای بکنند، بلکه با اطلاع از قصد مباشر جرم به نحوی زمینه ارتکاب جرم را تسهیل کنند و یا این که وسائل ارتکاب جرم را تهیه و در اختیار جرم قرار دهند در صورت وقوع جرم به عنوان معاون جرم قابل تعقیب کیفری خواهند بود. ولی در مواردی قانونگذار به علت اهمیت و مخاطرات ناشی از عملیات غیر مستقیم معاون جرم، اقدام او را در تهیه وسائل ارتکاب جرم و یا فراهم نمودن سهولت برای ارتکاب جرم با تصریح در قانون، عمل او به عنوان، (معاونت در حکم مباشرت) تلقی و محسوب خواهد شد و چنین معاونی قانوناً مثل مباشر تابل تعقیب و مجازات خواهد بود.
در مانحن فیه نیز به لحاظ اهمیت جرم و عواقب سوء فحشای اجباری ناشی از قاچاق انسان در خارج کشور، به موجب بند (ب) ماده (1) قانون مبارزه با قاچاق انسان، عمل کسی که مبادرت به تحویل گرفتن یا انتقال دادن فرد یا افرادی که پس از این که توسط مباشر جرم از مرز ایران عبور داده شده است، با اقدام خود ا رتکاب فحشاء در خارج از کشور را تسهیل می نماید. این اقدام او مستقلاً که با همان مقصود مباشر جرم صورت می گیرد. (در حکم مباشرت در قاچاق انسان محسوب می گردد و مرتکب آن مانند مباشر، قاچاق انسان قابل تعقیب و مجازات خواهد بود.
3- قاچاق انسان به تسبیب
ارتکاب به تسبیب به موجب ماده 318، قانون مجازات اسلامی عبارت است از این که کسی سبب وقوع جرم، علیه دیگری را فراهم کند بدون این که خود مستقیماً مرتکب آن جرم شود به طوری که اگر آن سبب نبود آن جرم حاصل نمی شد. در ما نحن فیه در بحث جرم و عنصر مادی جرم، فردی غیر از مباشر جرم به طور غیر مستقیم سبب وقوع جرم را فراهم می نماید. با این که سبب جرم در انجام عملیان اجرائی که توسط مباشر صورت می گیرد مداخله ای نمی کند بلکه میان آن عملیات (سببی) را برای حصول نتیجه مجرمانه قاچاق انسان ایجاد می کند به نحوی که اگر آن سبب نبود جرم قاچاق انسان به نتیجه نهائی نمی رسید، مستقلاً (به عنوان تسبیب در قاچاق انسان) قابل تعقیب کیفری است. مستفاد از عبارت بند (ب) در قسمت نهائی آن، کسی که فرد یا افرادی قاچاق شده را پس از عبور از مرز (مخفی کند) یا موجبات اخفاء فرد یا افراد موضوع بند (الف) ماده (1) را پس از عبور از مرز فراهم نماید و بدین وسیله حصول نتیجه مجرمانه قاچاق انسان را با همان مقصود مباشر ایجاد کند مشمول حکم ماده (1) قانون مبارزه با قاچاق انسان به حساب خواهد آمد.
بنابر آنچه تاکنون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت بخوبی معلوم گردید که از لحاظ عنصر مادی جرم قاچاق انسان، خواه به مباشرت یا معاونت در حکم مباشرت یا به سبب علی رغم وجوه افتراق آنها از نظر ماهوی با یکدیگر، قانوناً برای تحقق جرم قاچاق انسان به قصد فحشاء در خارج از کشور در حکم واحد به حساب خواهد آمد.
4- اعمال در حکم قاچاق انسان
تدوین کنندگان قانون مبارزه انسان در بند (الف) و (ب) ماده (2) این قانون صور دو گانه اعمال اعمال مجرمانه که در حکم قاچاق انسان محسوب
می گردد پیش بینی کرده اند.
این موارد را به ترتیب زیر مطرح و بررسی می کنیم.
1) تشکیل دسته یا گروه به هدف قاچاق انسان
2) قاچاق انسان توسط شبکه های سازمان یافته
شرایط و ارکان دسته یا گروه به هدف قاچاق انسان
الف) ضابطه تشخیص دسته یا گروه متشکل:
قانون گذار در بند (الف) ماده (2) معیار برای سنجش تعداد افراد یک دسته از مجرمین این جرم را ذکر نکرده است با وجود این با استفاده از ملاک قانونی دسته به شرح مذکوردر ماده (498) قانون مجازات اسلامی که معیار تشخیص افراد یک دسته از مجرمین متشکل را (بیش از دو نفر) معین کرده است. بر این مبنا می توان گفت، حداقل تعداد نفرات یک دسته از مجرمین که به هدف قاچاق انسان دسته ای را تشکیل می دهند (حداقل سه نفر یا بیشتر) می تواند باشند. در مورد گروه متشکل نیز برای قاچاق انسان می توان گفت که تعداد افراد هر گروه متشکل برای ارتکاب قاچاق انسان (حداقل چهار نفر یا بیشتر)
می تواند باشد.
ب) عنصر مادی جرم:
با این که صرف اجتماع و تبانی عده ای (حداقل سه نفر) از بزهکاران برای ارتکاب جرائم (بجز مواردی که قانون ترتیب دیگری پیش بینی شده است) به تنهائی از لحاظ جزائی جرم و قابل تعقیب کیفری نیست. اما در مورد جرم قاچاق انسان یکی از مواردی که قانونگذار برای مقابله با آثار سوء فراملی این جرم به هدف تامین امنیت اخلاقی جامعه، استثنائاً ، صرف فعالیت عده ای (سه نفر یا بیشتر) که با وحدت قصد و تبانی با یکدیگر دسته یا گروهی که برای انجام عملیات مجرمانه هم آهنگ و منسجم برای ارتکاب جرم قاچاق انسان تشکیل می دهند این اندازه اقدامات را در حکم جرم قاچاق انسان به حساب آورده است.
به دلیل این که در این مورد، اجتماع و تبانی دسته چندین نفری متشکل که بالقوه موجب تشجیع و جسارت بیشتر مرتکبان جرم می گردد. از سوی دیگر هم اندیشی و استفاده از خلاقیت و تخصص افراد و اعضاء گروه را در برنامه ریزی و نحوه ارتکاب جرم قاچاق انسان به نحوی افزایش می دهد که هیچ یک از آنها به تنهائی قادر به انجام آن نیستند. به همین علت قانونگذار به منظور صیانت از عفت و اخلاق عمومی و حفظ حرمت و کرامت انسان در برابر این گونه اعمال مجرمانه دسته جمعی و متشکل گروهی از بزهکاران به قصد فحشاء و بهره کشی جنسی در خارج از کشور از قربانیان این جرم در سطح بین المللی را مانند جرم قاچاق انسان قابل کیفر اعلام کرده است.
ج) عنصر روانی جرم
برای تحقق تشکیل دسته یا گروه متشکل به هدف قاچاق انسان، لازم است که مراجع کیفری و محاکم علاوه بر کشف مدارکی که دلالت بر انجام عملیات هم آهنگ و ارادی مجرمین می نماید بایستی قصد کسب منافع مادی و بهره کشی جنسی از قربانیان یا یکی دیگر از مقاصد مذکور در ماده (1) را احراز نماید. هر چند این امر به نتیجه نهائی و مطلوب مجرمین نرسیده باشد.
د) قاچاق انسان توسط شبکه های سازمان یافته
عنوان جرم سازمان یافته قاچاق انسان به قصد فحشاء در خارج از کشور، عنوان تازه و جدیدی است که قانونگذار در سال 1383 در قانون مبارزه با قاچاق انسان به طور رسمی در بند (ب) ماده (2) قانون مزبور استعمال و بکار برده شده است.
بی تردید بحث تفصیلی راجع به جرم سازمان یافته قاچاق انسان مستلزم تحقیق جداگانه ای است و در این مختصر نمی گنجد، مع هذا در این مقاله با توجه به موضوع مقاله و صرفنظر از دیدگاه جرم شناسان، و در اسناد بین المللی از جمله اسناد اتحادیه اروپائی و کنوانسیون های سازمان ملل متحد فقط به بیان مفهوم تعریف جرم سازمان یافته قاچاق انسان و ویژگی های آن بسنده می کنیم.
1) مفهوم جرم قاچاق انسان به طور سازمان یافته
2) ویژگی های جرم قاچاق انسان به طور سازمان یافته
هـ) تعریف قاچاق انسان به طور سازمان یافته
نظر به اینکه در لایحه مبارزه با قاچاق انسان، تعریفی از جرم قاچاق انسان به طور سازمان یافته ارائه نشده است.
ناگریز برای بیان تعریف این پدیده خطرناک به نظر می رسد که با نگاهی به کنوانسیون پالر مو و تعاریفی که بعضی از حقوقدانان کیفری در این رابطه در خصوص جرم سازمان یافته ابراز کرده اند شاید بتوان به تعریف اجمالی آن دسترسی پیدا نمود یکی از اساتید حقوق کیفری معاصر، جرم سازمان یافته را چنین تعریف کرده است.
جرم سازمان یافته، یک گروه متشکلی است که حداقل از سه نفر تشکیل شده و برای مدت زمان معینی (شرط استمرار) وجود داشته باشد و هدف آن نیز اقدام هم آهنگ برای ارتکاب یک یا چند جرم شدید به منظور کسب مستقیم یا غیر مستقیم منافع مالی و یا دیگر منافع مادی باشد.
و) نکات قابل ذکر در این تعریف عبارتند از:
1) تعیین تعداد مجرمین (حداقل 3 نفر)
2 ) ارتکاب یک یا چند جرم شدید
3) هدف گروه کسب منافع مالی و مادی است اوصاف سه گانه مذکور به سه مورد از یازده وصف مذکور در اسناد اتحادیه اروپائی درباره جرم سازمان یافته تاکید کرده است و از این حیث چون شامل جرائم شدید سیاسی نمی شود، از این حیث بر تعریف اتحادیه اروپائی بهتر به نظر می آید.
با توجه به مطالب و نکات بیان شده قاچاق انسان به طور سازمان یافته عبارت است از اقدامات هم آهنگ و منسجم گروهی متشکل از افراد (حداقل سه نفر) که با یکدیگر در امر قاچاق انسان به طرق مذکور در قانون برای یک دوره نسبتاً طولانی در سطح بین المللی به طور سیستماتیک مشارکت می کنند و هدف آنان بهره کشی جنسی و کسب منافع مالی و اقتصادی است هر چند با رضایت قربانیان باشد.
ز) ویژگی های جرم قاچاق انسان به طور سازمان یافته
با توجه به محتوای تعریف جرم قاچاق انسان به طور سیستماتیک و سازمان یافته، اهم ویژگی های این جرم را می توان به ترتیب زیر مدنظر قرار داد.
1) ایجاد تشکل منسجم که حداقل افراد آن سه نفر باشند.
2) همکاری مستمر اعضا گروه با یکدیگر در یک مدت نستباً طولانی به طور سیستماتیک در سطح بین المللی
3) ارتکاب جرم قاچاق انسان به طرق مذکور در ماده (1) قانون مبارزه با قاچاق انسان
4) کسب منافع
5) مالی و اقتصادی (برده برداری جنسی)
گفتـار سوم
1- نتیجه گیری
قاچاق انسان در خارج از کشور در سال های اخیر آن چنان رشد فزاینده ای یافته بود که دولت وقت را ناگزیر از اتخاذ سیاست گذاری کیفری برای جرم انگاری این پدیده زشت با رعایت اصول قانن اساسی و موازین شرعی برای تعقیب کیفری اعضاء باندهای و شبکه های سازمان یافه قاچاق انسان به قصد فحشاء در خارج از کشور و مبارزه با این پدیده خانمانسوز برای از بین بردن این باندهای خطرناک را با تصویب مجازات های شدید آغاز کرده است.
اتخاذ این سیاست کیفری که ناشی از ضرورت حفظ و حمایت از عفت واخلاق عمومی است اقدامی به جا و لازم به نظر می رسد که قانون گذار آن را با تصویب قانون مبارزه با قاچاق انسان اجابت کرده است.
بنابراین تا زمانی که هم آهنگ و موازی با اجرای مقررات قانون مبارزه با قاچاق علیه قاچاقچیان و باندهای سازمان یافته قاچاق انسان به قصد فحشاء در خارج از کشور، اقدامات لازم در جهت شناخت علل وعوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فحشاء و روسپی گری به روشی علمی بر اساس دست آوردهای جرم شناختی برای رفع و از بین بردن علل و عوامل جرم زای فحشاء و روسپی گری به روشی علمی بر اساس دست آوردهای جرم شناختی برای رفع و از بین بردن علل و عوامل جرم زای فحشاء و روسپی گری به صورت برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، در جهت تقویت نهاد خانواده و بالا بردن سطح آگاهی و فرهنگ قربانیان فحشاء روسپی گری که (غالباً در نقاط محروم پرورش یافته اند) به عمل نیاید. همین طور چنانچه ریشه های فقر و بی کرای در جامعه موجود باشد و نیز اقدامات لازم در جهت کنترل و دشوار ساختن عبور از مرزهای کشور به ویژه مرزهای شرقی و جنوبی کشور دقیقاً برای جلوگیری از تردد بابندهای متشکل قاچاقچیان و عوامل آن ها به عمل نیاید و تنها به اجرای قانون مبارزه با قاچاق انسان تکیه نمائیم به جرات می توان گفت که معضل قاچاق انسان به قصد فحشاء در کشور مهار و مرتفع نخواهد شد.
2- راهکار های پیشنهادی
1) کنترل دقیق حوزه های فعالیت باندها و شبکه های سازمان یافته قاچاق انسان به طور غیر محسوس و نظارت بر کار آرایشگاه های زنان به طور مستمر، برای شناسائی عوامل و باندهای جنایتکار.
2) بررسی راه های تامین نیازهای مالی زنان و دختران بی سرپرست و ی کاری که در معرض آسیب های اجتماعی هستند- از طریق گسترش فعالیت های بهزیستی.
3) ایجاد فرصت های شغلی برای اشتغال جوانان دختر و پسر به صورت پاره وقت و تمام وقت.
4) طراحی شیوه ساده زیستی و الگوی ساده برای ازدواج بین جوانان در سطح شهرها و مراکز فرهنگی.
5) تقویت کانون های فرهنگی با استفاده از امکانات شوراهای استان عنداللزوم ارائه آیین نامه های اجرائی و تصویب آن ها.
6) تقویت نهادهای دینی و مذهبی و جلب توجه پژوهشکده ها و مراکز تحقیقاتی به پژوهش پیرامون علل و عوامل جرم زای قاچاق انسان به قصد فحشاء
قانون مبارزه با قاچاق انسان
ماده 1- قاچاق انسان عبارتست از:
الف- خارج یا وارد ساختن و یا ترانزیت مجاز یا غیرمجاز فرد یا فراد از مرزهای کشور با اجبار و اکراه و تهدید یا خدعه و نیرنگ و یا سوء استفاده از قدرت یا موقعیت خود یا سوء استفاده از وضعیت فرد یا افراد یاد شده، به قصد فحشاء یا برداشت اعضاء جوارح، بردگی و ازدواج
ب- تحویل گرفتن یا انتقال دادن یا مخفی نمودن یا فراهم ساختن موجبات اخفاء فرد یا افراد موضوع بند (الف) این ماده پس از عبور از مرز با همان مقصود.
ماده 2- اعمال زیر در حکم "قاچاق انسان" محسوب می شود:
الف- تشکیل یا اداره دسته یا گروه که هدف آن انجام امور موضوع ماده (1) این قانون باشد.
ب- عبور دادن (خارج یا وارد ساختن و یا ترانزیت) حمل یا انتقال مجاز یا غیر مجاز فرد یا افراد بطور سازمان یافته برای فحشاء یا سایر مقاصد موضوع ماده (1) این قانون هر چند با رضایت آنان باشد.
ماده 3- چنانچه عمل مرتکب "قاچاق انسان" از مصادیق مندرج در قانون مجازات اسلامی باشد مطابق مجازات های مقرر در قانون یاد شده و در غیر این صورت به حبس از دو تا ده سال و پرداخت جزای نقدی معادل دو برابر وجوه یا اموال حاصل از بزه یا وجوه و اموالی که از طرف بزه دیده یا شخص ثالث وعده پرداخت آن به مرتکب داده شده است، محکوم می شود.
تبصره 1- چنانچه فرد قاچاق شده کمتر از هجده سال تمام داشته باشد و عمل ارتکابی از مصادیق محاربه و افساد فی الارض نباشد، مرتکب به حداکثر مجازات مقرر در این ماده محکوم می شود.
تبصره 2- کسی که شروع به ارتکاب جرائم موضوع این قانون نماید لیکن نتیجه منظور بدون اراده وی محقق نگردد، به شش ماه تا دو سال حبس محکوم
می گردد.
تبصره 3- مجازات معاونت در جرم "قاچاق انسان" به میزان دو تا پنج سال حبس حسب مورد و نیز جزای نقدی معادل وجوه یا اموال حاصل از بزه یا وجوه و اموالی که از طرفل بزه دیده یا شخص ثالث وعده پرداخت آن به مرتکب داده شده است، خواهد شد.
ماده 4- هرگاه کارکنان دولت یا موسسات، شرکت های و سازمان های وابسته به دولت و نیرهای مسلح یا موسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی یا نهادهای انقلاب اسلامی یا بطور کلی کارکنان قوای سه گانه به نحوی از انحاء در جرایم موضوع این قانون دخالت داشته باشند، علاوه بر مجازات های مقرر در این قانون با توجه به نقش مجرم به انفصال موقت یا دائم از خدمات محکوم خواهند شد.
ماده 5- چنانچه موسسات و شرکت های خصوصی به قصد ارتکاب جرائم موضوع این قانون، ولو با نام و عنوان دیگری تشکیل شده باشند، علاوه بر اعمال مجازات های مقرر، پروانه ها فعالیت یا مجوز مربوطه ابطال و موسسه و شرک به دستور مقام قضائی تعطیل خواهد گردید.
ماده 6- چنانچه، "قاچاق انسان" توام با جرایم دیگری تحقق یابد، مرتکب یا مرتکبان علاوه بر مجازت مقرر در این قانون به مجازات های مربوط به آن عناوین نیز محکوم خواهند شد.
ماده 7- هر تبعه ایرانی که درخارج از قلمرو حاکمیت ایران مرتکب یکی از جرائم موضوع این قانون گردد، مشمول مقررات این قانون خواهد شد.
ماده 8- تمامی اشیاء اسباب و وسائط نقلیه ای که "عالما" و عمدا به امر "قاچاق انسان" اختصاص داده شده اند به نفع دولت ضبط خواهد شد.
قانون فوق مشتمل بر هشت ماده و نه تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ بیست و هشتم تیرماه یکهزار و سیصد و هشتاد و سه مجلس شورای اسلامی تصویب و نظر شورای نگهبان در مهلت مقرر موضوع اصل نود و چهارم (94) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران واصل نگردید.
رئیس مجلس شورای اسلامی- غلامعلی حداد عادل
فهرست منابع و مآخذ:
1- روزنامه جامعه جوان ایران، خرداد 1383
2- روزنامه اقتصاد ایران، آبان 1382
3- مصفا نسرین، کنوانسیون حقوق کودک و بهره برداری از آن در حقوق داخلی ایران
4- ولیدی، دکتر محمدصالح، حقوق جزای اختصاصی 3
5- ولیدی، دکتر محمد صالح، بایسته های حقوق جزای عمومی
6- ولیدی، دکتر محمدصالح، حقوق جزای اختصاصی در جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی
7- استفاده از اینترنت
34