باتشکر از تمامی کسانی که در انجام این پروژه مرا یاری دادند و همچنین استاد بزرگوارم از لطف بی پایانشان.
تقدیم به پیشگاه حضرت دوست
Abstract:
Given that drugs are available to run more smoothly than in the past and Because of false advertisng and attractiveness, Today, more young people are drawn to this material And because self-esteem is one of the personal virtues The personal, social, family affects young teen And it seems that an important issue in preventing the absorption of the drugs were adolescents and young adults It is possible in this regard to help many people to be caught in the trap of addiction and avoid.
This study examines the relationship between self-esteem and attitudes related to the consumption of opiates and methamphetamine …. Boys in the age group 13-22 years is Borujen city. In this study, a sample consisted of 30 students were selected this city Studies and surveys conducted with the people conclude Were obtained between self-esteem and substance abuse there is a significant relationship This means that the higher one's self-esteem is a trend toward less material.
چکیده:
با توجه به اینکه مواد اعتیادآور نسبت به گذشته راحتتر در دسترس قرار می گیرند و به دلیل تبلیغات کاذب و جذابیت ظاهری، امروزه تعداد بیشتری از جوانان به سمت این مواد کشیده می شوند و به دلیل اینکه عزت نفس یکی از فضایل شخصی است که در زندگی فردی، خانوادگی اجتماعی هر نوجوان و جوانی تاثیر میگذارد و به نظر میرسد که یک مسئله مهم در جلوگیری از جذب نوجوانان و جوانان به سمت مواد اعتیادآور بوده ممکن است که در این راستا به این افراد کمک بسیاری کند تا به دام اعتیاد گرفتار نشوند و از آن دوری کنند.
پژوهش حاضر مربوط به بررسی رابطه ی عزت نفس و گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین…. در گروه سنی پسران 13-22 سال شهرستان —— است. در این پژوهش یک نمونه 30 نفری از بین دانش آموزان و دانشجویان این شهرستان در دسترس انتخاب گردید و با مطالعات و بررسی های صورت گرفته روی این افراد این نتیجه حاصل گردید که بین عزت نفس و گرایش به سوءمصرف مواد رابطه معناداری وجود دارد به این صورت که هرچه عزت نفس فرد بالاتر باشد گرایش به سمت مواد کمتر است.
فهرست مطالب:
فصل اول:
مقدمه……………………………………………………………………………………………………….11
بیان مسئله………………………………………………………………………………………………….12
اعتماد به نفس:حس سودمندی………………………………………………………………………13
احترام به خود:احساس ارزشمندی………………………………………………………………..13
خطر اعتیاد در صورتی افزایش می یابد که……………………………………………………..14
اهمیت و ضرورت……………………………………………………………………………………..14
اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………14
سوالات پژوهش………………………………………………………………………………………..15
تعاریف مفهومی و عملیاتی…………………………………………………………………………..15
تعاریف مفهومی ……………………………………………………………………………………….15
مواد افیونی……………………………………………………………………………………………..16
تریاک……………………………………………………………………………………………………17
مرفین…………………………………………………………………………………………………….17
اثرات مرفین…………………………………………………………………………………………18
داروهای افیونی جدید…………………………………………………………………………..18
عوارض تریاک و مشتقات ان…………………………………………………………………..18
آمفتامین………………………………………………………………………………………………19
اثرات مصرف مت آمفتامین……………………………………………………………………..20
هشت نشانه ی هشدار……………………………………………………………………………..20
نوجوانی………………………………………………………………………………………………21
جوانی…………………………………………………………………………………………………22
علت های گرایش به مواد اعتیاد آور…………………………………………………………23
مفهوم عملیاتی………………………………………………………………………………………25
تعریف مفهومی حرمت نفس……………………………………………………………………..25
مفهوم عملیاتی………………………………………………………………………………………25
فصل دوم
پیشینه ی تحقیق…………………………………………………………………………………..26
نظریات………………………………………………………………………………………………27
روانکاوی……………………………………………………………………………………………27
رفتاری……………………………………………………………………………………………..27
دیدگاه سنخ شناسی……………………………………………………………………………….28
نظریه های ژنتیک………………………………………………………………………………….28
پیشینه ی پژوهش…………………………………………………………………………………..28
رابطه عزت نفس با اثر بخشی مکان کنترل…………………………………………………..28
رابطه عزت نفس و منبع کنترل در نوجوانان بزهکار……………………………………..29
رابطه گرایش به مصرف مواد با ویژگی های شخصیتی……………………………………29
رابطه گرایش به مصرف مواد و عزت نفس و مولفه های هیجانی……………………..30
طول مدت مت آمفتامین(شیشه)واختلالات توجه پایدار………………………………..30
مقایسه خشونت تجربه شده در زنان دارای همسر معتاد…………………………………30
فصل سوم
روش تحقیق……………………………………………………………………………………..31
ابزار تحقیق……………………………………………………………………………………….31
پرسشنامه حرمت نفس کوپر اسمیت………………………………………………………..31
روش نمره گذاری………………………………………………………………………………33
پرسشنامه شناسایی افراد در معرض خطر مواد مخدر……………………………………34
شیوه نمره گذاری……………………………………………………………………………….35
فصل چهارم
تجزیه تحلیل اطلاعات ……………………………………………………………………………36
نتایج توصیفی تحقیق……………………………………………………………………………….36
بخش استنباطی………………………………………………………………………………………38
فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری…………………………………………………………………………………42
منابع …………………………………………………………………………………………………..44
فهرست جداول:
جدول4- 1 ) فراوانی آزمودنی به تفکیک وضعیت تحصیلات آزمودنی ……………………………….36
نمودار4-1) فراوانی آزمودنی به تفکیک وضعیت تحصیلات آزمودنی……………………………………..37
جدول4-2) وضعیت متغیرهای سن از دیدگاه پاسخ دهندگان………………………………………………….37
جدول4-3) میانگین و انحراف استاندارد دو متغیر عزت نفس و گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین……………………………………………………………………………………………………………………………….38
جدول4-4) نتایج آزمون کالموگروف- اسمیرنف……………………………………………………………..38
جدول4-5) همبستگی بین سن و عزت نفس……………………………………………………………………..39
جدول4-6) همبستگی بین سن و گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین……………….39
جدول4-7) همبستگی بین حرمت نفس در دو گروه نوجوانان و جوانان……………………………….40
جدول4-8) همبستگی بین گرایش به سوءمصرف مواد در دو گروه نوجوانان و جوانان……………40
جدول4-9) همبستگی بین عزت نفس و گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین………50
فصل اول
مقدمه:
بلوغ و جوانی از تمام دوران رشد و پرورش که هر دخترو پسری باید طی کند پیچیده تر و مشکل تر است .
جوانی و بلوغ برای والدین و خود شخص جوان دوران سردرگمی است . از نظر دودسون(1373) دوران بلوغ در سنین ۱۳ تا ۲۲ محدود می شود . قبل از این دوران فرزندتان کودک است و زمانی که از دوران بلوغ خارج شد دیگر یک فرد بالغ است . در این مدت هشت سال که دوران تکامل بلوغ است تفاوت های زیادی در هر سن ظاهر می گردد .)دودسون،1383)
با توجه به شرایط خاص این دوره و همچنین گسترش روزافزون گرایش جوانان به مواد اعتیاد آور1به نظر می رسد که جامعه ی امروزی نیازمند بررسی و تحقیق در مورد مساله ی اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانان و جوانان می باشد تا بتواند با آگاهی لازم در این خصوص و اطلاع رسانی به این قشر آسیب پذیر آن ها را از این بلای خانمان سوز بر حذر دارد و از آنجائی که در میان اقسام مختلف مواد اعتیاد آور آثار محرک مواد افیونی و محرک ها که مهم ترینشان مت آفتامین ( شیشه ) است(کاکویی،1387).در جامعه قابل مشاهده می باشد ، در پژوهش حاضر تکیه بر این دو گروه از مواد اعتیاد آور می باشد .
یکی از خصوصیات اخلاقی و روانی که باعث می شود شخص به سمت اعتیاد و مواد اعتیاد آور کشیده نشود اعتماد به نفس یا احترام به خویشتن است . حرمت نفس بنا بر آنچه در کتاب ها و مقالات متعدد آمده یعنی احساس ، تجربه و اعتقاد بر اینکه شخص شایسته زیستن و لایق برخورد با مسایل زندگی است یعنی باور به خود و توانائی تان برای درست عمل کردن .(دودسون،۱۳۸۳)
بنا بر آنچه گفته شد پژوهش حاضر به بررسی رابطه عزت نفس2 با گرایش به سوء مصرف مواد افیونی 3و مت آمفتامین 4در گروه سنی پسران ۱۳ تا ۲۲سال شهرستان بروجن می باشد .
بیان مسئله :
انسان تمایل به داشتن عزت نفس را امری ضروری و الزام آور و اساسی می داند . اعم از اینکه ضرورت را در وجود خود به وضوح شناسایی نماید یا نه نمی تواند منکر این واقعیت شود که به ارزیابی او از خویشتن اهمیت حیاتی دارد و به اندازه مسئله ی مرگ و زندگی مهم است . هیچ کس نمی تواند نسبت به داوری خود درباره خویشتن بی تفاوت باشد زیرا طبیعت وی چنین اجازه ای را نمی دهد .
عزت نفس دارای دو جنبه وابسته به یکدیگر است ، یکی حس سودمندی و دیگری حس ارزشمندی فرد .و در معنی مجموع حس شرف نفس و حس اعتماد به نفس است که دلالت بر لیاقت شخص برای زیستن دارد .(براندن،۱۳۷۵)
1-1اعتماد به نفس : حس سودمندی5
انسان تنها موجود زنده ای است که می تواند وسیله ی حیات و بقاء یعنی نیروی تفکر خود را مردود یا تخریب و یا به دشمن تسلیم کند . او تنها موجودی است که می تواند تمرین و تربیت نیروی عقلانی خویش را مساعد و شایسته ی زیستن نماید و این مسئولیت عمده ی او در طریق زندگی است . روشی که انسان در برخورد با این موضوع انتخاب می کند از نظر روانشناسی بارزترین حقیقت در مورد نفس اوست ، زیرا در تار و پود وجود او به عنوان یک موجود زیستی قرار داد . هر چه انسان بیشتر خود را به شناخت معتقد بداند به همان اندازه وظیفه ی اصلی ضمیر هشیار او آگاه و بیدار می شود . یعنی درک و فهم و در معنی آن عمل ذهنی که به وسیله ی انتخاب خود برانگیخته شده و به سوی سودمندی در شناخت سوق داده می شود . بالعکس هر چه انسان در بیدار و هشیار ساختن هدف تنظیم کننده عمل خود آگاهی دچار شکست شود یا از آن امتناع تنماید به همان اندازه از کوشش ذهن و مسئولیت استدلال به دور می ماند ، نتیجه ی آن نا سودمند کردن نیروی شناخت است . (براندن،1371)
1 -2احترام به خود : احساس ارزشمندی6
شخصیت یک انسان مجموعه ای از اصول و ارزش هایی است که راهنمای او در انتخاب روش های اخلاقی می باشد . انسان نیاز دارد که به خود احترام بگذارد ، زیرا برای نیل به ارزش ها ناگزیر از عمل است و به منظور آن که وارد عمل شود نیاز دارد که به ثمره ی عمل خود ارج نهد .0براندن،1371)
برای آن که انسان خواهان ارزش هایی باشد باید خود را مستعد لذت بردن از آن ها بداند و برای آن که نیکبختی تلاش نماید باید خود را شایسته آن بداند . دو جنبه ی عزت نفس ، اعتماد به نفس و احترام به خود می توانند از نظر مفهوم از یکدیگر جدا شوند ، ولی در روانشناسی انسان این دو جنبه غیر قابل تفکیک هستند و انسان خود را شایسته زندگی می کند تا به زدگی ارزش زیستن بخشد یعنی با متعهد کردن فکر خود به منظور کشف حقیقت و با تنظیم محل خود در این راستا اگر انسان درانجام وظیفه تفکر و استدلال ناکام شود شایستگی خود درامر زیستن را کاهش می دهد و نمی تواند احساس ارزشمندی خود را نگاه دارد .(براندن،۱۳۷۵)
عزت نفس متضمن خودبیانگری در شناخت می باشد وبا آن توام است که به وسیله ی عادت به تفکر و قضاوت و تنظیم رفتار بر طبق آن تجّلی می کند . کور کردن فهم عاقلانه نابود کردن مرجعیت آن و قربانی کردن ذهن در راه احساست غیر قابل توجیه و دفاع و در حکم تخریب عزت نفس است .(براندن،1371)
عزت نفس سالم مشتمل بر سرکوبی امیال و خواسته ها یا انکار آن ها نیست و احساسات شخصی را به دیده ی بی تفاوتی نمی نگرد و بی اهمیت محسوب نمی کند ، بلکه آن ها را به عنوان تابع نتایج و اثرات احکام ارزشی به رسمیت می شناسد و در عین حال طبیعت این احکام و درجه ی ارزشمندی آن ها را در هر زمینه ای به خصوص مورد توجه و برسی قرار می دهد (براندن ، ۱۳۷۱)
خروج از دوران کورکی و ورود به بزرگسالی زمانی خطرناک و حساس برای شروع اعتیاد است و سخت ترین دوره زندگی یک فرد است . جوانان در این دوره تغییرات جسمی و روحی زیادی را تجربه می کنند و برای پشت سر گذاشتن این مرحله باید خیلی قوی باشند . (دودسون،1383)
خطر اعتیاد در صورتی افزایش می یابد که :
اول : جوان برای رشد شخصیت فردی هدف و ایده ای برای آینده نداشته باشد و دوم با وارد شدن جوان گروهی که استفاده از مواد مخدر را به عنوان تفریح پیش گرفته اند و نوجوان به خاطر این که در گروه بماند و تنها نباشد در همه ی فعالیت های گروه شرکت می کند .(دودسون،1383)
با توجه به مطالب گفته شده در این پزوهش به بررسی رابطه عزت نفس نوجوانان و جوانان و گرایش آن ها به مصرف مواد افیونی و مت آمفامین می پردازیم .
اهمیت و ضرورت:
با توجه به اینکه مواد اعتیاد آور نسبت به گذشته راحت تر در دسترس قرار می گیرند و به دلیل تبلیغات کاذب و جذابیت ظاهری امروزه تعداد بیشتری از جوانان به سمت این مواد کشیده می شوند و به دلیل این که عزت نفس یکی از فضایل شخصیتی است که در زندگی فردی ، خانوادگی ، اجتماعی هر نوجوان و جوانی تاثیر می گذارد به نظر می رسد که یک مسئله مهم در جلوگیری از جذب نوجوانان و جوانان به سمت مواد اعتیاد آوربوده ممکن است که در این راستا به این افراد کمک بسیاری کند تا به دام اعتیاد گرفتار نشوند و از آن دوری کنند.
اهداف پژوهش :
هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه عزت نفس با گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین در گروه سنی پسران 13-22 سال شهرستان بروجن می باشد.
اهداف فرعی :
۱- بررسی عزت نفس در گروه سنی پسران ۱۳تا ۲۲ سال شهرستان بروجن
۲ – بررسی گرایش به مواد افیونی و مت آمفتامین گروه سنی پسران ۱۳ تا ۲۲ سال در شهرستان بروجن
۳ – مقایسه عزت نفس دو گروه پسران ۱۳ تا ۱۸ سال ( نوجوانان ) و ۱۹ تا ۲۲ سال (جوانان ) شهرستان بروجن
۴- مقایسه گرایش به مواد مخدر در گروه نوجوانان 13 تا 18 سال و جوانان 19 تا 21 سال
سوالات پژوهشی :
۱ – آیا عزت نفس در گروه سنی پسران 13-22 سال شهرستان بروجن تاثیر دارد؟
۲- آیا گرایش به سوء مصرف مواد در گروه سنی پسران 13-22 سال شهرستان بروجن تاثیر دارد؟
۳- آیا بین عزت نفس در دو گروه سنی نوجوانان 13-18 سال و جوانان19-22 سال تفاوتی وجود دارد؟
۴ – آیا بین گرایش به سوء مصرف مواد در دو گروه سنی نوجوانان 13-18 سال و جوانان 19-22 سال تفاوتی وجود دارد؟
تعاریف مفهومی و عملیاتی :
تعاریف مفهومی :
گرایش : طبق فرهنگ لغت دهخدا گرایش به معنای رغبت و میل به چیزی داشتن است . (لغت نامه دهخدا،1365 )
سوء مصرف مواد : الگوی غیر انطباقی مصرف یک ماده که به ناراحتی قابل ملاحظه از نظر بالینی منجر می شود و با یک یا بیشتر از علائم زیر که زمانی به طول ۱۲ ماه روی می دهد تظاهر می کند :
۱ – مصرف تکراری مواد که به ناتوانی در برآوردن تعهدهای مربوط به نقش ، کار ، مدرسه یا خانه منجر می گردد.
۲- مصرف تکراری موارد در موقعیت هایی که در آن ها مصرف ماده از نظر فیزیکی خطرناک است
۳ – مسائل قانونی تکراری مربوط به مواد
۴ – مصرف مداوم علیرغم مسایل اجتماعی یا بین فردی ناشی یا تشدید شده تحت تاثیر ماده
.(DSM-IV-IR)
افرادی که سوء مصرف دارند ، پی می برند که زندگی شان از چند جهت تحت تاثیر قرار گرفته است.
*آن ها تعهدات شغلی خود را نادیده می گیرند و تعهدشان در قبال خانه و خانواده تحلیل می رود .
علاوه بر این که زندگی شغلی و خانوادگی شان افت می کند ، دست به مخاطراتی می زنند که به لحاظ شخصی خطرناک هستند و دیگران را به مخاطره می اندازند .
1-1-2مواد افیونی :
تریاک و مرفین هر دو متعلق به گروه بزرگتری از مخدرها به نام مواد افیونی هستند که طیف گسترده ای از اثرات در بدن از تسکین درد گرفته تا یبوست ، منجر می شود . به هرحال ، امروزه رایج ترین مخدرها برای کنترل درد هستند .
استفاده از مواد افیونی موجب اثرات جسمانی و روانی متعددی می شود ، برای مثال علاوه بر تسکین درد ، اثرات مفیدی مانند بی حسی یا درمان اسهال نیز با مصرف یک دوز واحد مرفین دیده می شود .
این حقیقت که مواد افیونی توانایی ایجاد چنین اثراتی را دارند ، نشان می دهد که کاربرد این مخدر ها فراتر از تسکین درد است . متاسفانه بسیاری از این اثرات با مصرف مواد مخدر تغییر پیدا می کند .(د.بوسه،۱۳۸۹)
1-2- 2تریاک7:
واژه انگلیسی تریاک اپیوم است که از واژه یونانی اویوس ( به معنی شیره ) یا اوپیون ( به معنی شیره ی خشخاش ) گرفته شده است در لغت نامه انگلیسی آکسفورد ، تریاک ماده ای است به رنگ قهوه ای مایل به قرمز ، با بوی تند و خاصیت اعتیاد توضیح داده شده است که از شیرابه ی خشک غلیظ شده ی تخمدان خام کوکنار یا خشخاش تریاک (باپاورسوفیفروم) به دست آمده و به عنوان ماده ی مخدر و غیر قانونی مصرف می شود و گاهی در مصارف پزشکی به عنوان داروی آرامبخش و مسکن به کار می رود . (سانتلا،1389)
1-2-3مرفین8:
هنگامی که دانشمندان مطالعه ی روی گیاه خشخاش را شروع کردند نحوه ی جداسازی ترکیبات موجود در تریاک را فراگرفتند .
در سال ۱۸۰۶دستیار داروساز آلمانی فردریش ویلهلم ، آدام سرتورنر به پیشرفت بزرگی دست یافت . سرتورنر از طریق آزمایش هایی که انجام داد متوجه شد به رغم باور کلی اسیدی بودن تریاک ، این مخدر حاوی ترکیبات بازی نیز هست سرتورنر که این مواد بازی را "آلکائوئید"9 نامید ، توانست ماده ی خالصی را از تریاک جدا کند که آن را عصاره تریاک می دانست . وی این ماده را " مـورفیوم " نامید ، و نام آن را از الـهه ی خـواب یونان بـاستـان " مورفئوس " الهام گرفت . سرتورنر مرفین را که قوی ترین ترکیب موجود در تریاک است کشف کرده بود و بعد از ان در سال ۱۸۴۳ روش جدید مصرف اختراع شده که از طریق آن مرفین با سرنگ مستقیماً به درون جریان خون تزریق می شد و تاثیر آن را سه برابر می کرد.(سانتلا،۱۳۸۹)
اثرات مرفین :
مرفین به جز تسکین درد تاثیرات گوناگونی در بدن انسان دارد . مرفین می تواند باعث تنگی نفس و استفراغ ، سرگیجه ، حواس پرتی و یبوست شود ؛ اما یکی از مشکل سازترین تاثیراتش اعتیاد است . به دلیل تاثیر متقابل مرفین با سلول های عصبی در مغز ، این ماده موجب اعتیاد و وابستگی می شود . استفاده مکرر از مرفین در واقع ساختار روان شناخی بدن را تغییر داده و فرد مصرف کننده را مستعد اعتیاد و وابستگی به دیگر مخدر ها مانند هروئین ، الکل و کوکائین می کند . (د.بوسه،۱۳۸۹)
داروهای افیونی جدید :
بیشتر داروهای افیونی که امروزه استفاده می شوند از افیون طبیعی ساخته نشده اند بلکه صناعی و یا نیمه صنای هستند ، مخدر های صناعی افیون های واقعی نیستند ، بلکه مواد شیمیایی متفاوتی هستند که مانند مواد افیونی عمل می کنند . مواد نیمه صناعی نیز مخدرهایی با تغییر در ساختار شیمیایی یک افیون طبیعی هستند . نمونه ای از این مواد هروئین است . هروئین به طور آزمایشگاهی از مرفین تغییر شکل یافته تولید می شود . مرفین و کدئین دو ماده طبیعی افیونی هستند که به عنوان دارو کاربرد دارند . در این جا به سایر دارو هایی که ساختار افیونی داشته و مورد مصرف بسیاری دارند اشاره می شود .از دیگر مواد افیونی میتوان به کدئین،متانیل،هیدروکدون،هیدرومورفون و… اشاره کرد. (د.بوسه،۱۳۸۹) .
عوارض تریاک و مشتقات آن ( مرفین – هروئین )
عوارض جسمی : تریاک و مشتقات آن ( مرفین و هروئین ) درد ها را تسکین می دهد چند ساعت پس از مصرف ، اثرات آن از بین می رود و در صورت عدم دسترسی معتاد به ماده ی مورد نیازش ، حالت خماری شروع می شود . خمیازه ، خواب آلودگی ، عرق زیاد ، ریزش آب از بینی و چشم ، بی اشتهایی و کاهش فشار خون از علائم حالت خماری است . چنانکه بیش از ۲۴ ساعت الی ۴۸ساعت حالت خماری طول بکشد معتاد دچار حملات تشنج و لرزش خواهد شده احساس سرما می کند . به تهوع ، اسهال و درد های شدید در شکم ، سر ، پشت و دست و پاها دچار می گردد . (سانتلا،1389)
عوارض روانی : با اینکه پس از مصرف تریاک و مشتقات آن ( مرفین و هروئین ) حالت رویایی خوش ، انبساط خاطر و آرامش روانی موقت در مصرف کننده به وجود می آید ولی اثرات مذکور ۴ الی ۶ ساعت بیشتر طول نمی کشد پس از آن مرحله ی منفی فرا می رسد. (سانتلا،1389)
1-2-4مت آمفتامین :
یخ ، شیشه ، معتاد ، مهمانی های شبانه ، حمله خواب ، ماده مخدر ، هیجان زدگی ، روان پریشی ، ساخت مت با قرص های یودافدرین ، دوپامین ، سودافد ( داروی دکونژستان که موجب توهم می شود ) ، اختلالات هذیانی و سوء ظن شدید ، بیش فعالی ذهنی … همه ی این واژه ها یک نقطه اشتراک دارند . مت آمفتامین ( شیشه ) یا به بیان ساده تر مت.(مهلینگ،1389)
مت داروئی است محرک و به شدت اعتیاد آور . در ابتدا موجب میشود حس هشیاری تمرکز و سرخوشی در شما بالا رفته و احساس خوشاینندی در شما ایجاد شود . (مهلینگ،1389)سپس به همان شدتی که شما را به اوج برده بود به زمین می کوبد و حس در هم شکستگی و افسردگی ، خستگی شدید و ناتوانی ، در شما پدید می آورد . تقریباً بلافاصله مغز یک آستانه ی تحمل در برابر مت ایجاد کرده و حس ولع به مصرف بیشتر آن پدیدار می شود . مت ایجاد وابستگی می نماید و یکی از مخدرهایی است که به سختی می توان آن را ترک نمود . (کاکوئی،۱۳۸۷)
مت آمفتامین ( شیشه ) ماده ای محرک ، شیشه به کوکائین است که از گیاه کوکا گرفته می شود . اما کاملاً توسط انسان ساخته می شود و یک ماده صناعی است .(مهلینگ،1389)
مت آمفتامین ها فعالیت دستگاه عصبی را افزایش می دهند . مصرف مقدار ( دوز ) معمول مت آمفتامین ها می تواند موجب بیداری ، هشیاری ، عدم گرسنگی و پرانرژی بودن فرد می شود . مصرف بیش از حد آن ها ممکن است در برخی موجب بروز ناراحتی شدید و احساس بیقرار شده و در برخی با سرخوشی همراه باشد . (مهلینگ،1389)
مت آمفتامین از کوکائین و دیگر محرک های طبیعی قوی تر است . مصرف مقادیر بالای آن می تواند موجب بروز خشونت ، توهم و روان پریشی شود.(همان منبع)
مت آمفتامین به طور معمولی به شکل گرد یاتکه های بزرگ بلور و یا به شکل قرص ساخته می شود . این ماده را می توان از طریق بالا کشیدن در بینی ( اسنتشاق ) ، خوردن ، کشیدن ( دود کردن ) یا تزریق استفاده کرد .(همان منبع)
تزریقات این دارو یکی از عوامل مهم شیوع بیماری های ویروسی مثل هپاتیت و ایدز بوده است . به طور کلی مصرف کنندگان مواد مخدر ترجیح می دهند به جای کسب آثار و علائم ناشی از تزریق در بدنشان ، قرص آن را مصرف کنند . (کاکویی،1387)
نام های متداول :مت ، کریستال ، آتش ، شیشه ، سرت ، یخ و شابو ، کرانک و هندل . در دهه ۱۹۷۰تبه کاران موتورسوار مت را در کرانک یا همان قاب هندل موتوزشان مخفی می کردند و به همین دلیل نام کرانک روی این مخدر باقی ماند . (مهلینگ،۱۳۸۹)
آثار مصرف مت آمفتامین :
اگر مصرف مواد مخدر دیگری چون حشیش ، هروئین ، تریاک لااقل مدتی طول می کشد تا چهره و رفتار معتاد را در هم می آمیزد و به رفتار اجتماعی او آسیب برساند ، مصرف این ماده مخدر در همان مصارف اولیه به مغز بیماران ، آسیب جدی وارد می رساند و به جای قدرت تشخیص و توان تصمیم گیری او را دچار توهماتی می کند که باعث آزار بیش از حد اطرافیانش می شود توهماتی که ممکن است در نهایت موجب آسیب فرد به اطرافیان و خودش بشود . (کاکویی،۱۳۸۷)
هشت نشانه هشدار در افرادی که مت مصرف می کنند:
1 – مردمک های بسیار گشاد
2 – خونریزی یا خشکی شدید لب ها و بینی
3 – مشکلات مزمن بینی یا سینوس ها
4 – بوی بد دهان
5 – زخم در دست ها و صورت
6 – کاهش شدید وزن و یا بی اشتهایی مرضی
7 – تغییرات زیاد در نمرات مدرسه و دانشگاه
8 – تغییر ناگهانی دوستان ( ترک جمع معمول و دوست شدن با کسانی که مواد مصرف می کنند یا به طور کلی با افراد قانون گریز ). (رندی مهلینگ،۱۳۸۹)
1-3-1نوجوانی:
شروع نوجوانی با بلوغ مشخص می شود . سیلی از رویدادهای زیستی که به جثه ی بزرگسالی و پختگی جنسی منجر می شود . این روزها ، پژوهشگران می دانند که نیروهای زیستی و اجتماعی به طور مشترک تغییر روان شناختی در نوجوانان ایجاد می کنند و فاصله ی زمانی بین کودکی و بزرگسالی است که حدود سنی ۱۳ تا ۱۸ سال را شامل می شود. امروزه در کشورهای صنعتی ، مصرف الکل و مواد مخدر بین نوجوانان فراگیر است . مصرف مواد و دارو تا اندازه ای هیجان خواهی در این سال ها ر امنعکس می کند . (لورابرگ،۱۳۹۲)
بر خلاف مصرف کنندگان تفننی که اکثراً به اعتیاد کشیده نمی شوند و فقط امتحان کننده های جزئی از لحاظ روان شناختی سالم ، معاشرتی و کنجکاو هستند . سود مصرف کنندگان مواد و دارو ، نواجوانان آشفته ای هستند که ناخشنودی خود را از طریق اعمال ضد اجتماعی ابراز می کنند . شیوه اخلال گر انها معمولاً در اوایل کودکی مشخص است و مصرف مواد توسط دارو و مواد توسط آنها در مقایسه با نوجوانان دیگر ، زودتر شروع می شود و ممکن است ریشه ی ارثی داشته باشد . اما عوامل محیطی زیادی نیز به آن کمک می کند . این عوامل عبارتند از : مشکلات سلامت روانی خانواده ، مصرف مواد توسط والدین یا خواهر و برادرهای بزرگتر ، فقدان صمیمیت و روابط مناسب والدین ، سوء استفاده جسمی و جنسی ، عملکرد ضعیف درسی ، ترغیب همسالان به خصوص در مورد نوجوانانی که مشکلات خانوادگی دارند – دوستانی که دارو ها را مصرف و آن ها را تامین می کنند – مصرف مواد را افزایش می دهند .(همان منبع)
سوء مصرف مواد توسط جوانان اغلب عواقب بلند مدت دارد . در صورتی که نوجوانان برای کنار آمدن با فشار های زندگی روزمره به الکل و مواد مخدر وابسته می شوند ، نمی توانند مهارت های تصمیم گیری مسئولانه و روش های کنار آمدن را یاد بگیرند . این نوجوانان مشکلات سازگاری جدی نشان می دهند که اضطراب مزمن ؛ افسردگی و رفتار ضد اجتماعی از جمله آن ها هستند که به هم علت و هم معلول مصرف زیاد مواد مخدر می باشد . آن ها معمولاً زندگی زناشویی ، بچه دار شدن و کار را به صورت ناپخته آغاز می کنند و در آن ها شکست می خورند – پیامدهای ناگواری که رفتار اعتیاد آور بیشتری را ترغیب می کنند. (همان منبع)
1-3-2جوانی :
در طول اواخر نوجوانان تا ۲۰- ۳۰ سالگی پدیدار شدن جوانی رخ می دهد . در طول این سال ها اغلب افراد نو جوانی را پشت سر گذاشته اند ولی هنوز از پذیرفتن مسئولیت های بزرگسالی فاصله دارند . در عوض آن ها گزینه ها را دقیق تر از دوران نو جوانی خود بررسی می کنند . تغییرات مکرر در معشوق ها ، مسیرهای تحصیلی و مشاغل شایع هستند . افراد ۱۸ تا ۲۵ساله از نظارت والدین آزاد شده اند ولی هنوز در نقش های بزرگسالی غرق نشده اند ، می توانند به فعالیت های گسترده ای بپرزدازند . مسیرهایی که به مسئولیت های بزرگسالی ختم می شود . به علت این که خیلی کم هنجاری هستند یا از لحاظ اجتماعی انتظار آن ها می روند . از لحاظ جداول زمانی و ترغیب در بین افراد بسیار متفاوت هستند . مصرف مواد مخدر در افراد ۱۹تا ۲۲ساله به اوج می رسد و بعد در دهه ی ۲۰ تا ۳۰سالگی کاهش می یابد . جوانان در این سن ، قبل از متعهد ساختن خود به مسئولیتهای بزرگسالی ، دوست دارند تجربیات زیادی را امتحان کنند و بیشتر افراد کم سن و مسن تر احتمال دارد سیگار بکشند ، توتون بجوند ، ماری جوانا و دارو های محرک مصرف کنند تا عملکرد شناختی یا جسمانی خود را افزایش دهند . ( لورا برگ، ۱۳۹۲)
مشروب خواری ، آزمایش کردن داروهای تجویزی ( مانند اوکسیکونتین که مسکن بسیار اعتیاد آوری است ) و " داروهای پارتی " ( مانند LSD ، MDMA و یا اکستاتسی ) نیز افزایش می یابند که گاهی عواقب وخیمی دارند از جمله مخاطرات مصرف این مواد آسیب مغزی ، اختلال با دوام عملکرد ذهنی و آسیب و مرگ غیر عمدی است .
علاوه بر این ، در صورتی که مصرف الکل و مواد مخدر مزمن شوند ، مشکلات روان شناختی زیر بنای اعتیاد تشدید می کنند . تقریباً ۲۰ درصد جوانان ۲۱ تا ۲۵ساله آمریکای شمالی سوء مصرف کنندگان مواد هستند (همان منبع)
علت های گرایش به مواد اعتیاد آور :
۱ – علت های فردی
۲- علت های اجتماعی
۳- علت های خانوادگی
۴- علت های جغرافیایی
از مهم ترین علت های فردی گرایش افراد به اعتیاد می توان به موارد زیر اشاره کرد .
۱ – کنجکاوی
۲ – شرکت در شب نشینی ها و حضور افراد معتاد در آن
۳- شکست های روحی و عاطفی
۴- انواع اختلال های شخصیتی و بیماریهای روانی
۵ – ناتوانی در نه گفتن در جمع ( فشار جمع )
۶- شرایط و نوع کار
۷- غرور کاذب
۸ – افزایش توانائی جنسی
۹ – کسب لذت
از عوامل اجتماعی و فرهنگی :
۱- وجود نقاط آلوده و دسترسی آسان به مواد مخدر
۲ – معضلات اقتصادی ( فقر و بی کاری )
۳ – رفاه بیش از حد
۴ – عدم آگاهی از عواقب زیان بار اعتیاد …
۵ – زندان
عوامل خانوادگی : عوامل خانوادگی بعد از عوامل فردی بیشتری علت در گرایش افراد به اعتیاد است . در نهایت پنج خانواده آسیب پذیر وجود دارند که عبارتند از :
۱- خانواده از هم گسیخته
۲ – خانواده سخت گیر
۳- خانواده سهل گیر
۴ – خانواده معتاد
۵- خانواده نابسامان(حاجی لو،۱۳۸۹).
عوامل جغرافیایی : در این دسته ما با عواملی روبرو می شویم که مهم ترین آن عبارتند از:
۱ – در دسترس بودن مواد به خاطر قرار گرفتن در مجاورت بزرگ ترین کانون تولید مواد مخدر در جهان
۲ – جنگ ، مهاجرت ، آوارگی و بی خانمانی ناشی از جنگ
۳ – سیاست قدرت های استکباری در عدم برخورد با تولید مواد مخدر در منطقه .(حاجی لو،۱۳۸۹)
مفهوم عملیاتی :
در این پژوهش؛کسانی در معرض خطر اعتیاد به مواد مخدر و(مت آمفتامین )نامیده می شوند که براساس پرسشنامه شناسایی افراد در معرض خطر مواد مخدرنمره ای مساوی یا بالاتر از 80 کسب کنند.
تعریف مفهومی حرمت نفس:
حرمت نفس (عزت نفس)در هرسطحی که باشد یک تجربه ی شخصی است و در کانون وجود انسان قرار دارد،و عبارت است از اینکه "من خودم درباره خودم چه فکر میکنم و نه آنکه دیگری درباره من چه می اندیشد".(براندن،1375)
یکی از مهم ترین ویژگی های حرمت نفس سالم عبارت ازاین حالت است که:"انسان در جنگ و ستیز با خویشتن و یا با دیگری نیست"(آنچه که اصطلاحا انسان ناراحت نامیده می شود).(همان منبع).
مفهوم عملیاتی:
پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت دارای 58 عیارت است که 8 عبارت آن مربوط به سوالات دروغ سنج است .طبق پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت فرد باید به استثنای نمرات دروغ سنج نمره ای بین 0 -50 کسب کند و هرچه نمره ی کسب شده بیشتر باشد بیانگر عزت نفس بالاتر است.
فصل دوم
پیشینه تحقیق :
کوپر اسمیت عزت نفس را یک ارزشیابی فردی می داند که معمولاً با توجه به خویشتند حفظ می شود . کوپر اسمیت چهار عامل اسنادی را برای رشد عزت نفس بیان می کند . نخستین آن و مقدم بر تمام عوامل ، میزان احترام به پذیرش و علاقمندی که یک فرد دریافت می کند . دومین عامل تجارب موفقیت هایمن در زندگی ، سومین عامل ارزش ها و انتظاراتی است که بر مبنای آن تجارب را مورد تغییر قرار می دهیم . و چهارمین عامل نحوه پاسخ فرد به از دست دادن ارزش می باشد . ( سایت vista.ir )
مازلو در نظریه سلسله مراتب نیازها و در سطح سوم ، احترام ه خود یا عزت نفس را قرار می دهد که مشتمل بر تمایل شایستگی ، چیرگی ، پیشرفت ، توانمندی ، :فایت ، اطمینان ، استقلال و آزادی است . زمانی که این نیازها ارضا شود ، فرد احساس ارزشمندی ، توانایی ، قابلیت ، مثمر ثمر بودن و اطمینان می کند و چنانچه این نیازها برآورده نشود ، فرد احساس حقارت ، درماندگی ، ضعف و دلسردی و نا امیدی می کند .(همان منبع)
راجرز ، عزت نفس را ارزیابی مداوم شخص از ارزشمندی خویشتن خود و یا نوعی قضاوت نسبت به ارزشمندی وجودی خود تعریف کرده است . او معتقد است این صفت در انسان حالت عمومی دارد و محدود و زودگذر نیست . بر طبق نظر راجرز ، عزت نفس در اثر نیاز به توجه مثبت دیگران به وجود می آید . نیاز به توجه مثبت دیگران ، شامل بازخوردها ، طرز برخورد گرم و محبت آمیز ، صمیمیت پذیرش و مهربانی از طرف محیط به خصوص اولیاء کودک است .(همان منبع)
ویلیام جیمز در بررسی عزت نفس معتقد بود که مقصود فرد از خود در حین تعاملات اجتماعی ، یعنی از زمانی که متولد شده و مورد شناسایی دیگران قرار می گیرد . (همان منبع)
مید معتقد است که تصورات و نگرش های شخص ، نقش زیادی در زندگی او دارند . این تصورات می تواند ، مربوط به موقعیت های درونی یا بیرونی باشد . تصورات بر اساس بازخوردی که از نظر دیگران به دست می آید ، تشکیل می شود . بنابراین شخص خصوصیات خود را به گونه ای نفس بر اثر انعکاس ارزیابی دیگران به وجود می آید و این اجتماعی است که برای افراد معیارهای زندگی را تعیین می کند و از طرفی نظریات دیگران در شخص درونی می شود و عزت نفس او را شکل می دهد . (همان منبع)
نظریات:
2-1روانکاوی :
در مقالات روانکاوی ، رفتار معتاد به مواد مخدر بر حسب تثبیت لیبیدویی و یا پیشرفت به سطوح پیش تناسلی ، دهانی و یا حتی سطوح ابتدائی تر رشد روانی ، جنسی توصیف شده و پیش از همه روی حالت دهانی تاکید شده است . از سوی دیگر ضرورت توضیح روابز سوء مصرف دارو ، دفاع کنترل تکانه ، اختلالات عاطفی و مکانیسم های انطباقی منجر به انحراف اخیر در فرموله کردن پویشی با تاکید بر روان شناسی ایگو گردیده است . همچنین اغلب تصور می شود که پاتولوژی شدید ایگو با سوء مصرف مواد مخدر رابطه دارد و حاکی از آَفتگی های عمیق مربوط به رشد می باشد . رابطه بین ایگو و عواطف نیز به عنوان یک مسئله کلیدی همواره مطرح بوده است . (adsearch.ir)
2-2نظریه های رفتاری :
بعضی از نظریه های سوء مصرف مواد مخدر بر رفتار مواد طلبانه افراد تاکید کرده اند تا اعلام جسمی وابستگی به بیان دیگر در مدل رفتاری نمی توان بر وجود علایم ترک یا تحمل متکی بود چرا که سوء مصرف بسیاری از مواد با پیدایش وابستگی فیزیولوژی همراه نیست .(همان منبع)
بعضی از پژوهشگران در پی یافتن آن بوده اند که کدام اصول رفتاری عمده در ایحاد رفتار مواد طلبانه موثرند و یافته های آنان نشان داده است که زمینه های تقویت مثبت و اثرات نامطلوب بعضی از مواد در درجه اول اهمیت قرار دارند به طوری که در بیشتر مواد سوء مصرف با تجربه مثبت پس از نخستین بار مصرف که به عنوان یک تقویت کننده برای رفتار مواد طلبانه عمل می کند تداوم می یابد .
همچنین شخص باید قادر به تفکیک ، ماده سوء مصرف با سایر مواد باشد و تقریباً تمام رفتار های مواد طلبانه او با نشانه های دیگری که ممکن است با تجربه مصرف دارو همراه گردند رابطه دارند . (همان منبع)
2-3دیدگاه سنخ شناسی :
به نظر طرفداران این دیدگاه از پیش نمی توان عامل یا عواملی را علت آسیب های اجتماعی به شمار آورد . بلکه آسیب های اجتماعی – و از جمله اعتیاد – در خصوص تیپ های معین افراد و سنخ شناسی آسیب ها قابل بحث و بررسی است . به بیان دیگر هر آسیب اجتماعی در زمینه گونه های مختلف انسانی دارای عامل تعیین کننده متفاوت می باشد .(همان منبع)
2-4نظریه های ژننیک :
قرائن محکم به دست آمده از مطالعه فرزند خوانده ها و دوقلو هایی که جدا از هم بزرگ شده اند حاکی از آن است که در علت سوء مصرف الکل یک جزء ژنتیک وجود دارد اما در سایر انواع سوء مصرف مواد بستگی به مواد وجود یک الگوی ژنتیک چندان قطعیت ندارد . با وجود این در بعضی از مطالعات یک پایه ژنتیک برای وابستگی و سوء مصرف مواد غیر الکلی یافت شده است . (adsearch.ir)
پیشینه پژوهش:
رابطه ی عزت نفس با اثر بخشی مکان کنترل بر اساس رویکرد شناختی :
طبق تحقیقی که شیبانی و اخوان تختی ( 1393) در رابطه با اثر بخشی " مکان کنترل " بر اساس رویکرد شناختی بر اعتماد به نفس دانش آموزان دختر دچار افت تحصیلی پرداخته اند به این نتیجه رسیدند که بین دو گروه آزمایش و شاهد در افزایش اعتماد به نفس تفاوت معنی داری وجود دارد(p=0/01).یافته های حاصل از آزمون tهمبسته حاکی از آن بود که در پیشرفت تحصیلی گروه آزمایش ،قبل و بعد از آموزش مکان کنترل ،تفاوت معنی داری وجود نداشته است.
رابطه عزت نفس و منبع کنترل در نوجوانان بزهکار :
در پژوهشی دیگر که توسط مقانی و همکاران ( 1380 ) در این رابطه صورت گرفته است یافته های پژوهشی در رابطه با مقیاس عزت نفس کوپر اسمیت نشان داد که 3/74 درصد نوجوانان بزهکار در این پژوهش نمره کمتر از 30 ( به سمت عزت نفس پایین ) و 7/85 درصد نوجوانان غیر بزهکار در این آزمون نمره بالای 30 کسب نموده اند . ( به سمت عزت نفس بالا ) . میانگین و انحراف معیار نمره عزت نفس درگروه بزهکاران 85/5 ± 28/26 بود در حالی که در گروه غیر بزهکار 85/5 ± 28/36 بود . با مقایسه نمره عزت نفس در دو گروه و انجام آزمون t مستقل تجزیه و تحلیل داده ها اختلاف وعنی داری را بین دو گروه از نظر نمره عزت نفس نشان داد ( 0003 / 0 ≥ p و 78/5 = t ) همچنین یافته های پژوهش در رابطه با مقیاس منبع کنترل راتر نشان داد که 7/65 درصد نوجوانان بزهکار در این آزمون نمره صفر تا 13 ( به سمت منبع کنترل بیرونی ) و 6/17 درصد نوجوانان غیر بزهکار در این آزمون نمره 13 تا 23 را کسب کرده اند ( به سمت منبع کنترل درونی ) ، میانگین و انحراف معیار نمره منبع کنترل گروه بزهکار 21/3 ± 4/12 بود در حالی که در گروه غیر بزهکار 92/7 ± 92/ 15 بود با مقایسه منبع کنترل در گروه انجام آزمون t مستقل اختلاف معنی داری بین میانگین دو گروه به دست آمد ( 0001 / 0 ≥ p و 78/5 = t ) . همچنین با استفاده از امتیاز کسب شده از مقیاس عزت نفس و منبع کنترل ضریب همبستگی بین این دو متغیر در دو گروه به طور جداگانه محاسبه شد . نتایج نشان داد که در سطح 01/0 = a رابطه معنی داری بین این دو متغیر در گروه غیر بزهکار وجود دارد ( 3246/0 = r ) در حالی که گروه غیر بزهکار این رابطه معنا دار نبود ( 0252/0 = r )
رابطه گرایش به مصرف مواد با ویژگی های شخصیت :
در پژوهشی با عنوان گرایش به مصرف مواد در جوانان بر اساس ویژگی های شخصیتی که توسط آندرم و نیک منش ( 1391 ) صورت گرفته نتایج نشان داد که همبستگی به دست آمده بین مقیاس گرایش به مواد و تمام مقیاس های پرسشنامه ی MMPI معنی دار می باشد . هر سه تغییر اسکیزوفرنی ، ضعف روانی و افسردگی ، 46/0 واریانس گرایش به مصرف مواد را پیش بینی می کند . همچنین نتایج نشان داد در مردان دو متغیر اسکیزوفرنی و ضعف روانی ، 47/0 واریانس و در زنان سه متغیر اسکیزوفرنی ، ضعف روانی و انحراف اجتماعی 46/0 واریانس گرایش به مصرف مواد را پیش بینی می کند و این نشان می دهد که از لحاظ استعداد اعتیاد تفاوت های فاحشی میان دختران و پسران وجود داشته است . نتایج این مطالعه نشان داد میان عوامل شخصیتی و گرایش به مصرف مواد ارتباط معنی داری وجود دارد .
رابطه گرایش به مصرف مواد و عزت نفس و مولفه های هوش هیجانی :
در مطالعه ی دیگری که توسط نصیری و همکاران ( 1391 ) در مورد پیش بینی گرایش به مواد بر اساس عزت نفس و مولفه های هوش هیجانی در دانشجویان دانشگاه آزاد شهر قروه در سال تحصیلی 91 – 90 صورت گرفته ، یافته ها حاکی از نقش عزت نفس و برخی مولفه های هوش هیجانی در پیش بینی گرایش به اعتیاد است . در این پژوهش گرایش به اعتیاد با عزت نفس رابطه ی منفی داشت . بدین صورت که با کاهش عزت نفس ، گرایش به اعتیاد بیشتر می شود .
طول مدت مصرف مت آمفتامین (شیشه)و اختلالات توجه پایدار در سوء مصرف کنندگان مت آمفتامین:
در این پژوهش که توسط زارع و همکارانش صورت گرفته یافته های ایشان بر روی نمونه 200 نفری متشکل از زن و مرد که به روش تصادفی انتخاب شده بودند نشان داد که بین نتایج و عملکرد آزمودنی ها در توجه و طول مدت مصرف شیشه رابطه منفی وجود دارد .آزمودنی ها با مدت مصرف طولانی تر خطای ارایه پاسخ بیشتر،زمان واکنش طولانی تر و پاسخ صحیح کمتری داشتند و از یافته هایشان چنین نتیجه گیری کردند که سوء مصرف شیشه منجر به آسیب هتی مغزی و نقایص توجه می شود که می تواند نتایج نامطلوب را در پی داشته باشد.
مقایسه خشونت تجربه شده در زنان دارای همسر معتاد به مواد افیونی و مواد محرک:
در این پژوهش احمد پور و همکارانش دریافتند که بعد از کنترل سن به عنوان متغیر همپراش ،مصرف کنندگان مواد محرک(مخصوصا مت آمفتامین خشونت بیشتری را نسبت به همسرانشان در مقایسه با مصرف کنندگان مواد افیونی نشان دادند(P=0/001) .همچنین دو گروه به جز مهارت های مذاکره ،تفاوت معنی داری در خشونت روانی،جنسی،حمله های جسمی و آسیب و صدمه داشتند(P=0/05
فصل سوم:
روش تحقیق:
روش تحقیق از نوع همبستگی می باشد.
جامعه آماری،نمونه و روش نمونه گیری:دراین تحقیق جامعه آماری دانش آموزان و دانشجویان پسر گروه سنی ۱۳ تا ۲۲ سال شهرستان بروجن است.
نمونه مورد نظراز بین مدارس و دانشگاههای این شهرستان به صورت تصادفی انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته اند.
روش نمونه گیری نیز به صورت تصادفی صورت گرفته است.
ابزار پژوهش:
پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت:
عزت نفس از جمله مفاهیمی است که در چند دهه اخیر مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است.اما از نظر قدمت تاریخی ،این موضوع در مباحثی که علما و فلاسفه ی تعلیم و تربیت در گذشته داشته اند نیز به چشم می خورد.
کوپر اسمیت(1967)مقیاس عزت نفس خود را براساس تجدید نظری که بر روی مقیاس راجرود دیموند (1954)انجام داد،تهیه و تدوین کرد.عزت نفس کودکان و نوجوانان را در 4 زمینه ی اجتماعی،تحصیلی،خانوادگی و عزت نفس کلی به طور مختصر مورد بحث قرار می دهیم.
عزت نفس اجتماعی شامل عقایدفرد درمورد خودش به عنوان یک دوست برای دیگران است . ایادیگران اورا دوست دارند ؟ ایاافکارو عقایداوبرای ان ها ارزشمنداست ؟ ایا اورا درفعالیتهایشان شرکت می دهند ؟ ایاازارتباط و تعامل همسالان خود احساس رضایت می کنند ؟ به طورکلی فردی که نیازهای اجتماعی اش براورده شود( صرف نظر از این که چه مقدار از آن ها با اداب واصول مورد قبول ملی مطابقت دارد؟ احساس خوبی در این زمینه خواهد داشت).
عزت نفس تحصیلی مبتنی بر مقدار ارزشی است که فرد به عنوان یک دانش اموز برای خود قائل است . ارزیابی پیشرفت و توانایی تحصیلی اسان نیست اما به طور کلی می توان گفت که اگریک فرد پیشرفت تحصیلی خوبی با توجه معیارهای موردقبول جامعه داشته باشد (که طبیعتا این معیارها توسط خانواده ، مدرسه ، معلمان و دوستان شکل گرفته اند)، ازعزت نفس تحصیلی بالایی برخورداراست .
عزت نفس خانوادگی از عقاید فرد درمورد خودش به عنوان عضوی از خانواده سرچشمه می گیرد . فردی که احساس می کند عضوباارزشی از خانواده است و از محبت و احترام ویزه والدین و خواهران و برادران برخورداراست در این زمینه عزت نفس بالایی برخوردار خواهد داشت .
عزت نفس عمومی بیشتر ارزیابی کلی (خودیا خویشتن ) است و همانطور که بیان شدبراساس ارزیابی فرد ازخودش درهمه زمینه ها قراردارد . عزت نفس عمومی از اعتقاداتی مانند : "من یک شخص خوب هستنم ".یا من اغلب چیزهای مربوط به خودم را دوست دارم ناشی می شود و همچنین تصورجسمانی که ترکیبی از ویزگی های جسمانی وتوانایی های بدنی است . عزت نفس فرد در این زمینه براساس رضایت از وضعیت جسمانی وویژگی های ظاهری قراردارد . نوعا دختران بیشتر به خصوصیات بدنی و پسران به توانایی جسمی ( قدرت جسمانی ) اهمیت می دهند .
به منظور بر آورد ضریب پایایی پرسشنامه در ایران از روش دو نیمه کردن استفاده شده است. به این ترتیب که پرسشنامه را در یک گروه 30 نفری از ازمودنی ها اجرا و سپس بین امتیازات به دست آمده از نیمه ی زوج و فرد ضریب پیرسون محاسبه و مقدار ضریب به دست آمده را از طریق روش اسپیرمن براون تصحیح کرده اند.میزان ضریب پایایی به دست آمده با این روش برابر با 83% بوده که از نظر آماری معنادار است.(فلسفی نژاد،1372)
در پژوهش دیگری ضریب پایایی با روش همبستگی درونی آلفای کرونباخ 81% به دست آمد که از نظر آماری معنادار بود و پس از اجرای پژوهش بای کل نمونه نیز ضریب پاییایی محاسبه شده برابر با 79% بود(بیابانگرد:1371).
روش نمره گذاری:
این مقیاس دارای 58 عبارت و در مجموع به 4 خرده مقیاس اصلی و یک زیر مقیاس دروغ سنج به شرح زیر است:
1.مقیاس عزت نفس عمومی(26 عبارت):1-3-4-7-10-12-13-15-18-19-24-25-27-30-31-34-35-38-39-43-47-48-51-55-56-57
2.عزت نفس اجتماعی(همسالان)8 عبارت:5-8-14-21-28-40-49-52
3.عزت نفس خانوادگی(والدین )8 عبارت:6-9-11-16-20-22-29-44
4.عزت نفس تحصیلی(آموزشگاه)8 عبارت:2-17-23-33-37-42-46-54
5.دروغ سنج8 عبارت:26-32-36-41-45-50-53-58 تقسیم شده است.
شیوه ی نمره گزاری این آزمون به صورت صفر و یک است،به این معنا ک در عبارت 4-5-8-9-14-19-20-27-28-29-33-37-38-39-42-43-47 پاسخ بلی نمره یک و پاسخ خیر نمره صفرمی گیرد و بقیه عبارات به صورت معکوس نمره گذاری می شود،یعنی به پاسخ خیر نمره یک و به پاسخ بلی نمره صفر تعلق می گیرد،بدیهی است حداقل نمره ای که یک فرد میگیرد،صفر و حداکثر 50 (به استثنای نمرات دروغ سنج)خواهد بود.نمره بیشتر نشانگر عزت نفس بالاتر است.چنانچه پاسخ دهنده از 8 عبارت دروغ سنج بیش از 4 نمره بیاورد،بیانگر پایین بودن اعتبار آزمون بوده و در این صورت آزمودنی سعی کرده است خود رابهتر از آنچه هست جلوه دهد.
پرسشنامه شناسایی افراد در معرض خطرمواد مخدر:
برای ساخت پرسشنامه اعتیاد ،ابتدا نظریه ها و دیدگاه های مختلف در زمینهی اعتیاد و سوء مصرف مواد مورد مطالعه وفیش برداری قرار گرفت و این دیدگاه ها باهم مقایسه شدند.همچنین به منظور دستیابی به اطلاعات وسیع در مورد اتیاد و عامل درونی تاثیر گذار بر اعتیاد تعدادی مصاحبه با متخصصان شامل روانشناسان ،متخصصان در مرکز ترک اعتیاد و مشاوران بهداشتی و درمانی انجام پذیرفت.سپس در حوزه های درون فردی مرتبط با اعتیاد مولفه هایی(افسردگی و احساس درماندگی،استرس و اضطراب،گرایش مثبت به مصرف مواد،هیجان خواهی بالاو عزت نفس و ابراز وجود)انتخاب شدند و سپس مطالب استخراج شده در قالب پرسش های قابل سنجش درآمد.در مرحله بعد برای بررسی روایی محتوایی،پرسشنامه مذبور در اختیار چند متخصص در این حوزه که تجربه در زمینه اعتیاد و ساخت پرسشنامه را داشتند بهره گرفته شد تا بر پایه شاخص روای محتوایی والتس باسل،میزان مربوط بودن ،واضح بودن و ساده بودن هر یک از گویه های موجود در پرسشنامه را در طیف لیکرت 4 درجه ای تعیین نمایند.جهت تعیین روایی صوری از نظرات افراد متخصص در قسمت روایی محتوا و 10 نفر از جوانان استفاده شد، تا عبارات ابراز را از نظر شیوه ی نگارش و سلیس و روان بودن جملات ارزیابی نمایند.پس از تایید روایی محتوا، به منظور بررسی مقدماتی ،پرسشنامه بر روی 100 نفر از جوانان انجام شد و سپس پاسخ های آنان مورد تجزیه تحلیل آماری قرار گرفت تا براساس این بررسی مقدماتی سوالهایی که مشکل دارند یا نا مفهوم هستند،تغییر داده شده و یا حذف شوندو یا سوالاتی به آن اضافه شوند تا میزان آلفای کرونباخ محسابه شده به حد استفاده ی قابل قبول برسد.پس از اعمال اصلاحات پیشنهادی فرم اصلی و نهایی پرسشنامه آماده شده و به همراه مقیاس داس ( DASS-21)و هیجان خواهی زاکرمن و عزت نفس زاندا، به منظور بررسی روایی ملاکی (همزمان)آن بر روی نمونه اصلی که شامل 300 نفر از افراد مورد مطالعه بود اجرا شد.پس از اجرای پرسشنامه و نمره گزاری آن به منظور بررسی این که مقیاس از چند عامل تشکیل شده است ،از روش تحلیل عامل اکتشافی به شیوه ی "مولفه های اصلی" با "چرخش واریماکس" استفاده شدپس از حذف سوالات نامناسب مجددا تحلیل عاملی اجرا شد.
عامل اول،افسردگی و احساس درماندگی را تبیین می کند.عامل دوم نگرش مثبت به مواد را نشان می دهد.عامل سوم بیانگر اضطراب و ترس از دیگران است و عامل چهارم از هیجان خواهی بالا حکابت می کند.عامل اول 215/15 درصد از واریانس کل را تبیین می کند و 29 سوال بر روی عامل اول بار عاملی بیش از 30% دارند.عامل دوم 143/14 در از واریانس کل را تبیین میکندو 18 سوال بر روی عامل دوم با رعاملی بیش از 30% دارند.عامل سوم 888/11 درصد از واریانس کل را تبیین می کند . 17 سوال بر روی عامل سوم بار عاملی بیش از 30% دارند.عامل چهارم 473/5 درصد از واریانس کل را تبیین می کند و 11 سوال بر روی عامل چهارم بار عاملیه بیش از 30% دارند.
برای بررسی اعتبار پرسشنامه افراد در معرض خطر از ضریب همسانی درونی (آلفای کرونباخ)و ضریب اعتبار تنصیفی (ضریب گلمن)استفاده شد.به منظور رایی همزمان پرسشنامه افراد در معرض خطر اعتیاد،همبستگی و یر مقیاس های آن با زیر مقیاس پرسشنامه های ُُDASS-21، عزت نفس زاندا و هیجان خواهی زاکرمن محاسبه شد.در نهایت برای به دست آوردنروایی افتراقی ،میانگین افراد غیر معتاد با افراد معتاد مقایسه شد.
در این پزوهش نقطه برش در نمره کل پرسشنامه TS) ) برابر است با 80.به عبارت دیگر افرادی که نمره مساوی یا بالاتر از 80(TS>80) داشته باشند در معرض خطر اعتیاد هستند.همچنین نمرات خام به نمره استاندارد T تبدیل شده اند.
شیوه ی نمره گذاری:
شیوه نمره گذاری سوالات به صورت لیکرت 4 گزینه ای از کاملا مخالفم/اصلا(0)،مخالفم/ به ندرت(1)تاحدی موافقم/اغلب(2)،و موافقم/همیشه(4) می باشد.همچنین نمره کل پرسشنامه از مجموع کل پرسشنامه ها از مجموع کل پرسش ها به دست می آید.دامنه نمرات پرسشنامه از 0 تا 225 معتبر است.
فصل چهارم:
تجزیه و تحلیل اطلاعات:
مقدمه:
در این فصل به تجزیه و تحلیل آماری اطلاعات پرداخته می شود. این فصل از دو بخش تشکیل شده است، بخش نخست این فصل، بخش توصیفی است که درآن اطلاعات مربوط به فراوانی تحصیلات و سن و بخش دوم این فصل استنباطی است که به آزمون سوالات پژوهش پرداخته می شود.
4-1 بخش اول) نتایج توصیفی تحقیق :
4-1 -1 : وضعیت تحصیلات آزمودنی ها
وضعیت فراوانی آزمودنی به تفکیک تحصیلات در جدول شماره و نمودار شماره 4-1 آمده است .
جدول4- 1 ) فراوانی آزمودنی به تفکیک وضعیت تحصیلات آزمودنی
متغیر
فراوانی
درصدفراوانی
دیپلم
24
80
کارشناسی
6
20
کل
30
100
نمودار 4- 1 ) فراوانی آزمودنی به تفکیک وضعیت تحصیلات آزمودنی
با توجه به جدول و نمودار شماره 4-1 تعداد آزمودنی های دیپلم 24 نفر ( 80 درصد ) و کارشناسی 6 نفر ( 20 درصد ) می باشد.
4-1-2 : توصیف وضعیت متغیرهای سن
در جدول شماره 4 – 2 وضعیت متغیرهای سن از دیدگاه پاسخ دهندگان مورد بررسی قرار گرفته است .
جدول شماره 4 – 2: توصیف وضعیت متغیرهای سن
ردیف
متغیرها
میانگین
انحراف استاندارد
حداقل سن
حداکثرسن
1
سن
40/18
77/2
13
22
یافته های جدول شماره 4 – 2میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای سن را نشان می دهد.
جدول 4-3 میانگین و انحراف استاندارد دو متغیر عزت نفس و گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین
متغیر
تعداد
میانگین
انحراف استاندارد
عزت نفس
30
21/30
09/6
گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین
30
91/76
07/8
4-2) بخش استنباطی
در این قسمت ابتدا جهت بررسی پیش فرض نرمال بودن متغیرپژوهشی از آزمون آزمون کالموگروف- اسمیرنف استفاده گردید؛ سپس برای بررسی فرضیه های اصلی پژوهش آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است .
جدول شماره 4-4: نتایج آزمون کالموگروف- اسمیرنف در مورد نرمال بودن متغیرهای عزت نفس و گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین
متغیر
تعداد
میزان Z
سطح معناداری
عزت نفس
30
64/0
804/0
گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین
30
08/1
190/0
نشان می دهد که آزمون آماری کالموگروف اسمیرنف، پیش فرض نرمال بودن متغیرهای عزت نفس و گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین را تائید کرده است.
4-2-1 : سوال اول پژوهش : بین عزت نفس و سن رابطه معناداری وجود دارد؟
جدول شماره 4-5 همبستگی بین عزت نفس و سن
متغیر
تعداد
R
سطح معناداری
عزت نفس
30
41/ 0
02/0
سن
30
با توجه به جدول شماره 4-5 طبق تفسیر ضریب همبستگی بین عزت نفس و سن 41/0r = همبستگی وجود دارد، و این همبستگی در سطح 02/0> P معنادار می باشد. بنابراین بین عزت نفس و سن رابطه معناداری وجود دارد.
4-2-2:سوال دوم پژوهش:بین سن و گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین رابطه معناداری وجود دارد؟
جدول شماره 4-6 همبستگی بین سن و گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین
متغیر
تعداد
R
سطح معناداری
سن
30
37/ 0-
04/0
گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین
30
با توجه به جدول شماره 4-6بین سن و گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین 37/0- r = همبستگی وجود ندارد، و این همبستگی در سطح 04/0> P معنادارمی باشد.بنابراین رابطه ی معناداری بین سن و گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین وجود دارد.
4-2-3 :سوال سوم پژوهش:بین حرمت نفس در دو گروه سنی نوجوانان و جوانان تفاوت وجود دارد؟
جدول شماره 4-7:همبستگی بین سن و عزت نفس
متغیر
سن
R
سطح معناداری
عزت نفس
نوجوانان
34%
05/0
جوانان
باتوجه به جدول4-7بین حرمت نفس در دو گروه نوجوانان و جوانان r=%34 همبستگی وجود دارد و این همبستگی p<0/05 معنادار می باشد.بنابراین رابطه معناداری بین حرمت نفس در دوگروه وجود دارد.
4-2-4 :سوال چهارم پژوهش:بین گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین در دو گروه سنی نوجوانان و جوانان تفاوت وجود دارد؟
جدول شماره4-8:همبستگی بین گرایش به سوءمصرف مواد در دو گروه نوجوانان و جوانان
متغیر
سن
R
سطح معناداری
گرایش به سوءمصرف مواد افیونی و مت آمفتامین
نوجوانان
34%
05/0
جوانان
باتوجه به جدول 4-8 بین گرایش به سوء مصرف مواد در دو گروه نوجوانان و جوانان 34r=% همبستگی وجود دارد و این همبستگی p<0/05 معنادار می باشد.بنابراین رابطه معناداری بین گرایش به سوء مصرف مواد در دو گروه وجود دارد.
جدول شماره 4-9همبستگی بین عزت نفس و گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین
متغیر
R
سطح معناداری
عزت نفس
63/ 0-
001/0
گرایش به سوء مصرف موادافیونی
و مت آمفتامین
با توجه به جدول شماره 4-9 بین عزت نفس و گرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین 63/0- r = همبستگی وجود دارد، و این همبستگی در سطح 001/0> P معنادار می باشد. بنابراین بین عزت نفس و گرایش به سوء مصرف موادافیونی و مت آمفتامین رابطه معناداری وجود دارد.
فصل پنجم:
بحث ونتیجه گیری:
مقدمه:
رسانه ها ، گاه غیر آگاهانه در آشنا کردن نوجوانان با مواد مخدر های غیرقانونی نقش بسیار مهمی دارند . از عناوین گزارش های خبری مانند همه گیری مت گرفته تا تبلیغات ضد مواد مخدر به تعداد بسیار زیاد مخاطبان معرفی می کنند ، به هر حال روندی به نام فراموشی نسلی نیز می تواند منجر به کاهش آگاهی از مواد مخدر شود . نسل جوان چیزی درباره اثرات مخرب مت نمی داند یا به خاطر نمی آورد . طبق اطلاعات MTF مسئله مهم این است که اطلاعات مربوط به خطرات بالقوه ی مت آمفتامین را از نسلی به نسل دیگر انتقال دهیم . آمارهای موجود نشان می دند که هر نسلی باید بیاموزد که آگاهی خود را از خطرات ناشی از مصرف این مخدر ها افزایش دهد . (مهلینگ،1389).
نوجوانان انگیزه های متعددی برای به اوج رسیدن دارند برخی استفاده از مت را شروع می کنند تا بتوانند تمام شب درس بخوانند یا همگام با برنامه ها و کاربردهای مدرسه پیش بروند . بعضی دیگر هم مت مصرف می کنند تا حس کنجکاوی یا ماجرا جوئی شان ارضا شود و یا با دوستانشان همراهی کنند و یا فقط برای رفع بی حوصلگی به سراغ آن می روند و در هر نسلی لجبازی با والدین هم می تواند انگیزه ای برای مصرف مواد مخدر از جمله مت باشد . برخی نوجوانان برای مبارزه با افسردگی ، خشم ، اضطراب و مشکلات مدرسه و خانواده سراغ مت می روند تا از چنین مشکلاتی فرار کنند . این مسئله مخصوصاً در نوجوانانی صدق می کند که مواد مخدر را به عنوان یک ساز و کار سازگاری به جای کسب مهارت های ضروری برای زندگی بزرگسالی به کار می برند .(همان منبع)
با توجه به اینکه هر چه بتوانیم قشر آسیب پذیر اجتماع یعنی نوجوانان و جوانان را نسبت به خطراتی که ممکن است با استفاده از مصرف مواد مخدردچارشان شوند و اینکه هرچه یک فرد از عزت نفس بالاتری برخوردار باشد ممکن است کمتر به سمت اعتیاد و مصرف مواد کشیده شود و همچنین براساس مطالب گفته شده و یافته های به دست آمده و پژوهش هایی که در رابطه با عرت نفس مطرح شده اند چنین نتیجه میگیریم که بین حرمت نفس(عزت نفس)وگرایش به سوء مصرف مواد افیونی و مت آمفتامین رابطه معناداری وجود دارد به این صورت که هرچه فرد عزت نفس بالاتری داشته باشد گرایش کمتری به سوءمصرف مواد خواهد داشت.همچنین بین گرایش به سوء مصرف مواد و حرمت نفس در دو گروه نوجوانان و جوانان رابطه معناداری وجود دارد بدین صورت که هر چه سن بالاتر باشد حرمت نفس نیز بیشتر و گرایش به سوء مصرف مواد کمتر می شود.
پیشنهادات:
1-اجرای تحقیق و بررسی آن در نمونه و جامعه بزرگتر
2- مقایسه موضوع تحقیق در بین دو گروه دختر و پسر
مشکلات:
1-همکاری نکردن آزمودنی ها در اجرای آزمون
2-همکاری نکردن ادارات مربوطه شهرستان در انجام کارهای اداری پژوهش
منابع :
1 – سانتلا،تامس .(۱۳۸۹).مجموعه حقایق آشکار از مواد مخدر، تریاک ( و مواد افیونی دیگر ) (م،مظفر . ط،ضرابیان . ن،رستمی . ترجمه).ناشر :دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر. چاپ اول .
2 – د بوسه،کرکوری.(۱۳۸۹).مجموعه حقایق آشکار از مواد مخدر،مرفین و هروئین . (م،مظفر .ن،رستمی . ترجمه).ناشر :دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر.چاپ اول.
3 – مهلینگ،رندی.(۱۳۸۹).مجموعه حقایق آشکار از مواد مخدر،مت آمفتامین( شیشه ).(م ،مظفر ،ن،رستمی .ترجمه).ناشر :دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر . چاپ اول .
-4 هامایک،آوادیسیاس.(1388).DSM-IV-IR.(م،نیکخو.مترجم)ناشر:سخن.
5 – حاجی لو،م.ر.(۱۳۸۹).تاریخچه و علل گرایش به مواد مخدر ( ریشه های درد ). انتشارات نگاه ، چاپ دوم .
6- ارفع،م.(۱۳۸۲).اعتیاد و تراژدی آن . شیراز :انتشارات نوید. چاپ اول .
7 – کاکویی،ع.(۱۳۸۷).گامی در شناخت مواد مخدر و روان گردان ناشر: دانشگاه علوم انتظامی ،معاونت پژوهش .چاپ دوم .
8 – دودسون.(۱۳۸۳).والدین و فرزندان.( ع ،صرافان . ترجمه).انتشارات دستان . چاپ اول .
9 – براندن،ناتانیل.(۱۳۷۱).روانشناسی حرمت نفس (ج،هاشمی.ترجمه ).ناشر :شرکت سهامی انتشار .چاپ اول .
10- براندن،ناتانیل.(۱۳۷۵).رمز خویشتن یابی (روانشناسی اعتماد به نفس ). (ج،هاشمی.ترجمه). ناشر :شرکت سهامی انتشار .چاپ اول .
11 – برگ،لورا.(۱۳۹۲).روانشناسی رشد ، ( از نوجوانی تا پایان زندگی ) . جلد دوم (ی ،سید محمدی .ترجمه).نشر:شهر ارسباران . چاپ ۲۳
12- واثقی،م.(۱۳۸۰)مواد مخدر و اعتیاد . انتشارات :نشر محمدی .
13 – مقانی،ح.جعفرپور،م.مدانلو،م.(۱۳۸۰). رابطه عزت نفس و منبع کنترل در نوجوانان بزهکار و غیر بزهکار .مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان . سال سوم شماره 7 .
14 – آدرم،م.نیک منش،ز.(۱۳۹۱). گرایش به مصرف مواد مخدر در جوانان بر اساس ویژگی های شخصیت.مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان .دوره 14 ،شماره 2 .
15 – (۱۳۹۳).پیش بینی گرایش به مصرف مواد بر اساس عزت نفس و مولفه های هوش هیجانی دانشجویان دانشگاه آزاد شهر قروه.فصلنامه اعتیاد پژوهی سوء مصرف مواد. سال هشتم ، شماره 31 .
16-شیبانی،ا.اخوان تفتی،م. رابطه ی عزت نفس با اثر بخشی مکان کنترل بر اساس رویکرد شناختی .مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان،دوره 12،شماره پنجم.
17-سیه جانی،ل.اورکی،م.زارع،ح.(۱۳۹۲).رابطه طول مدت مصرف مت آمفتامین (شیشه)و اختلالات توجه پایدار در سوء مصرف کنندگان مت آمفتامین.فصلنامه اعتیاد پژوهی سوءمصرف مواد.سال هفتم،شماره بیست و هفتم.
18-نصیری،ف.بخشی پور،رودسری،ع.نصیری،س.(۱۳۹۱). پیش بینی گرایش به مصرف مواد بر اساس عزت نفس و مولفه های هوش هیجانی.فصلنامه توانبخشی.دوره سیزدهم،شماره چهارم. شماره مسلسل 54.
19-(adsearch.ir)
20-( vista.ir )
-1 Addictive
2 -Self-steem
3 -Opioid
4 -Methamphetamine
5 -Usefulness
6 -Sence of worth
7 -Opium
8 -Morphin
9 -Alkaloid
—————
————————————————————
—————
————————————————————
53