مقدمه :
امروزه ایدز در کشورهای در حال توسعه به سرعت در حال گسترش است که تاثیر برجسته ای بر سلامت وتوسعه اجتماعی ـ اقتصادی این کشورها گذاشته است و شیوع عفونت HIV در بالغین جوان آنها به حد خطرناکی افزایش یافت هاست .
علیرغم گذشت بیش از دو دهه از شیوع این بیماری ، گروهی عظیم از جوانان درباره مسایل جنسی و عفونت های منتقله از طریق تماس جمسی همچنان بی اطلاع هستند با اینکه اکثریت آنان درباره بیماری ایدز چیزهایی شنیده اند بسیاری از ایشان نمی دانند این بیماری چگونه شیوع می یابد و هرگز باور ندارند که خودشان هم در معرض خطر هستند آن عده از جوانان نیز که درباره عفونت HIV چیزهایی می دانند به دلیل عدم مهارت نبود حمایت و فقدان امکانات لازم برای انجام رفتارهای صحیح اکثراً از خود در مقابل عفونت HIV مراقبت نمی کنند متاسفانه قسمت عمده ای از ابتلای به این بیماری ناشی از نداشتن اطلاعات ضروری و آگاهی پایین گروه های مختلف مردم در مورد راه های انتقال و پیشگیری این بیماری است که با اطلاع رسانی صحیح و گسترده و به دنبال آن پرهیز از انجام رفتار های ( مخاطره آمیز ) نسل جوان کشور از چنگال این بیماری ایمن خواهد ماند باید پذیرفت که مبارزه با ایدز یک تعهد اجتماعی است و تک تک افراد جامعه باید در این مبارزه بزرگ سهیم باشند تا با فعالیت مشترک امکانات موجود را بسط داده و از گسترش ایدز جلوگیری نماییم هر گونه کوتاهی و از دست دادن فرصتی برای مبارزه با این بیماری عواقب ناخوشایندی را در پی خواهد داشت. ایدز مرز نمی شناسد .
بیماری ایدز:
تاریخچه:
در پنجم ژوئن سال ۱۹۱۸ مجله " گزارش هفتگی ابتلا و مرک و میر " چاپ ایالات متحده امریکا مقاله ای به چاپ رساند که در آن نوعی عفونت تنفسی نادر د ر۵ مرد همجنس باز گزارش شده بود طی مدت کوتاهی موارد مشابهی از این بیماری مهلک در سایر شهرهای آمریکا و سایر کشورهای جهان مشاهده شد این بیماری خطرناک ایدز نامیده شد در سال ۱۹۸۳ تیم های تحقیقاتی ویروس عامل ایجاد این بیماری را شناسایی کردند و آن را HIV نامیدند.
در اوایل پیدایش بیماری تصور بر آن بود که بیماری مخصوص کشورهای غربی است ولی با انتشار سریع آن در آفریقا و آمریکای جنوبی و آسیا مشخص شد که ایدز هیچ نژاد، کشور، جنس و سنی را در امان نخواهد گذاشت.
اولین موج این بیماری در آمریکای شمالی و اروپای غربی رخ داد دومین موج آن در آفریقا و آمریکای جنوبی و سومین موجد آن در اروپای شرقی و شرق آسیا بروز کرد.
HIV و ایدز:
HIV نام ویروسی است که سبب بیماری ایدز می شود در این بیماری سیستم ایمنی بدن متلاشی شده و موجب ایجاد عفونت های مرگبار و بعضی از انواع سرطان ها می شود واژه ایدز ( AIDS ) که برای اولین بار در سال ۱۹۸۲ به کار رفت به معنای " سندرم اکتسابی نقص ایمنی " می باشد :
Acquired : چیزی که کسب می شود و زمینه ژنتیکی ندارد و در اثر تماس با عامل ایجاد کننده بیاری ایجاد می شود ( که در این بیماری ویروس HIV می باشد )
Immune : ایمنی یا محافظت در مقابل بیماری
Deficiency : فقدان ، نقض
Syndrome : سندرم به مجموعه ای از علایم و مشکلات گفته می شود که روی هم نمایانگر بیماری مشخصی هستند در بیماری ایدز منظور از سندرم مجموعه عفونت های معین و یا سرطان هایی است که همراه با کاهش تعداد برخی از سلولهای ایمنی می باشد
HIV به معنای ویروس نقص ایمنی انسان می باشد:
Human : انسان
Immunodeficiency : نقص ایمنی
Virus : ویروس
این ویروس می تواند از طریق برخی از ترشحات بدن فرد آلوده به ویروس به فرد سالم دیگر منتقل شود.خون، منی و ترشحات مجرای تناسلی زنان از جمله ترشحاتی هستندکه می توانند این ویروس را از افراد آلوده به HIV به فرد سالم منتقل کنند.
اولین ویروس HIV در انسان مربوط به نمونه خونی است که در سال ۱۹۵۹ از مردی اهل کشور کنگو جمع آوری شده است شواهد حاکی از آن است که این ویروس حداقل از نیمه دوم دهه ۱۹۷۰ میلادی در کشور امریکا وجود داشته است و از سال های ۱۹۷۹ الی ۱۹۸۱ بیماری هایی با انواع نادر عفونت ریوی و سرطان توسط پزشکان لوس آنجلس و نیویورک گزارش می شد که در افراد دارای سیستم ایمنی سالم یافت نمی شد.
در سال ۱۹۸۳ دانشمندان ویروس HIV را که مسبب ایجاد بیماری ایدز بود کشف کردند.
• نحوه بیماریزایی ویروس HIV:
ویروس HIV عامل ایجاد کننده بیماری ایدز می باشد این ویروس نوع خاصی از سلول های خونی را که سلول ( T Cell ) گفته می شود تخریب می کند این سلولها در واقع جزء بسیار مهم و ضروری سیستم دفاعی بدن هستند که می توانند مواد خارجی یا میکروب هایی را که وارد بدن می شوند تشخیص دهد و آنها را از بین ببرند و اگر آن ماده یا میکروب دوباره وارد بدن شد آنها را به خاطر بیاورند و پاسخ ایمنی سریعتر و قوی تر را نشان بدهند.
میزات تخریب سلول های T به مقدار ویروس موجود در بدن بیمار بستگی دارد و هر چه میزان ویروس موجود در بدن فرد بیشتر باشد،تعداد سلولهای Tکمتر شده ودستگاه ایمنی فرد نیز ضعیفتر شده وبدن مستعد ابتلا به انواع عفونت هاو سرطان ها می شود حتی میکرب هایی که برای یک فرد عادی با دستگاه ایمنی سالم بی خطر است می تواند فرد مبتلا به ایدز را بیمار سازد و یا باعث مرگ وی شود به این گونه عفونت ها عفونت های فرصت طلب گفته می شود.
تحقیقات بسیار بر روی مبتلایان به ایدز نشان داده است که معمولاً آلودگی به ویروس ها مدت ها قبل از بروز علایم بیماری روی می دهد این فاصله زمانی که دوره کمون یا نهفتگی بیماری گفته می شود در بیماری ایدز بسیار متغیر است و به طور متوسط ۱۰ سال طول می کشد زمان به عوامل متعددی نظیر سطح سلامتی و رفتارهای مربوط به سلامتی بستگی دارد فردی که در مرحله نهفتگی بیماری است می تواند عفونت را به افراد دیگر منتقل کند.
گذر از مرحله آلودگی به ویروس HIV ( عفونت ) و بروز بیماری ایدز در ۲۵% موارد پس از ۵ سال و در ۲۵% بعد از ۱۰ سال در ۲۵% پس از ۲۰ سال رخ می دهد در ۲۵% موارد نیز این مدت نامعلوم است و حتی ممکن است فرد تا آخر عمر دچار علایم بالینی بیماری ایدز نگردد.
بنابراین عفونت HIV همان ایدز نیست و تنها درصدی از آنهایی که عفونت HIV دارند سرانجام به ایدز مبتلا خواهند شد.
علایم بیماری ایدز:
در دوره نهفتگی بیماری شخص آلوده به ویروس ظاهراً سالم به نظر می رسد در ۷۰% موارد بعد از عفونت اولیه با ویروس بیماری خفیفی بروز می کند که به صورت تب، سردرد، دردهای عضلانی، گلودرد ،بثورا پوستی بدون خارش و غدد لنفاوی متورم می باشد. بیشتر موارد علایم عفونت اولیه ملایم و مشابه سرماخوردگی یا آنفلوانزا می باشد که تشخیص داده نمی شود و فرد معمولاًتا مدت های طولانی کاملاً سالم به نظر می رسد و ممکن است احساس سلامتی کامل کند و از آلودگی خود آگاه نباشد هنگامی که ویروس سیستم ایمنی را تخریب نمود علایم بیماری تظاهر می یابد.
هر یک از علایم زیر می تواند نشان دهنده ابتلای به بیماری باشد :
۱ . کاهش وزن سریع ( بیشتر از ۱۰% وزن بدن )
۲ . تب های تکرار شونده و یا تب بیش از یک ماه
۳ . تعریق شبانه فراوان
۴ . ضعف و خستگی شدید و غیر قابل توجیه
۵ . غدد لنفاوی برجسته در گردن کشاله ران یا زیر بغل
۶ . اسهالی که بیش از یک ماه طول کشیده باشد
۷ . نقاط سفید یا لکه های غیر عادی روی زبان داخل دهان یا در گلو
۸ . عفونت ریه یا سرفه مداوم بیش از یک ماه
۹ . لکه های قرمز قهوه ای صورتی یا بنفش بر روی پوست ( یا زیر پوست ) داخل دهان بینی یا پلک ها
۱۰ . از دست دادن حافظه، افسردگی و یا سایر اختلالات عصبی
باید توجه داشت که وجود هر یک از این علایم به طور قطع نشانه ابتلا به ایدز نمی باشد چرا که هر یک از این علایم ممکن است به وسیله سایر بیماری ها ایجاد شود علایم ایدز شبیه علایم بسیاری از بیماری های دیگر می باشد و تنها را ه تشخیص عفونت آزمایش از نظر ویروس HIV می باشد.
تذکر : بسیاری از افراد آلوده به عفونت های آمیزشی و ایدز علایمی از بیماری ندارند در حالیکه می توانند آلودگی را به دیگران سرایت دهند.
راه های انتقال ایدز:
شایعترین راه های انتقال ویروس HIV عبارتند از :
۱ . رابطه جنسی با فرد آلوده به ویروس
۲ . استفاده از سرنگ مشترک
۳ . از راه مادر آلوده به کودک قبل یا هنگم تولد و یا از طریق شیردادن بعد از تولد
۴ . دریافت خون یا محصولات خونی آلوده به ویروس
۵ . پیوند اعضااز افراد آلوده به ویروس
ویروس HIV از طریق خون، مایع منی، ترشحات واژن و یا شیر آلوده مادر مبتلا به سایر افراد منتقل می شود . این ویروس می تواند از طریق ورید ( مثلاً مصرف داروهای تزریقی ) جدار مقعد یا راست روده، جدار واژن یا دهانه رحم، مجرای آلت تناسلی، دهان و سایر غشاهای مخاطی ( به طور مثال چشم یا داخل بینی ) و یا از طریق زخم ها و بریدگی ها وارد بدن فرد شود.
در روابط جنسی احتمال انتقال از مرد آلوده به زن سالم بیشتر از احتمال انتقال از زن آلوده به مرد سالم می باشد. محققان تخمین زده اند خطر آلودگی زنان با HIV حداقل دو برابر مردان است ابتلای همزمان به سایر بیماری های آمیزشی نیز نقش تعیین کننده ای در سرایت به ویروس HIV دارد و درصد ابتلای به ایدز در افرادی که همزمان مبتلا به سایر بیماری های آمیزشی می باشند چندین برابر است این افزایش خطر، ناشی از تماس منی یا ترشحات واژن فرد آلوده به ویروس HIV با جراحت باز یازخم اطراف با روی ناحیه تناسلی می باشد و در نتیجه برای ویروس آسانتر است که به بدن شخص منتقل شود.
خطر سرایت ویروس به واسطه خون و فراورده های خونی حرارت ندیده بسیار زیاد است. تلاش های بسیاری در جهان در حال انجام است تا خون های اهدایی برای تزریق از نظر آلودگی به HIV کاملاً آزمایش شوند و فرآورده های خونی که برای بیماران، مثلاً افراد مبتلا به هموفیلی مصرف می شوند برای غیر فعال کردن ویروس تصفیه حرارتی شوند. پوست سالم یک سد موثر در برابر ویروس است ولی وقتی این لایه محافظ دچار آسیب شود و با مقدار زیاد ویروس تماس پیدا کند ( مانند خالکوبی، فرورفتن سوزن آلوده، تیغ آلوده، تماس پوست زخمی با خون و… ) امکان سرایت وجود دارد . مثالهای دیگر که می توانند ویروس HIV را انتقال دهند عبارتند از : اقدامات پزشکی، دندانپزشکی ، ختنه ، حجامت ، سوراخ کردن گوش ، تیغ صورت تراشی و مسواک که به روش غیر بهداشتی و یا مشترک استفاده شود. سطوح مخاطی مانند سطح داخلی چشم ، دهان و دستگاه تنفسی نیز که فاقد سطح دفاعی پوست است در صورت تماس با خون یا ترشحات جنسی می تواند موجب انتقال شود .احتمال انتقال از طریق پاشیده شدن خون در چشم بسیار کم است. مادر HIV مثبت می تواند ویروس را در زمان بارداری، وضع حمل و زایمان و یا از طریق تغذیه با پستان به کودک خود منتقل کند . خطر ابتلا HIV از مادر به کودک حدود ۱۵ تا ۲۵ درصد است در صورتی که مادر کودک را از طریق پستان تغذیه نماید این خطر به ۲۵ تا ۴۵ درصد می رسد. دانشمندان عقیده دارند که ویروس HIV نمی تواند در محیط خارج از بدن زندگی کند و احتمال انتقال از محیط مردود است .
به همان میزان که بایستی به خوبی از روش های انتقال ویروس HIV آگاه بود و رعایت اصول بهداشتی را نمود ، ضروری است به راه هایی که بیماری به آن روش ها سرایت نمی یابد ، نیز واقف باشیم تا دچار ترس و پرهیز نابجا از بیماران و منزوی ساختن افراد آلوده نشویم.
این ویروس به روش های زیر انتقال نمی یابد :
۱ . دست دادن
۲ . بوسیدن ( بوسیدن گونه کاملاً بی خطر است و بوسیدن تنها زمانی می تواند خطرناک باشد که خون آلوده را به خون فرد مقابل انتقال دهد چون آب دهان حاوی ویروس به میزانی که باعث سرایت بیماری شود ، نیست )
۳ . در آغوش گرفتن
۴ . تماس های معمول روزانه مانند در کنار یکدیگر نشستن ، زندگی کردن یا خوابیدن در اتاق شخص آلوده، همکار بودن و اشتغال در محل کار ، همکلاس بودن ، اتوبوس و دیگر وسایل نقلیه عمومی ، تلفن عمومی ، دستگیره درب و غیره
۵ . سرفه کردن یا عطسه کردن
۶ . خون دادن
۷ . استفاده از توالت ( توالت عمومی و توالت فرنگی ) یا استخرهای شنا ، حمام و امثال آن
۸ . استفاده از رختخواب مشترک و یا ظروف و غذای مشترک و یا پوشیدن لباس های فرد آلوده با استفاده از وسایلی که به فرد آلوده به ویروس یا بیماری تعلق دارد و آنها را لمس کرده است مانند حوله
۹ . نیش پشه یا سایر حشرات و حیوانات
۱۰ . بازی کردن با نوزاد یا کودک میتلا به ایدز یا آلوده به HIV
۱۱ . مراقبت از بیمارمبتلا به ایدز در صورتی که اصول بهداشتی رعایت شود.
۱۲ . مراقبت از کودکان هنگامی که بزرگسال HIV مثبت است .
تذکر : آنچه فرد را در معرض خطر ابتلای به ایدز قرار می دهد ، رفتارهای پر خطر او است . می توان بدون ترس درکنار افراد آلوده زیست .گروه های در معرض خطر ابتلا به ایدز
باید به خاطر داشت که هر فردی مذکر یا مونث ، جوان یا پیر ، از هر کشوری ، هر مذهبی و هر حرفه ای می تواند به ویروس ایدز آلوده شود . گروه هایی که بیشتر در معرض خطر ابتلای به ایدز می باشند عبارتند از :
۱ . افرادی که تماس جنسی محافظت نشده خارج از روابط زناشویی دارند ؛
۲ . مردان همجنس باز
۳ . معتادین تزریقی مواد مخدر که از سرنگ و سوزن مشترک استفاده می کنند.
۴ . کسانیکه قبل از سال ۱۳۷۰ خون یا فرآورده های خونی دریافت کرده اند.
۵ . افرادی که در تماس شغلی با اشیای نوک تیز آلوده با احتنمال سوراخ شدن پوست هستند.
۶ . همسران خانواده کسانی که در هر یک از گروه های در معرض خطر قرار دارند
۷ . پرسنل آزمایشگاهی که با آزمایش های مربوط به خون و خون گیری سر و کار دارند.
۸ . پزشکان ، پرستاران ، جراحان ، دندان پزشکان، دندان سازان تجربی، ماماها و سایر پرسنل دخیل در امر تزریقات و پانسمان و کارکنان بیمارستان ها و مراکز بهداشتی درمانی.
۹ . اشخاص یا مشاغلی که با وسایل آلوده ممکن است سر و کا رداشته باشند مثل آرایشگران ،
۱۰ . افراد دخیل د رامر گردآوری ، انهدام و دفع زباله های بیمارستانی .
تشخیص آلودگی به HIV:
تشخیص عفونت HIVاز طریق آزمایش خون انجام می شود هنگامی که ویروس HIV وارد بدن می شود بدن برای مقابله با ویروس پادتن می سازد که این پادتن از طریق آزمایش خون قابل شناسایی است . ایجاد این پادتن بین ۲ هفته تا ۱۶ ماه ( به طور متوسط ۲۵ روز ) طول می کشد فاصله بین عفونت و پیدایش پادتن که همان فاصله بین عفونت و مثبت شدن آزمایش می باشد دور پنجره ( Window period ) نام دارد. افرادی که در این دوره هستند دچار عفونت شده اند ولی آزمایش HIV آنها منفی است بنابراین اگر فرد رفتار مخاطره آمیزی به طور مثال در ۳ ماه قبل داشته و نتیجه آزمایش وی منفی است باید آزمایش وی ۳ ماه بعد تکرار شود .
• وقتی به فردی HIV مثبت گفته می شود یعنی :
شخص با HIV عفونی شده و بدن وی پادتن تولید کرده است ؛
• وقتی آزمایش مثبت بود بدان معنی نیست که :
۱ . فرد بیماری ایدز دارد
۲ . الزاما ً ایدز می گیرد ( گرچه احتمالش بسیار زیاد است )
۳ . نسبت به ویرس ایمن است ؛
• وقتی آزمایش منفی بود به معنی آن است که هیچگونه پادتنی در خون شخص هنگام آزمایش یافت نشده است بنابراین :
۱ . یا شخص با ویروس عفونی نشده است .
۲ . یا اینکه آلوده شده است ولی هنوز پادتن در وی بوجود نیامده است ؛
• وقتی آزمایش منفی بود بدان معنی نیست که :
همه چیز به خوبی وخوشی گذشته است و شخیص غصه ای ندارد بلکه ممکن است به HIV آلوده باشد.
* فرد نسبت به HIV ایمن است ( تاکنون ثابت نشده است که فردی نسبت به HIV ایمن باشد )
اگر آزمایش فردی از نظر وجود پادتن مثبت باشد ، برای تایید تشخیص ،آزمایش دیگری باید انجام شود . آزمایش های دیگری نیز وجود دارد که بر روی بزاق دهان یا ادرار انجام می شود.
• فواید تشخیص زودهنگام عفونت با HIV
۱. به تاخیر انداختن پیشرفت بیماری : شروع درمان ضد ویروسی موجب تاخیر در بروز عوارض عفونت شده و زمان عفونت بدون علامت را طولانی می کند ؛
۲. پیشگیری از عفونت های فرصت طلب : وقتی سیستم ایمنی خیلی آسیب می بیند ، علاوه بر داروی ضد ویروس باید از دارویی که از عفونت های فرصت طلب جلوگیری می کند نیز استفاده کرد ؛
۳. حفظ سلامتی بیمار از طریق آموزش و مشاوره با بیمار ؛ یکی از بخش های مهم مبارزه با بیماری آموزش بیمار می باشد . آنها قادر خواهند بود با تجدید نظر در رفتارهای خود مانع انتقال ویروس به دیگران شوند. و از طرفی علایم عفونت های فرصت طلب و یا عوارض جانبی داروها را به خوبی بشناسند و به موقع به پزشک خود اطلاع دهند ؛
۴. امید برای درمان : در حال حاضر هیچ درمان کامل قطعی برای عفونت HIV وجود ندارد ولی استفاده از داروهای ضد ویروس باعث افزایش کفایت ایمنی و پیشگیری از عفونت های فرصت طلب می شود ؛
۵. شناسایی تغییرات همه گیری در سطح جامعه : تشخیص ، مشاوره و پیگیری زودرس تماس های جنسی فرصت خوبی برای به حداقل رساندن انتقال این ویروس فراهم می کند ؛
۶. ایجاد فرصت تاثیر مثبت از سوی پزشکان : تشخیص زودرس به پزشک امکان تاثیر مثبت در سیر بیماری ، حالت روانی بیمار و کاهش احتمال انتقال بیماری به دیگران را می دهد .
راه های پیشگیری از ایدز:
در حال حاضر بیماری ایدز هیچ گونه درمان شناخته شده ای ندارد ، هیچ واکسنی برای آن کشف نشده است و هیچ روش اثبات شده ای هم برای از بین بردن قدرت آلوده کنندگی ناقلین ویرس HIV یافت نشده است . بنابراین تا این زمان تنها راه حل مشکل ایدز پیشگیری است . با انجام اقدامات پیشگیرانه تا حدی می توان انتشار عفونت را در جوامع محدود ساخت .
• پیشگیری از انتقال جنسی
پایبندی به اصول اخلاقی و خانواده و باورهای دینی و اجتناب از بی بندو باری های جنسی در کاهش رفتارهای خطر ساز موثر است ؛
• پیشگیری از انتقال از طریق خون
در حال حاضر خطر انتقال HIV از طریق فرآورده های خونی بسیار کمتر شده است .ولی بهتر است از انتقال خون و فرآورده های خونی مگر در موارد اوژانس و بسیار ضروری خودداری شود ؛
• پیشگیری از انتقال عفونت از طریق بریدگی پوست
۱ . باید از هر نوع تزریق ، مگر در مواردی که نیاز مبرم وجود دارد پرهیز شود .
۲. از دریافت خدماتی مانند ختنه ، سوراخ کردن گوش ، خالکوبی ، حجامت و ….. که به روش های سنتی و غیر بهداشتی توسط افراد غیر مجاز انجام می شود ، خودداری شود .
۳ . از مصرف سر سوزن و سرنگ و وسایل شخصی نظیر وسایل تراش و مسواک و غیره به صورت مشترک خودداری شود .
۴ . کسانی که مواد مخدر تزریقی استفاده می کنند و قادر به عدم استفاده از این مواد نیستند باید سرسوزن ها و سرنگ های استریل تهیه کنند و یا از چگونگی ضدعفونی کردن وسایل مربوط به تزریق توسط ضد عفونی کننده ها آگاه شوند ؛
• پیشگیری از انتقال حوالی تولد
۱ . زنان آلوده به ویروس بهتر است از حاملگی اجتناب کنند که این مساله هم برای حفظ سلامت خودشان و هم برای پیشگیری از انتقال عفونت به کودک است . عفونت حول زایمان تقریباً در یک سوم مادران آلوده رخ می دهد .
درمان ایدز:
آنچه مسلم است این است که تا کنون هیچ درمان قطعی برای بیماری ایدز یافت نشده است . در حال حاضر چندین داروی ضد ویروس در این بیماری مورد استفاده قرار می گیرد که باید به صورت ترکیب چند دارو مصرف شود. این داروهای ضد ویروسی زمان پیشرفت آلودگی به ویروس HIV به سمت بیماری ایدز را طولانی تر می کنند و همچنین موجب امید به زندگی طولانی تر در افراد آلوده می شوند. ولی درمان های جدید فوق العاده پر هزینه هستند و نیازمند مقدار مصرف دشوار و دقیقی هستند ( ۲۰ قرص یا بیشتر در زمان معین ) و اغلب دارای عوارض جانبی نامساعدی می باشند . ویروس HIV نیز با تغییر شکل های مکرر نسبت به اثر داروها مقاوم می شود. درمان هایی نیز برای پیشگیری یا درمان عفونت ها و بیماری های وابسته به ایدز در دسترس می باشد که به افزایش طول عمر بیماران کمک می کند .
ابعاد اجتماعی و روانی ابتلا به ایدز
آن دسته از افراد که در آنها آلودگی به HIV تشخیص داده شده است ، در هر گروه یا طبقه ای که باشند ، در نهایت هم مشکلات جسمی و هم مشکلات روانی ـ اجتماعی خواهند داشت . این دو بخش از مشکلات ، معمولاً دو موضوع مرتبط به یکدیگر هستند و درجه اهمیت آنها متناسب با " ترس از نادانسته ها " کم و زیاد می شود .
زمانی که آلودگی با HIV به بیماری ایدز تبدیل می شود ، مشکلات جسمی و روانی عموماً افزایش می یابند . بعضی از مبتلایان به ایدز دچار افسردگی می شوند . برخی نه تنها باید با حقیقت بیماری خود روبرو گردند ، بلکه باید از دست دادن دوستان نزدیک و شرکای زندگی خود را نیز تحمل کنند . خطر خودکشی در میان مبتلایان به ایدز از مردم معمولی بیشتر است .
مشکل روانی بیماری ایدز ، تحت تاثیر عواملی است که سطح قبلی تطابق فرد و حمایت اجتماعی و بین فردی وی را مشخص می کنند . وجود اختلال شخصیتی در معتادین تزریقی یا اختلال عمده روانی ، قبلی مسئول علایم شدید روانی ناسازگاری بیمار در برابر استرس ناشی از بیماری است.
بیماران مبتلا به ایدز در مقابل طرد شدن آسیب پذیرند و از اینکه رفتارهای آنان ( به ویژه رفتار جنسی ) دیگران را به مخاطره می اندازد ، احساس گناه می کنند . احساس پروراندن یک عامل قابل سرایت در بدن باعث می شود که بیمار خود را فردی رانده شده و مطرود تلقی کند . به دلیل پیش داوری نسبت به این افراد و ترس از سرایت بیماری ، این بیماران در موارد انتخاب مسکن ، شغل مراقبت های بهداشتی و حمایت عمومی مورد تبعیض قرار می گیرند . ترس غیر منطقی و واکنش منفی اجتماع ، سبب بروز مشکلاتی برای بیماران و خانواده ها و گروه های حمایت کننده آنان می شود .
بیماران مبتلا به مرحله بحران ابتدایی ایدز ، در اثر اضطراب ایجاد شده در نگهداری اطلاعات مشکل داشته و آنچه را که راجع به بیماری به آنها گفته می شود ، به شکل دیگری جلوه می دهند و یا آن را انکار می کنند و نمی توانند با این حقیقت که به این بیماری مبتلا هستند ، کنار بیایند . این بیماران باید هر چه سریعتر از خدمات حمایتی از قبیل مشاوره ، حمایت قانونی و مالی و درمان روانشناسی برخوردار شوند .
دستیابی به حمایت اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا بیمار نیازمند حمایت فیزیکی و اجتماعی است . ممکن است معتادین تزریقی در حالی با بیماری خود مواجه شوند که از حمایت کمتری به ویژه از طرف خانواده دلسرد خود برخوردار هستند . ممکن است تکیه بیمار بر روی دوستانش در این زمینه بسیار مهم باشد . در حقیقت با پیشرفت بیماری ، ممکن است حمایت ابتدایی به صورت بحرانی برای گروه های حمایت کننده و دیگر بیماران مبتلا به HIV در آید . شکل اصلی فشار روانی ، اشتغال فکری در مورد بیماری است که می تواند به سرعت فرد را به کام مرگ فرو برد ، همانند حالتی که در سایر حوادث کشنده مثل سرطان ها دیده می شود .
بیماران با بروز هر علامت جدید ، دچار هراس بیشتری خواهند شد زیرا ممکن است علامتی از پیشرفت بیماری باشد . در این بیماران ، علایم اضطراب ممکن است به شکل حملات پانیک، بیقراری ، بی خوابی ، احساس تپش و اضطراب ، بی اشتهایی و تاکیکاردی بروز کند .
علایم افسردگی در این بیماران به صورت احساس غمگینی ، ناامیدی و احساس عدم حمایت بروز می یابد . احساس گناه ، کاهش اعتماد به نفس ، خجلت ، بی ارزشی و سوگواری با طرد اجتماعی و انزوای بیمار شایع است . با پیشرفت بیماری ، عقیده خودکشی در بسیاری از بیماران به ویژه آنها که شاهد مرگ دوستان خود در اثر ایدز بوده اند ، تقویت می گردد.
نتیجه گیری:
اولین ویروس HIV در انسان مربوط به نمونه خونی است که در سال ۱۹۵۹ از مردی اهل کشور کنگو جمع آوری شده است شواهد حاکی از آن است که این ویروس حداقل از نیمه دوم دهه ۱۹۷۰ میلادی در کشور امریکا وجود داشته است و از سال های ۱۹۷۹ الی ۱۹۸۱ بیماری هایی با انواع نادر عفونت ریوی و سرطان توسط پزشکان لوس آنجلس و نیویورک گزارش می شد که در افراد دارای سیستم ایمنی سالم یافت نمی شد. تحقیقات بسیار بر روی مبتلایان به ایدز نشان داده است که معمولاً آلودگی به ویروس ها مدت ها قبل از بروز علایم بیماری روی می دهد این فاصله زمانی که دوره کمون یا نهفتگی بیماری گفته می شود در بیماری ایدز بسیار متغیر است و به طور متوسط ۱۰ سال طول می کشد زمان به عوامل متعددی نظیر سطح سلامتی و رفتارهای مربوط به سلامتی بستگی دارد. نهفتگی بیماری شخص آلوده به ویروس ظاهراً سالم به نظر می رسد در ۷۰% موارد بعد از عفونت اولیه با ویروس بیماری خفیفی بروز می کند که به صورت تب، سردرد، دردهای عضلانی، گلودرد ،بثورا پوستی بدون خارش و غدد لنفاوی متورم می باشد. در روابط جنسی احتمال انتقال از مرد آلوده به زن سالم بیشتر از احتمال انتقال از زن آلوده به مرد سالم می باشد. محققان تخمین زده اند خطر آلودگی زنان با HIV حداقل دو برابر مردان است ابتلای همزمان به سایر بیماری های آمیزشی نیز نقش تعیین کننده ای در سرایت به ویروس HIV دارد و درصد ابتلای به ایدز در افرادی که همزمان مبتلا به سایر بیماری های آمیزشی می باشند چندین برابر است. خطر سرایت ویروس به واسطه خون و فراورده های خونی حرارت ندیده بسیار زیاد است. به همان میزان که بایستی به خوبی از روش های انتقال ویروس HIV آگاه بود و رعایت اصول بهداشتی را نمود ، ضروری است به راه هایی که بیماری به آن روش ها سرایت نمی یابد ، نیز واقف باشیم تا دچار ترس و پرهیز نابجا از بیماران و منزوی ساختن افراد آلوده نشویم. در حال حاضر بیماری ایدز هیچ گونه درمان شناخته شده ای ندارد ، هیچ واکسنی برای آن کشف نشده است و هیچ روش اثبات شده ای هم برای از بین بردن قدرت آلوده کنندگی ناقلین ویرس HIV یافت نشده است .
منابع:
1-کتاب راهنمای ایدز -جان هابلی، مسعود روانبخش زنگنه
2-ایدز یا سندرم اکتسابی نقص ایمنی- نویسنده : دکتر مینو محرز و دکتر حمید رضا رضایی
3-ایدز (پیشگیری و مبارزه)- نویسنده: مجید حاتمی
14