تحقیق بررسی دایره حسابداری شعب بانکها


فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه
شرح وظایف دایره حسابداری شعب
حسابداری شعب:
عملیات حسابداری پرداخت حقوق کارکنان از طریق دایره حسابداری
نحوه پرداخت مساعده به کارکنان
چک:
1- تعریف چک
2- ارکان چک
1-2- تاریخ صدور چک
2-2- مبلغ چک
3-2- محلی که چک در آنجا باید پرداخت گردد
4-2- نام گیرنده چک
5-2- امضاء صادر کننده چک
3- انواع چک
1-3- چکهای عادی
2-3- چک مسافرتی
3-3- چک بانکی
4-3- چک آزاد
چکهای فی مابین:
1- نکات قابل توجه جهت صدور چکهای بین بانکها
2- نحوه صدور و پرداخت چک بین بانکها
3- فقدان چک های بانکی
4- دستورهای متفرقه
5- عملیات حسابداری
ظهرنویسی، پشت نویسی و انتقال چک
مسئولیت صادر کننده چک
مسئولیت بانک (نحوه کنترل و پرداخت چک)
1- کنترل و پرداخت چک
2- برگشت چک و عدم پرداخت
دستور پرداخت چک بر حسب درجات شعبه
نحوه پرداخت وجه چکهای مشتریان سایر شعب به تقاضای صاحب حساب چک بر
چکهای انتقالی:
1- چکهای انتقالی داخلی
2- چکهای انتقالی عهده سایر بانکها
روش وصول چکهای انتقالی در شهرستانهای فاقد اطلاق پایاپای (کلرینگ)
نحوه وصول چکهای داخلی و عهده شعب سایر بانکها تحت پوشش کلر تهران:
1- چک های داخلی
2- چک های عهده سایر بانک ها
چگونگی واگذاری شعب شهرستانها عهده سایر شعب بانکهای تهران
نحوه وصول چک های انتقالی شعب تهران و شهرستان عهده سایر شهرستانها
نحوه وصول چک های انتقالی شعب بانک عهده یکدیگر در یک شهرستان
چک های بی محل و بستن حساب سپرده قرض الحسنه جاری
مراحل فروش چک
مراحل خرید چک
عملیات حسابداری بازخرید چک ها در شعبه:
سپرده:
سپرده قرض الحسنه جاری
1- چگونگی افتتاح حساب قرض الحسنه جاری
2- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای اشخاص حقیقی ایرانی
3- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای پزشکان
4- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری مشترک
5- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری اشخاص حقیقی خارجی
1-5- خارجیان مقیم ایران
2-5- خارجیان مقیم خارج از کشور
3-5- افاغنه
6- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای کسبه، بنگاهها، انجمن های فرهنگی
و خیریه
7- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای اشخاص حقوقی ایرانی
8- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای شرکت های خصوصی
9- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای شرکت در شرف تاسیس
10- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای شرکت های تعاون شهری
11- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای شرکت های دولتی
12- افتتاح حساب قرض الحسنه برای دستگاههای دولتی
1-12-نحوه افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای دستگاههای دولتی
2-12- طرز استفاده از حساب قرض الحسنه جاری دستگاههای دولتی
3-12- طریقه انسداد حسابهای دولتی
4-12- ممنوعیت قبول سپرده ها
13- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری به نام شهرداری ها
14- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای اشخاص حقوقی خارجی
1-14- اشخاص حقوقی خارجی مقیم ایران
2-14- اشخاص حقوقی خارجی مقیم خارج از کشور
15- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری ارزی
حساب قرض الحسنه جاری درگیر
بستن حساب قرض الحسنه جاری به تقاضای صاحب حساب:
بستن حساب قرض الحسنه جاری به تقاضای صاحب حساب در حالت عادی
بستن حساب قرض الحسنه جاری به تقاضای صاحب حساب به دلیل مفقود شدن چک یا دسته چک
حسابهای مطالبه نشده
فصل در گذشتگان
فصل ورشکستگان
فصل جاری راکد
فصل انتقالی از بستانکاران
حساب قرض الحسنه پس انداز
نحوه افتتاح قرض الحسنه پس انداز
انواع حسابهای سپرده قرض الحسنه پس انداز
1- نحوه افتتاح سپرده قرض الحسنه پس انداز برای اشخاص حقیقی، رشید و
باسواد
2- نحوه افتتاح سپرده قرض الحسنه پس انداز برای اشخاص حقیقی بی سواد
3- نحوه افتتاح سپرده قرض الحسنه عادی برای اشخاص صغیر
4- نحوه افتتاح سپرده قرض الحسنه پس انداز با وکالت یا قیومیت یا وصایت رسمی از طرف اشخاص
5- افتتاح حساب قرض الحسنه مشترک عادی
6- افتتاح حساب قرض الحسنه پس انداز عادی برای اشخاص حقوقی
نحوه پرداخت حساب قرض الحسنه پس انداز
حساب سپرده قرض الحسنه ویژه:
افتتاح حساب قرض الحسنه ویژه
عملیات حسابداری حساب قرض الحسنه ویژه
حساب سپرده قرض الحسنه ویژه جوانان
امتیازات و جوائز حساب سپرده قرض الحسنه ویژه جوانان
عملیات حسابداری حساب سپرده قرض الحسنه ویژه جوانان
سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت
نحوه افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت:
1- افتتاح حساب برای اشخاص حقیقی
2- افتتاح حساب مشترک
3- افتتاح حساب با وکالت
4- افتتاح حساب برای شرکت های دولتی
5- افتتاح حساب به نام صغیر توسط قیم
6- افتتاح حساب توسط افراد غیر از ولی، وصی و قیم
7- افتتاح حساب توسط وصی
نرخ سود و طریقه محاسبه آن
سپرده سرمایه گذاری بلندمدت
شرایط افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری بلندمدت
افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری برای شرکت های دولتی
نرخ سود و طریقه پرداخت آن
عملیات حسابداری سپرده سرمایه گذاری بلندمدت
سپرده های بیش از یک سال
حوالجات
نحوه صدور و حواله های عهده شعب
فقدان چک های بانکی
1- وظایف صاحب چک بانکی
2- وظایف شعبه صادر کننده چک بانکی
3- وظایف شعبه پرداخت کننده چک در رابطه با اعلام پاسخ استعلام
پرداختهای چکهای بانکی (چک حواله) و ابزار شبه پول صادره بانکها قبل از قبولی
حواله های صادره مشروحه ذیل فاقد کارمزد یا هزینه می‎باشد
حواله های عهده ما:
حواله های عهده ما به نشانی محل اقامت
حواله های عهده ما جهت واریز به حساب
مسائل متفرقه پول رسانی
وصول بها آب، برق، تلفن و گاز
صندوق امانات
باجه ها:
عملیات نقدی و انتقالی
انعکاس عملیات باجه در حسابهای شعبه
دو وقته نمودن ساعات کار شعب (باجه عصر)
رسیدگی به موجودی روزانه صندوق و طریقه بستن خزانه شعبه و نگهداری
کلیدها
اضافه موجودی صندوق و خزانه
تعدیل نقدینگی و بیمه وجوه صندوق و در راه
تفکیک و شمارش اسکناس
نکات مهم قبل از بستن حسابها در پایان سال مالی
دستورالعمل بستن حسابها در پایان سال مالی
الف- کلیات وظایف شعب، حسابداری های مناطق و ادارات کل قبل از تهیه صورتهای مالی پایان سال
ب- مدارک لازم در پایان سال
– نحوه ارسال مدارک از طریق شعب
ج- مدارک ارسالی حسابداری های مناطق به اداره کل حسابرسی وامور مالی
د- تذکر چند نکته
مجموعه ضمائم و پیوست ها

مقدمه
بر کسی پوشیده نیست که بانک ها جز نهادهای مالی هر کشور می باشند. نهادهای مالی دو گونه اند:
1- نهادهای مالی سیاست گذار: موسساتی که مسئولیت پایه ریزی و تعیین خط مشی های اصلی مالی را عهده دارند و برنامه های کلی را در چهارچوب قوانین و مصوبات جاری دولت مشخص می کنند پس از تکمیل و تایید سیاست های مقرر توسط دولت این برنامه ها برای اجرا به دستگاههای مربوطه ابلاغ می گردد. هدف این موسسات دستیابی به راههایی است که گردش پولی و مالی را افزایش، نقدینگی را کاهش، سرمایه گذاری ها را افزایش و در نهایت به پویایی اقتصاد کشور منجر گردد.
2- نهادهای مالی عملیاتی: موسساتی هستند که به طور مستقیم به ارائه خدمت به مردم می پردازند مانند موسسات مالی و اعتباری، صندوق های قرض الحسنه و بانک ها
این موسسات ملزم به اجرای برنامه های اعلام شده توسط نهادهای مالی سیاست گذار هستند و در واقع بخش عملیاتی و اجرا به عهده این موسسات است.
هدف اصلی آنها علاوه بر اجرای برنامه های معین، ارائه خدمات هر چه بیشتر و بهتر در کمترین زمان ممکن به مراکز صنعتی، دولتی، خصوصی و آحاد جامعه به منظور افزایش رفاه و رضایت مندی مردم و تشویق برای سپرده گذاری و سرمایه گذاری در راستای سیاست های معین است.
بانک ها نیز به عنوان مهمترین این موسسات، در این راستا پیشرو هستند.
بانک ها برای نیل به هدف های مذکور در شهرها و مناطق مختلف شعبی را تاسیس نموده اند حجم فعالیت شعبه متفاوت است و در بعضی شعب ازدیاد برای دریافت خدمات و پرداخت های ضروری به قدری است که ممکن است کارکنان را برای انجام وظایف خود با دشواری رو به رو سازد برای رفع این مشکل و جلوگیری از دوباره کاری و اتلاف وقت و رسیدگی سریعتر و بهتر به امور مردم دوایری در شعب مشخص شده که مهمترین این دوایر، دایره حسابداری شعب است.
این بخش نیز مانند دوایر دیگر دارای شرح وظایف خاصی است که باید در حیطه قوانین اجرا شود.
این مجموعه به تفصیل به شرح فعالیت های شعب، به ویژه دایره حسابداری شعب و قوانین مصوب مربوط به آن پرداخته است.

شرح وظایف دایره حسابداری شعب:
1. جمع آوری اسناد: جمع آوری کلیه اسناد روزانه شعب، از نقدی و انتقالی
2. اطمینان از صحت صدور اسناد:
1/2. اطمینان از صحت و اصالت اسناد از نقطه نظرهای اعضاء و تاریخ، نام شعبه، موضوع سرفصل، شرح کامل و واضح بودن سند، کامل بودن ضمائم مربوطه، طرف حساب سند و محاسبات مربوطه
2/2. اطمینان از مطابقت شرح و محتوی اسناد صادره با سر فصل مربوطه طبق مقررات و دستورالعمل موجود و اصول حسابداری
3. تفکیک و توازن اسناد:
1/3. پشت نمره نمودن و تفکیک اسناد بدهکار و بستانکار اعم از نقدی و انتقالی به ترتیب سرفصل های مندرج در خلاصه دفتر کل
2/3. تهیه نوار جمع از اسناد پشت شماره شده به تفکیک بدهکار و بستانکار هر فصل و توازن آنها
3/3. تهیه روکش از کلیه اسناد بدهکار و بستانکار روزانه به تفکیک هر سرفصل برحسب مورد و اطمینان از تطابق مبلغ روکش با جمع اجزاء (اسناد) تشکیل دهنده آن
4. صدور اسناد:
1/4. صدور کلیه اسناد و نامه های مربوطه به حسابداری و امضاء دوم آنها توسط مسئول مربوطه
2/4. تنظیم و صدور اسناد مربوط به لیست حقوق و مزایا و دیگر پرداخت های پرسنلی کارکنان
3/4. تنظیم و صدور اسناد هزینه با توجه به بخشنامه ها، دستورالعمل ها و مقررات بانک
5. ثبت اسناد:
1/5. ثبت اسناد و روکش ها در نمونه گردش عملیات روزانه و مانده خلاصه دفتر کل شعبه و انجام عملیات مربوط به توازن خلاصه مزبور.
2/5. ثبت اسناد در دفاتر یا کارتهای معین و فهرست حساب بین واحدها و تهیه شیفریه روزانه
3/5. کنترل و تطبیق شیفریه روزانه با اقلام مندرج در ستون گردش حسابها ( )
4/5. انتقال کارکرد روزانه از نمونه به دفتر کل اصلی و توازن آنها
6. نظارت و کنترل:
1/6. کنترل و تطبیق مانده فهرست بین واحدها با مانده خلاصه دفتر کل همان روز
2/6. کنترل و تطبیق مانده های دفاتر معین با خلاصه دفتر کل و بررسی و پیگیری و کشف هر گونه مغایرت احتمالی و اقدام جهت تصحیح آنها با اطلاع و تایید مقام مافوق.
3/6. کنترل مانده کلیه آمار و ارقام و صورت های تهیه شده با خلاصه دفتر کل
4/6. کنترل و پیگیری در جهت رفع ارقام باز کلیه حسابهای شعبه با توجه به تاریخ ایجاد آنها
5/6. کنترل و نظارت در امر رسیدگی به حساب پیش پرداخت ها و تسویه این اقلام از پرداخت های بعدی مربوطه طبق مقررات و دستورالعمل های جاری
6/6. اعلام هر گونه وضعیت مشکوک در مورد اسناد صادره و حسابها به مسئولین مافوق به ترتیبی که نهایتاً موضوع روشن شده و موجب اصلاح و اقدامات بعدی گردد.
7/6. تهیه صورت گردش ماهیانه حسابهای معین و کنترل آن با گردش ماهیانه حسابهای مربوطه در دفتر کل.
8/6. تهیه و نگهداری نوارتراز از کلیه سرو فصل های مختلف دفتر کل به منظور حصول اطمینان از صحت عملیات ماهیانه و تطبیق مانده آن با خلاصه دفتر کل
9/6. انجام کلیه کنترل های داخلی مربوط به سرفصل های مختلف دفتر کل
10/6. کنترل مانده و گردش بدهکار و بستانکار تریل ها با گردش و مانده روزانه خلاصه دفتر کل
11/6. کنترل جمع بدهکار و بستانکار شیفریه یا ژورنال روزانه با گردش بدهکار و بستانکار حسابهای مربوطه در خلاصه دفتر کل
12/6. نظارت و کنترل به منظور حصول اطمینان از صحت صدور اصلاحیه های صادره از طرف دایره صندوق و حساب جاری
7. تهیه آمار:
1/7. تهیه و ارسال کلیه آمارهای درخواستی جهت واحدهای ذیربط
2/7. تهیه حساب سود و زیان و تراز اختتامیه، افتتاحیه و ضمائم آن و صدور اسناد لازم با توجه به دستورالعمل مربوطه
3/7. پیش بینی و تهیه بودجه سالانه شعبه با در نظر گرفتن دستورالعمل های صادره از طرف اداره کل امور مالی
8 . سایر امور:
1/8 . مطالعه دقیق کلیه دستور العمل ها، بخشنامه ها، اطلاعیه ها و حفظ و نگهداری آنها
2/8 . رفع مغایرت ها و ایرادات مربوطه به کلیه حسابهای شعبه
3/8 . دریافت به موقع اسناد از سایر واحدهای بانک
4/8 . انجام کلیه امور مربوط به بستن دفاتر پایان سال و تهیه دفاتر جدید و انتقال ارقام صحیح آنها طبق دستورالعمل های مربوطه
5/8 . انجام مکاتبات لازم با شعب و ادارات مختلف بانک برحسب مورد و در چهارچوب مقررات حاکم در بانک
6/8 . مراقبت در حفظ و نگهداری دفاتر به نحوی که افراد غیرمسئول به آن دسترسی نداشته از این نظر مقررات و ضوابط مربوطه رعایت گردد.
7/8 . تحویل کلیه اسناد روزانه پیش از ثبت طبق دستورالعمل مربوطه (موضوع بخشنامه 057/061/275) به بایگانی شعبه
8/8 . انجام سایر امور در حدود وظایفی که از طرف مافوق ارجاع می شود.
حسابداری شعب:
عملیات حسابداری پرداخت حقوق کارکنان از طریق دایره حسابداری:
1. اسناد حسابداری مربوطه به واریز حقوق کارکنان شعبه
بدهکار: حساب هزینه کل، معادل جمع حقوق و مزایای کارکنان به موجب لیست حقوق و دستمزد
بستانکار: حساب بستانکاران متفرقه- حقوق کارکنان
2. بدهکار: حساب هزینه کل معادل مبلغ بازنشستگی، بهداری، بیمه و سایر موارد (سهم بانک)
بستانکار: حساب بستانکاران متفرقه- حقوق کارکنان معادل مبلغ بازنشستگی، بهداری، بیمه و سایر موارد (سهم بانک)
3. بدهکار: حساب بستانکاران متفرقه- معادل خالص حقوق کارکنان (قبل از کسر مساعده)
بستانکار: حساب جاری اشخاص- معادل خالص حقوق کارکنان (پس از کسر مساعده)
بستانکار: حساب بدهکاران متفرقه- معادل مساعده کارکنان
به منظور تسویه باقی مانده، حساب بستانکاران متفرقه شعب بایستی طی سند بستانکار بین واحدها (نمونه ) نسبت به صدرو یک فقره سند بین واحدها به نام حسابداری منطقه به شرح زیر اقدام و نسخ اول و دوم سند را به اداره حسابداری منطقه ارسال نمایند.

لیست کسورات حقوق کارکنان شعبه در…
جمع کسورات
بیمه درمانی سهم بانک
بازنشستگی سهم بانک
5% پس انداز
1% صندوق تامین اجتماعی
بیمه عمر
جم کل

نحوه پرداخت مساعده به کارکنان:
هنگام پرداخت مساعده حقوق به کارکنان از نمونه 1395 استفاده شده و اسناد جاری مربوط به کارکنان بابچ جداگانه با کد 31 به اداره کامپیوتر ارسال می گردد. هنگام واریز مساعده قبل از موعد مقرر حساب جاری کارکنان معادل مبلغ واریزی بدهکار شده و اسناد جاری بابچ جداگانه با کد 30 به اداره کامپیوتر ارسال می گردد.
توضیح اینکه پرداخت مساعده حقوق تا 80% خالص حقوق و مزایای کارکنان می باشد.
نحوه تنظیم پیشنهاد بودجه:
برای مشخص نمودن و تنظیم بودجه مانده هر سرفصل در ماه موردنظر (اشاره شده در اطلاعیه) را به تعداد ماه تقیسم نموده و پس از بدست آوردن هزینه یک ماه عدد بدست آمده را در 12 ضرب کرده، بودجه یک سال مشخص می شود. لازم به ذکر است که در مورد هزینه هایی که احتمال انجام آن درسال آینده می رود نیز بایستی پیش بینی بودجه شود به عنوان مثال هزینه تعمیرات و هزینه پایه سنواتی و گروه معوق حقوق کارکنان.
مثال: اگر ماه مورد نظر آذر باشد برای تنظیم بودجه بایستی مانده آذر ماه را در مورد هر سرفصل به طور جداگانه ملاک قرار داد. و آن را تقسیم بر 9 نمود. و در عدد 12 (یکسال) ضرب کنیم (به عبارتی دیگر مانده هر سرفصل را ضرب در نموده، بودجه یکسال هر سرفصل مشخص می شود.

چک
1. تعریف چک
چک نوشته ای است که به موجب آن صادر کننده می تواند وجوهی را که نزد بانک دارد کلاً یا مقداری از آن را دریافت و یا به دیگری واگذار نماید.
از تعریف فوق فهمیده می شود که:
الف: تمام یا قسمتی از وجوه سپرده شده نزد بانک بوسیله صدرو چک قابل برداشت می باشد.
ب: صاحب حساب سپرده قرض الحسنه جاری می تواند بنام خود، یا در وجه حامل و یا شخص معین چک صادر نماید.
ج: در تنظیم چک نیز مانند برات معمولاً سه نفر (1) صادر کننده چک (محیل یا متعهد) (2) دارنده چک (متعهدله) و (3) پرداخت کننده چک (بانک یا محال علیه) دخالت دارند.
2. ارکان چک
برای اینکه چک خصوصیات خود را حفظ نموده و دارای اعتبار باشد بایستی شامل یک سلسله مندرجات الزامی باشد. ارکان چک از نظر بانک بدین جهت مهم است که هنگام پرداخت آن بایستی دقیقاً این ارکان را کنترل نمود تا از مشکلات احتمالی آتی جلوگیری گردد.

این ارکان عبارتند از:
1-2- تاریخ صدرو چک
هر چند که قانون در مورد چگونگی نوشتن تاریخ روی چک ساکت است ولی بهتر است تاریخ به حروف نوشته شود تا امکان دست کاری و تغییر آن وجود نداشته باشد.
طبق قانون تجارت وجه چک باید بمحض ارائه کارسازی شود. مفهوم این جمله اینست که چک باید حال باشد و صادر کننده چک نمی تواند تاریخ موخر بر تاریخ صدور چک (مثلاً امروز چکی برای سه یا شش ماه بعد صادر نماید) قید نماید. مضافاً اینکه طبق ماده 13 قانون صدور چک، صدور چک وعده دار ممنوع می باشد. بدیهی است در صورت ارائه چکهای وعده دار و در خواست مشتری می بایستی صرفاً نسبت به صدور گواهینامه عدم پرداخت باستناد تقدم تاریخ اقدام نمود و پرداخت وجه اینگونه چکها تا تاریخ سررسید امکان پذیر نمی باشد.
همینطور تاریخ صدور چک از این نظر مهم است که طبق قانون اگر چک در همان مکانی که صادر شده است باید پرداخت گردد مثلاً صادرکننده و دارنده چک و بانک پرداخت کننده هر سه در تهران باشند، دارنده چک باید در ظرف پانزده روز از تاریخ صدور وجه آن را از بانک مطالبه کند و اگر از یک نقطه به نقطه دیگر ایران صادر شده باشد باید ظرف چهل وپنج روز از تاریخ صدور چک مطالبه شود.
بنابراین اگر دارنده چک در مدت تعیین دشه در فوق نسبت به دریافت وجه چک اقدام نکند. دیگر دعوی او برعلیه ظهر نویس مسموع نخواهد بود.
بعلاوه اگر دارنده چک ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک وجه آن را از بانک دریافت ننماید یا ظرف شش ماه از تاریخ صدرو گواهی عدم پرداخت از جانب بانک شکایت نکند دیگر حق تعقیب کیفری صادر کننده چک بدون محل را نخواهد داشت.
مطالب گفته شده در مورد تاریخ مربوط به موارد قانونی بود که هر کارمند بانک بایستی نسبت به آنها آگاهی داشته باشد تا بتواند در صورت لزوم مشتریان شعبه را راهنمایی نماید در هر صورت اگر دارنده چکی به شعبه مراجعه نمود و از تاریخ صدور چک بیش از ده سال نگذشته باشد و حساب سپرده قرض الحسنه جاری صادر کننده چک مفتوح بوده و دارای مانده باشد، بانک موظف به پرداخت آن می باشد.
2-2- مبلغ چک
مبلغ چک بایستی به حروف و به عدد هر دو نوشته شود. اگر مبلغ بیش از یکدفعه به تمام حروف نوشته شود و بین آنها اختلاف باشد مبلغ کمتر ملاک اعتبار است. اگر مبلغ با حروف و رقم هر دو نوشته شود و بین آنها اختلاف باشد مبلغ با حروف معتبر می باشد.
ضمناً هر گونه شرطی که از جانب صادر کننده چک برای پرداخت چک در متن آن نوشته شده باشد به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد.
3-2- محلی که چک در آنجا باید پرداخت گردد
محل پرداخت چک روی ورقه چک از جانب بانک قید می گردد. مثلاً بانک سپه شعبه حافظ تهران – 1396
4-2- نام گیرنده چک
طبق قانون تجارت (ماده 312) چک ممکن است در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد باشد. همینطور ممکن است به صرف امضاء درظهر (پشت) چک به دیگری منتقل شود.
اگر در متن چک هیچگونه اشاره ای به گیرنده نشده باشد چک در وجه حامل محسوب می شود.
اگر در متن چک نام شخص معین و کلمه حامل متفقاً نوشته شود چک حامل محسوب نمی شود.
5-2- امضاء صادرکننده چک
چک بایستی حتماً توسط صادر کننده (دارنده حساب قرض الحسنه) امضاء شده باشد لذا لازم است هنگام ارائه چک به بانک امضاء چک با نمونه امضاء صاحب حساب مطابقت داده شده و صحت آن احراز گردد.
3- انواع چک
بانکها برای ارائه خدمات بیشتر به مشتریان خود و تسهیل در امر دریافت و پرداخت، انواع چک را پیش بینی نموده اند.
در کشورهای خارج چکهای مختلف از جانب بانکها بکار گرفته می شود لکن در ایران هنوز چک و انواع آن بصورت گسترده مورد استفاده قرار نگرفته است، لذا در اینجا چکهای شناخته شده و مورد عمل تشریح می گردد.
1-3- چکهای عادی
چکهایی که اشخاص در مقابل افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری از بانک دریافت نموده و یا هنگام برداشت از حساب، صاحب آن برعهده بانک در وجه خود یا حامل و یا در وجه شخص معین با به حواله کرد صادر می نماید چک عادی (یا معمولی) نامیده می شود. اعتبار چک عادی بسته به اعتبار صادر کننده آن می باشد.
2-3- چک مسافرتی
چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می گردد.

3-3- چک بانکی
چکی است که توسط بانک به عهده همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می گردد.
4-3- چک آزاد
شعب از بین دسته چکهای موجود یک جلد را انتخاب و کلیه اوراق آن را به مهر آزاد (آ‎بنیبوس) ممهور و در مواقعی که مشتریان شعبه دسته چک خود را همراه نداشته باشند و احتیاج مبرم و فوری به دریافت وجه از حساب قرض الحسنه جاری خود داشته باشند یک برگ آن را با درج شماره حساب مشتری در اختیار وی قرار خواهند داد.
– چک آزاد نبایستی تحت هیچ عنوان ظهرنویسی شده و به اشخاص دیگری تسلیم گردد.
– تقاضا کننده چک آزاد (صاحب حساب) فقط می تواند از آن جهت دریافت وجه در شعبه ذیربط استفاده نماید.
– صاحب حساب بایستی شخصاً به شعبه مراجعه و در مقابل متصدیان شعبه چک را امضاء نماید.
– انعکاس چکهای آ‎زاد که بدین منظور مورد استفاده قرار می گیرد در ته سوش دسته چک از جانب شعبه الزامی است.
– استفاده از این نوع چک فقط برای موارد بسیار ضروری و استثنایی می باشد و نباید به طور دائم و مستمر مورد استفاده صاحبان قرار گیرد.
– پرداخت بهاء تمبر مالیاتی این قبیل چکها بعهده شعب بانک بوده و باید از حساب کارمزد پرداختی تادیه گردد.
چکهای فیمابین بانکها
1. نکات قابل توجه جهت صدور چکهای بین بانکها
1-1- این چکها را می توان برای اشخاص حقیقی یا حقوقی بدون اخذ کارمزد صادر نمود.
2-1- چکهای بانکی که توسط سایر بانکها و این بانک صادر می شود بایستی دارای دو امضاء معرفی شده همراه با شماره امضاء جدید مندرج در ذیل امضاء که در مجموعه نمونه امضاء چکهای بین بانکی جدید به همکاران مجاز به صدور و امضاء چکهای بین بانکی اختصاص داده شده باشد (امضاهای بدون شماره مذکور از اعتبار ساقط وقابل قبول نخواهد بود.)
3-1- این نوع چکها فقط در شعب مجاز به صدور چکهای بین بانکی مستقر در شهر که قبلاً توسط بانکها معرفی و نام شعبه در دفتر رمز ثبت شده قابل صدور و پرداخت می باشند و سایر واحدها حق پرداخت و صدور اینگونه چکها را ندارند.
4-1- شعبی که زیر پوشش شبکه مجاز به صدور چکهای بین بانکی نیستند مطابق با مشخصات مندرج در مجموعه راهنمای اسامی شعبه بانکها که بترتیب الفبا می باشد بایستی از طریق شعبه واسطه که قبلاً به آنها معرفی شده اند تغذیه شوند.
5-1- صدور استفاده این قبیل چکها بایستی منحصراً به منظور پرداخت دیون و یا واریز به حسابهای دولتی و منظور نمودن به حساب قرض الحسنه جاری و پس انداز و سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت باشد و همچنین صدور حواله به سایر شهرستانها که بالامانع اعلام شده است نیز امکان پذیر خواهد بود و از استفاده آنها در سایر موارد اکیداً خودداری گردد.

2- نحوه صدور و پرداخت چک بین بانکها
1-2- در صورت درخواست مشتری جهت صدور چک بین بانکها طبق معمول از نمونه 252 (ضمیمه شماره1) در دو نسخه استفاده می شود که نسخه دوم بترتیب شماره سری چک در پرونده جداگانه ای نگهداری می شود.
2-2- برای صدور این گونه چکها از دسته چک بانکی جداگانه ای که فقط برای این منظور در نظر گرفته می شود و زیر کلید رئیس و یا معاون شعبه نگهداری می گردد استفاده خواهد شد.
3-2- نام شعبه صادر کننده و همچنین شعبه پرداخت کننده علاوه برنام بانک بایستی در چک مشخص باشد.
4-2- مبلغ چک بایستی با ماشین پرفراز روی چک پرفراز شود.
5-2- چک بایستی دارای عدد رمز باشد و برای تعیین رقم رمز چکها باید از جداول 1 الی 6 دفتر رمز که از طریق اداره ذیربط در اختیار شعب مجاز بصدور چکهای بین بانکی قرار داده شده است استفاده خواهد شد. بدیهی است دفاتر رمز را بایستی با ملاحظات ایمنی و حفاظتی در صندوق نسوز و زیرکلید رئیس و یا معاون شعبه نگهداری و تاکید گردد تا در حفاظت و استفاده از کلید رمز نهایت دقت و احتیاط را مرعی نمایند و هیچگاه جدول و دفتر رمز را حتی به هنگام استفاده در معرض دید مشتریان و غیره قرار ندهند.
6-2- یادآوری می نماید هنگام پرداخت چکهای سایر بانکه رعایت حزم و احتیاط را نموده و علاوه بر کنترل پیکره رمز در مورد اصالت امضاء صادر کنندگان ضمن تطبیق نمونه امضاهای مربوطه با نمونه مندرج در دفتر نمونه امضاء تایید تلفنی از واحد صادرکننده ضروری می باشد.
7-2- در صورتیکه از طرف شعب مجاز به صدور چکهای عهده سایر بانکها چک بین بانکی عهده شعب مجاز این بانک صادر شده باشد شعبه موظف است ضمن رعایت موارد مذکور و احراز هویت کامل گیرنده، وجه چک را با صدور سند از حساب بدهکاران به حساب مربوطه واریز و با تنظیم نمونه 77 (ضمیمه شماره2) اصل چک را برای وصول جهت واحد پایاپای اسناد با اخذ رسید ارسال تا توسط واحد مذکور و از طریق کلر و اطاق پایاپای اقدام لازم بعمل آید.
8-2- مفاد کلیه نامه ها و دستورالعمل های صادره اداره ذیربط را در مورد افزایش و یا حذف اسامی واحدهای بانکها و یا هر گونه تغییراتی که در اطلاعات رمز بعمل می آید. مرتباً در جداول رمز و دفاتر مربوطه ثبت نموده و هرگونه تغییرات ایجادر در نمونه امضاهای شعبه و دفاتر راهنما و تلفن و نیز نام شعبه را کمافی السابق به اداره ذیربط اعلام نمایند.
9-2- دستورالعمل کشف رمز از چکها و دیگر موارد مربوطه در ظهر جداول شماره 1 الی5 درج گردیده است که باید مورد استفاده قرار گیرد.
10-2- روابط رمزی با بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران فقط بطور یکطرفه جهت کشف رمز چکهای بانکی صادره واحدهای مجاز بانکها عهده بانک مذکور معتبر خواند بود. بنابراین کشف رمز چکهای واصله از بانک مرکزی با جداول رمز موجود عملی نیست.

3- فقدان چکهای بین بانکها
نظر به اینکه چکهای بانکی بین بانکها، بعضاً توسط مشتریان و یا شعب مفقود می گردد لذا نحوه عمل واحدها به شرح زیر می باشد:
1-3- فقدان چک از جانب مشتری اعم از خریدار یا صاحب (ذینفع)
1-1-3- مشتری می باید مراتب فقدان چک را کتباً با تنظیم فرم شماره 1(ضمیمه شماره3) به اطلاع شعبه صادر کننده برساند.
2-1-3- شعبه می بایست پس از احراز هویت از مشتری و تطبیق اطلاعات مندرج در فرم شماره 1 با سوابق موجود در شعبه واطمینان از صدور چک، ذیل فرم مذکور را تایید نماید.
3-1-3- شعبه صادر کننده چک مکلف است، واریز یا عدم واریز چک صادره را با تنظیم فرم شماره 2 (ضمیمه شماره4) در سه نسخه از شعبه بانک ذینفع استعلام برساند.
4-1-3- شعبه بانک ذینفع می باید پس از وصول نامه مذکور ضمن بررسی مراتب را با تنظیم فرم شماره 3 (ضمیمه شماره5) به اطلاع شعبه استعلام کننده برساند.
5-1-3- در شعبه صادر کننده چک پس از دریافت پاسخ استعلام می بایست ضمن کنترل مهر و امضاهای مندرج در ذیل فرم و اطمینان از مطابقت آنها با نمونه امضاهای مجاز مخصوص چکهای بانکی بین بانکها تعهدنامه اعلام فقدان چک بانکی بین بانکها فرم شماره 4 (ضمیمه شماره6) توسط ذینفع تنظیم و به شعبه ارائه شود. بدیهی است تعهدنامه مزبور می باید توسط مشتری و ضامن معتبر امضاء گردد.
6-1-3- پس از اخذ تعهدنامه مذکور، می باید عملیات حسابداری مربوط به تسویه چک قبلی و صدور چک باید به شرح زیر انجام و در حسابها منعکس گردد.
بدهکار: حساب چکهای صادره فروخته شده کد 296- زیر سرفصل چکهای صادره فروخته شده- به میزان و مشخصات چک مفقود شده
بستانکار: حساب چکهای صادره فروخته شده کد 296- زیر سرفصل چکهای صادره فروخته شده- به میزان و مشخصات چک جدید.
توجه:
با صدور سند فوق حساب قبلی (چک صادره قبلی) تسویه و بجای آن چک صادره جدید که از نظر مشخصات (بدون در نظر گرفتن سریال چک) و مبلغ برابر است با چک قبلی در کد 296 بیلان ایجاد و چک در مقابل اخذ رسید تحویل ذینفع می گردد.
7-1-3- پس از الصاق تمبر و ابطال آن بر تعهدنامه ماخوذه، نسبت به صدور اسناد انتظامی مربوط بشرح زیر اقدام و در حسابها منعکس می گردد.
بدهکار: حسابهای انتظامی- تعهدنامه ها- به مبلغ یک ریال
بستانکار: حساب دهندگان انتظامی
بدیهی است اصل تعهدنامه در کلاسوری که به همین مناسبت اختصاص داده شده ضبط و در محل محفوظی نگهداری می گردد.
2-3- فقدان چک توسط بانکها
1-2-3- واحد مفقود کننده اعم از واحد ستادی یا صفی می باید مراتب فقدان چک را با تنظیم و تکمیل فرم شماره 5 (ضمیمه شماره 7) به شعبه بانک صادر کننده جهت صدور چک بین بانکهای جدید اعلام و ارسال نماید.

تذکر:
چنانچه فقدان چک از جانب واحدهای ستادی بانک انجام پذیرفته باشد، به لحاظ عدم دسترسی شعبه صادر کننده به امضاهای واحدهای ستادی، می بایست پس از هماهنگی قسمت ستادی با شعبه ذینفع، تعهدنامه مذکور از طریق شعبه یاد شده (شعبه ذینفع) به شعبه بانک صادر کننده چک ارسال گردد.
2-2-3- پس از اخذ تعهدنامه مذکور می باید عملیات حسابداری مربوط به تسویه چک قبلی و صدور چک جدید بشرح زیر انجام و در حسابها منعکس گردد.
بدهکار: حساب چکهای صادره فروخته شده کد 296- زیر سرفصل چکهای فروخته شده- به میزان و مشخصات چک مفقود شده.
بستانکار: حساب چکهای صادره فروخته شده کد 296- زیر سرفصل چکهای صادره فروخته شده- به میزان و مشخصات چک جدید.
توجه:
با صدور سند فوق حساب قبلی (چک صادره قبلی) تسویه و بجای آن چک صادره جدید که از نظر مشخصات (بدون در نظر گرفتن سریال چک) و مبلغ برابر است با چک قبلی در کد 296 بیلان ایجاد و چک در مقابل اخذ رسید تحویل ذینفع می گردد.
3-2-3- پس از الصاق تمبر و ابطال آن بر تعهدنامه ماخوذه، نسبت به صدور اسناد انتظامی مربوط بشرح زیر اقدام و در حسابها منعکس می گردد.
بدهکار: حسابهای انتظامی- تعهدنامه ها- به مبلغ یک ریال
بستانکار: حساب دهندگان انتظامی
بدیهی است اصل تعهدنامه در کلاسوری که به همین مناسبت اختصاص داده شده ضبط و در محل محفوظی نگهداری می گردد.
تذکر:
با توجه به تعهد بانک مفقود کننده چک بین بانکها (فرم شماره5) و امضاء آن از جانب مسئولین مربوط که در واقع نمایندگان آقایان مدیران عامل بانکها می باشند.
لذا نیازی به اخذ وثیقه اضافی از مسئولین قسمت ستادی و یا صفی نمی باشد.
4- دستورهای متفرقه
1-4- در صورتیکه یک یا چند برگ باطل شود بایستی همراه با صورتمجلس جزو اسناد روز بایگانی تا در موقع بازرسی مورد رسیدگی و کنترل قرار گیرد.
2-4- جدول رمز بایستی زیر کلید و نظارت مستقیم رئیس یا معاون شعبه بوده و در جای محفوظی دور از دسترس و دید مشتریان و کارکنان غیر مسئول نگهداری شود. ضمناً لازم به یادآوری است فتوکپی و رونویسی از دفتر رمز جداول آن ممنوع بوده و در صورت سهل انگاری و عدم رعایت مراتب مذکور مسئولین ذیربط پاسخگوی عواقب آن خواهند بود.
3-4- این قبیل چکها منحصراً توسط شعبه ای که چک به نام آن واحد صادر گردیده است قابل پرداخت می باشد و شعب دیگر بانکها مجاز به پرداخت آن نخواهد بود و وجه چک بایستی به حسابهای تعیین شده در شعبه بانکی که چک عهده آن صادر گردیده واریز شود.

5- عملیات حسابداری
1-5- چکهای صادره ما عهده سایر بانکها
بدهکار: صندوق/ سایر حسابها
بستانکار: انواع چکهای بانکی فروخته شده- حساب صدور چکهای بین بانکها پس از دریافت چک از طریق کلر با صدور سند بشرح زیر حساب فوق تسویه می گردد.
بدهکار: انواع چکهای بانکی فروخته شده- حساب صدور چکهای بین بانکها
بستانکار: بین واحدها
بدیهی است اقلام تسویه نشده پس از مدت مناسب ومتداول بایستی پیگیری و تکلیف آنها روشن گردد.
2-5- چکهای صادره سایر بانکها
واریز وجه چکهای بین بانکها با تکمیل نمونه 77 و درج مشخصات چک در سیستم کلر با صدرو اسناد بشرح زیر بحساب ذینفع واریز می گردد.
بدهکار: پرداخت چکهای فروخته شده- حساب پرداخت چکهای صادره سایر بانکها
بستانکار: حساب مشتری
پس از وصول سند حسابداری از واحد کلرینگ حساب مذکور بشرح صدور سند زیر تسویه می گردد.
بدهکار: بین واحدها
بستانکار: پرداخت چکهای فروخته شده- حساب پرداخت چکهای صادره سایر بانکها
ظهر نویسی، پشت نویسی، و انتقال چک
طبق ماده 312 قانون تجارت، چک ممکن است در وجه حامل یا شخص معینی یا به حواله کرد باشد و یا ممکن است امضاء در ظهر به دیگری منتقل گردد.
بنابراین در صورتیکه چکی در وجه شخص معینی یا به حواله کرد وی صادر شده باشد، این شخص می تواند با پشت نویسی (ظهر نویسی) بصرف یک امضاء و یا با قید تاریخ و اسم کسی که چک بر او منتقل می شود، چک را به دیگری انتقال دهد.
اگر چک در وجه باشد دیگر انتقال آن به پشت نویسی احتیاجی نداشته و می تواند انتقال با قبض و اقباض (دادن و گرفتن) صورت گیرد. بعضی اوقات صادر کننده چک عبارت "به حواله کرد" و یا آورنده" را خط می زند. این گونه اعمال تاثیری در قابلیت انتقال چک ندارد. بعبارت دیگر هر نوع چک به یک ترتیب قابل انتقال می باشد.
با ظهرنویسی و انتقال چک، کلیه حقوق ناشی از چک از دارنده چک به دیگری منتقل می شود و ظهرنویس نیز ضامن پرداخت وجه چک خواهد بود. بعبارت دیگر اگر چک از طریق ظهرنویسی انتقال باشد هر یک از ظهرنویسان چک به اتفاق صادرکننده آن در برابر دارنده چک مسئولیت تضامنی داشته و می توان جهت وصول مبلغ چک (در صورتیکه برای چک گواهی عدم پرداخت از جانب بانک صادر شده باشد) به کلیه ظهر نویسان به طور انفرادی یا جمعی مراجعه و نسبت به وصول آن اقدام قانونی به عمل آورد.
با توجه به موارد فوق لازم است جهت جلوگیری از عواقب احتمالی هنگام ظهرنویسی دقت لازم مبذول گردد.
موارد زیر می تواند بعنوان راهنما، هنگام ظهرنویسی مد نظر قرار گیرد.
(1) در هنگام ظهرنویسی بویژه برای اصلاح متن چک، فضای اضافی در کنار یا بین مطالب نوشته شده در ظهر چک باقی نماند تا نتوان مطلبی به آن اضافه نمود.
(2) پس از انجام ظهرنویسی ابتدا و انتهای هر خطی که نوشته می شود با علامت (×) بسته شود.
برای مثال دو نمونه از ظهرنویسی بصورت غلط و درست در رابطه با اصلاح مبلغ نوشته شده در متن چک در زیر آورده شده است.
الف- نمونه ظهرنویسی چک به طور غلط

بطوریکه ملاحظه می شود در جاهای خالی سمت راست و چپ و بالای جمله "مبلغ بیست هزار ریال صحیح است" ممکن است جملاتی بعداً با سوءنیت اضافه گردد.
با این اساس این نوع ظهرنویسی بهیچوجه توصیه نمی گردد.
ب- نمونه ظهرنویسی چک بصورت صحیح

مسئولیت صادر کننده چک
بنا به تعریف، چک نوشته ایست بمنظور پرداخت مبلغی معین که در حساب صادر کننده موجود بوده و بر روی بانک کشیده می شود تا در درجه یا بحواله کرد دارنده یا حامل پرداخت گردد.
بنابراین چک وسیله اعتباری محسوب نشده بلکه بصورت سندی جانشین پول نقد می شود که تاجر و غیر تاجر از آن برای پرداخت یا دریافت وجه استفاده می کنند و بانک نیز حساب صادر کننده چک را بمیزان مبلغ پرداختی بدهکار می نماید. اعم مسئولیت های صادر کننده چک بطور خلاصه عبارتند از:
1- محل چک باید در هنگام صدور آن در بانک تامین شده باشد. در غیر اینصورت صادر کننده چک با ضمانت اجرای جزائی روبرو خواهد شد. بعبارت دیگر هنگام صدور چک بایستی صاحب حساب معادل مبلغ چک را در بانک (حساب سپرده قرض الحسنه جاری خود) داشته باشد.
2- قید هر گونه شرطی در متن چک برای مبلغ آن از جانب بانک بلااثر خواهد بود. بنابراین اگر در متن چک وصول وجه آن موکول به تحقق شرطی بوده و یا چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی باشد بانک به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد.
3- چک برای دارنده اش امکان وصول فوری وجه آن را از بانک فراهم می سازد.
4- نبایستی وعده دار صادر شود. در صورت صدور اینگونه چکها و تقاضای دارنده چک بایستی گواهینامه عدم پرداخت چک بعلت تقدم تاریخ صادر گردد.
5- در صورتیکه شرکاء بهنگان حساب میزان سهم خود را مشخص نموده باشند و هر یک بتنهایی هم حق برداشت داشته باشند، شرکائی که در قید حیات هستند تا میزان سهم خود (که قبل از فوت شریک متوفی) مشخص شده باشد حق استفاده و برداشت از حساب مشترک را خواهند داشت.
6- تاریخ چک بطور کامل و ترجیحاً با حروف نوشته شود.
7- از گذاشتن فواصل بیهوده هنگام نوشتن چک خودداری نموده و ارقام را پشت سرهم بنویسد.
8- از نوشتن مبلغ بصورتیکه قابل تبدیل به مبالغ دیگر باشد خودداری بعمل آورند.
مثلاً بجای کلمه صد، کلمه یکصدو بجای کلمه هزار، کلمه یکهزار بکار برند.
توجه:
دو نمونه از تحریر چک، نمونه اولی به صورت غلط و دیگری صدور چک بطرز صحیح ذیلاً آورده شده است.

مسئولیت بانک (نحوه کنترل و پرداخت چک)
1- کنترل و پرداخت چک
بانک ملزم به پرداخت چکهائی است که صادر کننده آن وجه کافی در حساب خود داشته و چک را نیز طبق مقررات صادر نموده باشد.
بطور کلی برای پرداخت وجه چک لازم است نکات زیر دقیقاً مورد توجه قرار گیرد.
1-1- مقررات راجع به تنظیم چک (تاریخ، مبلغ و امضاء) از طرف صادر کننده رعایت شده باشد.
2-1- ملاحظه شناسنامه یا گواهینامه مطالبه کننده وجه چک به منظور احراز هویت وی.
3-1- مطالبه کننده وجه چک از بانک اهلیت وصول مبلغ چک را داشته باشد بعبارت دیگر صغار، اشخاص غیررشید و مجانین اهلیت ندارند.
4-1- در صورتی که چک از طریق ظهرنویسی انتقال یافته باشد، هویت آخرین ظهرنویسی ملاک عمل خواهد بود.
5-1- در صورتی که روی کلمه "یا آورنده" خط کشیده شده باشد، همانند سایر چکها احراز هویت آخرین ظهرنویسی الزامی است.
6-1- در صورت قلم خوردگی متن چک. صاحب حساب پس از تصحیح در پشت چک آن را مجدداً امضاء کرده باشد.
7-1- ارائه دهنده چک شخصاً و در حضور ذیربط پشت چک را امضاء نماید.
8-1- امضاء صادر کننده چک با نمونه امضاء موجود در شعبه در حدود عرف بانکداری تطبیق داده شود.
9-1- کارمند ذیربط (پرداخت کننده وجه) امضای دوم از دریافت کننده چک موقع پرداخت وجه چک اخذ و با امضای قبلی او مطابقت و سپس وجه چک را پرداخت نماید.
2- برگشت چک و عدم پرداخت
برگشت چک از طرف بانک به سه صورت انجام می گردد:
1-2- در صورت عدم موجودی کافی در حساب صادر کننده چک که بعداً در جای خود نسبت به آن توضیح داده خواهد شد.
2-2- حسب ایرادات مربوط به تنظیم چک بشرح قسمت اخیر ماده 3 قانون اصلاح شده چک (صادر کننده چک نباید چک را بصورتی تنظیم نماید که بانک بعللی از قبیل عدم مطابقت امضاء یا قلم خوردگی در متن چک یا اختلاف در مندرجات چک و امثال آن را از پرداخت وجه چک خودداری نماید) و تکلیف ماده 4 قانون فوق الذکر.
3-2- بدستور کتبی صادر کننده چک یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنان حسب ماده 14 قانون اصلاح شده چک، که در موارد زیر دستور عدم پرداخت وجه چک از جانب صادر کننده چک یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنان امکان پذیر خواهد بود.
– در صورت جعل چک
– در صورت سرقت چک
– در صورت گم شدن چک
– در موارد تحصیل چک از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت و یا جرائم دیگر.
در موارد فوق بموجب تبصره 2 ماده اخیر الذکر دستور دهنده مکلف است پس از اعلام به بانک شکایت خود را به مراجع قضایی تسلیم و حداکثر ظرف مدت یک هفته گواهی تقدیم شکایت خود را به بانک تسلیم نماید در غیر این صورت پس از انقضاء مدت مذکور بانک از محل موجودی به تقاضای دارنده چک وجه آنرا پرداخت کند که حسب نظریه مشورتی اداره حقوقی وزارت دادگستری، شاکی مکلف است گواهی مستقلی در خصوص مورد از مرجع قضایی ممهور به مهر و امضاء و با شماره و تاریخ اخذ و آنرا بعنوان گواهی تقدیم شکایت به بانک محال علیه تسلیم نماید. ضمناً دستور عدم به استناد اختلاف حساب به هیچ عنوان مسموع نخواهد بود.
4-2- در مورد جعل چکهای عادی اشخاص و چکهای بانکی می بایستی قائل به تفکیک شد، بدین توضیح که با عنایت به اینکه اصل مدرک استنادی می بایست جهت اقدام قانونی در ید ذینفع باشد، ضبط چک عادی اشخاص توسط بانک علاوه بر اینکه بانک سمتی در اعلام جرم و اقدام قانونی ندارد، محمل قانونی نیز نداشته و ذینفع راساً مجاز در تعقیب موضوع می باشد. لذا چکهای موصوف می باید جهت اقدام قانونی با اخذ رسید در اختیار ذینفع قرار داده شود.
در خصوص انواع چکهای بانکی مجعول نیز با عنایت به اینکه اسناد بانک مورد جعل و تعدی واقع گردیده است، اصل چک توسط بانک ضبط و تصویر آن به همراه رسید به بانک واگذارنده و یا ارائه دهنده چک تسلیم نموده و بلافاصله مراتب جعلی بودن چک با ارسال اصل چک به اداره حقوقی یا دوایر حقوقی مربوطه اعلام گردد.
دستور پرداخت چک بر حسب درجات شعبه
پس از آنکه چک از لحاظ تصدیق امضاء و ثبت در کارت قرض الحسنه جاری انجام شد برای رسیدگی نزد مسئولین ذیربط در شعبه فرستاده می شود تا بار دیگر کلیه مشخصات چک را از لحاظ صحت مندرجات- گواهی امضاء- گواهی پشت نوبسی تکافوی موجودی و غیره رسیدگی و بشرح زیر عمل نماید.
1- در شعب درجه پیج و باجه ها کنیه چکها پس از انجام تشریفات بالا یا امضاء مسئولین واحد (رئیس و کارمند ارشد) قابل پرداخت می باشد.
2- در شعب درجه سه و چهار چکها تا مبلغ پانصد هزار ریال با امضاء متصدی صندوق و بیش از مبلغ فوق به امضاء رئیس یا معاونین شعبه پرداخت شود.
3- در شعب درجه یک و دو چکها با مبلغ یک میلیون ریال با امضاء متصدی دایره صندوق و بیش از آن پس از امضاء یکی از مسئولین (رئیس یا معاون) شعبه پرداخت گردد.
4- در شعب ممتاز چکها با مبلغ سه میلیون ریال با امضاء متصدی دایره صندوق و بیش از آن پس از امضای یکی از مسئولین شعبه قابل پرداخت خواهد بود.
توجه:
در شعب ماشینی اعم از مکانیزه و فول مکانیزه که دارای بیش از یک باجه پرداخت وجه می باشند، پس از گواهی امضاء کنترل ارکان و پشت نویسی چک ممهور نمودن آن به مهرهای مربوط و ضمن رعایت مفاد بندهای (1 تا 4) مذکور در فوق از جانب متصدی مربوط، چک در اختیار دارنده آن (ذینفع) گذاشته شده تا به دلخواه خود جهت اخذ وجه چک به باجه پرداخت مورد نظر مراجعه نماید. در اینصورت اپراتور تحویلدار می باید نهایت دقت را در صحیح بودن ارکان چک مبذول داشته و پس از اخذ امضاء دوم در ظهر چک و مطابقت امضاءها با یکدیگر ضمن ثبت مندرجات چک در ماشین و در صورت کافی بودن وجه اقدام به پرداخت وجه آن نموده سپس چک را ممهور به مهر پرداخت شد نمایند.
5- بعد از آنکه دستور پرداخت چک صادر و چک برای پرداخت وجه نزد تحویلدار ارسال گردید، تحویلدار موظف است متن چک را از لحاظ انجام مراحل لازم دقیقاً رسیدگی نموده و با اطمینان از صحت صدور دستور پرداخت بشرح مندرج در فوق (بندهای 1 الی 4) دارنده چک را با اعلام شماره پلاک نزد خود فراخوانده و پس از اخذ پلاک و تطبیق آن با شماره ای که در متن چک یاداشت شده و پرسش مبلغ چک از گیرنده و اخذ امضاء دوم (در ظهر چک) و مطابقت امضاها با یکدیگر وجه چک را پرداخت نموده و چک را بوسیله ماشین تحویلداری ماشین و پس از ممهور کردن به مهر پرداخت شد چک را برای ثبت در دفتر روزنامه به قسمت مربوطه مسترد دارد.
6- به هنگام پرداخت وجه چک چنانچه تحویلدار ذیربط نسبت به هویت گیرنده وجه مشترک باشد، موظف است فوراً متصدی صندوق یا یکی از مسئولین شعبه را مطلع نموده و بعد از بررسی های لازم از طرف آنان اقدام به پرداخت نماید.
لازم به تذکر است متصدیان کارتهای قرض الحسنه جاری باید از کارمندان دقیق انتخاب و نمونه مهر و پاراف و امضاء آنان در اختیار تحویلداران شعبه قرار داده شود که هنگام پرداخت وجه چکها از لحاظ تطبیق و اطمینان مورد استفاده قرار گیرد.
7- دایره صندوق بانک اصولاً بهترین وسیله جلب مشتری است چنانچه قسمت مذکور عمل دریافت و پرداخت را در اسرع وقت انجام دهد یقیناً مشتری کاملاً راضی خواهد بود این خود وسیله بسیار خوبی برای تبلیغ بانک می باشد.
بنابراین مسئولین شعب و باجه ها بایستی توجه مخصوص نسبت به انجام سریع خواسته های اشخاص خصوصاً قسمت صندوق شعبه داشته و در انتخاب کارکنان دقت بعمل آورند و متصدیان حسابهای قرض الحسنه و تحویلداران و گواهی امضاء طوری در مجاورت هم قرار گیرند که پس از انجام کار مربوطه به چک را دست به دست به تحویلدار برسانند تا بدین طریق مبلغ چک در اندک مدتی پرداخت شده، مشتریان نیز از بانک ناراضی نباشند.
بنابه مراتب فوق روسا و معاونین شعب و باجه ها بایستی مستمراً در امر پرداخت نظارت مستقیم داشته و ترتیب کار را نوعی فراهم سازند که در حداقل زمان ممکن وجه چک پرداخت شود.
نحوه پرداخت وجه چکهای مشتریان سایر شعب
بنابه تقاضای صاحب حساب (چک بر)
برای رفع احتیاجات ضروری و بمنظور کارگشایی و جلب رضایت مشتریان اجازه داده می شود شعب بشرح مفاد زیر نسبت به قبولی و پرداخت چکهای داخلی جهت مشتریان خوب و دارای حساب جاری اقدام نمایند.
1- کلیه شعب مجهز به سیستم دورنگار (فاکس) می باید در صورت تقاضای مشتری جهت وصول چک از طریق درونگار و اطمینان از اینکه شعبه گیرنده چک (محال علیه) نیز مجهز به دورنگار می باشد نسبت به اجابت تقاضای وی اقدام نمایند.
2- مراحل اجراء در شعبه وصول کننده (واگذارنده)
1-2- تکمیل فرم شماره 1 (ضمیمه شماره 17) از جانب مشتری در دو نسخه
2-2- پشت نویسی چک با ذکر کلیه مشخصات و امضاء آن از جانب متقاضی
توجه:
ضرورت دارد متقاضیان اینگونه خدمات در شعبه واگذارنده دارای حساب قرض الحسنه جاری باشند تا پس از وصول چک وجه آن به حساب مذکور واریز گردد.
3-2- کنترل ارکان چک از نظر صحت مبلغ عددی و حروفی، تاریخ چک، پشت نویسی
4-2- کنترل فرم شماره 1 با مشخصات چک پیوست آن و امضاء فرم از جانب مسئول ذیربط وتحویل نسخه دوم به مشتری بعنوان رسید موقت.
5-2- تنظیم فرم شماره 2 (ضمیمه شماره18) و درجه تاریخ و شماره دفتر صادره شعبه روی آن و امضاء فرم از جانب مسئولین شعبه.
6-2- دریافت هزینه دورنگار از مشتری و یا برداشت از حساب وی بمیزان تعرفه مربوطه و انجام تبتهای زیر:
بدهکار: حساب جاری مشتریان یا حساب صندوق
بستانکار: حساب درآمد متفرقه- پست و تلگراف و تلفن
7-2- ارسال تصویر فرم شماره 2 و چک مربوط از طریق دورنویس پس از برقراری ارتباط تلفنی با شعبه گیرنده (محال علیه)
1- مراحل اجراء در شعبه وصول کننده (واگذارنده) پس از وصول پاسخ دورنگار از شعبه گیرنده چک (محال علیه)
1-3- در حالت وصول چک (قبولی)
1-1-3- قبولی چک بموجب ارسال (دورنگار) تصویر سند حسابداری وجه چک از جانب شعبه گیرنده به شعبه واگذارنده چک انجام می گردد. لازم بذکر است سند حسابداری قبولی چک مجهز به پیکره رمز می باشد که بایستی پس از کشف رمز و کنترل تصویر سند از نظر دارا بودن شماره سند، تاریخ، انطباق مبلغ حروفی و عددی، دارا بودن دو امضاء مجاز و مطابقت آن با دفتر نمونه امضاء یک فقره آگهی بستانکار در دو نسخه بطرفیت حساب بین واحدها تنظیم و وجه چک به حساب مشتری (مشخص شده در فرم شماره 1) بشرح زیر واریز گردد.
بدهکار: حساب بین واحدها- بمیزان مندرج در پیام (سند حسابداری) واصله
بستانکار: حساب قرض الحسنه جاری مشتری
توجه:
همانطوریکه اشاره شد اسناد حسابداری مجهز به پیکره رمز می باشد که بایستی بشرح ارکان تشکیل دهنده رمز بروات اقدام به کشف رمز نمود و روی سند حسابداری درج شود.
2-1-3- پس از انجام مراحل مذکور می باید پس از ممهور نمودن چک به مهر وصول شد، اصل چک و تصویر سند حسابداری همراه با فرم شماره یک به ضمیمه آگهی بستانکار تنطیمی در اسناد روز مربوط بایگانی گردد.
بدین ترتیب لاشه چک در شعبه پرداخت کننده چک (واگذارنده) نگهداری شده و از ارسال آن به شعبه گیرنده چک (محال علیه) قویاً بایستی خودداری شود.
ضمناً اصل سند حسابداری در شعبه گیرنده چک (محال علیه) نگهداری شده وبه شعبه واگذارنده ارسال نمی گردد.
2-3- در حالت عدم وصول چک (عدم قبولی)
اطلاعات عدم وصول (قبولی) چک با تنظیم فرم شماره 3 (ضمیمه شماره19) از جانب شعبه گیرنده چک (محال علیه) باطلاع شعبه واگذارنده خواهد رسید که در این رابطه شعب واگذارنده پس از ثبت درونگار واصله در دفتر نامه های وارده مراتب جهت عودت چک به مشتری اعلام خواهد شد و فرم برگشتی مربوط پس از وصول، تحویل مشتری می گردد.
4- مراحل اجراء در شعبه گیرنده چک (محال علیه)
1-4- شعب گیرنده چک (محال علیه) پس از وصول درونگار تصویر چک که بمنزله اصل چک تلقی می گردد می باید بلافاصله پس از ثبت آن در دفتر نامه های وارده شعبه نسبت به کنترل تصویر چک از مبلغ حروفی و عددی، تاریخ صدور، نمونه امضاء موجودی و ممهور نمودن آن به مهرهای تصدیق امضاء و موجودی کافی است اقدام نمایند.
2-4- کسر مبلغ چک در صورت دارا بودن موجودی بر اساس اطلاعات تصویر چک در درج مهر ثبت شد روی آن و تنظیم سند بین واحدهای بستانکار (یک نسخه) بمیزان مبلغ چک پس از کسر و برداشت مبلغ از حساب مربوطه بشرح زیر:
بدهکار: حساب قرض الحسنه جاری- بمیزان وجه چک
بستانکار: حساب بین واحدها- شعبه واگذارنده
توجه:
سند حسابداری مذکور می باید بر اساس ارکان تشکیل دهنده رمز بروات، مجهز به پیکره رمز شود که بایستی در محل تعیین شده در سند حسابداری تنظیمی درج شود.
قابل ذکر است شعب مکانیزه تا نصب نرم افزار مربوط به رمز اسناد حسابداری می باید عملیات رمز را با استفاده از دفتر رمز بصورت دستی تعیین و درج نمایند.
3-4- درونگار نمودن سند حسابداری به شعبه پرداخت کننده چک (واگذارنده) با برقراری ارتباط تلفنی در روز وصول تصویر چک و نگهداری سند حسابداری تنظیمی همراه با تصویر چک واصله در اسناد روز بر این اساس شعبه بایستی از ارسال اصل سند حسابداری به شعبه واگذارنده خودداری نمایند.
توجه:
لازم است شعب پس از وصول تصویر چک بلافاصله (حداکثر پس از گذشت یک قسمت) نسبت به اعلام قبولی یا برگشت چک به شعبه واگذارنده اقدام نمایند.
4-4- تنظیم فرم برگشتی چک در مواردی که چک فاقد موجودی، نقص امضاء و یا مغایرت مبلغ حروفی و عددی و یا دیگر مواردی که در قانون چک، بانک را ملزم به تنظیم فرم برگشتی نموده است.
5-4- تنظیم فرم شماره 3 در مواردی که چک بنابر دلایلی قابل قبول شعبه گیرنده چک (محال علیه) نمی باشد با ذکر علت برگشتی.
بدیهی است فرم مذکور پس از امضاء مسئولین و درج شماره دریف دفتر صادره شعبه از طریق دورنگار بایستی در همان روز وصول تصویر چک به شعبه واگذارنده درونگار و اصل آن همراه با فرم برگشتی از طریق عوامل نامه رسانی و یا پست به شعبه واگذارنده ارسال گردد.
توجه:
چنانچه توسعه طرح چک بر و ارائه آن به مشتریان، طرح مذکور جهت مشتریان دارای حساب جاری در شعب مجهز به دورنگار در مواقعی که دارنده حساب جاری بعلت مسافرت و دور بودن از شعبه مربوط، نیاز به برداشت از حساب خود داشته باشد با مراجعه به سایر شعبت مجهز به دورنگار و ارائه کارت شناسائی با صدور چک و در صورت دارا بودن موجودی رفع نیاز مالی نمایند.
در این رابطه صاحب حساب می باید پس از ارائه کارت شناسائی معتبر چک را حداکثر تا سقف 000،000،2 (دو میلیون ریال) در روز و در حضور یکی از مسئولین شعبه صادر و تحویل نماید.
روش عمل در مورد وصول چکهای یاد شده وفق مفاد فوق الذکر بوده لیکن با عنایت به اینکه مشتری در شعبه واگذارنده فاقد حساب می باشد. می باید وجه چک را پس از وصول دورنگار سند حسابداری مربوط به صدور اسناد زیر ابتدا به حساب بستانکاران موقت، زیر سر فصل چک بر واریز نمایند.
بدهکار: حساب بین واحدها- بمیزان وجه سند حسابداری
بستانکار: حساب بستانکاران موقت- زیر سر فصل "چک بر" کد 460350000
ضمناً با تنظیم حواله پرداخت نمونه 146 (ضمیمه شماره 20) بطرفیت حساب بستانکاران موقت بشرح عملیات حسابداری زیر وجه چک به مشتری پرداخت گردد.
بدهکار: حساب بستانکاران موقت- زیر سرفصل "چک بر" کد 460350000
بستانکار: حساب صندوق
چکهای انتقالی
هر گاه دارنده چکی بجای دریافت وجه چک خود از بانک بخواهد عیناً مبلغ آن به حساب سپرده قرض الحسنه جاری وی نزد بانکی که حساب دارد منظور شود، می تواند پشت چک را با قید عبارتی نظیر (لطفاً پس از وصول به حساب سپرده قرض الحسنه جاری شماره بنام فرزند شماره شناسنامه متولد واریز نمایند) امضاء نموده و جهت اقدام به بانک تسلیم نماید.
در اصطلاح بانکی این قبیل چکها را چکهای انتقالی می نامند.
چکهای انتقالی بر دو نوع است:
– چکهای انتقالی داخلی
– چکهای انتقالی عهده سایر بانکها
1- چکهای انتقالی داخلی
چکهای انتقالی داخلی عبارت از چکهایی است که از حساب قرض الحسنه جاری شخصی به حساب شخص دیگری در همان شعبه انتقال پیدا می کند.
دارنده چک انتقالی داخلی پس از پشت نویسی چک مشخصات کامل آنرا روی فیش نمونه های شماره 77 ( شعب شهرستان) و 1/77 (شعب تحت پوشش کلرینگ تهران) ضمیمه های شماره 2 و37 در سه نسخه تنظیم نموده و به باجه (انتقالی) تسلیم می نماید.
متصدی مربوطه پس از تطبیق مشخصات کامل چک از لحاظ تکمیل مندرجات تاریخ- شماره- نام صاحب حساب- مبلغ و ظهرنویسی و غیره قسمت ذیل فیش را امضاء نموده و نسخه سوم را بعنوان رسید موقت به ذینفع تحویل می دهد.
سپس چک مورد بحث به مهر (انتقالی) ممهور و به انضمام نسخه اول و دوم نمونه 77 جهت گواهی امضاء و پرداخت از حساب مربوطه به متصدیان گواهی امضاء و سپس در شعب مکانیزه به اپراتور تحویلدار و در شعب غیر مکانیزه به متصدی کارتها فرستاده می شود. پس از اینکه صحت امضاء چک تائید شد و در کارت کنترل ثبت گردید، جهت رسیدگی و امضاء رسید به متصدی صندوق و معاون شعبه تسلیم می گردد.
نسخه دوم رسید اصل پس از دو امضاء مجاز جهت مشتری (دارنده چک) ارسال شده و نسخه اول که منضم به چک می باشد جهت ثبت در حساب سپرده قرض الحسنه جاری مربوطه مجدداً برای متصدیان حساب مذکور و کنترل فرستاده می شود.
2- چکهای انتقالی عهده سایر بانکها
چکهای انتقالی عهده سایر بانکها، چکهائی گفته می شود که صادر کننده آن در یک بانک و دارنده چک در بانک دیگری حساب سپرده قرض الحسنه جاری دارد که توسط دارنده چک از بانک مربوط خواسته می شود تا مبلغ چک را پس از وصول به حساب وی منظور نماید در مورد چکهای واصله اعم از چکهائی که جهت وصول به بانک ارائه می شود و بانک بنمایندگی از طرف دارنده آن از طریق اطاق پایاپای عمل می نماید. لازم است مشخصات کامل دارنده چک بعنوان اولین ارائه دهنده با قید تاریخ مراجعه از طرف شعبه در ظهر چک صراحتاً درج گردد.
برای چکهای انتقالی عهده سایر بانکها که جهت منظور نمودن به حساب سپرده قرض الحسنه جاری از جانب مشتریان تحویل بانک می شود از نمونه 77 که از جانب مشتری در سه نسخه تنظیم می شود، استفاده گردیده و پس از کنترل مشخصات چک با مندرجات ثبت شده در نمونه مزبور و امضاء آن از جانب متصدی مربوط نسخه سوم بعنوان رسید تسلیم مشتری می گردد. سپس نسبت به وصول وجوه آ‎ن از طریق اطاق پایاپای اسناد بانکی و با روشهای معمول در شهرستانها اقدام خواهد شد.
روش وصول چکهای انتقالی در شهرستانهای
فاقد اطاق پایاپای (کلرینگ)
1- جهت وصول چکهای انتقالی (اعم از داخلی وسایر بانکها در شهرستانهایی که فاقد اطاق پایاپای اسناد بانکی می باشند. بایستی مشخصات چکهای انتقالی را به تفکیک داخلی و سایر بانکها در دفتر نمونه 183 (ضمیمه شماره 21) و فهرست نمونه 231 (ضمیمه شماره 22) در دو نسخه درج و پشت چکها را با مهر (خواهشمند است به حساب سپرده قرض الحسنه جاری شماره این بانک نزد خودتان منظور فرمائید) ممهور و پس از تکمیل پشت نویسی و امضای آنها از طرف مسئولین شعبه یک نسخه از صورت مذکور را بانضمام چکهای مربوطه در مقابل اخذ رسید (روی نسخه دوم نمونه 231) به تحویلدار جهت ارسال به بانکها تحویل گردد.
2- متصدی و یا مسئول ذیربط برگه های نمونه (77) را تا وصول رسید بانکها نزد خود نگهداری می نماید.
3- پس از دریافت رسید بانکها و گواهی امضاء کارمند مربوطه سند انتقالی از حساب بستانکاران داخلی، صادر نموده و رسید بانکها ضمیمه آن می شود و در مقابل آن آگهی های مربوطه امضاء شده و پرونده امر که عبارتست از برگه های نمونه 77 و سند انتقالی از حساب یاد شده که پس از رسیدگی دقیق و مقابله فهرست چکها (نمونه231) و رسید بانکها با آگهی های دریافت، اسناد مذکور را امضاء نمایند.
4- اگر چکی از طرف بانکها برگشت شده باشد فوراً وجه چک برگشتی از جمع نمونه های 231 و 77 کسر شده و وجه خالص به حسابهای ذیربط منظور می گردد.
5- چنانچه شعبه تا آخر وقت موفق نشد رسید تمام یا قسمتی از چکهای ارسالی را از بانکهای محال علیه دریافت دارد کلیه اسناد آن بدون امضاء و اقدام در صدوق نگاهداری شده و چکهای مزبور بموجب صورت جداگانه با رونوشت نمونه 231 در حساب انتظامی (فصل چکهای وصولی) یک قلم وارد و روز بعد که وسیله آنها وصول می گردد با صدور سند انتظامی عیناً برگشت داده شده و بترتیب بالا به جریان گذارده می شود. به هر حال در ظرف 24 ساعت تکلیف چکهای وصول باید روشن و معلوم گردد و در صورت وصول به حساب مشتری محسوب و اگر به عللی وصول نشود بشرح بالا عمل گردد.
تبصره:
نگهداری چک در صندوق به عوض وجه نقد یا احتساب وجه چک به حساب سپرده قرض الحسنه جاری بشرط وصول و یا احتساب آنها به حساب بانکهای محلی بدون دریافت رسید از بانک مربوطه اکیداً ممنوع است. مسئولین شعبه موظفند با کمال دقت و مراقبت وضع چکها را تحت نظر و مداقه قرار دهند با کلیه چکها حتماً بوسیله اسناد صندوق بشرح بالا قبول و احتساب گردد.
6- کارمندی که برای تصدی دریافت چکهای انتقالی از مشتریان در نظر گرفته می شود بایستی از کارمندان دقیق و مورد اعتماد شعبه بوده و با توجه کامل به برگ سنجش شایستگی وی انتخاب گردد.
لزوماً توجه می دهد که برای سهولت کار و صحت عمل و جلوگیری از اشتباهات احتمالی بهتر است انواع چکهای واگذاری مشتریان (داخلی عهده سایر شعب بانک- عهده سایر بانکها) در فیشهای مذکور به تفکیک قید گردد.
7- چکهای داخلی منضم به فیشهای مذکور پس از انجام تشریفات لازم جهت رسیدگی و تفکیک فیش از چکهای پیوست نزد معاون شعبه (در شعب بزرگ نزد مسئول دایره صندوق) و چکهای عهده واحدهای بانک سپه واقع در همان شهرستان و سایر بانکها با رعایت موارد مذکور تحت عنوان چکهای انتقالی برای وصول به شعب بانک سپه و یا سایر بانکهای مربوطه ارسال می گردد.
8- پس از دریافت رسیدهای بانکهای محال علیه مبنی بر وصول چکهای ارسالی (در مورد چکهای عهده سایر شعب بانک سپه بعد از وصول سند حسابداری مربوطه و در خصوص چکهای داخلی پس از ملاحظه چکهای منضم به فیشهای مورد بحث و اطمینان از وصول یا عدم وصول چک یا چکهای ضمیمه) چنانچه کلیه آنها وصول گردیده باشد نسخه اول و دوم هر یک از فیشهای مزبور توسط امضاءداران مجاز شعبه امضاء شده و نسخه دوم آن (اعلامیه بستانکار برای مشتری) عیناً جهت ذینفع ارسال می گردد. در غیر اینصورت هر گاه یک یا چند برگ از چکهای واگذاری لاوصول مانده و برگشت شده باشد در ستون "مبلغ چکهای برگشتی" مقابل دریف مربوطه قید شده و در ذیل همان ستون جمع آنها تعیین می گردد. سپس جمع چکهای برگشتی در قسمت مخصوص هر یک از فیشهای مذکور نوشته شده و از مجموع چکهای واگذاری مشتریان کسر و وجه خالص وصول شده (مبلغ چکهای وصول شده) با عدد و حروف تعیین و تاریخ وصول نیز قید می گردد. سپس نسخه دوم بانضمام چک یا چکهای برگشتی و گواهینامه های مربوطه به آنها در مقابل اخذ رسید در دفتر نامه رسانی پس از ابطال متن پشت نویسی به مشتری تسلیم می شود.
بدیهی است در هر سه مورد نسخه اول فیشهای مذکور پس از انجام کلیه تشریفات و قطعیت تعداد و مبلغ چکهای وصول شده به منزله سند اصلی وصول چکها تلقی شده و عملیات ثبت در کارتهای قرض الحسنه جاری و دفتر روزنامه و به استناد آن انجام خواهد گرفت.
9- چکهائی که توسط بانکهای دیگر یا سایر شعب بانک پشت نویسی شده و جهت وصول به شعبه ارسال می گردد. اگر بنابه عللی برگشت شده و بوسیله بانک ارسال کننده برای ذینفع عودت داده می شود چنانچه بار دیگر توسط آن شخص به بانک ارائه گردد. بایستی از آخرین ظهر نویسی و گیرنده وجه چک احراز هویت کامل بعمل آید.
10- از قبول چکهائی که بدون ظهرنویسی واگذارنده برای احتساب به حسابهای مربوطه به باجه ارائه می شود خودداری گردد در این مواقع ضمن ارائه راهنمائی لازم به مشتریان متذکر می شوید قبل از تسلیم چک به باجه انتقالی نسبت به ظهرنویسی آنها اقدام نمایند.
11- اغلب مشاهده می شود که متصدیان دریافت چکهای وصولی شعب به پاراف کردن فرم مربوطه و تحویل آن به مشتری اکتفا نموده و اعلامیه وصول نیز برای مشتری ارسال نمی گردد این امر در مواردی موجب شکایت و ایجاد نارضایتی مشتریان شده است. بمنظور حسن جریان امور و جلوگیری ازتعاطی و مکاتبات زائد لازم است هنگام دریافت چکهای مربوطه علاوه بر امضاء نمونه 77 آن را به مهر شعبه ممهور نمایند و پس از وصول چک اعلامیه "نسخه دوم" آن را نیز برای مشتری ارسال دارند.
نحوه وصول چکهای انتقالی شعب بانک سپه عهده یکدیگر در شهرستان نظر به اینکه شعب کلیه بانکها طبق دستور شورای پول و اعتبار حق افتتاح سپرده قرض الحسنه جاری متقابل نزد یکدیگر را ندارند، معهذا در مورد وصول چکهای انتقالی شعب بانک سپه عهده یکدیگر، بایستی هر یک از شعب مستقیماً به شعب محال علیه مراجعه و بمجموع مبالغ چکها سند حسابداری بستانکار به حساب بین واحدها دریافت و مبادله نمایند.

نحوه وصول چکهای داخلی و عهده شعب سایر بانکها
تحت پوشش کلر تهران
1- چکهای داخلی
پس از جمع آ‎وری کلیه چکهای سررسید شده و مرتب نمودن آنها از نظر قطع چک بترتیب نسبت به پانچ اطلاعات صحیح چکها (شماره چک، شاخص شعبه مربوط و مبلغ چک) اقدام نموده و ضمن ملحوظ قرار دادن ردیف چکهای پانچ شده قویاً باید از به هم ریختن آنها جلوگیری بعمل آید.
پس از انجام عملیات پانچ می بایست نسبت به استخراج لیست در دو نسخه "بترتیب پانچ" اقدام نموده و کلیه چکهای پس از شمارش دقیق و مطابقت با لیست استخراج شده و رفع اشکال احتمالی و همچنین حصول اطمینان از صحت و مطابقت مندرجات لیست بخصوص مبالغ پانچ شده با اصل چکها اقدام به بسته بندی (با استفاده از نسخه اول لیست که چکهای مربوط در آن قرار گرفته است) و انتقال اطلاعات مربوط روی دیسکت چکهای داخلی گردد.
2- چکهای عهده سایر بانکها
شعب می باید هنگام شروع به پانچ چکهای عهده سایر بانکها نسبت به پانچ شماره سریال و ردیف خواسته شده از طرف ماشین اقدام و توجه داشته باشند که قبل از هر بار خروج از اجرای عملیات پانچ آخرین شماره سریال را یادداشت تا بمحض ورود و ادامه عملیات مربوط به پانچ شماره یادداشت شده را به ماشین وارد نمایند.
چگونگی واگذاری شعب شهرستانها عهده
سایر شعب بانکهای تهران
بمنظور تسریع در وصول چکهای واگذاری شعب شهرستانها عهده شعب سایر بانکها در تهران از طریق اداره خزانه و مبادلات زیر رفتار گردد.
1- مقرر می دارد چکهای دریافتی از مشتریان را به حسابهای انتظامی منظور نموده و در پرتفوی شعبه نگهداری شود و ترتیبی اتخاذ گردد که با در نظر گرفتن بعد مسافت تا تهران زمانی به اداره خزانه و مبادلات فرستاده شود که پس از دریافت بدون فوت وقت جهت وصول به اداره پایاپای اسناد بانکی ارسال گردد.
2- مشخصات کامل چکهای مزبور در نمونه 47 در سه نسخه تنطیم می گردد.
3- پس از انعکاس شماره واگذارنده و درج نام اداره خزانه و مبادلات بعنوان مرجع وصول کننده، نسخه اول را پس از منقوش نمودن به مهر شعبه و امضاء مسئولین شعبه بهمراه اصل چک که ظهر آن نیز به مهر مربوط منقوش گردیده است از طریق دوایر توزیع یا رابطین توزیع و در شهرستانهای تک واحدی بوسیله پست سفارشی جهت اداره خزانه و مبادلات ارسال می گردد.
4- اداره مذکور پس از وصول وجه چکها از طریق اطاق پایاپای اسناد بانکی حداکثر ظرف 48 ساعت نتیجه را به شعبه ذیربط تلگرافی اطلاع می دهد.
5- شعبع پس از دریافت تلگراف و یا سند بین واحدها، فرمهای نمونه 47 که قبلاً در کلاسور بترتیب شماره سند نگهداری شده بود با توجه به شماره سند اعلام وصول شده از کلاسور خارج و پس از منقوش نمودن آن به مهر وصول شده یک نسخه از آن را بعنوان اعلامیه واریز وجه جهت مشتری ارسال نموده و نسخه دیگر را که بعنوان آگهی بستانکار محسوب می شود به حساب واگذارنده منظور و سپس به صدور اسناد انتظامی مربوط می نماید.
بمنظور جلوگیری از تاخیر در منظور نمودن وجه چک بحساب مشتریان و ارائه خدمات سریعتر به آنها رعایت نکات زیر الزامی است.
الف- از نگهداری چکهای انتقالی واگذار شده توسط مشتری خودداری نموده و چک را در همان روز دریافت جهت مبادله با اطاق پایاپای اسناد بانکی ارسال نمایند.
ب- بلافاصله پس از دریافت اعلام وصول قطعی چکهای انتقالی، وجه چکها را به حساب واگذارنده منظور گردد.
نحوه وصول چکهای انتقالی شعب تهران و شهرستان
عهده سایر شهرستانها
1- شعب تهران چکهای عهده شعب مختلف این بانک و سایر بانکها مستقر در شهرستان را می یابد وجهت وصول به شعبه اصلی همان شهرستان ارسال نمایند.
2- شعب شهرستان چکهای عهده این بانک و سایر بانکه مستقر در شهرستان دیگر را می باید جهت وصول به شعبه اصلی شهرستان ذیربط ارسال نمایند.
نحوه وصول چکهای انتقالی شعب بانک
عهده یکدیگر در یک شهرستان
نظر به اینکه شعب کلیه بانکها طبق دستور شورای پول و اعتبار حق افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری متقابل نزد یکدیگر را ندارند لهذا، در مورد وصول چکهای انتقالی شعب بانک سپه عهده یکدیگر در شهرستانهائی که شعب مختلف بانک سپه وجود دارد بایستی هر یک از شعب مستقیماً به شعب محال علیه مراجعه و به مجموع مبالغ چکها سند حسابداری بستانکار (به حساب بین واحدها) دریافت و مبادله نمایند.
تبصره:
در شعب تهران مبادله از طریق اداره خزانه و مبادلات یکجا انجام می گردد.
توجه:
قبوض صندوقهای قرض الحسنه مشمول مقررات چک نبوده و از قبول آنها برای وصول خودداری شود.
چکهای بی محل و بستن حساب سپرده قرض الحسنه جاری
هر گاه صاحب حسابی بیش از موجودی حساب سپرده قرض الحسنه جاری خود چک صادر نموده و وجه آ‎نرا تامین ننماید و هنگام ارائه چک از جانب دارنده بعلت عدم موجودی کافی منجر به برگشت چک توسط بانک شود چک او بی محل تلقی و بشرح زیر عمل شود:
1- اگر مبلغ چکی بیش از موجودی حساب قرض الحسنه جاری صادر شده باشد مسئول ذیربط فوراً وضعیت حساب مشتری را روی نمونه 65 (ضمیمه شماره 23) تنظیم کرده و پس از تکمیل جهت استعلام وجوهی که احیاناً ممکن است به حساب این مشتری منظور شود به سای دوایر شعبه ارسال می دارد. چنانکه وجهی بابت اسناد (وصولی، حوالجات، چکهای انتقالی و غیره) به حساب مشتری منظور نمی شود به منظور کسب دستور به رئیس صندوق با معاون شعبه تسلیم نماید.
2- سپس بر اساس صورت وضعیت (نمونه 65) چکهائی که دستور برگشت آنها از طرف رئیس شعبه صادر گردیده، کارمند مربوط بلافاصله گواهی عدم پرداخت چک (ضمیمه شماره 24) را در چهار نسخه با قید تاریخ به تمام حروف تنظیم نموده و پس از پاراف به مسئولین شعبه تسلیم می نماید.
چون مفاد گواهی عدم پرداخت چک مبنا و اساس اقدام قانونی را تشکیل می دهد الزاماً شعب بایستی با توجه به ضوابط قانونی مقرر مواد 4 و 5 صدور چک گواهی فوق را بطور کامل و با رعایت موارد زیر تکمیل نماید.
مراحل فروش چک
1- تکمیل فرم خرید از جانب مشتری (ضمیمه شماره 62)
2- دریافت وجه چک های مورد درخواست و کارمزد فروش
3- امضاء کلیه برگها توسط خریدار در محل امضاء خریدار
4- مهر و امضاء مسئولین شعبع در محل تعیین شده روی چک (با امضاء مجاز)
5- درج مهر تاریخ فروش روی کلیه اوراق چک بطور خوانا وپررنگ
6- ثبت در سیستم حسابهای مربوط با صدور اسناد زیر
بدهکار: حساب صندوق یا مشتری
بستانکار1- : حساب انواع چکهای بانکی فروخته شده (کد حساب مربوط با توجه به نوع چک)
بستانکار 2- : تمبر مالیاتی به ازاء هر برگ چک 2 ریال
بستانکار 3- : کارمزد دریافتی- کارمزد فروش چک- به ازاء هر برگ 48 ریال
7- ثبت عملیات فروش در سیستم- شعب مکانیزه و یا فرم شماره 1 در دو نسخه (ضمیمه شماره63)- شعب غیر مکانیزه
8- ارسال اطلاعات فروش به سرپرستی منطقه
الف: شعب مکانیزه می باید اطلاعات فروش چک را پس از مطابقت و اطمینان از صحت گردش فروش باتراز شعبه، بصورت فلاپی یا نوار در بیان دهم، بیستم و سی ام هر ماه ارسال نمایند.
ب: شعب غیر مکانیزه می باید نسخه اول فرم فروش را پس از مطابقت و اطمینان از صحت گردش روزانه فروش با تراز شعبه و امضاء آن توسط مسئولین بصورت روزانه به سرپرستی منطقه ارسال نمایند. بدیهی است نسخ دوم فرم فروش در یک کلاسور که به همین مناسبت اختصاص داده شده بترتیب تاریخ و ردیف صحفه نگهداری می گردد.
9- تکمیل فرم تحویل و تحول چک در شعبه- فرم تحویل و تحول (ضمیمه شماره 64) می باید از جانب شعب در ابتدای هر روز و پایان همان روز جهت آگاهی از تعداد سپه چک خروجی از خزانه و برگشت آن به خرانه شعبه تکمیل و پس از امضاء آن از جانب تحویل دهنده و تحویل گیرنده در کلاسور جداگانه ای جهت کنترلها و رسیدگی های بعدی نگهداری گردد.
مراحل خرید چک
1- بررسی شماره سریال چک بوسیله دستگاه اسپکترولاین
2- دقت در نوع کاغذ که باید از نوع واترمارک بوده و آرم بانک در خمیره کاغذ و در قسمت چپ چک در مقابل نور قابل رویت باشد.
3- دارا بودن نخ آلمینیومی روی چک
4- تطبیق دو امضاء خریدار و واگذاری و مطابقت آن در حدود عرف بانکی
5- دقت نظر در ارکان چاپی و امضاهای مسئولین صادر کننده که بایستی بصورت دستی بوده و اطمینان از تصویری نبودن آن
6- ثبت در سیستم و حسابهای مربوط با صدور اسناد زیر:
بدهکار: پرداخت چکهای فروخته شده بانک- حساب خرید چک
بستانکار: صندوق یا حساب مشتری
7- ممهور نمودن چک به مهر پرداخت شد و پانچ در ماشین تحویلداری یا ماشین چاپ (شعب مکانیزه)
8- سوراخ نمودن چک پرداخت شده با ماشین منگنه بطوریکه ارکان آن محفوظ بوده و امکان استفاده مجدد از آن میسر نباشد.
9- ثبت عملیات خرید در فرم شماره 2 (ضمیمه شماره 65) در دو نسخه (شعب غیر مکانیزه) و یا سیستم (شعب مکانیزه)
10- ارسال اطلاعات به سرپرستی منطقه:
الف: شعب مکانیزه می باید اطلاعات خرید چک را پس از مطابقت و اطمینان صحت گردش خرید با تراز شعبه بصورت فلاپی یا نوار در پایان دهم، بیستم سی ام هر ماه به منطقه ارسال نمایند.
ب: شعبه غیر مکانیزه می باید نسخه اول فرم خرید را پس از مطابقت و اطمینان از صحت گردش روزانه خرید با تراز شعبه و امضاء آن توسط مسئولین، بصورت روزانه به سرپرستی منطقه ارسال نمایند. بدیهی است نسخ دوم فرم خرید در یک کلاسور که به همین مناسبت اختصاص داده شده بترتیب تاریخ و دریف صحفه نگهداری می گردد.
عملیات حسابداری باز خرید چکها در شعبه:
1- با استفاده ا زلاشه چکهای بازخرید شده عملیات حسابداری ذیل انجام می گردد:
بدهکار: حساب بدهکاران داخلی- معین چکهای مسافرتی بازخرید شده
بستانکار: حساب صندوق / حساب مشتری
2- به منظور تسویه مانده سرفصل "بدهکارن داخلی- معین چکهای مسافرتی بازخرید شده" مسئول صندوق و حساب جاری شعبه در پایان وقت اداری هر روز نسبت به صدور یک فقره سند بین واحدهای بدهکار (نمونه ) به مبلغ جمع کل مبالغ اعلامیه های بازخرید چکهای مسافرتی به نام اداره کل خزانه داری (حسابگری شماره… ) و با متن زیر اقدام می نمایند.
"بابت وجه… فقره چکهای مسافرتی باز خرید شده از مشتریان به موجب … فقره اعلامیه های پیوست."
و پس از درج امضاء خود و اخذ امضای مسئولین شعبه در سند مزبور نسخه 1 و 2 سند بین واحدها را به ضمیمه نسخه اول اعلامیه بازخرید به اداره کل خزانه داری ارسال داشته و نسخه 3 و 4 سند بین واحدها را به همراه نسخه دوم اعلامیه بازخرید، جهت اعمال در حسابها، به دایره حسابداری شعبه تحویل می نمایند. لازم به ذکر است نسخه سوم نمونه اعلامیه بازخرید بایستی توسط مسئول صندوق و حساب جاری به ترتیب تاریخ در یک جلد کلاسور جداگانه نگهداری می گردد.
3- مسئول حسابداری شعبه پس از دریافت اسناد مزبور از دایره حساب جاری و صندوق و اعمال کنترل های لازم به منظور اطمینان از صحت اسناد نسبت به ثبت آنها در دفاتر کل و معین شعبه اقدام می نماید.
بدهکار: حساب بین واحدها- به موجب نسخه 3 (نمونه )
بستانکار: حساب بدهکاران داخلی- معین چکهای مسافرتی باخرید شده به موجب نسخه 4 (نمونه )
تذکرات مهم برای مسئولین دوایر حسابداری شعب:
الف: مسئولین دوایر حسابداری شعب بایستی دقت نمایند که مانده سرفصل بدهکاران داخلی- معین چک های مسافرتی بازخرید شده با توجه به عملیات حسابداری فوق الذکر در همان روز ایجاد، تسویه گردند.
ب: لاشه چکهای مسافرتی بازخرید شده (که به عنوان سند بدهکار"سرفصل بدهکاران داخلی" استفاده می گردد) بایستی به همراه نسخه دوم اعلامیه بازخرید در دسته اسناد روزانه شعبه نخ کشی شوند (به نحوی که آن تعداد از چک هایی که در هر اعلامیه ثبت گردیده بعد از اعلامیه و به ضمیمه آن بایگانی گردد) لذا مسئولین دوایر حسابداری موظفند. به هنگام بایگانی اسناد توسط مسئولین بایگانی، نظارت های لازم را از این بابت نیز اعمال نمایند.
سپرده
براساس قانون عملیات بانکی بدون ربا بانکها می توانند نسبت به قبول سپرده مبادرت نموده و پرداخت اصل آن را تضمین نمایند و همچنین مکلف به بازپرداخت اصل آن را تضمین نمایند و همچنین مکلف به باز پرداخت موجودی مطابق مقررات موضوعه می باشند. انواع سپرده ها عبارتند از:
– سپرده قرض الحسنه جاری
– سپرده قرض الحسنه پس انداز
– سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت
– سپرده سرمایه گذاری بلندمدت
سپرده قرض الحسنه جاری
این سپرده یکی از اجزاء مهم تشکیل دهنده منابع بانک می باشد زیرا اینگونه سپرده ها به دلیل نقل و انتقال آن بوسیله چک نه تنها در شناسایی بانک به عموم مردم (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) تاثیر به سزایی دارد، بلکه به دلیل هزینه زا نبودن در مقایسه با سایر انواع سپرده ها و استفاده از آن در معاملات کوتاه مدت می تواند درآمدهای قابل توجه ای برای بانک ایجاد نماید. علیهذا با عنایت به مراتب فوق بایستی سعی شود کنترلهای لازم قبل از افتتاح این حساب اعمال گردد.
1- چگونگی افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری
موارد عمومی که بایستی هنگام افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری از جانب شعبه رعایت گردد بشرح زیر می باشد:
1-1- سن متقاضی از 18 سال کمتر نباشد مگر اینکه حکم رشد متقاضی از دادگاه صالحه صادر شده باشد.
2-1- متقاضی دارای سواد خواندن و نوشتن باشد.
3-1- حداقل یک نفر از مشتریان که نزد بانک حساب سپرده قرض الحسنه جاری دارد معرف متقاضی افتتاح حساب باشد.
تبصره:
تائید صحت نشانی ارائه شده متقاضی افتتاح حساب، از جانب معرف الزامی است.
4-1- ملاحظه شناسنامه عکس دار متقاضی و اخذ یک برگ تصویر از صفحه اول شناسنامه الزامی می باشد.
5-1- تکمیل کارت حساب سپرده قرض الحسنه جاری نمونه 246 (ضمیمه شماره 8) و امضاء آن توسط مشتری در حضور متصدی افتتاح حساب و درج کامل نشانی محل سکونت و محل کار متقاضی در کارت که ضروری بوده و عدم رعایت آن از تخلفات عمده محسوب می گردد.
6-1- کنترل کارت نمونه امضاء و اصالت امضای آن از طریق تماس تلفنی و یا سایر شیوه های ممکن موضوع فوق بایستی حداقل سالی یکبار برای کلیه کارتها انجام گردد.
7-1- استعلام از بانک مرکزی- اداره اطلاعات بانکی
استعلام مذکور می بایستی جهت کلیه متقاضیان افتتاح حساب اعم از افراد عادی پرسنل بانک و اشخاص حقوقی (با ذکر اسامی تمام اعضاء و هیات مدیره با مشخصات کامل) انجام پذیرد.
واحدها می باید استعلام مذکور را طی روز به سرپرستی منطقه تابعه اعلام و سرپرستی منطقه نیز پس از جمع آوری کلیه استعلام ها از سطح شعب و درج در نمونه مربوط بصورت یکجا و از طریق درونگار به اداره اعتبارات و تسهیلات ارسال خواهد نمود.
2- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای اشخاص حقیقی ایرانی:
کلیه افرادی که دارای اهلیت و 18 سال تمام بوده و یا حکم رشد آنها از دادگاه صالحه شده باشد و توانائی خواندن و نوشتن داشته و دارای معرف باشند می توانند طبق شرایط عمومی نزد بانک حساب سپرده قرض الحسنه جاری افتتاح نمایند.
توجه 1:
باز کردن حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای اشخاص بیسواد مجاز نیست، لکن شعب می توانند آن تعداد از حسابهای قرض الحسنه جاری را که قبل از تاریخ 21/10/61 برای اشخاص بیسواد افتتاح نموده اند کماکان نگهداری نمایند.
توجه 2:
افتتاح حساب جاری جهت پرسنل در شعبه ایکه خدمت می نمایند ممنوع بوده و در صورت دارا بودن حساب جاری می باید نسبت به انسداد آن اقدام گردد.
چنین پرسنلی در صورت نیاز می توانند با معرفی نامه از سرپرستی متبوع خود و ارائه کارت شناسائی در دیگر شعب بانک اقدام به افتتاح حساب جاری نمایند.

3- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای پزشکان
بمنظور رعایت شئونات اجتماعی پزشکان- هنگام مراجعه بانوان یا آقایان پزشک جهت افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری از خواستن معرف خودداری شود و به جای آن تصویر کارت نظام پزشکی که با اصل آن مطابقت داده شده بعنوان معرف به کارت نمونه امضاء الصاق و شماره آن در کارت مزبور در محل مخصوص ثبت مشخصات معرف نوشته شده و نسبت به افتتاح حساب اقدام گردد و پس از باز کردن حساب کتباً از سازمان نظام پزشکی تائیدیه اخذ و در سوابق مربوط نگهداری شود.
4- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری مشترک
باز کردن حساب قرض الحسنه جاری مشترک: (دو نفر و بیشتر) با رعایت دستورات زیر بالامانع است. هر گاه چند نفر بخواهند حساب مشترکی باز نمایند با رعایت مراتب زیر بدون ایجاد هیچگونه اشکالی طبق تقاضای آ‎نها اقدام به افتتاح حساب نموده و دقیقاً توجه و مراقبت نمایند که نحوه عمل و استفاده از حساب با تعیین نسبت سهم هر یک از شرکاء در قسمت مخصوص کارت نمونه امضاء (نمونه 246) مشخص و صریحاً قید شود که نحوه و ترتیب استفاده از حساب متفقاً می باشد یا منفرداً تا در آتیه اشکالاتی تولید نشود.

5- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای اشخاص حقیقی خارجی
1-5- خارجیان مقیم ایران
افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای اتباع بیگانه مقیم ایران علاوه بر رعایت مفاد شرایط عمومی افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای اشخاص حقیقی، مستلزم داشتن شرایط زیر نیز می باشد.
1-1-5- معرفی یکی از مشتریان بانک و یا ارائه معرفی نامه کتبی از جانب یکی از ارگانهای دولتی و یا سفارتخانه های خارجی مبنی بر شناسائی و تائید متقاضی.
2-1-5- دارا بودن پروانه اقامت معتبر (گذرنامه یا دیگر مدارک رسمی عکس درا)

توجه:
نام و نام خانوادگی و مشخصات کامل این قبیل اشخاص با مندرجات گذرنامه آنان که به جای شناسنامه ماخذ می باشد باید دقیقاً تطبیق گردد. هنگام افتتاح حساب لازم است یک برگ تصویر از گذرنامه و پروانه اقامت اخذ و در شعبه نگهداری شود ضمناً لازم است شماره و مشخصات پروانه اقامت مخصوصاً تاریخ سررسید (انقضاء) آن در اوراق نمونه امضاء یادداشت و مراقبت شود که قبل از انقضاء موعد، پروانه اقامت تمدید یا لغو آن به بانک اعلام شود. در صورت تمدید، سررسید جدید در کارت قید گردد.
3-1-5- نحوه افتتاح و نگهداری و استفاده از حساب طبق شرایط کلی این قبیل حسابها خواهد بود.
2-5- خارجیان مقیم خارج از کشور
افتتاح حساب قرض الحسنه جاری ریالی (حساب سپرده قرض الحسنه جاری بدون دسته چک) به نام اشخاص حقیقی مقیم خارج از کشور در صورتی که وجوه حواله شده برای افتتاح حساب دارای منشاء از خارج از کشور باشد و پس از تسعیر به ریال به نرخ خرید رسمی به حساب منظور گردد.
بلامانع می باشد. استفاده از اینگونه حساب فقط در ایران و به ریال بطور مستقیم و یا بنا به دستور پرداخت از طریق کارگزار در داخل یا خارج از کشور خواهد بود.
بانک مرکزی ج.ا.ا تعهدی برای تبدیل مجدد ریال این قبیل حسابها به ارز نخواهد داشت.
استفاده از مانده حسابهای ریال گشایش یافته قبلی و واریز شده به حسابهای جدید به ترتیب مذکور در فوق خواهد بود.

3-5- افاعنه
افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای پناهندگان افغانی مجاز نمی باشد. لکن کلیه اتباع بیگانه مقیم ایران که دارای کارتهای شناسائی به رنگهای سبز مخصوص رانده شدگان از عراق و آبی مخصوص آوارگان افغانی می باشند می توانند نسبت به افتتاح حساب قرض الحسنه پس انداز و یا تودیع سپرده سرمایه گذاری اعم از کوتاه یا بلندمدت اقدام نمایند.
6- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای کسبه، بنگاه ها، انجمنهای فرهنگی و خیریه
از افتتاح حساب قرض الحسنه جاری به نام مغازه یا بنگاه یا انجمنها و موسسات یا عناوین دیگری که رسماً نام آنها به ثبت نرسیده و شخصیت حقوقی آنان محرز نشده است باید خودداری گردد.
در این قبیل موارد بایستی حساب به نام صاحب یا صاحبان آن باز شده و عنوان مزبور بعد از اسم صاحب حساب در پرانتز نوشته شود. مثلاً آقای حسین امیری (مغازه امیر)- آقای حسن ارسبحانی (بنگاه باربری شرق)- آقایان محمد مجیدی و جواد ساعی زاد (شرکت مجد)- آقایان عباس ارمند و کاظم ذکاء و بانو فرنگیس رحیمی (انجمن اولیاء و مربیان) بدین ترتیب حساب قرض الحسنه جاری به نام یک یا چند نفر که از طرف بنگاه یا انجمن بعنوان دارنده امضاء مجاز معرفی می شوند افتتاح و نحوه عمل و حتی استفاده از حساب و اینکه حق امضاء با چند نفر باشد باید صریحاً در کارت نمونه امضاء قید و تعیین گردد.
بدیهی است در صورت تغییر هر یک از صاحبان این قبیل حسابها و اعلام کتبی آن به بانک که به امضاء کلیه صاحبان حساب اولیه رسیده است، بایستی حساب قرض الحسنه قبلی طبق مقررات مسدود و حساب دیگری به نام صاحبان حساب جدید مفتوح گردد.
در خصوص انجمن اولیاء و مربیان (انجمن خانه و مدرسه سابق) با توجه به ذکر عنوان در کارت نمونه امضاء با رعایت مفاد اساسنامه انجمن مذکور وصورتجلسه انتخاب اعضاء جدید انجمن و اعلام کتبی اداه آموزش و پرورش به بانک مبنی بر معرفی اعضاء جدید بدون نیاز به استفاده حساب قبلی و افتتاح حساب جدید با اخذ نمونه امضاء افراد معرفی شده جدید عملیات بانکی مربوطه را ادامه دهند.
7- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای اشخاص حقوقی ایرانی
هنگام افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای اشخاص حقوقی ایرانی علاوه بر رعایت مفاد شرایط افتتاح حساب قرض الحسنه جاری نمونه 333 انجام موارد زیر الزامی است.
1-7- رسیدگی در مورد اینکه در اساسنامه حق افتتاح حساب قرض الحسنه جاری برای شرکت پیش بینی شده باشد.
2-7- دریافت یک نسخه تصویر یا رونوشت گواهی شده از اساسنامه و شرکت نامه، شرکت.
توجه:
شرکتهای غیر سهامی ممکن است اساسنامه نداشته باشند در اینصورت اخذ یک نسخه تصویر و یا رونوشت گواهی شده از شرکت نامه که به ثبت رسیده باشد ضروری است.
3-7- مدیران و بازکنندگان حساب قرض الحسنه جاری باید کتباً تعهد نمایند ضمن تسلیم آخرین مدارک و اطلاعات مربوط به شرکت هر نوع تغییری در اساسنامه و یا شرکت نامه و یا تصمصات هیات مدیره، سمت، اختیارات مدت ماموریت مدیران و صاحبان امضاء به عمل آید بلافاصله بانک را کتباً مطلع نمایند.
4-7- دریافت یک نسخه از اولین آگهی ثبت شرکت در روزنامه رسمی و همچنین یک نسخه از آخرین آگهی های منتشره در روزنامه رسمی کشور که مبین اطلاعات زیر باشد:
– نام و نام خانوادگی و مشخصات اعضاء هیات مدیره و مدیر عامل و هیات عامل شرکت.
– مشخصات دارندگان حق امضاء شرکت یا تصریح اینکه چه کسانی حق برداشت از حسابهای شرکت را دارند.

– مدت و حدود اختیارات هیات مدیره و مدیر عامل و هیات عامل.

8- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای شرکتهای خصوصی
برای افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری جهت شرکتهای خصوصی علاوه بر اخذ مدارک مورد لزوم در صفحه قبل رعایت نکات مندرج در ذیل نیز ضروری می باشد:
1-8- بررسی عدم انقضاء مدت اختیارات هیات مدیره

–
–
–
2-8- تطبیق اسامی کسانیکه حق استفاده از حساب قرض الحسنه جاری دارند با اصل شناسنامه
3-8- نحوه استفاده از حساب توسط اعضاء باید دقیقاً مشخص شده باشد.
4-8- اجازه افتتاح حساب قرض الحسنه در اساسنامه شرکت.
5-8- هر یک از صاحبان امضاء شرکتها در صورتی می تواند تمام یا قسمتی از اختیارات خود را به دیگری تفویض نماید که مراتب در اساسنامه و یا شرکت نامه یا تصمیمات مقامات صلاحیتدار شرکت تصریح و حق توکیل به غیر قید شده باشد.
6-8- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری توسط صاحبان امضاء مجاز شرکت طبق اساسنامه و آخرین آگهی منتشره در روزنامه رسمی صورت پذیرد و استفاده از آن حساب فقط وسیله افرادی که طبق شرایط مقرره مجاز به استفاده از حساب سپرده قرض الحسنه جاری می باشد بعمل می آید.
چون طبق قانون تجارت هر گونه تغییرات حاصله در وضع هیات مدیره و امضاداران مجاز شرکت بایستی ضمن ثبت در اداره ثبت شرکتها به وسیله جراید کثیرالانتشار (روزنامه رسمی) آگهی شود، بنابراین نمایندگان شرکت موظفند طبق مفاد مقررات و شرایط عمومی حساب قرض الحسنه جاری مراتب را کتباً به بانک اعلام و مدارک مربوط را تسلیم نمایند. تا مادامی که تغییرات حاصله به اطلاع بانک نرسیده باشد، علی رغم انقضای مدت اختیارات شرکاء و هیات مدیره، چکها و اسناد صادره شرکت با امضاهای مجاز قبلی از نظر بانک معتبر و نافذ و قابل اجراست و به مجرد اطلاع از تغییرات باید نسبت به تجدید کارت نمونه امضاء (به استناد مدارک ثبتی جدید) اقدام لازم معمول گردد.
برای درج مشخصات شرکت باید از برگ درخواست و کارت نمونه امضا، نمونه های 333 و 246 (ضمیمه شماره 13) استفاده شده و قسمتهای مختلف اوراق مذکور به دقت از روی سوابق و مدارک ثبتی شرکت تکمیل گردد.
مخصوصاً در تعیین نام شرکاء و هیات مدیره و مدت شرکت و سررسید اختیارات هیات مدیره و نام مشخصات کسانی که حق امضاء دارند و نحوه استفاده از حساب و ذکر سمت هر یک از امضاء کنندگان مجاز (مدیر عامل- اعضای هیات مدیره- شریک- وکیل) از طرف متصدیان مربوطه و مسئولین امر و معاون و یا رئیس شعبه دقتهای لازم و کافی معمول و نمونه مهر شرکت بطور وضوح در قسمت مشخص شده در کارت نمونه امضاء ممهور گردد.
چون اختیارات مدیران و صاحبان امضاء شرکت محدوده به دوره مدیریت آنان می باشد، بایستی با توجه به آخرین صورتجلسه مجمع عمومی که به بانک ارائه می گردد، تاریخ آن یادداشت و مورد توجه قرار گیرد. بنابراین تاریخ انقضای اختیارات امضاء داران (در مورد شرکتهای به مدت محدود- پایان مدت شرکت) نیز در محل مخصوص و ملاحظات کارت نمونه امضاء بطور خوانا درج گردد تا به موقع برای اخذ مدارک مورد لزوم مبنی بر تمدید اختیارات نمایندگان شرکت با معرفی امضاء داران جدید اقدام شود.
9- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای شرکت درشرف تاسیس
افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری به نام شرکتهای عام با خاص در شرف تاسیس (هنوز به ثبت نرسیده باشند) بلامانع بوده و بایستی حساب بنام (شرکت در شرف تاسیس) افتتاح و وجوه دریافتی به حساب مذکور منظور گردد. بدیهی است تا انجام تشریفات ثبت شرکت هیات موسس حق انجام عملیات بانکی و حق برداشت از حساب را نخواهند داشت. و تا قبل از به ثبت رسیدن آن و درج آگهی در روزنامه رسمی کشور دسته چک تسلیم نمی گردد. بر اساس ماده 19 قانون تجارت در صورت عدم ثبت شرکت، استرداد وجوه واریز شده به حساب شرکت در شرف تاسیس به موسیسن و پذیره نویسان منوط به ارائه گواهینامه عدم ثبت شرکت از طرف اداره ثبت شرکتها است.
تبصره:
افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای شرکتهای در شرف تاسیس فقط منحصر به شرکتهای سهامی عام و خاص می شود و برای سایر شرکتهای تجاری جایز نمی باشد.
10- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای شرکتهای تعاون شهری
شرکتهای تعاون شهری که زیر نظر سازمان تعاون کشور (وزارت تعاون) در تهران و ادارات تعاون شهری در استانها فعالیت می کنند، هنگام افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری جهت تاسیس شرکت باید مجوز مراکز یاد شده را اخذ نموده و ارائه دهند. همچنین هر گونه تغییرات در صاحبان امضاهای مجاز مندرج در صورت جلسات هیات مدیره شرکت را باید به تایید مراجع مذکور رسانده و سپس به شعبه تحویل دهند تا از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری گردد.
وجوهی که به حساب افزایش سرمایه تادیه می شود باید در حساب بستانکاران موقت- فصل مخصوص، نگهداری گردد. تامین و توقیف و انتقال وجوه مزبور به حسابهای شرکت ممکن نیست مگر اینکه افزایش سرمایه به ثبت برسد.
بنابراین مسئولین شعب به هیچ عنوان اجازه نخواهند داشت به اعتبار قبول اسناد وعده دار نسبت به صدور گواهی مبادرت و اعلام موجودی نمایند.
به منظور تکمیل پرونده های حسابهای سپرده قرض الحسنه جاری موجود اشخاص حقوقی در شعب، ضرورت دارد تعهدنامه مندرج در ذیل را از مدیران و صاحبان امضاء شرکتها اخذ نموده و پس از گواهی امضاء و ثبت در دفتر وارد در پرونده های مزبور نگهداری نمایند.
بسمه تعالی
اینجانبان
مدیران و صاحبان امضاء شرکت ثبت شده تحت شماره
اداره ثبت شرکتهای شهرستان تعهد می نمائیم
که یک نسخه از آخرین مدارک و اطلاعات مربوط به شرکت مزبور را در اختیار بانک قرار داده و متعهد می گردیم که هر نوع تغییری در اساسنامه و شرکت نامه و یا تصمیات هیات مدیره و سمت و اختیارات و مدت ماموریت مدیران در شرکت و صاحبان امضاء به عمل آید، بلافاصله بانک را کتباً مطلع نموده و ضمن سلب حق هر گونه ایراد و اعتراض از خود بانک هیچ گونه مسئولیتی در مقابل خسارات احتمالی نخواهد داشت.
1- امضاء
2- امضاء
3- امضاء
4- امضاء
5- امضاء
11- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای شرکتهای دولتی
تعریف شرکتهای دولتی:
شرکت دولتی واحد سازمانی مشخصی است که با اجازه قانوت به صورت شرکت ایجاد شود و یا به حکن قانون و یا دادگاه صالح ملی و یا مصادره شده و بعنوان شرکت دولتی شناخته شده باشد و بیش از 50 درصد سرمایه آن متعلق به دولت باشد.
هر شرکت تجاری که از طریق سرمایه گذاری شرکتهای دولتی ایجاد شود مادامیکه بیش از 50 درصد سهام آن متعلق به شرکتهای دولتی است، شرکت دولتی تلقی می شود.
تبصره:
شرکتهائی که از طریق مضاربه و مزارعه و امثال اینها به منظور به کار انداختن سپرده های اشخاص نزد بانکها و موسسات اعتباری و شرکتهای بیمه ایجاد شده یا می شود از نظر این قانون شرکت دولتی شناخته نمی شوند.
در مورد افتتاح حساب برای شرکتهای دولتی علاوه بر اخذ تائیدیه از بانک مرکزی ج.ا.ا اداره نظارت بر امور بانکهای تجاری و رعایت تمام الزامات قانونی برای افتتاح حساب جهت شرکتها و اخذ مدارک زیر ضروری خواهد بود.
1- یک نسخه از اساسنامه شرکت
2- تصویر آخرین آ‎گهی مصوبات مجمع عمومی و هیات مدیره و دارندگان امضاهای مجاز در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران
تبصره:
در مورد آن دسته از شرکتهای دولتی که ملزم به درج آگهی مصوبات مجمع عمومی و هیات مدیره در روزنامه رسمی نمی باشند، رعایت مفاد این بند الزامی نیست و در اینخصوص تصویر تائید شده مدارک مربوطه بایستی اخذ گردد.
3- افتتاح حساب برای منظور نمودن درآمد وزارتخانه ها، موسسات و شرکتهای دولتی نزد بانک ممنوع می باشد مگر در مواردی که موضوع به تائید وزارت امور اقتصادی و دارائی (خزانه) برسد.

12- افتتاح حساب برای دستگاههای دولتی
بر اساس دستور وزارت امور اقتصادی و دارائی و مقررات ماده 76 قانون محاسبات عمومی کشور افتتاح حساب های دولتی برای دستگاههای دولتی شامل وزارتخانه ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکتهای دولتی و شهرداریها و همچنین موسساتی که بیش از نصف سرمایه آنها متعلق به وزارتخانه ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکتهای دولتی و یا شهرداریها در بانکها، بایستی با نهایت دقت و طبق مقررات خاصی و رعایت دستورات مربوط بشرح زیر انجام گردد:
1-12- نحوه افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای دستگاههای دولتی
هیچگونه حسابی برای وزارتخانه ها و موسسات دولتی بدون معرفی وزارت امور اقتصادی و دارائی- خزانه یا نمایندگی خزانه در استانها افتتاح نخواهد شد.
بدین معنی که وزارتخانه ها و موسسات دولتی پس از اخذ 3 برگ کارت نمونه امضاء برای افتتاح حساب از بانک و تکمیل کارتهای مزبور، آنها را طی تقاضای کتبی به وزارت اقتصادی و دارائی- خزانه یا نمایندگی خزانه ارائه خواهند کرد و خزانه پس از تائید، یک برگ از کارتهای نمونه امضاء را بعنوان سابقه نزد خود نگاه داشته و دو برگ باقی ماده را (چنانچه در ارتباط با وزارت دفاع و سپاه باشد) با اداره نیروهای مسلح و در صورتی که مربوط به سایر موسسات و شرکتهای وابسته به دولت باشد، به بانک مرکزی ارسال خواهد داشت.
بدیهی است شماره حساب مربوط به حسابهای وزارت دفاع، سپاه از طریق اداره نیروهای مسلح تعیین و تائید می گردد و شماره حساب متعلق به سایر موسسات و شرکتهای دولتی توسط بانک مرکزی معین و اعلام خواهد شد.
ضمناً بر اساس بخشنامه ثبت 1240 مورخ 3/4/66 بانک مرکزی، عملیات و معاملات بانکی وزارت معاون و فلزات و شرکتهای وابسته بشرح زیر به بانک سپه محول گردیده است.
– وزارت معادن و فلزات
– شرکت صنایع ملی سرب و روی ایران
– شرکت سهامی کل معادن و ذوب فلزات ایران
– شرکت ملی فولاد ایران
– شرکت ملی صنایع مس ایران
– گروه ملی صنعتی فولاد ایران
– فولاد مبارکه
– شرکت سهامی مس سرچشمه
توجه:
افتتاح حساب جهت دستگاههای دولتی خارج از موارد اعلام شده فوق الذکر مستلزم اخذ مجوز بانک مرکزی می باشد که بایستی مراتب از طریق سرپرستس منطقه متبوع با این اداره اعلام گردد.
2-12- طرز استفاده از حساب سپرده قرض الحسنه جاری دستگاههای دولتی
1-2-12- استفاده از حسابهای مزبور در مورد وزارتخانه ها و موسسات دولتی با امضاء مشترک ذیحساب و یا مقام مجاز از طرف او و لااقل یک نفر دیگر از مقامات مسئول و مجاز دستگاه مربوط با معرفی خزانه و یا نمایندگی خزانه در استان بعمل خواهد آمد.
2-2-12- کلیه پرداختهای دستگاههای نامبرده و منصراً از طریق حسابهای بانکی مذکور مجاز خواهد بود. استفاده از حسابهای بانکی توسط شرکتهای دولتی با امضاء مشترک مقامات مذکور در اساسنامه آنها و ذیحساب شرکت یا مقام مجاز از طرف او ممکن خواهد بود.
3-2-12- چکهای صادره دستگاههای دولتی می باید حاوی موضوع پرداخت و نام گیرنده وجه چک بوده و پرداخت و یا نقل و انتقال وجوه آنها در کوتاهترین زمان ممکنه انجام گیرد. چنانچه چکهای دریافتی در وجه دستگاههای صادر کننده چک باشد، شعب باید از پرداخت آنها خودداری نمایند مگر آنکه:
الف: موضوع تنخواه گردان در متن چکهایی که در وجه آنها پرداخت می گردد، مشخص شده باشد. (این مورد برای چکهایی که جهت انتقال وجه از یک حساب دولتی به حساب دیگر صادر می گردد ضروری نمی باشد)
ب: نامه ای با امضاء یکی از دارندگان امضاء مجاز حسابهای مربوط در محل مبنی بر تائید جنبه تنخواهی آن باشد.
4-2-12- اخذ تائیدیه روز مبنی بر پرداخت وجه چک از ذیحسابی و یا اداره کل امور مالی دستگاههای اجرائی در مورد چکهایی که بیش از شش ماه صدور آنها گذشته است الزامی می باشد.
5-2-12- کلیه ذیحسابان دستگاههای اجرایی برای پرداخت چکهای با مبلغ ده میلیون ریال و بیشتر تائیدیه لازم حاوی مشخصات کامل چک از قبیل نام، نام خانوادگی، شماره حساب دارنده چک، مبلغ عددی و حروفی و شماره ثبت تائیدیه و تاریخ صدور آن را که به امضاهای مجاز صادرکنندگان چک رسیده باشد قید و حتی الامکان بصورت جداگانه و در صورتیکه امکان ارسال بصورت جداگانه توسط کارکنان دستگاه به بانک وجود نداشته باشد تائیدیه مورد بحث را در پاکت در بسته بنحوی که امکان دسترسی صاحب چک به محتویات پاکت نباشد، به دارنده چک تحویل نمایند با شخصاً به بانک مربوطه ارائه نمایند.
ضمناً برای چکهای صادره در وجه حسابهای دستگاههای دولتی صدور تائیدیه ضروری نمی باشد ولی چنانچه به تشخیص ذیحساب در مواردی که باری مسئولین بانک در دولتی یا غیر دولتی بودن حساب ابهامی وجود داشته باشد نسبت به تهیه و ارسال تائیدیه به ترتیب فوق اقدام گردد.
تبصره:
برای افتتاح حسابهای مذکور مجوزهای لازم از اداره خزانه داریکل یا نمایندگان خزانه و بانک ج.ا.ا باید اخذ گردد.
بدین لحاظ در هر شرایط، لازمه استفاده از حسابهای مفتوحه، جلب نظر رسمی و کسب حمایت اداره خزانه داریکل و بانک مرکزی است.
3-12- طریقه انسداد حسابهای دولتی
توجه باید داشت که انسداد حسابهای وزارتخانه ها و موسسات دولتی نزد بانک و یا تغییر امضاهای مجاز برای استفاده از حسابها، منحصراً باید با نظر خزانه داریکل انجام پذیرد.
پوشش موجودی حسابهای افتتاح شده انحصاراً از طریق بانک مرکزی ج.ا.ا و از محل حسابهای خزانه انجام خواهد پذیرفت.
4-12- ممنوعیت قبول سپرده ها
بانک بهیچوجه مجاز به قبول سپرده های سرمایه گذاری از وزارتخانه ها و موسسات دولتی (به استثنا وزارت دفاع و شرکتهای وابسته به آن با رعایت مفاد قانونی ) نبوده و در مورد شرکتهای دولتی و شهرداریها و شرکتهای وابسته به آنها نیز منحصراً با اجازه بانک مرکزی ج.ا.ا اداره حسابداری کل و بودجه عمل خواهد کرد.
13- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری بنام شهرداریها
در مورد شهرداریها، افتتاح حساب با اخذ تائید قبلی بانک مرکزی ج.ا.ا اداره حسابداری کل و تقاضای شهردار مبنی بر افتتاح حساب بلامانع خواهد بود.
14- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری برای اشخاص حقوقی خارجی
1-14- اشخاص حقوقی خارجی مقیم ایران
افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری ریالی برای اشخاص حقوقی خارجی که در ایران به ثبت رسیده باشد بلامانع است. نحوه افتتاح، نگهداری و استفاده از حساب طبق شرایط کلی این قبیل حسابها خواهد بود.
2-14- اشخاص حقوقی خارجی مقیم خارج از کشور
افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری ریالی (بدون تحویل دسته چک) بنام اشخاص حقوقی خارجی مقیم خارج در صورتیکه وجوه حواله شده برای افتتاح حساب دارای منشاء ارز خارج از کشور باشد و پس از تسعیر به ریال به نرخ خرید رسمی به حساب مورد نظر منظور گردد بلامانع می باشد. استفاده از اینگونه حساب فقط در ایران و به ریال مستقیماً و یا در صورت دستور پرداخت از طریق کارگزار در داخل یا خارج از کشور خواهد بود.
بانک مرکزی ج.ا.ا تعهدی برای تبدیل مجدد ریال این قبیل حسابها به ارز نخواهد داشت و استفاده از مانده حسابهای ریالی گشایش یافته قبلی و واریز شده جدید مربوط به حساب مذکور به ترتیب فوق خواهد بود.

15- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه جاری ارزی
بمنظور متمایز بودن گردش عملیان و فعالیت حساب ارزی از ریالی و تمرکز کلیه امور ارزی مشتریان در شعبه، لازم است برای انجام کارهای ارزی کلیه مشتریانی که با شعبه معاملات ارزی داشته یک شماره حسابجاری بستانکار مخصوص از شماره 90001 به بالا جهت هر یک از مشتریان پس از تکمیل شرایط عمومی حساب جاری مربوط بدون صدور و تحویل دسته چک افتتاح نمایند تا کلیه عملیات مربوط از جمله استفاده از تسهیلات ریالی برای امور ارزی به بانک واگذار می نماید منحصراً در این حساب متمرکز و هر نوع بدهی مشتری اعم از سپرده ثبت سفارش، پیش پرداخت، واریز اسناد و کارمزدهای مربوط جهت کارهای ارزی از این حساب برداشت گردد.
بدیهی است انتقال وجوه از این حساب به سایر حسابهای ریالی مشتری در صورت داشتن تعهدات در جریان ممنوع بوده و چنانچه مشتری هیچگونه تعهدات در جریان نداشته باشد، انتقال وجه منوط به درخواست کتبی مشتری و موافقت مسئولین شعبه (مسئولین ریالی و ارزی) می باشد.
تبصره:
مانده حسابهای جاری بشرح فوق در سپرده های قرض الحسنه جاری ریالی کد 401 ترازنامه متمرکز می شود.
حساب قرض الحسنه جاری درگیر
حسابهای قرض الحسنه جاری که دارندگان آن مبادرت به صدور یک فقره چک بلامحل نموده و بنابر دارنده چک منجر به صدور گواهینامه عدم پرداخت بعلت فقدان موجودی و یا کسر موجودی شود، حساب جاری درگیر نامیده می شود.
شعب مکلفند از اعطای دسته چک جدید به دارندگان حساب قرض الحسنه جاری درگیر تا رفع سوء اثر از چک یا چکهای مذکور خودداری نمایند.

تبصره:
در صورتیکه صاحب "حساب جاری درگیر" ظرف 5 روز از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت حسن نیت خود را با تامین وجه چک برگشت شده در شعبه و یا ارائه رضایت نامه دارنده چک و یا ارائه لاشه چک مزبور اثبات نماید، تحویل دسته چک جدید به وی بالامانع است.
شعب موظفند بمنظور کاهش حجم چکهای بلامحل و تفهیم دارندگان حساب قرض الحسنه جاری به موضوع "حساب جاری درگیر" مفاد ذیل را بطور مشخص بصورت اعلامیه در محل شعبه بطوری که در معرض دید عموم قرار داشته باشد نصب نموده و به صاحب حساب نیز اعلام گردد. دسته چک جدید به دارندگان حساب قرض الحسنه جاری که مبادرت به صدور یک فقره چک بلامحل نموده وبنابه تقاضای دارنده چک منجر به صدور گواهینامه عدم پرداخت بعلت فقدان موجودی و یا کسر موجودی شود تحت عنوان "حساب جاری درگیر" تحویل نمی گردد.
بستن حساب قرض الحسنه جاری بتقاضای صاحب حساب
بستن حساب قرض الحسنه جاری بتقاضای حساب در حالت عادی
در مواقعی که مشتری با تقاضای کتبی برای بستن حساب مراجعه نماید. بایستی بشرح مفاد آتی الذکر (فصل جاری را کد بند 1) عمل شود. لکن قبل از پرداخت آخرین چک صادره مشتری، باید گردش عملیات (ستون بدهکار و بستانکار) و مانده حساب را دقیقاً کنترل نموده و پس از اطمینان از صحت عملیات و تائید دایره معاملات و اعتبارات مبنی بر عدم بدهی و تعهدات و موافقت مسئولین شعبه برابر مقررات در حساب ثبت و به انضمام تقاضانامه و چکهای منگنه شده جهت ملاحظه و صدور مجوز پرداخت به مسئولین شعبه ارائه گردد تا پس از امضاء از طرف آنان به دایره صندوق ارسال شود.
تذکر:
در تقاضانامه علت بستن حساب قرض الحسنه جاری از طرف مشتری بطور وضوح قید گردد تا موجباتب در آتیه فراهم نشود.
بستن حساب قرض الحسنه جاری بتقاضای صاحب حساب
بدلیل مفقود شدن چک یا دسته چک
بر اساس ماده 14 قانون صدور چک، صادرکننده چک یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها در صورت مفقود شدن یا سرقت یا جعل و یا تحصیل از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت می تواند کتباً دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک بدهد که بانک نیز موظف است با رعایت کامل مفاد این ماده گواهی عدم پرداخت به ارائه دهنده چک تسلیم نماید.
لذا شعب موظفند هنگام مراجعه صاحب حساب موارد را به وی تفهیم نموده و راهنمائیهای لازم را در این زمینه بنمایند علیهذا اگر صاحب حساب باز هم اصرار در بستن حساب قبل بعلت مفقود شدن یک برگ یا قسمتی از دسته چک خود و افتتاح حساب جدید را داشته باشد به ترتیب زیر عمل خواهد شد.
صاحب حساب بایستی کتباٌ تقاضای عدم پرداخت وجه چک (یا چکها) و بستن حساب خود را به شعبه ارائه نماید و پس از بررسی های لازم حساب سپرده قرض الحسنه جاری وی بسته شده و حساب جدیدی با اعمال ضوابط و مقررات برای متقاضی افتتاح شده و موجودی حساب سابق با ذکر توضیح لازم به حساب سپرده قرض الحسنه جاری جدی انتقال یافته و در مقابل اخذ مبلغ لازم دسته چک جدیدی تحویل گردد.
با انجام عمل فوق، در صورت ارائه چکهای مفقود شده بودند حسابی به شماره آن وجود نداشته و وجهی نیز پرداخت نمی شود.

حساب مانده های مطالبه نشده
مانده حسابهای سپرده قرض الحسنه جاری درگذشتگان و ورشکستگان و نیز مانده حسابهای سپرده قرض الحسنه جاری راکد و وجوه موجود در حساب بستانکاران بخاطر رعایت موازین قانونی و حفظ منافع اشخاص ذینفع و همچنین منظور کاستن از عملیات دفتری بحساب مانده های مطالبه نشده منتقل و تا موقع پرداخت در آن حساب نگهداری می گردد.
برای نگهداری ریز مانده های مطالبه نشده از دفتر فرعی نمونه 264 (شعب غیر مکانیزه) استفاده می گردد مانده های منتقله به حساب مانده های مطالبه نشده تحت چهار فصل بشرح زیر طبقه بندی شده است:
1- حسابهای سپرده قرض الحسنه جاری در گذشتگان
2- حسابهای سپرده قرض الحسنه جاری ورشکستگان
3- حسابهای سپرده قرض الحسنه جاری راکد
4- انتقالی از حساب بستانکاران موقت
فصول مذکور در دفتر نمونه 264 یا سیستم بطور جداگانه ثبت می شود و طبعاً جمع مانده های فوق باید با سرفصل مربوط در خلاصه دفتر کل مطابقت داشته باشد.
انتقال مانده حساب مانده های مطالبه نشده بوسیله سند انتقالی صورت می گیرد و از لحاظ حفظ سوابق، تاریخ انتقال، شماره حساب و سایر مشخصات دارنده حساب باید هم در سند انتقالی و هم در قسمت شرح بستانکار دفتر مذکور یا سیستم قید گردد تا در مواقع لزوم تشخیص ذینفع به سادگی مقدور باشد.
هنگام ثبت شرح کاملی بایستی آورده شود. لذا درج جملاتی مانند "بشرح سند" مجاز نمی باشد.
پرداخت از این حساب در قسمت بدهکار دفتر ثبت شده سپس با شماره گذاری مشابه در ستون تسویه مقابل ارقام بستانکار و بدهکار تسویه می گردد.
پرداخت (در صورت مراجعه شخصی) با صدور حواله پرداخت ضمن ثبت مشخصات کامل صاحب حساب در متن حواله، با امضاء مسئولات شعبه صورت می گیرد. لازم است توجه شود، اگر چکی برای پرداخت از آن حسابها مستقیماً از طرف اشخاص ارائه گردید احتیاجی به صدور حواله پرداخت نبوده و باید احراز هویت گیرنده وجه (طبق مقررات پرداخت چک) با تشخیص و امضاء رئیس شعبه دقیقاً بعمل آمده و نشانی کامل وی در ظهر چک یادداشت شود تا به عنداللزوم کنترل پرداختهای انجام شده تسهیل گردد.
چنانچه چکهای صادره از طریق اطاق پایاپای و یا سایر مقامات صلاحیتدار واصل شود پس از تطبیق نمونه امضاء صادر کننده چک و گواهی امضاء قابل پرداخت می باشد. دفتر حساب مانده های مطالبه نشده بایستی در قسمت حسابداری شعبه توسط کارمند ذیصلاح با کمال دقت و بطور خوانا نوشته شود و در جای محفوظی نگهداری گردد.
روسا و معاونین شعب بایستی مستمراً اسناد هر گونه پرداخت از حساب مذکور را امضاء و کنترلهای لازم را بعمل آورند.
کارتهای حساب سپرده قرض الحسنه جاری و کارتهای نمونه امضاء اینگونه حسابها بایستی از ردیف حسابهای سپرده قرض الحسنه جاری فعال (زنده) خارج و بطور جداگانه زیر نظر مسئولین شعبه نگهداری گردد. صورت ریز فصول مختلف حساب مانده های مطالبه نشده جزو ضمائم ترازنامه پایان سال بایستی تهیه شده و طبق دستورات صادره برای مراجع رسیدگی ارسال گردد.
سرپرستان مناطق موظفند در بازدید های خود کلیه فصول حساب مانده های مطالبه نشده شعب تحت سرپرستی خود بخصوص مبالغ پرداختی از حساب مذکور را دقیقاً مورد رسیدگی قرار دهید.
بازرسان اعزامی نیز باید تک تک پرداختهائی را که از حساب مانده های مطالبه نشده صورت گرفته است رسیدگی نمایند.
فصل درگذشتگان
چنانچه صاحب حساب سپرده قرض الحسنه جاری انفرادی و در مورد حسابهای مشترک یکی از دارندگان حساب سپرده قرض الحسنه جاری فوت نماید چون موضوع جنبه
حقوقی یافته و از نظر حفظ و نگهداری اموال اشخاص متوفی حائز نهایت اهمیت می باشد. بنابراین بایستی بمحض اطلاع از فوت مشتری حساب سپرده قرض الحسنه جاری مسدود و موجودی آن با ذکر مشخصات به حساب مانده های مطالبه نشده (فصل درگذشتگان) منظور گردد تا پس از تعیین ورثه قانونی متوفی و اخذ مدارک لازم بشرح زیر نسبت به پرداخت وجه مذکور به ورثه یا وکیل آنها اقدام شود.
1- رونوشت مصدق برگ انحصار وراثت.
2- در صورتی که بین وراث متوفی صغاری وجود داشته باشد اخذ برگ قیم نامه در صورت نداشت جد پدری.
3- در صورت ارائه وصیت نامه هماهنگی لازم با اداره حقوقی.
4- گواهی مالیات بر ارث.
5- مطابقت مانده مندرج در برگ گواهی مالیات با موجودی دفتر مانده های مطالبه نشده.
بدیهی است در مواقعی که سهم الارث وراث به وکیل پرداخت می شود بایستی مدارک لازم از قبیل رونوشت مصدق وکالتنامه اخذ و پیوست اسناد پرداخت شود و در حسابهای مشترک سهم الشرکه شریک یا شرکائی که در قید حیات می باشند با توجه به مدارک قانونی و مندرجات کارت نمونه امضاء با درخواست جداگانه ای قابل پرداخت می باشد.
6- در مورد گواهی مالیات بر ارث طبق موافقت وزارت امور اقتصادی و دارائی که در زیر آمده است عمل نمائید.
1-6- با عنایت به معافیتهای مقرر در ماده 20 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1366 مجلس شورای اسلامی و منظور مساعدت به وراث طبقه اول (پدر، مادر، اولاد و همسر) متوفی که تمکن مالی جهت انجام هزینه های ضروری از قبیل هزینه کفن و دفن و سایر مراسم را ندارند مقرر می دارد با احراز هویت کامل وراث تا مبلغ دو میلیون ریال بدون مطالبه گواهی موضوع ماده 35 قانون فوق الاشاره به آنان پرداخت نموده و مراتب در تهران به اداره کل مالیات بر ارث و اراضی بایر در شهرستانها به اداره امور اقتصاد و دارائی محل اطلاع داده شود.
توجه:
مهلت مراجعه وارث طبقه اول متوفی به بانک از تاریخ صدور گواهی فوت حداکثر 2 ماه می باشد.
2-6- حسب ماده 34 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1366، بانکها و شرکتها و موسسات واشخاصی که اموالی از متوفی نزد خود دارند، مکلفند ظرف یکماه از تاریخ اطلاع از فوت صورت آن اموال اعم از وجوه نقد یا سفته یا جواهر و نیز مقدار سهام یا سهم الشرکه متوفی را تنظیم و به حوزه مالیاتی محل تسلیم نمایند. همچنین موظفند در صورت مراجعه مامورین تشخیص مالیاتی دفاتر و اسناد مورد نیاز را برای رسیدگی در اختیار آنها بگذارند.
3-6- به موجب ماده 36 قانون مذکور، بانکها و شرکتها و موسسات و اشخاصیکه وجوه یا سفته یا جواهر یا سهم الشرکه و یا هر نوع مال دیگر از متوفی نزد خود دارند، مجاز نخواهند بود آنرا به وارث تسلیم و یا بنام آنان ثبت نمایند مگر اینکه گواهینامه مالیاتی ارائه دهند.
4-6- طبق ماده 7 قانون اصلاح موادی از قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1371 صددرصد سپرده های متوفی نزد بانکهای کشور و شعب آنها در خارج از کشور از پرداخت مالیات بر ارث معاف گردیده است. علیرغم معافیت قانونی فوق، شعب بایستی توجه داشته باشند تسلیم موجودی حسابهای متوفی پس از ارائه مفاصا حساب مالیاتی و با ملاحظه برگ انحصار وارثت به کیسه وراث میسر خواهد بود. بدیهی است صرف ارائه گواهی مفاصا حساب مالیاتی کافی به مقصود بوده و نیازی به درج شماره حسابها در مفاصا حساب مذکور نمی باشد.
فصل ورشکستگان
حساب سپرده قرض الحسنه جاری ورشکستگان نیز بمجرد (نامه اداره تسویه و امور ورشکستگی) باید بسته شده و موجودی حساب به شرح فوق به حساب مانده های مطالبه نشده (فصل ورشکستگان) انتقال داده شود.
موجودی حساب ورشکستگان طبق موازین قضایی و پس از دریافت مدارک و ابلاغیه لازم قانونی، به اشخاص یا مقامات طلاحیتدار پرداخت می شود.

فصل جاری راکد
کلیه حسابهای سپرده قرض الحسنه جاری با هر مبلغ اگر ظرف مدت دو سال راکد و فاقد عملیات یا گردش باشند. بایستی مسدود و با شرح کامل به حساب مانده های مطالبه نشده انتقال داده شوند:
1- هر گاه دارنده حساب سپرده قرض الحسنه جاری راکد به بانک مراجعه و مطالعه موجودی خود را بنماید مسئولین شعبه موظفند پس از دریافت تقاضای کتبی و اخذ بقیه دسته چک و شمارش برگهای استفاده نشده تعداد آنها را در تقاضانامه مشتری مشخص نموده و در حضور وی با بریدن و منگنه کردن قسمتی از چک بطوریکه سری و شماره حساب از بین نرود آنرا باطل نموده و برای ضبط سابقه مراتب را در دفتر مخصوص چکهای برگشتی (نمونه 210) با ذکر علت بستن حساب و تعیین تعداد چکهای مصرف نشده منعکس و به امضاء معاون شعبه برسد.
دسته چکهای باطل شده با تنطیم صورتمجلس جداگانه که حاوی شماره و مشخصات و علت بسته شدن حساب و تعداد برگهای مصرف نشده می باشد در اسناد همان روز شعبه (روزی که حساب بسته شده ) بایگانی و ضبط گردد.
2- از آنجائیکه حفظ و نگهداری موجودی های راکد اشخاص اهمیت ویژه ای دارد بایستی رئیس شعبه این وظیفه خطیر را تحت نظر مستقیم خود قرار داده و همه ماهه با مراجعه به کارتهای کنترل حساب نسبت بعلت راکد شدن حساب تحقیق نموده و کارتهای حسابهای راکد و کارتهای نمونه امضاء مربوطه را از ردیف خارج کرده و در محل جداگانه و مطمئن نزد خود یا عنداللزوم نزد معاون شعبه نگهداری نمایند و این عمل بطور مستمر و پیگیر طوری انجام شود که به هیچ وجه احتمال بروز مشکلی متصور نباشد.
3- برای مشتریانی که حساب سپرده قرض الحسنه جاری آنان فاقد موجودی بوده و مانده نداشته باشد کتباً متذکر و یادآور شوید. چنانچه مایل به ادامه حساب می باشند مبلغی در حساب سپرده قر ض الحسنه جاری خود متمرکز نمایند در غیر اینصورت چون بانک ناگریز خواهد بود که این قبیل حسابها را بسته شده تلقی نماید، دسته چک نزد آنها به بانک مسترد می گردد.
فصل انتقالی از بستانکاران
وجوه موجود در حساب بستانکاران مربوط به وجوهی است که بعلت عده تطبیق مشخصات فیشهای مربوط یا فقدان و یا مغایرت نام و شماره حساب و یا بهر علت دیگر (عدم شناسائی صاحب حساب یا دهنده وجه و تعیین تکلیف قطعی وجوه دریافتی) به حساب بستانکاران موقت منظور می گردد.
در صورتیکه با مراجعه به مدارک و سوابق مربوط به هیچ وجه امکان تعیین هویت صاحبان اصلی آنها و یا دیگر مشخصات مورد لزوم میسر نباشد بایستی همانگونه که در مورد حسابهای سپرده قرض الحسنه جاری گفته شد اگر این وجوه دو سال تمام از اول فروردین لغایت اسفند ساب بعد مورد مطالبه قرار نگرفت در پایان اسفند ماه سال دوم به حساب مانده های مطالبه نشده تحت سرفصل جداگانه ای بنام (انتقالی از حساب بستانکاران) منظور و در صورت مراجعه ذینفع با توجه به مدارک موجود و احراز هویت کامل نسبت به پرداخت وجه مربوط بموجب حواله پرداخت اقدام شده و یا سوابق در اسناد روز بایگانی گردد. بدیهی است در بازرسی های سالانه بایستی به اینگونه پرداختها رسیدگی شود.

تبصره:
چون نگهداری مبالغ موجود در حساب مانده های مطالبه نشده کمتر از 10.000 ریال هزینه هایی برای بانک در بردارد لذا بمنظور جبران هزینه ها و پاکسازی اقلام مذکور در پایان هر سال مبلغ یکهزار ریال بابت هزینه های دفتری برداشت شده و به حساب کارمزد دریافتی منظور گردد.
حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز
قرض الحسنه وجوهی است که از طرف افراد بعنوان سپرده قرض الحسنه پس انداز به بانک واگذار می گردد تا جهت رفع نیازمندیهای مالی اشخاص مصرف گردد.
بنابراین با توجه به تعریف مزبور اشخاص مختلف می توانند منابع مالی خود را در حساب قرض الحسنه قابل برگشت تعهد شده ای نزد بانک نگهداری نموده و بانک نیز بعنوان امین و وکیل آنان می تواند نسبت به رفع حوائج و نیازمندیهای مالی ضروری کوتاه مدت برخی از افراد (اعم از حقیقی و حقوقی ) که نمی توانند از تسهیلات دیگری استفاده نمایند اقدام و بعنوان قرض الحسنه در اختیار آنان قرار دهند. بدیهی است سپرده گذاران هر زمان که بخواهند می توانند با مراجعه به بانک تمام یا قسمتی از سپرده را دریافت نمایند.
نحوه افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز
با توجه به انطباق عملیات بانکی با موازین اسلامی افراد مختلف اعم از حقیقی و حقوقی می توانند حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز افتتاح نمایند. افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه دارای شرایطی است که در پشت کارت نمونه امضاء 491 (ضمیمه شماره 28) چاپ گردیده است. متقاضی یا بازکننده حساب باید شرایط مذکور را قبل از افتتاح حساب قرائت نموده و پس از اطلاع و قبول شرایط زیر آن را با قید تاریخ امضاء نماید. لازم به تذکر است که شرایط عمومی افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز نه تنها بایستی توسط متقاضی یا بازکننده حساب مورد مطالعه قرار گیرد بلکه کارکنانی که در قسمت حسابهای سپردهع انجام وظیفه می نمایند باید آن را دقیقاً مطالعه و نسبت بع مفاد آن آگاهی کامل داشته باشند.
انواع حسابهای سپرده قرض الحسنه پس انداز
هر چند در حقیقت حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز نظر ماهیت بیش از یک نوع نمی باشد، لکن چون ممکن است بازکنندگان این حساب اشخاص مختلفی باشند لذا انواع این نوع سپرده را می توان از نظر صاحبان یا بازکنندگان آن بشرح آتی تشریح نمود.
1- نحوه افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز برای اشخاص حقیقی، رشید و باسواد
طبق شرایط عمومی هر شخصی که به سن هجده سال تمام رسیده و یا حکم رشد او از دادگاه صالحه صادر شده باشد می تواند بنام خود یا کسانی که تحت ولایت ویا قیومیت او باشند در بانک حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز افتتاح نماید. حق برداشت از حساب با صاحب حساب یا نماینده قانونی او می باشد.
لذا با توجه به تحقق شرایط فوق متقاضی می بایستی ابتدا شرایط عمومی افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز را مطالعه نموده در صورت قبول با قید تاریخ آن را امضاء نماید. پس از امضاء ذیل شرایط عمومی مشخصات کامل خود را در کارت نمونه امضاء که شامل نام و نام خانوادگی- شماره شناسنامه و محل صدور آن- تاریخ تولد- (به روز- ماه- سال)، نام پدر، شغل و نشانی فعلی محل سکونت (یا کار) می باشد نوشته و محل مخصوص را امضاء نماید. حداقل مبلغ برای افتتاح حساب 10.000 ریال و برای شرکت در قرعه کشی 50.000 می باشد.
2- نحوه افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز عادی برای اشخاص حقیقی بی سواد
شرایط افتتاح حساب قرض الحسنه پس انداز برای اشخاص بی سواد همانند افتتاح حساب برای شخص با سواد می باشد، لکن بدلیل عدم امکان مطالعه و تکمیل کارت افتتاح حساب توسط اشخاص بی سواد، ناچاراً بایستی شخص دیگری نسبت به تکمیل کارت افتتاح حساب اقدام نماید. بدین لحاظ هنگام مراجعه چنین اشخاصی متصدیان ذیربط حتی المقدور از یکی از مشتریان بانک درخواست نمایند تا مفاد شرایط عمومی افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز را برای متقاضی قرائت تا با آگاهی کامل نسبت به افتتاح حساب اقدام نماید. پس از اطلاع متقاضی بایستی ذیل شرایط عمومی را تائید (با امضاء یا مهر و اثر انگشت) سپس نسبت به تکمیل کارت افتتاح حساب و درج مشخصات متقاضی به کمک نامبرده یا شخص ثالثی اقدام گردد.
3- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز عادی برای اشخاص صغیر
برابر ماده 5 شرایط عمومی افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز هر شخص می تواند برای اشخاص صغیر حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز افتتاح نماید، حق برداشت از این حساب تا رسیدن صاحب حساب (صغیر) به سن قانونی (18 سال تمام) و یا ارائه حکم رشد صادره از طرف دادگاه صالحه با ولی قهری و در صورت نداشتن ولی قهری یا قیم یا وصی او می باشد.
4- افتتاح حساب با وکالت یا قیومت یا وصایت رسمی از طرف اشخاص
ممکن است حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز بوسیله وکیل یا قیم یا وصی شخصی افتتاح گردد. لذا بدلیل اختلافاتی که ممکن است این مورد افتتاح حساب سپرده برای اشخاص صغیر داشته باشد این سرفصل بطور جداگانه تشریح شده است. مغایرتهای عمده ای که افتتاح حساب به وکالت یا قیومیت یا وصایت از طرف اشخاص دارد بطور کلی عبارتند از:
1-4- افتتاح حساب جهت صغیر از طریق خویشاوندان نسبی و سببی و اشخاص دیگر بدلیل اینکه برداشت کننده قانوناً ولی قهری می باشد (و در صورت نبودن ولی قهری، قیم یا وصی با ارائه قیم نامه و وصایت نامه رسمی).
2-4- در صورتیکه وکیل و قیم هم بازکننده و هم برداشت کننده از حساب باشند، وکیل بایستی وکالت رسمی از طرف صاحب حساب را داشته و هنگام برداشت از حساب ارائه دهد.
3-4- در صورتی که وکیل تعیین شده از جانب صاحب حساب کبیر دارای وکالتنامه ثبتی نباشد، یک نسخه وکالتنامه که به امضاء موکل و وکیل (هر دو) می رسد توسط مسئول حساب پس انداز نمونه 377 (ضمیمه شماره 29) اخذ و تمبر مالیاتی به آن الصاق و باطل می گردد.
بطوری که ملاحظه می شود درصورت وجود چنین شرایطی پس از تحقق موارد بالا پشت کارت نمونه امضاء (شرایط عمومی) ابتدا مطالعه و امضاء شده است سپس قسمتهای مرتبط بر اساس مندرجات کارت تکمیل و امضاء می گردد.
5- افتتاح حساب قرض الحسنه مشترک عادی
ممکن است چند نفر (دو نفر یا بیشتر) تصمیم بگیرند بصورت مشترک حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز در اینصورت با رعایت شرایط حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز و تکمیل کارت افتتاح، بایستی نحوه برداشت و میزان سهم هر یک از مشترکین در ذیل کارت درج و از طرف صاحبان حساب امضاء گردد. سایر شرایط حساب فوق الذکر همانند قرض الحسنه پس انداز عادی می باشد.
تبصره:
در صورتیکه شرکاء به هنگام افتتاح حساب میزان سهم خود را مشخص نموده باشند و هر یک بتنهائی هم حق برداشت داشته باشند، شرکائی که در قید حیات هستند تا میزان سهم خود (که قبل از فوت شریک متوفی) مشخص شده باشد حق استفاده و برداشت از حساب مشترک را خواهند داشت.
6- افتتاح حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز عادی برای اشخاص حقوقی
همانطوریکه قبلاً ذکر گردید با توجه به انطباق عملیات بانکی با موازین اسلامی ممکن است اشخاص حقوقی مانند شرکتها، تعاونی ها و موسسات نسبت به افتتاح حساب قرض الحسنه پس انداز اقدام نمایند و مدارک لازم (شرکت نامه- اساسنامه- آگهی تاسیس اولیه- آخرین تغییرات حاصله و … ) اخذ می گردد. ضمناً در اساسنامه شرکت باید اجازه انجام عملیات بانکی و افتتاح حساب قرض الحسنه پس انداز قید شده باشد.
توجه شود چنانچه در اساسنامه امضاء اشخاص مجاز با مهر شرکت بایستی تواماً مورد استفاده قرار گیرد، نمونه مهر نیز بطور وضوح در محل تعیین شده کارت نمونه امضاء منعکس گردد.

نحوه پرداخت
لازم به تذکر است که پرداخت وجه از دفترچه (یا برداشت از حساب) باید الزاماً از طریق صاحب حساب، وکیل، ولی قهری (پدر یا جد پدری) یا قیم انجام گیرد و نامبردگان شخصاً وجه مورد نظر را دریافت نمایند.
برای پرداخت وجه، متقاضی ابتدا مبلغی را که در نظر دارد از حساب برداشت کند، در قسمت زیرین صفحه ای که موجودی در آن منعکس است با حروف و عدد نوشته و پس از امضاء به کارمند مسئول حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز ارائه می دهد.
کارمند مسئول پس از مطابقت مشخصات دفترچه با شناسنامه، گواهینامه یا گذرنامه معتبر متقاضی امضاء او را با نمونه آن مطابقت داده و بعد از کنترل مانده حساب (در صورت صحت امضاء و داشت موجودی کافی) امضاء او را گواهی کرده و مبلغ درخواست را از مانده قبلی کسر و مانده جدید را در پایین برگ دفترچه به عدد ثبت کرده و این مانده را به اول صفحه بعد (مبلغ موجودی جدید را با حروف و عدد) نقل می دهد.
در همین حال یک شماره پلاک (ژتون صندوق) به او اختصاص داده و شماره آنرا در بالای صفحه جدا شده، ثبت و پلاک به متقاضی تحویل داده می شود.
پس از انجام اعمال فوق صفحه ای که مشتری تقاضای دریافت وجه را نموده است از قسمت نقطه چین جدا و با دفترچه به مسئولین مربوطه ارائه داده می شود تا پس از بازبینی امضاء نمایند و سپس برگه جدا شده و دفترچه به تحویلدار داده می شود.
تحویلدار نیز پس از تطبیق شماره پلاک مندرج در برگه یا پلاک فلزی که در دست مشتری است در پشت صفحه جدا شده از متقاضی امضاء گرفته و وجه مورد تقاضا را بانضمام دفترچه به او تحویل می دهد.

حساب سپرده قرض الحسنه ویژه
تعریف:
– حساب سپرده قرض الحسنه ویژه به حسابی اطلاق می شود که شعب تحت این عنوان افتتاح و وجوه سپرده توسط اشخاص حقیقی و حقوقی به این حساب را طبق نظر سپرده گذار بصورت قرض الحسنه به اشخاص حقیقی و موسسات خیریه و عام المنفعه اعطاء می نمایند.
– پرداخت قرض الحسنه اعطائی بر اساس شرایطی که بموجب قرار داد عاملیت (ضمیمه شماره 33) منعقده فی مابین سپرده گذار و شعبه معین می شود پرداخت می گردد.
– حداقل مبلغ سپرده لازم برای افتتاح این حساب سیصد هزار ریال می باشد.
– حداقل مبلغ قرض الحسنه قابل اعطاء به هر متقاضی از محل هر حساب قرض الحسنه ویژه یکصد هزار ریال و مدت بار پرداخت آن حداکثر 5 سال می باشد.
– حساب سپرده گذار بمیزان مبلغ قرض الحسنه اعطائی بدهکار شده و باقی مانده در صورت مطالبه سپرده گذار به وی قابل پرداخت می باشد.
– موجودی حساب نظیر سایر حسابهای قرض الحسنه پس انداز در صورت واجد شرایط بودن مشمول شرکت در قرعه کشی جوائز می باشد.
– قرض الحسنه اعطائی مستقیماً از حساب سپرده گذار پرداخت می شود.
– مبالغ قرض الحسنه اعطائی از محل این حسابها جزء تسهیلات اعطائی محسوب نگردیده و خارج از بودجه قرض الحسنه شعبه خواهد بود.
افتتاح حساب قرض الحسنه ویژه:
افتتاح حساب قرض الحسنه ویژه می تواند بصورت انفرادی مشترک و یا اشخاص حقوقی و با توسط وکیل آنان صورت گیرد.
هر شخصی که به سن 18 سال تمام رسیده و یا حکم رشد وی از طرف دادگاه صالحه صادر شده باشد (اعم از باسواد و بی سواد) می تواند به نام خود در بانک حساب قرض الحسنه ویژه افتتاح نماید.
در صورتیکه متقاضی حساب بی سواد باشد چون امکان مطالعه شرایط قرارداد عاملیت و شرایط افتتاح حساب برایش مقدور نیست بایستی از همراه او (در صورت نبودن همراه از یکی از مشتریان) خواهش گردد تا ضمن قرائت موارد مورد نیاز متقاضی را در تکمیل فرم و توجیه مطالب یاری نماید. پس از آگاهی شخص بی سواد از چگونگی امر و تکمیل کارت باید در محل مخصوص نمونه امضاء صاحب حساب اثر انگشت توام با مهر خود را منعکس نماید. ضمناً در این حالت یک قطعه عکس جهت الصاق به کارت نمونه امضاء از متقاضی اخذ می گردد.
ممکن است چند نفر (دو نفر یا بیشتر) تصمیم بگیرند به صورت جمعی حساب قرض الحسنه ویژه افتتاح نمایند در این صورت رعایت نکات زیر ضروری است:
1- در مورد میزان سهم، نحوه عمل و چگونگی استفاده از حساب و روش اعطاء قرض الحسنه و ترتیب استفاده از حساب متفقاً می باشد یا منفرداً در قسمت مخصوص کارت افتتاح حساب تعیین (در قسمت سایر موارد) تا در آتیه تولید اشکال نشود.
2- کارت افتتاح حساب طوری تهیه شده است که می توان نام و مشخصات دو نفر ار به شرح زیر در آن درج نمود.
نام و نام خانوادگی صاحب حساب حسن برادران/ علی امیدوار الی آخر
درصورتیکه متقاضیان افتتاح حساب مشترک بیش از دو نفر باشد از کارت سفید دیگری استفاده شده و نام مشخصات سایرین در آن نوشته می شود در این صورت کارتهای افتتاح حساب قرض الحسنه ویژه به امضاء کلیه شرکاء خواهد رسید.
3- در صورتیکه شرکاء به هنگام افتتاح حساب میزان سهم خود را مشخص نموده باشند و هر یک بتنهائی هم حق برداشت داشته باشد، شرکائی که در قید حیات هستند تا میزان سهم خود (قبل از فوت شریک متوفی) مشخص شده باشد حق استفاده و برداشت از حساب مشترک را خواهند داشت.
4- هر گونه توافق در نحوه برداشت از حساب یا اعطای قرض الحسنه از محل این حساب منوط به سلامت عقل و حیات شرکاء است. بنابراین در صورت ورشکستگی یا محجور شده هر یک از مشترکین، بقیه مجاز به برداشت از حساب و اعطای قرض الحسنه و یا دخل و تصرف در حساب نخواهند بود.
شرکاء موظفند در صورت ورشکستگی، محجور شدن و یا فوت هر یک از شرکاء مراتب را کتباً به بانک اطلاع دهند، در غیر اینصورت بانک هیچگونه مسئولیتی نسبت به خسارات احتمالی نخواهد داشت.
5- افتتاح حساب قرض الحسنه ویژه برای اشخاص حقوقی بلامانع است. در اینصورت اخذ مدارک ثبتی و قانونی دال بر احراز شخصیت حقوقی شرکت که عبارتست از:
اساسنامه، شرکت نامه و روزنامه رسمی (آخرین صورتجلسه مجمع عمومی) و نگهداری تصاویر آن در پرونده مربوط الزامی است.
ضمناً بمنظور تکمیل مدارک مورد نیاز برای افتتاح حساب قرض الحسنه ویژه جهت اشخاص حقوقی ضرورت دارد تعهد نامه مندرج در ضمیمه شماره 34 ار مدیران و صاحبان امضاء شرکتها اخذ شده و پس از گواهی امضاء و ثبت در دفتر وارده در پرونده مذکور نگهداری شود.
6- افتتاح حساب قرض الحسنه ویژه ممکن است از طرف وکیل صورت گیرد که در اینصورت با داشتن اختیار افتتاح حساب رعایت موارد زیر ضروری است.
1-6- اگر وکیل حق استفاده یا اجازه پرداخت قرض الحسنه از حساب را داشته باشد باید وکالتنامه رسمی (ثبتی) که از جانب صاحب حساب به او تسلیم گردیده و موارد فوق در آنجا گنجانیده شده است هنگام افتتاح حساب ارائه نماید.
2-6- اگر وکالتنامه قبلاً تنظیم نگردیده باشد، برای افتتاح و استفاده از حساب باید صاحب حساب و وکیل وکالتنامه (ضمیمه شماره 35) تنظیم نماید.
در اینصورت وکالتنامه بعنوان یکی از اسناد بانک در محل محفوظی که جهت این امر اختصاص داده شده است نگهداری می گردد.
3-6- به هنگام تکمیل کارت افتتاح حساب، وکیل باید ابتدا نام و مشخصات صاحب حساب را در قسمت اول کارت نوشته و سپس نام و مشخصات خود را در قسمت دوم کارت منعکس و محلی را که نوشته شده است (نمونه امضاء وکیل) امضاء نماید.
7- جهت کلیه اشخاص اعم از حقیقی، حقوقی یا مشترک از کارت نمونه 349 (ضمیمه شماره 36) استفاده خواهد شد.
8- هنگام افتتاح حساب گواهی قرض الحسنه ویژه نمونه 343 (ضمیمه شماره 37) از جانب شعبه تنظیم و به سپرده تحویل می گردد.
9- در صورت واریز مجدد و یا برداشت از حساب سپرده قرض الحسنه ویژه (از جانب سپرده گذار) گواهی قرض الحسنه نمونه 343 (ضمیمه شماره 38) از وی اخذ و بر اساس جمع مبلغ اولیه و واریز جدید و یا کسر مبلغ برداشت شده از مبلغ اولیه، گواهی جدید صادر و به نامبرده تسلیم می گردد.
10- شماره حساب قرض الحسنه ویژه جهت هر شعبه از شماره یک شروع و بر حسب مورد ادامه می یابد.
11- شماره قرض الحسنه اعطائی جهت هر یک از شعب از شماره یک شروع و بر حسب تعداد وامهای اعطاء شده ادامه می یابد.

عملیات حسابداری
1- هنگام افتتاح حساب:
پس از تکمیل کارت نمونه امضاء و قرارداد عاملیت و دریافت وجه از سپرده گذار اسناد مربوط صادر و بشرح زیر در حسابها منعکس می گردد:
بدهکار حساب: صندوق معادل وجه دریافتی
بستانکار حساب: سپرده قرض الحسنه ویژه
2- پرداخت وجه به متقاضی وام:
پس از معرفی شخص وام گیرنده از سوی سپرده گذار و تکمیل برگ درخواست قرض الحسنه ویژه (ضمیمه شماره 39) و تنظیم قرارداد قرض الحسنه اسناد مربوط بشرح زیر صادر و در حسابها منعکس می گردد.
بدهکار حساب: سپرده قرض الحسنه ویژه
بستانکار حساب: صندوق یا حساب قرض گیرنده
بدیهی است هر یک از سپرده گذاران دارای یک پرونده به منظور نگهداری مدارک مزبور برای کلیه وام گیرندها می باشد.
3- اخذ کارمزد
همانند روش مورد عمل قرض الحسنه های اعطائی کارمزد در زمان پرداخت وام در ابتدای هر سال با استفاده از فرمول زیر محاسبه و نقداً از وام گیرنده اخذ و در حسابها منعکس می گردد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = کارمزد متعلق در سال
بدهکار حساب: صندوق یا حساب وام گیرنده
بستانکار حساب: کارمزد دریافتی، وام قرض الحسنه ویژه (معادل سهم سال)
تبصره 1:
چنانچه در قرارداد عاملیت نوع و میزان وثائق همچنین میزان کارمزد دریافتی تعیین نشده باشد اخذ وثیقه و کارمزد تابع ضوابط دستورالعمل قرض الحسنه اعطائی جهت رفع احتیاجات ضروری خواهد بود.
تبصره 2:
جهت باز پرداخت اقساط قرض الحسنه اعطائی ویژه از دفترچه اقساط (نمونه 67) بشرح زیر استفاده خواهد شد. بدیهی است جهت صدور هر جلد دفترچه اقساط وام قرض الحسنه ویژه مبلغ 200 ریال از متقاضیان دریافت وام اخذ و به حساب درآمد زیر منظور گردد.
بدهکار حساب: صندوق یا حساب وام گیرنده
بستانکار حساب: درآمد متفرقه (صدور دفتر اقساط وام)
چون اقساط وصول شده بایستی به حساب سپرده قرض الحسنه ویژه ای که از آن محل وام پرداخت گردیده است واریز شود، لذا شعب مکلفند بمنظور دستیابی به شماره حساب اینگونه اقساط، در زمان تنظیم دفترچه وصول اقساط (نمونه 67) پس از تعیین و ثبت شماره ردیف وام در قسمتهای مربوط (جلد دفتر و کلیه اوراق) بلافاصله پس از جدا نمودن آن با علامت شماره سپرده قرض الحسنه ویژه بطوری که کاملاً خوش خط و خوانا باشد ثبت گردد.
بطور مثال چنانچه از محل حساب سپرده قرض الحسنه ویژه به شماره 24 وام قرض الحسنه شماره 5 اعطاء گردد، ثبت آنها در دفترچه وصول اقساط بصورت 24/5 می باشد.

4- وصول اقساط
بدهکار حساب: صندوق معادل اقساط ماهیانه
بستانکار حساب: قرض الحسنه ویژه
حساب سپرده قرض الحسنه ویژه جوانان
بمنظور تشویق نسل جوان کشور برای پس انداز و تامین آتیه آنان ضوابط و شرایط حساب قرض الحسنه ویژه جوانان بشرح ذیل تعیین می گردد:
ماده 1:
افرادی که سن آنها کمتر از 25 سال تمام می باشد می توانند به افتتاح حساب پس انداز قرض الحسنه ویژه جوانان نزد بانک در چارچوب ضوابط و مقررات مربوط، مبادرت نمایند.
ماده 2:
حداقل مبلغ برای افتتاح حساب مزبور پنجاه هزار ریال تعیین می شود.
ماده 3:
حسابهایی که در قرعه کشی شرکت داده خواهد شد که موجودی آنها در طول سال منتهی به زمان قرعه کشی حداقل پنجاه هزار ریال بوده و در تاریخ قرعه کشی مفتوح باشند.
ماده 4:
امتیازات و جوائز این حساب بشرح ذیل تعیین می گردد:
الف: اعطائی تسهیلات اعتباری قرض الحسنه:
1- تسهیلات اعتباری قرض الحسنه سالی یک مرتبه به قید قرعه دارندگان حسابهای پس انداز قرض الحسنه جوانان برای مصارف زیر اعطاء خواهد شد:
ادامه تحصیل دانشگاهی، اشتغال، ازدواج، جهیزیه، درمان بیماری، کمک به امر احداث، تعمیر و تکمیل مسکن.
2- میزان تسهیلات اعتباری قرض الحسنه به هر یک از برندگان حساب قرض الحسنه ویژه جوانان ده برابر میانگین حداقل موجودی ماهانه آنان در طول سال منتهی به زمان قرعه کشی خواهد بود مشروط بر اینکه میزان این تسهیلات در یک نوبت قرعه کشی از دو میلیون ریال تجاوز ننماید.
3- میزان تسهیلات اعتباری که توسط بانک در هر قرعه کشی به برندگان تخصیص داده خواهد شد معادل 7 درصد متوسط حجم حسابهای قرض الحسنه ویژه جوانان تعیین می گردد.
4- تعداد برندگان بر اساس مبلغ مندرج در بند 3 فوق الذکر توسط بانک تعیین خواهد شد.
ب: جوائز نقدی و غیر نقدی
سالی یک مرتبه، معادل دو درصد متوسط حجم سپرده حسابهای قرض الحسنه ویژه جوانان در همان سال، بصورت جوائز نقدی و غیرنقدی طبق ضوابط مربوط به اعطای جوائز قرض الحسنه ویژه جوانان اعطاء می گردد.
ماده 5:
طول مدت باز پرداخت تسهیلات اعطائی قرض الحسنه موضوع بند الف ماده 2 و زمان شروع بازپرداخت آن برحسب مورد مصرف، بتشخیص بانک تعیین خواهدشد.
در هر صورت مجموع این مدت از ده سال تجاوز نخواهد نمود.

ماده 6:
دارندگان حساب پس انداز قرض الحسنه ویژه جوانان در یک نوبت قرعه کشی در یک بانک، چند امتیاز و جایزه برنده شود فقط بزرگترین جوائز و امتیازات مزبور به نامبرده تعلق خواهد گرفت.
تبصره:
در صورتیکه دارنده حساب پس انداز قرض الحسنه ویژه جوانان در یک نوبت قرعه کشی در یک بانک، چند امتیاز و جایزه برنده شود فقط بزرگترین جوائز و امتیازات مزبور به نامبرده تعلق خواهد گرفت.
ماده 7:
آن دسته از برندگانی که واجد شرایط دریافت تمام یا قسمتی از تسهیلات اعتبار نباشند مبلغ تسهیلات مزبور در حساب انتظامی نگهداری خواهد شد تا برنده واجد شرایط شده و به سن قانونی رشد برسد مگر در مورد درمان بیماری.
تبصره 1:
دارندگان حسابهای پس انداز قرض الحسنه ویژه جوانان، حداکثر تا سن 30 سالگی تمام در صورت واجد شرایط بودن حساب در قرعه کشی جوائز و امتیازات شرکت داده می شوند پس از سن 30 سالگی، حساب مزبور در ردیف حسابهای قرض الحسنه عادی منظور خواند شد، مگر دارنده حساب دستور دیگری داده باشد.
تبصره 2:
حداکثر سن استفاده از تسهیلات اعتباری قرض الحسنه تا پایان سن 35 سالگی می باشد.

ماده 8:
موجودی حسابهای قرض الحسنه پس انداز ویژه جوانان جدا از سایر منابع قرض الحسنه بانک نگهداری خواهد شد.
ماده 9:
حدود کلی تسهیلات اعتباری قرض الحسنه موضوع امتیازات این بخشنامه از حدود کلی تعیین شده برای قرض الحسنه اعطائی بانکها خارج است.
ماده 10:
سایر موارد پیش بینی نشده در این بخشنامه مشمول دستورالعمل اجرائی قرض الحسنه اعطائی بانکها خواهد بود.
مدت بازپرداخت قرض الحسنه با در نظر گرفتن مبلغ جایزه و تسهیلات اعطائی و قدرت بازپرداخت متقاضی بنحوی تعیین گردد که مبلغ اقساط کمتر از 5.000 ریال در ماه نباشد ضمن آنکه طبق ماده 5 فوق الذکر از ده سال نیز تجاوز نماید.
مدت قرض الحسنه تحصیل دانشگاهی بنحوی در نظر گرفته شود که سررسید نهائی آن حداکثر تا سه سال پس از اتمام دوران تحصیل باشد. اعطای تسهیلات قرض الحسنه مستلزم انجام بررسیها و اخذ مدارک مطابق ضوابط جاری ضروری بود. و در امور احداث و تکمیل مسکن محور شهرداری نیز برحسب مورد بایستی اخذ گردد.

عملیات حسابداری
پس از انعقاد قرارداد با اشخاص حقیقی و حقوقی و تودیع از طرف آنان، در خصوص نحوه اعطای تسهیلات از محل آن و اخذ کارمزد، عملیات حسابداری از ابتدا تا انتها بشرح زیر خواهد بود:
مثال:
شرکت "الف" تحت قراردادی مبلغ 100 میلیون ریال را بعنوان سپرده قرض الحسنه ویژه نزد شعبه تودیع می کند. (ثبت عملیات ): کد حساب
بدهکار: صندوق / جاری شرکت الف. 100.000.000 101/401
بستانکار: پس انداز قرض الحسنه ویژه مصرف نشده 100.000.000 410
همزمان با ثبت فوق و با صدور سند انتقالی داخلی، حسابهای زیر خط بشرح زیر متاثر می شود:
بدهکار: قرض الحسنه ویژه مصرف نشده 100.000.000 576(زیرخط)
بستانکار: سپرده قرض الحسنه ویژه 100.000.000 675(زیرخط)
پس از اخذ کارمزد بانک (مطابق قرارداد) با اعطای تسهیلات بمبلغ یک میلیون ریال از محل آن، عملیات ثبت چنین خواهد بود:
بدهکار: پس انداز قرض الحسنه ویژه مصرف نشده 1.000.000 410
بستانکار: صندوق/ جاری تسهیلات گیرنده 1.000.000 101/401
همزمان با ثبت فوق و با صدور سند انتقالی داخلی، حسابهای زیر متاثر می گردد:
بدهکار: تسهیلات اعطائی از محل سپرده 1.000.000 575(زیرخط)
قرض الحسنه ویژه
بستانکار: قرض الحسنه ویژه مصرف نشده 1.000.000 576(زیرخط)
با فرض اقساط 50.000 ریالی به مدت 20 ماه نحوه ثبت عملیات وصول اقساط، بسته به نوع قرارداد به دو صورت و بشرح زیر خواهد بود:
الف: در صورتیکه طبق قرارداد و با نظر شرکت، قرض الحسنه ویژه به مرور باید صفر شود:
کد حساب
بدهکار: صندوق/ جاری تسهیلات گیرنده 50.000 101/401
بستانکار: جاری شرکت "الف" 50.000 401
سپس همزمان ثبت زیر صورت می پذیرد:
بدهکار: سپرده قرض الحسنه ویژه 50.000 675 (زیرخط)
بستانکار: تسهیلات اعطائی از محل سپرده 50.000 575 (زیرخط)
قرض الحسنه ویژه
در صورتیکه طبق قرارداد، قرض الحسنه ویژه باید ثابت بماند:
بدهکار: صندوق/ جاری تسهیلات گیرنده 50.000 101/401
بستانکار: پس انداز قرض الحسنه ویژه مصرف نشده 50.000 401
همزمان با سند فوق، ثبت زیر صورت پذیرد:
بدهکار: قرض الحسنه ویژه نشده 50.000 576 (زیرخط)
بستانکار: تسهیلات اعطائی از محل سپرده 50.000 575 (زیرخط)
قرض الحسنه ویژه
مسئولین واحدها توجه خواهند نمود که همواره باید مجموع مبلغ مندرج در کدهای 575 و 576 طرف دارائی (اقلام زیرخط) با مبلغ مندرج در کد 675 طرف بدهی (اقلام زیرخط) برابر بوده و همچنین مبلغ کد 756 (زیرخط) طرف دارائی با کد 410 طرف بدهی (بالای خط) ممنوع باشد.

سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت
– سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت به سپرده هایی اطلاق می شود که سپرده گذار می تواند بدون در نظر گرفتن مدت مبلغی را به حساب خود واریز یا از آن برداشت نماید.
– حداقل مبلغ مورد نیاز برای افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت 50.000 ریال می باشد.
– به سپرده های سرمایه گذار کوتاه مدت که موجودی آن کمتر از 50.000 ریال سودی تعلق نخواهد گرفت.
– سود سپرده های کوتاه مدت بصورت علی الحساب و بر مبنای کمترین مانده مشروط بر اینکه از حداقل مذکور کمتر نباشد قابل پرداخت می باشد.
– از نظر پرداخت سودمدت سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت برای بار اول حداقل 3 ماه و برای بیش از سه ماه تابعی از ضرایب یکماه خواهد بود. ضمناً هر زمان که مانده جهانی از حداقل تعیین شده مذکور کمتر شود حسب از شمول تخصیص سود خرج شده و برقراری مجدد آن مستلزم تامین حداقل یاد شده و استمرار آن بمدت سه ماه دیگر می باشد.
– به سپرده های سرمایه گذار کوتاه مدتی که سپرده گذار آن پس از مدت مقرر (حداقل سه ماه) و در آخرین روز از ماههای 31 روزه اقدام به برداشت مبلغ تودیع شده نماید سود تعلق خواهد گرفت.
– چنانچه صاحبان سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت به موقع جهت دریافت سود سپرده های خود مراجعه نمایند سود متعلفه بموجودی حساب سپرده کوتاه مدت اضافه می شود.
نحوه افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت:
افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت می تواند بنام اشخاص حقیقی و با اشخاص حقوقی بصورت انفرادی و یا مشترک و یا به تقاضای وکیل، قیم، وصی یا داشتن اختیار لازم و یا غیر آن صورت گیرد.
1- افتتاح حساب برای اشخاص حقیقی
هر شخصی که به سن 18 سال تمام رسیده و یا حکم رشد وی از طرف دادگاه صالحه شده باشد (اعم از باسواد و بی سواد) می تواند بنام خود در یک سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت افتتاح نماید.
1-2- افتتاح حساب سپرده گذاری توسط مادر بدلیل آنکه بکارگیری وجوه سپرده های سرمایه گذاری نیاز به تفویض وکالت در بکارگیری سپرده خواهد داشت، مادر بدلیل فقدان سمت قانونی ماذون در افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری نمی باشد.
2-2- در صورتی که متقاضی افتتاح حساب بی سواد باشد چون امکان مطالعه شرایط قرارداد وکالت افتتاح حساب برایش مقدور نیست بایستی از همراه او (در صورت نبودن همراه از یکی از مشتریان) خواهش گردد تا ضمن قرائت موارد مورد نیاز، متقاضی را در تکمیل فرم، توجیه مطالب یاری نماید.
پس از آگاهی شخص بی سواد از چگونگی امر و تکمی کارت قرارداد باید در محل مخصوص نمونه امضاء صاحب حساب و ذیل قرارداد اثر انگشت توام با مهر خود را منعکس نماید ضمناً در اینصورت دو قطعه عکس جهت الصاق به کارت نمونه امضاء و دفترچه از متقاضی اخذ و سپس به مهر شعبه منقوش گردد.

2- افتتاح حساب مشترک
ممکن است چند نفر (دو نفر یا بیشتر) تصمیم بگیرند بصورت جمعی حساب سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت افتتاح نمایند. در این صورت رعایت نکات زیر ضروری است.
1-2- در مورد میزان سهم نحوه عمل و استفاده از سود و برداشت از حساب در قسمت مخصوص کارت افتتاح حساب تعیین و صریحاً نحوه و ترتیب استفاده از حساب (متفقاً می باشد با منفرداً ) قید گردد تا در آتیه اشکالی تولید نشود. توضیحات فوق در قسمت سایر موارد کارت افتتاح حساب باید نوشته شود.
2-2- کارت افتتاح حساب طوری تهیه شده است که می توان نام و مشخصات دو نفر را بشرح زیر در آن درج نمود.
نام و نام خانوادگی صاحب حساب حسن حسینی/ زهرا خدادادی الی آخر (نمونه کارت490)
در صورتیکه متقاضیان افتتاح حساب مشترک سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت بیش از دو نفر باشند. از کارت (نمونه 490) استفاده شده و نام مشخصات سایرین در آن نوشته می شود. در این صورت کارتهای افتتاح حساب و قرارداد سپرده مزبور به امضاء کلیه شرکاء خواهد رسید.
تبصره:
در صورتیکه شرکاهء به هنگام افتتاح حساب میزان سهم خود را مشخص نموده باشند و هر یک بتنهائی هم حق برداشت داشته باشد، شرکائی که در قید حیات هستند با میزان سهم خود (که قبل از فوت شریک متوفی) مشخص شده باشد حق استفاده و برداشت از حساب مشترک را خواهند داشت.
هر گونه توافق در نحوه برداشت از حساب یا دریافت سود منوط به سلامت عقل و حیات شرکاء است بنابراین در صورت ورشکستگی یا محجور شدن هر یک از مشترکین بقیه مجاز به برداشت از حساب یا دریافت سود و یا دخل و تصرف در حساب مشترک نخواهند بود.
شرکاء موظفند در صورت ورشکستگی، محجور شدن ویا فوت هر یک از شرکاء مراتب را کتباً به بانک اطلاع دهند در غیراینصورت بانک هیچگونه مسئولیتی نسبت به خسارت احتمالی نخواهد داشت.
افتتاح حساب سپرده گذاری کوتاه مدت برای اشخاص حقوقی بلامانع است مشروط بر اینکه اجاره افتتاح و چگونگی استفاده از حساب مزبور در اساسنامه قید شده باشد در این صورت اخذ مدارک ثبتی و قانونی دال بر احراز شخصیت حقوقی شرکت که عبارتست از اساسنامه، شرکت نامه و آخرین آگهی تغییرات و نگهداری تصاویر آن در پرونده مربوط الزامی است.
ضمناً بمنظور تکمیل مدارک مورد نیاز برای افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت جهت اشخاص حقوقی ضرورت دارد تعهدنامه (ضمیمه شماره 34) از مدیران و صاحبان امضاء شرکتها اخذ شده و پس از گواهی امضاء و ثبت در دفتر وارده در پرونده مذکور نگهداری شود.
افتتاح حساب سپرده گذاری کوتاه مدت ممکن است از طرف وکیل و یا قیم و یا وصی ویا غیر از ولی، وصی و قیم صورت بگیرد.
3- افتتاح حساب با وکالت
چنانچه حساب به وکالت از طرف اشخاص با داشتن اختیارات لازم افتتاح گردد رعایت موارد زیر ضروری است:
1-3- اگر وکیل حق استفاده از حساب را داشته باشد باید وکالتنامه رسمی (ثبتی) داشته باشد.
2-3- اگر وکالتنامه قبلاً تنظیم نگردیده باشد برای افتتاح واستفاده از حساب باید صاحب حساب و وکیل وکالتنامه ای که یک نسخه از آن در ضمیمه شماره 44 آمده است تنظیم نمایند. در این صورت وکالتنامه بعنوان یکی از اسناد بانک در محل محفوظی که جهت این امر اختصاص داده شده است نگهداری می گردد.
3-3- وکیل باید ابتدا نام و مشخصات صاحب حساب را در قسمت اول کارت افتتاح حساب نوشته و سپس نام و مشخصات خود را در قسمت دوم کارت منعکس و محلی را که نوشته شده است نمونه امضاء (وکیل، ولی، قیم افتتاح کننده) امضاء نماید.
4- افتتاح حساب سپرده کوتاه مدت برای شرکتهای دولتی
بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار، بانکها مجاز به دریافت وجوه شرکتهای ملی شده نظیر شرکتهای مشمول قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران، شرکتهای مصادره شده و امثال آنها که در بدو امر دولتی نبوده ولی بحکم قانون ویا دادگاه صالح، ملی شده یا مصادره شده و بعنوان شرکت دولتی شناخته شده و یا تحت پوشش دولت درآمده باشد، بصورت سپرده سرمایه گذاری می باشند که در هر حال اعطای سود به سپرده این قبیل شرکتها باید بر اساس درآمد واقعی بانکها صورت پذیرد و مشمول کمک سود اعطائی بانکها به سایر سپرده گذاران نمی گردد.
باید توجه شود هنگام افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری برای شرکتهای مذکور ضمن توجیه آنها اطلاعات لازم را به اداره حسابداری کل و بودجه ارسال نمایند تا سهم سود این قبیل سپرده ها در پایان هرسال تعیین و اعلام گردد.

5- افتتاح حساب سرمایه گذاری کوتاه مدت بنام صغیر توسط قیم:
قیم می تواند بنام صغیر حساب سرمایه گذاری کوتاه مدت افتتاح نماید لکن حق برداشت از حساب مذکور مستلزم کسب اجازه کتبی از طرف اداره امور سرپرستی دادگستری می باشد موقع افتتاح حساب، قیم پس از تکمیل کارت افتتاح و مطالعه شرایط و امضا، قرارداد نسبت به افتتاح حساب (همانند مواردی که برای وکیل ذکر شد) اقدام می نماید.
6- افتتاح حساب توسط افراد غیر از ولی، وصی و قیم
اشخاصی غیر از ولی، وصی و قیم نیز می توانند با رعایت شرایط مندرج مربوط سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت بنام خود و بنفع صغیر افتتاح نمایند. افتتاح این حساب با تکمیل کارت نمونه 496 (ضمیمه شماره 53) و امضاء قرارداد مندرج در پشت کارت مزبور توسط افتتاح کننده صورت می گیرد. پس از افتتاح حساب دفترچه نمونه 495 از طریق شعبه تکمیل و با اخذ رسید در اختیار افتتاح کننده قرار می گیرد، مادامی که صغیر به سن 18 سال تمام نرسیده و یا حکم رشد مشارالیه از محکمه صالحه صادر نشده حق برداشت از موجودی این حساب با افتتاح کننده خواهد بود.
7- افتتاح حساب توسط وصی
وصی می تواند برای صغیر حساب سپرده کوتاه مدت افتتاح نماید لکن صحت احراز وصیت نامه و شخص وصی می باید از طرف دادگاه گواهی شده باشد، در اینصورت وصی همانند قیم باید پس از مطالعه شرایط، تکمیل کارت افتتاح و امضاء قرارداد نسبت به افتتاح حساب اقدام نماید.

نرخ سود و طریقه محاسبه آن:
بدلیل اینکه ممکن است نرخ سود در سالهای مختلف از جانب بانک مرکزی ج.ا.ا تغییر نماید. لذا نرخ سد علی الحساب مورد عمل فعلی برای سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت که تا اطلاع ثانوی بر قوت خود باقی است در سال تعیین شده است.
سود سپرده گذاری کوتاه مدت در مواعد تعیین شده از طریق سیستم (شعب مکانیزه) و سرپرستی منطقه بر اساس اطلاعات ارسالی اینگونه شعب محاسبه و بشرح زیر اسناد مربوط صادر و در حسابها منعکس می گردد.
بدهکار: حساب سود پرداختی بمبلغ کل سود محاسبه شده
بستانکار: حساب سپرده گذاری کوتاه مدت
سپرده سرمایه گذاری بلند مدت
حساب سپرده سرمایه گذاری بلند مدت به حساب های سپرده (1، 2، 3، 5 ساله) طبقه بندی و بنام اشخاص حقیقی و حقوقی بصورت انفرادی یا مشترک و نیز شرکتهای دولتی افتتاح می شود.
حداقل مبلغ مورد نیاز برای افتتاح سپرده سرمایه گذاری بلند مدت عبارتست از: س
نوع سپرده حداقل مبلغ سپرده برای افتتاح حساب
1 ساله 100.000 ریال
2 ساله 100.000 ریال
3 ساله 200.000 ریال
5 ساله 500.000 ریال
سود سپرده های بلند مدت هر ماه یکبار محاسبه و بصورت علی الحساب قابل پرداخت می باشد تسویه حساب نهائی با سپرده گذار پس از سررسید بعمل خواهد آمد از تاریخ انقضای سررسید سپرده سودی به آن تعلق نخواهد گرفت.
سپرده های سرمایه گذاری بلند مدت 1، 2، 3، 5 ساله از تاریخ سررسید درصورتی قابل تمدید خواهد بود که سپرده گذار هنگام افتتاح حساب اجازه تمدید آنرا به بانک داده باشد.
در صورت تمایل سپرده گذار سود متعلقه دریافت نشده می تواند به مبلغ سپرده اولیه هنگام تمدید اضافه گردد.
نقل و انتقال وجوه سرمایه گذاری بلند مدت (1، 2، 3، 5 ساله ) قبل از سررسید از یک شعبه به شعبه دیگر بانک بدون تغییر در نرخ سود امکان پذیر نمی باشد. لکن بمنظور تشویق و جذب سپرده گذاران و در صورت تمایل آنان شعب می توانند سود سپرده را همه ماهه به شعبه مورد نظر مشتری حواله نمایند.
هنگام افتتاح حساب یک برگ گواهی سپرده سرمایه گذاران بلند مدت از جانب شعبه صادر و به سپرده گذار تحویل می شود.
برای کلیه حسابهای اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی اعم از انفرادی و مشترک و نیز شرکتهای دولتی از کارت نمونه 313 (ضمیمه شماره 51) که یکطرف آن مربوط به افتتاح حساب و طرف دیگر قرارداد حساب است استفاده خواهد شد.
شرایط افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری بلند مدت
حساب فوق می تواند بنام اشخاص حقیقی و حقوقی بصورت انفرادی با مشترک و نیز شرکتهای دولتی، و بنابه تقاضای وکیل، وصی، قیم یا غیر افتتاح شود.
1- هر شخصی که به سن 18 سال تمام رسیده و یا حکم رشد وی از طرف دادگاه صالحه صادر شده باشد (اعم از باسواد و بی سواد) می تواند بنام خود در بانک سپرده سرمایه گذاری بلند مدت 1، 2، 3، 5، ساله افتتاح نماید.
درصورتیکه متقاضی افتتاح حساب بی سواد باشد چون امکان مطالعه شرایط، قرارداد و کارت افتتاح حساب برایش مقدور نیست بایستی از همراه او (در صورت نبودن همراه یکی از مشتریان) خواهش گردد تا ضمن قرائت موارد مورد نیاز متقاضی را در تکمیل فرم و توجیه مطالب یاری نماید. پس از آگاهی شخص بی سواد از چگونگی امر و تکمیل کارت و قرارداد باید در محل مخصوص نمونه امضاء صاحب حساب و ذیل قرارداد اثر انگشت توام با مهر خود را منعکس نماید.
ضمناً در این صورت یک قطعه عکس جهت الصاق به کارت نمونه امضاء متقاضی اخذ می گردد.
2- ممکن است چند نفر (دو نفر یا بیشتر) تصمیم بگیرند بصورت جمعی حساب سپرده سرمایه گذاری بلند مدت (حساب مشترک) افتتاح نمایند.
در اینصورت رعایت نکات زیر ضروری است:
1-2- نحوه عمل و استفاده از سود و برداشت از حساب در قسمت مخصوص کارت افتتاح حساب تعیین و صریحاً قید شود که نحوه و ترتیب استفاده از حساب متفقاً می باشد یا منفرداً تا در آتیه اشکالاتی تولید نشود و توضیحات در قسمت سایر موارد کارت افتتاح حساب باید نوشته شود.
2-2- کارت افتتاح حساب طوری تهیه شده است که می توان نام و مشخصات دو نفر را بشرح زیر در آن درج نمود.
نام و نام خانوداگی صاحب حساب حسن امیدوار/ فاطمه برادران… الی آخر در صورتیکه متقاضیان افتتاح حساب مشترک بیش از دونفر باشند از کارت سفید دیگری استفاده و نام و مشخصات سایرین در آن نوشته شود.
در این صورت کارتهای افتتاح حساب و قرارداد سپرده سرمایه گذاری بلند مدت به امضاء کلیه شرکاء خواهد رسید.
3-2- هرگونه در نحوه برداشت از حساب یا دریافت سود منوط به سلامت عقل و حیات شرکاء است. بنابراین در صورت ورشکستگی یا محجور شدن ویا فوت هر یک از مشترکین بقیه مجاز به برداشت از حساب و یا دریافت سود و یا دخل و تصرف در حساب مشترک نخواهد بود.
تبصره:
در صورتیکه شرکاء بهنگام افتتاح حساب میزان سهم خود را مشخص نموده باشند و هر یک به تنهایی هم حق برداشت داشته باشد شرکائی که در قید حیات هستند تا میزان سهم خود (که قبل از فوب شریک متوفی) مشخص شده باشد حق استفاده و برداشت از حساب مشترک را خواهند داشت.
2- افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری بلند مدت برای اشخاص حقوقی بلامانع است مشروط بر اینکه اجازه افتتاح و چگونگی استفاده از حساب سپرده در اساسنامه یا شرکت نامه که بتصویب صاحبان سهام (شرکت سهامی) و یا صاحبان سرمایه که اصطلاحاً شرکاء نامیده می شوند، (شرکتهای غیر سهامی) رسیده است صریحاً قید شده باشد.

رعایت نکات زیر الزامی است:
1-3- اخذ مدارک ثبتی و قانونی دال بر احراز شخصیت حقوقی شرکت که عبارتست از اساسنامه، شرکت نامه، روزنامه رسمی حاکی از ثبت شرکت و آخرین تغییرات حاصله در شرکت که عرفاً آخرین صورتجلسه مجمع عمومی (مندرج در جراید رسمی مبنی بر تعیین حدود و مدت اختیارات نمایندگان شرکت) خواهد بود ممکن است اساسنامه و شرکت نامه در بعضی از شرکتها بطور توام تنظیم شده باشد. در هر صورت، مدت اختیارات هیات مدیره و نام کسانی که حق استفاده از حساب را دارند و همچنین اجازه افتتاح حساب و نحوه استفاده از آن باید دقیقاً مورد رسیدگی واقع شده وبا شناسنامه صاحبان امضاء مجاز شرکت تطبیق گردد.
2-3- در تعیین نام شرکاء هنگام افتتاح حساب و هیات مدیره و مدت شرکت در سررسید اختیارات هیات مدیره و نام مشخصات کسانی که حق امضاء دارند و نحوه استفاده از حساب و ذکر سمت هر یک از امضاء کنندگان مجاز (مدیر عامل، هیات مدیره، شریک، وکیل) از طرف متصدیان مربوط و مسئولین امر دقتهای لازم و کافی معمول و نمونه مهر شرکت بطور وضوح در قسمت مخصوص کارت افتتاح حساب انعکاس یابد.
3-3- هر یک از صاحبان امضاء مجاز شرکت در صورتی می تواند تمام و یا قسمتی از اختیارات خود را به دیگری تفویض نمایند که مراتب در اساسنامه و یا شرکت نامه و یا تصمیم مقامات صلاحیتدار شرکت تصریح و حق توکیل به غیر قید شده باشد.
4-3- افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری بلند مدت توسط صاحبان امضاء مجاز شرکت باید طبق اساسنامه و آخرین آگهی منتشره در روزنامه رسمی صورت پذیرد و استفاده از آن حساب فقط وسیله افرادی که طبق شرایط مقرره مجاز به استفاده از حساب سپرده سرمایه گذاری بلند مدت می باشد بعمل آید.
5-3- هر گونه تغییرات حاصله در وضع هیات مدیره و امضاء داران مجاز شرکت بایستی ضمن ثبت در اداره ثبت شرکتها بوسیله روزنامه رسمی و یا جراید کثیر الانتشار آگهی شود. بنابراین نمایندگان شرکت موظفند مراتب را کتباً به بانک اعلام نمایند. در غیر اینصورت مادامی که تغییرات حاصله به اطلاع بانک نرسیده باشد و مدت اختیارات شرکاء یا هیات مدیره نیز مقتضی شده باشد امضاهای مجاز قبلی از نظر بانک معتبر و نافذ و قابل اجراست. لکن بمجرد اطلاع از تغییرات باید نسبت به تجدید کارت نمونه امضاء اقدام لازم معمول گردد.
6-3- بمنظور تکمیل مدارک مورد نیاز برای حسابهای سپرده سرمایه گذاری بلند مدت برای اشخاص حقوقی ضرورت دارد تعهد نامه مندرج در ضمیمه شماره 34 از مدیران و صاحبان امضاء شرکتها اخذ شده و پس از گواهی امضاء و ثبت در دفتر وارده در پرونده های مربوط نگهداری شود.
4- افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری بلند مدت ممکن است از طرف وکیل و یا قیم و یا وصی صورت گیرد.
جهت افتتاح حساب به توسط وکیل رعایت موارد زیر ضروری است:
1-4- اگر وکیل حق استفاده از حساب را داشته باشد باید وکالتنامه رسمی (ثبتی) که از جانب صاحب حساب به او داده شده است هنگام افتتاح حساب ارائه نماید.
2-4- اگر وکالتنامه قبلاً تنظیم نگردیده باشد برای افتتاح و استفاده از حساب باید صاحب حساب و وکیل وکالتنامه ضمیمه شماره 52 را تنظیم نمایند و بعنوان یکی از اسناد بانک در محل محفوظی که جهت این امر اختصاص داده شده است نگهداری گردد.
در اینصورت وکیل باید ابتدا نام و مشخصات صاحب حساب را در قسمت اول کارت افتتاح حساب نوشته و سپس نام و مشخصات خود را در قسمت دوم کارت منعکس و محلی را که نوشته شده است نمونه امضاء وکیل، ولی و قیم افتتاح کننده امضا نماید. ضمناً منظور روشن شدن چگونگی دریافت سود تکمیل قمست مربوط در کارت افتتاح حساب از جانب وکیل ضروری می باشد.
3-4- قیم صغیر می تواند بنام صغیر حساب سپرده سرمایه گذاری بلندمدت افتتاح نماید لکن برداشت از حساب مستلزم کسب اجازه از اداره امور سرپرستی دادگستری می باشد. در این صورت قیم پس از تکمیل کارت و مطالعه و امضاء قرارداد بشرح موارد مذکور برای وکیل نسبت به افتتاح حساب سرمایه گذاری بلندمدت 1و 2و 3و 5 ساله اقدام می نماید.
4-4- وصی می تواند برای صغیر حساب سپرده سرمایه گذاری بلندمدت افتتاح نماید مشروط به اینکه صحت وصیتنامه و شخص وصی از طریق دادگاه احراز و گواهی شده باشد.
5- اشخاص غیر از ولی، وصی، قیم می توانند با رعایت شرایط مندرج در پشت برگ سپرده نمونه 8 کارت هونه 496 (ضمیمه شماره 53) بنام خود و به نفع صغیر حساب سپرده سرمایه گذاری بلندمدت افتتاح نمایند. مدت قرارداد این حساب بایستی دقیقاً معادل تفاضل سن کنونی صغیر (ذینفع) تا سن 18 سال تمام به ماه محاسبه و در قرارداد قید گردد. شعب باید در پایان مدت قرارداد به ذینفع این حساب اطلاع دهند جهت اخذ وجه حساب مذکور با در دست داشتن برگ مربوط به بانک مرجعه نماید، موجودی این حساب پس از افتتاح بوسیله افتتاح کننده قابل برگشت نمی باشد و فقط ذینفع (صغیر) پس از رسیدن به سن رشد قانونی و انقضای مدت قرارداد حق دارد جهت اخذ اصل سپرده و منافع آ‎ن با ارائه برگ سپرده نسبت به وصول وجوه مربوط اقدام نماید.
افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری بلند مدت برای شرکتهای دولتی
براساس مصوبه شورای پول و اعتبار، بانکها مجاز به دریافت وجه شرکتهای ملی شده نظیر شرکتهای مشمول قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران، شرکتهای مصادره شده و امثال آنها که در بدو امر دولتی نبوده ولی بحکم قانون یا دادگاه صالح، ملی یا مصادره شده و بعنوان شرکت دولتی شناخته شده و یا تحت پوشش دولت درآمده باشند، می توانند طبق شرایط حساب سپرده سرمایه گذاری بلندمدت افتتاح نمایند. اعطای سود به سپرده این قبیل شرکتها باید بر اساس درآمد واقعی بانکها صورت پذیرد و مشمول کمک سود اعطائی بانکها به سایر سپرده گذاران نمی گردد.
ضمناً توجه شود هنگام افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری بلندمدت برای شرکتهای مذکور ضمن توجیه آنها اطلاعات لازم را به اداره حسابداریکل و بودجه ارسال نمایند تا سهم سود این قبیل سپرده ها در پایان سال تعیین و اعلام گردد.

نرخ سود و طریقه پرداخت آن
الف: نرخ سود هر سال هنگامیکه از جانب بانک مرکزی ج.ا.ا اعلام گردید باطلاع شعب خواهد رسید.
ب: سود سپرده های بلند مدت در پایان هر ماه از جانب شعب محاسبه و حسب تقاضای مشتری هنگام افتتاح حساب (نقد یا واریز حساب) پرداخت می گردد.
ج: چون بندرت اتفاق می افتد که سپرده گذاران، در ابتدای ماه نسبت به افتتاح حساب اقدام نماین بنابراین جهت حفظ مواعد ماهانه اولین پرداخت سود در صورتیکه کمتر از یک ماه باشد بصورت روز شمار محاسبه و به متقاضی طبق تقاضا پرداخت می گردد. هنگام محاسبه اولین سهم سود در صورتیکه کمتر از یک ماه از افتتاح آن گذشته باشد سال 360 روز و کلیه ماهها 30 روز در نظر گرفته می شود.
د: سودهای پرداختی بشرح بند (ب) و (ج) بصورت علی الحساب بوده و در صورتی که سپرده گذار با پایان سررسید نسبت به برداشت از حساب و فسخ قرارداد سپرده سرمایه گذاری بلندمدت اقدام بنماید، سود سپرده های سرمایه گذاری 1و 2و 3و 5 ساله محاسبه و هر ماه یکبار با پایان مدت قرارداد پرداخت می گردد. اگر سپرده گذار قبل از سررسید به برداشت از حساب اقدام نماید، پرداخت سود به آنها از ابتدا (تاریخ افتتاح حساب) بشرح زیر محاسبه و در صورتی که در مجموع اضافی پرداخت شده باشد از سپرده گذار خواهد شد.
1) در صورتیکه سپرده های 1و 2و 3و 5 ساله قبل از پایان سال اول، برداشت گردد معادل نیم درصد در سال کمتر از سود سپرده های کوتاه مدت به سپرده گذار پرداخت خواهد شد.
2) در صورتیکه سرمایه گذاری 2و 3و 5 ساله پس از گذشت یکسال و قبل از پایان سال دوم برداشت گردد سودی معادل نیم درصد در سال کمتر از سود سپرده های یک ساله به سپرده گذار پرداخت خواهد شد.
3) در صورتیکه سپرده های سرمایه گذاری 3و 5 ساله پس از گذشت دو سال و قبل از پایان سال سوم برداشت گردد، سودی معادل نیم درصد در سال کمتر از سود سرمایه گذاری دو ساله به سپرده گذار تعلق می گیرد.
4) در صورتیکه سپرده های سرمایه گذاری 5 ساله پس از گذشت سه سال و قبل از پایان سال پنجم برداشت گردد. سودی معادل نیم درصد در سال کمتر از سود سپرده های سه ساله به سپرده گذار پرداخت خواهد شد.

عملیات حسابداری
الف: نحوه ثبت و نگهداری حساب سپرده های سرمایه گذاری بلند مدت به ترتیب زیر می باشد:
1) پس از تکمیل کارت افتتاح حساب و قرارداد سپرده وجه سپرده با صدور سند حواله دریافت از سپرده گذار اخذ و بشرح زیر در حسابها منعکس می گردد.
بدهکار: حساب صندوق
بستانکار: حساب سپرده گذاری بلند مدت (1،2،3،5 ساله)
2) حساب سپرده سرمایه گذاری بلند مدت (1، 2، 3، 5 ساله) تحت یک سرفصل در دفتر کل ثبت می گردد و برای مشخص شدن تعداد و حجم ریالی انواع سپرده از دفتر کل معین یا شیفریه که دارای 4 زیربخش بشرح ذیل می باشد. (جهت استخراج آمارهای مورد نیاز) استفاده می گردد.
سپرده سرمایه گذاری یکساله- سپرده سرمایه گذاری سه ساله- سپرده سرمایه گذاری پنج ساله
3) چون در کارت افتتاح حساب و قرارداد ظهر آن نوع و مبلغ سپرده مندرج است لذا نیاز به ثبت مشخصات تک تک سپرده ها در دفتر مخصوص ندارد و کارتهای افتتاح حساب بعنوان دفاتر معین تلقی می گردد که بر حسب نوع سپرده (1، 2، 3، 5 ساله) بطور مجزا نگهداری می شود.
4) هنگام استرداد یا برداشت سپرده در سررسید یا قبل یا بعد آن پس از دریافت اصل قبض سپرده از سپرده گذار و صدور سند حواله وجه به سپرده گذار مسترد شده و بشرح زیر در حساب منعکس می گردد.
بدهکار: حساب سپرده سرمایه گذاری بلندمدت (1، 2، 3، 5 ساله)
بستانکار: حساب صندوق یا هر حسابی که سپرده گذار قبلاً درخواست نماید.
ب: نحوه محاسبه پرداخت سود علی الحساب وقطعی سپرده های سرمایه گذاری بلند مدت.
1) سود علی الحساب و قطعی با توجه به موارد آتی و نرخهای اعلام شده در هر سال از سوی بانک مرکزی ج.ا.ا توسط شعب محاسبه شده و از حساب سود پرداختی (کد 10104) بشرح زیر پرداخت می گردد.
بدهکار: حساب سود پرداختی کد 10104
بستانکار: 1- صندوق
یا حساب قرض الحسنه جاری
یا حساب قرض الحسنه پس انداز
یا حساب قرض الحسنه کوتاه مدت
چون مبلغ سود سپرده های سرمایه گذاری بلند مدت در کلیه ماههای هر سال (به استثناء ماه اول و آخر در صورتیکه تاریخ افتتاح سپرده بعد از اول هر ماه واقع گردد) یکسان و بلاتغییر بوده و نیازی به محاسبه مجدد نمی باشد.
بنابراین شعب بایستی همه ماهه با توجه به مدت سپرده آنها را تفکیک وطبقه بندی نموده و لیستی از زیر سود هر یک از سپرده های 1، 2، 3، 5 ساله برحسب مورد که حاوی اطلاعات (شماره سپرده مبلغ نوع حسابی که افتتاح کننده سپرده در نظر دارد سود به آن حساب منظور گردد) تهیه نماید و به تفکیک جمع هر یک و یا برابر جمع کل آنها سد انتقالی به طرفیت سود پرداختی صادر و در حسابهای مربوطه منظور نمایند در این صورت ثبت اقلام در دفتر سود پرداختی بایستی به تفکیک مدت و نوع سپرده انجام گردد.
2) شعب موظفند سود سپرده های بلند مدت را همه ماهه محاسبه و بحساب مورد نظر سپرده گذار واریز نمایند. در صورتیکه سپرده گذار فاقد حساب بانکی نزد شعبه باشد بمنظور واریز سود ماهانه از وی درخواست می شود تا به دلخواه یکی از حسابهای قرض الحسنه پس انداز یا سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت و یا در صورت واجد شرایط بودن حساب قرض الحسنه جاری افتتاح نماید.
3) سود سپرده هایی که بعد از ابتدای ماه افتتاح می گردد. از نظر مدت بصورت روزشمار می باشد در اینصورت کلیه ماهها 30 روز در نظر گرفته می شود و سال 360 روز در نظر گرفته می‎شود برای ماههای بعد یک ماه کامل (یک دوازدهم) در پایان ماه محاسبه خواهد شد.
4) به کلیه سپرده های سرمایه گذاری بلندمدت اعم از 1، 2، 3، 5 ساله که قبل از پایان سال اول مسدود می گردد. سودی معارل نیم درصد کمتر از سود سپرده های کوتاه مدت، مشروط بر اینکه حداقل مدت این قبیل سپرده های سه ماه و مازاد بر آن ضریبی از یک ماه باشد تعلق خواهد گرفت.
مبنای محاسبه مدت برای تعیین سود سپرده های مزبور ابتدای ماه خواهد بود، بنابراین چنانچه سپرده سرمایه گذاری بلند مدت فرضاً در تاریخ 13/5/72 افتتاح و در تاریخ 24/8/72 مسدود گردد. به لحاظ گذشت سه ماه متوالی از تاریخ تودیع (تاریخ افتتاح) مشمول اعطاء سود سپرده کوتاه مدت (منهای نیم درصد) می باشد لکن محاسبه سود از تاریخ 1/6/72 لغایت 30/7/72 یعنی دو ماه تمام خواهد بود.
5) ملاک محاسبه مدت برای تعیین سود سپرده های سرمایه گذاری بلند مدت 2، 3، 5 ساله که پس از گذشت یک سال از تاریخ افتتاح مسدود می گردند ضریب سه ماه مورد عمل خواهد بود، لذا اگر سپرده ای در تاریخ 16/3/72 افتتاح و در تاریخ 24/7/73 (16ماه) مسدود گردد فقط 15 ماه آن (از 16/3/72 لغایت 16/6/73 ) سود سپرده سرمایه گذار یکساله منهای نیم درصد تعلق خواهد گرفت.
6) مثال:
سپرده سرمایه گذاری به مدت 5 ساله به مبلغ یک میلیون ریال در تاریخ 25/4/70 افتتاح و در تاریخ 15/11/70 برداشت گردیده است. اگر در این مدت سود علی الحساب سپرده 5 ساله 13% در سال و نرخ سود سپرده کوتاه مدت 25/6% در سال باشد سود علی الحساب پرداخت شده و سود قطعی بشرح ذیل خواهد بود.
سود تیرماه بصورت روزشمار

سود یک دوره یک ماه

سود پرداختی از مرداد لغایت دی ماه 64998= 6*10833
کل سود پرداختی بر اساس نرخ سپرده 5 ساله 67165= 2167+64998
سود قطعی بر اساس نرخ سود کوتاه مدت
منهای نیم درصد
اضافه سود پرداخت شده که باید از سپرده گذار اخذ گردد. 38415= 28750-67165
توجه:
برای سپرده های 1، 2، 3 ساله نیز مشابه عملیات فوق با نرخهای مربوط محاسبه خواهد شد.
7) مثال:
چنانچه سپرده بلندمدت 3 ساله بمبلغ یک میلیون ریال در تاریخ 25/4/70 افتتاح و در تاریخ 15/10/71 برداشت گردد و در این مدت سود علی الحساب 11 درصد در سال در دوره های یکماهه پرداخت شده باشد و سود سپرده یکساله 8.75 درصد در سال باشد، سود علی الحساب پرداخت شده و به سود قطعی بشرح زیر خواهد بود.
سود تیرماه بصورت روز شمار
سود یک دروه یکماهه
سود پرداختی از مرداد 70 لغایت آذرماه 71 155839= 17*9167
کل سود پرداختی از 25/4/70 لغایت 30/9/71 بر اساس 157673= 155839+1834
نرخ سود سپرده 3 ساله
سود قطعی از 25/4/70 لغایت 25/7/71
(ضریب سه ماه) براساس نرخ سود یکساله
منهای نیم درصد
اضافه سود پرداخت شده که باید از سپرده گذار اخذ گردد. 54548= 103125-157673
توجه:
برای سپرده های 2و 5 ساله نیز مشابه عملیات فوق با نرخهای مربوط محاسبه خواهد شد:
8) مثال:
چنانچه سپرده بلند مدت 5 ساله بمبلغ یک میلیون ریال در تاریخ 25/4/70 افتتاح و در تاریخ 20/10/72 برداشت گردد و در این مدت سود علی الحساب 13 درصد در سال و در دوره های یکماهه پرداخت شده وسود سپرده دوساله 10 درصد باشد سود علی الحساب پرداخت شده و سود قطعی بشرح ذیل خواهد بود.
سود تیر ماه بصورت روزشمار
سود یک دوره ماهانه
سود پرداختی از 1/5/70 لغایت 30/9/72 314157= 29*10833
کل سود پرداختی از 25/4/70 لغایت 30/9/72 316324=2167+314157
بر اساس نرخ سود سپرده 5 ساله
سود قطعی از 25/4/70 لغایت 25/7/72
(ضریبی از سه ماه) بر اساس نرخ سود دو ساله
منهای نیم درصد
اضافه سود پرداخت شده که باید از سپرده گذار اخذ گردد. 102574=213750-316324
توجه:
برای سپرده های سه ساله نیز مشابه عملیات فوق با نرخهای مربوط محاسبه خواهد شد.
9) مثال:
چنانچه سپرده بلند مدت 5 ساله در تاریخ 25/4/70 افتتاح و در تاریخ 20/2/74 برداشت گردد و در این مدت سود علی الحساب 13 درصد در سال و در دوره های یکماهه پرداخت شده باشد و سود سپرده سه ساله 11 درصد باشد سود علی الحساب و قطعی پرداخت شده بشرح ذیل خواهد بود.
الالال سود تیر ماه بصورت روزشمار
سود یک دوره ماهانه
سود پرداختی از مرداد 70 لغایت فروردین 74 487485= 45*10832
کل سود پرداختی از 25/4/70 لغایت 30/1/74 بر اساس 489652=2167+487485
نرخ سود 5 ساله
سود قطعی از 25/4/70 لغایت 15/1/74 (ضریب سه ماه) بر اساس نرخ سود سه ساله
منهای نیم درصد
اضافه سود پرداخت شده که باید از سپرده گذار اخذ گردد 95902= 393750-489652
10) مثالهای فوق با فرض اینکه سود علی الحساب و قطعی با نرخهای اعلام شده از سوی شورای پول و اعتبار برای تمام مدت سپرده تغییر ناپذیر باشد محاسبه گردیده است احتمالاً این نرخها در هر سال مالی نسبت به مجموع منابع سپرده گذاری و منافع حاصل از سرمایه گذاری این سپرده ها متغیر خواهد بود. در اینصورت سود علی الحساب و قطعی در هر سال مالی جداگانه با توجه به نرخهای اعلام شده از سوی بانک مرکزی ج.ا.ا محاسبه خواهد شد. در این رابطه توجه مسئولین واحدها را به مثال زیر جلب می نماید.
مثال:
چنانچه سپرده گذاری بلند مدت 5 ساله بمبلغ یک میلیون ریال از تاریخ 25/4/70 افتتاح و در تاریخ 20/10/72 برداشت گردد و در این مدت سود علی الحساب و قطعی سال 70 بترتیب 13 و 14 درصد و برای سال 71 بترتیب 25/14 و 15 درصد و علی الحساب سال 1372، 5/15 درصد در سال باشد و سود علی الحساب و قطعی سپرده سرمایه گذاری بلند مدت دو ساله برای سال 1370 (10% و 5/10% و برای سال 1371 (11% و 5/11% ) و برای سال 1372 (13% علی الحساب) در سال باشد محاسبه سود قطعی این سپرده بشرح زیر خواهد بود.
الف: محاسبه سود علی الحساب و قطعی برای سال اول (سال 70)
سود علی الحساب پرداخت شده
در سال اول
سود قطعی سال اول
مابه التفاوت سال اول 6834=88834-95668
ب: محاسبه سود علی الحساب و قطعی برای سال دوم (سال 71)
سود علی الحساب پرداخت شده در سال دوم
سود قطعی سال دوم
مابه التفاوت سال دوم 7500=142500-150,000
ج: محاسبه سود علی الحساب سال سوم (سال 72)
سود علی الحساب پرداختی در سال 72
(تا پایان 30/9/72)
کل سود پرداخت شده براساس نرخهای سود 361918=116250+150,000+95668
سپرده 5 ساله
د: محاسبه سود واقعی سپرده مذکور بمدت 27 ماه از 25/4/70 لغایت 25/7/72 (ضریب سه ماهه)
سود قطعی سال 70

سود قطعی سال 71
سود علی الحساب سال 72

سود واقعی سپرده 5 ساله که بعد از سال 249168= 701834+110,000+68334
دوم و قبل از سررسید مسدود گردیده است.
اضافه سود پرداخت شده که باید از سپرده گذار اخذ گردد 112750=249168-361918
سپرده های بیش از یکسال:
علاوه بر سپرده های سرمایه گذاری بلندمدت 1، 2، 3، 5 ساله افتتاح سپرده های بلندمدت برای هر مدت (بیش از یکسال) که مورد تقاضای سپرده گذار باشد بلامانع است و سود قابل پرداخت با اینگونه سپرده ها در صورتیکه در سررسید مسدود و یا تمدید شوند بر اساس کل مدت و نرخ سود سال پایه ( برای سپرده هائیکه مدت آنها بین یکسال و دو سال باشند نرخ سود دوساله و… ) محاسبه گردد.
حوالجات
یکی از مهمترین خدمات گسترده بانک در سطح کشور در خصوص مبادلات پولی صدور حواله است و به لحاظ وسعت برد و ارتباط با اقشار جامعه از اهمیت ویژ ه ای برخوردار می باشد. زیرا قبول حوالجات برای بانک دریافت نقدینگی خریدار حواله است که نه تنها این امر موجبات تقویت صندوق واحدهای بانک را فراهم می نماید بلکه با اخذ کارمزد بانک قسمتی از هزینه های جاری خود را جبران می کند. موضوع مهمتر آنکه این اقدام مردم را با سیستم بانک بیشتر آشنا نموده و در صورت صحت عمل اعتماد آنان را به بانک بیشتر و بقای بانک را بر پایه اعتماد مردم تضمین می نماید. از طرفی ارائه این خدمت خود بگونه ای بازاریابی محسوب شده و سرعت و دقت در صدور حواله انگیزه ای جهت جذب مشتریان جدید خواهد شد که با عنایت به مراتب فوق درک اهمیت ارائه این گونه خدمات به کلیه همکاران تاکید و توصیه می شود.
حواله هایی که در داخل کشور خریداری و مبادله می شود حواله های ریالی و حواله هایی که برای خارج از کشور خریداری می گردد حواله های ارزی نامیده می شود. وجود حواله های خریداری واحدها در سرفصل حساب حواله های عهده شعب و وجوه حواله های رسیده را در سرفصل حساب حواله های عهده ما ثبت می گردد که جزء حسابهای بدهی بانک متمرکز و نگهداری می شود انواع حواله ها عبارتند از: تلفنی- پستی (کتبی)- چک بانکی.
نحوه صدور حواله های عهده شعب
1- در شعب برای خریداری حواله های تلفنی و کتبی از نمونه 253 (ضمیمه شماره 66) در دو نسخه و چک بانکی از نمونه 252 (ضمیمه شماره 1) در یک نسخه سه قسمت تنظیم و استفاده می گردد. خریدارحواله موظف است قسمت مربوط به خود را درفرم های مذکور بطور صحیح و کامل از قبیل (نوع، مبلغ حروفی و عددی، مقصد، نام و نام خانوادگی، نشانی و یا شماره حساب ذینفع حواله نام و نام خانوادگی و نشانه خریدار حواله) را بدون قلم خوردگی و خوانا قید و امضاء نموده به مسئول مربوط تحویل دهد. کارمند ذیربط نیز بایستی قسمت مربوط به بانک را تکمیل و بر حسب نوع آن شماره ردیف (تلفنی – پستی با یک شماره ردیف و چک بانک با شماره ردیف جداگانه) را با تعیین کارمزد و هزینه طبق تعرفه بانک در ستون مربوط ثبت، سپس به قسمت صندوق ارائه گردد. تحویلدار شعبه هم وجه حواله و کارمزد و هزینه مربوط را از متقاضی دریافت و نسخ فرم حواله را با مهر دریافت شد منقوش و سپس با ماشین تحویلداری یا چاپگر آن را ماشین نموده و پس از امضاء آنرا تفکیک و نسخه دوم را که رسید حواله (تلفنی- پستی) می باشد به خریدار تسلیم نموده و نسخه اول را برای تنظیم حواله یا صدور چک طبق درخواست متقاضی به مسئول مربوط تحویل دهد. لازم به یادآوری است که جهت تنظیم پیام تلفنگرام از نمونه 55 (ضمیمه شماره 67) و جهت پستی از نمونه 116 (ضمیمه شماره 68) و برای چک بانکی از نمونه 215 (ضمیمه شماره 69) استفاده می گردد.
2- نمونه (55) بایستی در دو نسخه بطور خوانا تنظیم و با ارکان حواله مندرج در نمونه (253) دقیقاً مطابقت داده و سپس در برابر دستورات صادره رقم صحیح رمز توسط مسئولین مربوط یا سیستم طبق شرح وظایف محاسبه و در برگ اول تلفنگرام محل مخصوص قید و وسیله مسئولین ذیربط امضاء گردد.
ضمناً بمنظور صرف جوئی در مطبوعات و هزینه های دیگر ضرورت دارد برای چندین شماره حواله تلفنی بنام شعبه واحدی بشرح نمونه زیر در یک فقره تلفنگرام تنظیم گردد.
رقم رمز بانک تبریز ده هزار حسن فتاحی خیابان قیام کاشی 18 محمدی 450 نقطه رقم رمز یک صدهزار حسین توسلی بازار کفاشان کاشی 72 محرمی 475 نقطه رمز یک میلیون و پانصدوهفتادوپنج هزارودویست وسی وپنج جاری 1580 احمد پرویزی پنجم حسینی 498 سپه بانک بازار تهران.
بدیهی است حواله های تلفنی باید منحصراً بوسیله رئیس یا معاون یا متصدی صندوق برای شعبه مخاطب قرائت گردد و بلافاصله تلفگرام با مهری به مضمون زیر:
(پیام فوق تلفنی به آقای/ خانم رئیس/ معاون یا متصدی صندوق شعبه مخابره شد) امضاء
منقوش و نسخه اول آن وسیله پست به شعبه گیرنده فرستاده شود تا با پیام تلفنی مقابله و پس از تائید صحت آن در اسناد روز پیوست تلفنگرام نگهداری نمایند.
توجه 1:
کلیه حواله ها و چکهای بانکی به هر مبلغ می باید به پیکره رمز مجهز شوند.
توجه 2:
با حواله های تلفنی بیش از مبلغ 1.000.000 (یک میلیون ریال) می باید از جانب ذینفع با برقراری ارتباط تلفنی مجدداً مبلغ آن با تائید رسیده و نام تائید کننده و تائید گیرنده در ذیل پیام درج و به امضاء تائید گیرنده برسد.
توجه 3:
استرداد وجه حواله بدون اطلاع و رضایت ذینفع آن مقدور نمی باشد.
3- تنظیم حواله پستی (نمونه 116) در سه نسخه با خط خوانا (در صورت امکان با ماشین تحریر نوشته شود) و پس از بررسی و کنترل و مطابقت با سند حواله و تعیین رمز و قید عدد رمز در محل مخصوص (شماره شاخص شعبه و شماره حواله و عدد رمز در یک ردیف مقابل کلمه شماره ثبت نمایند.) سپس توسط مسئولین شعبه امضاء و به مهر خود منقوش و بعد با ماشین برفراز گردد. لازم است نسخ اول و دوم نمونه 116 بایست سفارشی به شعبه گیرنده حواله ارسال و نسخه سوم ضمیمه نمونه 253 در اسناد روز بایگانی شود.
4- از آنجائیکه دسته چکهای بانکی (نمونه 215) اوراق بهادار است بایستی موجودی آن با دفتر ذیربط همواره مطابقت نماید. مضافاً اینکه نحوه نگهداری و استفاده دسته چکهای مورد بحث ترتیب خاصی دارد که ذیلاً به آنها اشاره می شود.
1-4- اداره تدارکات موظف است هنگام ارسال چکهای بانکی به شعب آنها را برگ شمار کرده و صورتمجلس نماید. و مسئولین شعب نیز مکلفند به محض تحویل، دسته چکها را برگ شمار و پس از تائید به مهر شعبه منقوش و در دفتر نمونه 83 ثبت و در خزانه نگهداری نمایند و ضمناً در صورت مشاهده هر گونه ایرادی مراتب را ضمن اعلام به اداره مذکور، اداره بازرسی و حسابرسی را نیز در جریان قرار دهند.
2-4- نحوه صدور چک بانکی پس از تکمیل نمونه 252 توسط متقاضی از طریق مسئول یا کارمند مربوط شماره گذاری و جهت دریافت وجه نمونه مذکور به تحویلدار ارسال می گردد. پس از دریافت وجه و تکمیل فرم مذکور بوسیله ماشین تحویلداری یا چاپگر، جهت صدور چک به معاون یا متصدی صندوق و با حوالجات تحویل گردد.
مسئولین یاد شده بایستی ابتدا مبلغ عددی و حروفی مطابق نمونه 252 را با مبلغ ماشین شده مطابقت سپس نسبت به صدور چک با چاپ مندرجات (شعب مکانیزه) با رعایت موارد زیر اقدام نماید.
الف: تاریخ چک باید با تمام حروف بطور خوانا نوشته شود.
ب: مبلغ چک در محلهای مخصوص با حروف و عدد بدون قلم خوردگی نوشته شود.
ج: نام و نام خانوداگی گیرنده چک پس از عبارت به حواله کرد با (در وجه) در متن چک بطور خوانا نوشته شود.
د: شماره حواله از روی نمونه 252 همراه با شاخص شعبه در بالای چک قسمت مربوط ثبت نماید.
ه: نام شعبه پرداخت کننده چک در قسمت مربوط (قابل پرداخت در شعبه……) نوشته شود.
و: رمز حواله با توجه به دستورالعمل جداول رمز روی چک نوشته شود.
ز: درج مندرجات در ظهر چک با خودکار نامرئی وفق دستورالعمل اداره بازرسی و حسابرسی.
ح: بایستی چک پس از رمز و پرفراز توسط خود رمز کننده و یکی از مسئولین (رئیس یا معاون) امضاء و با اخذ رسید به متقاضی تحویل گردد. بدیهی است پس از انجام موارد فوق ته سوش چک تکمیل و امضاء می گردد.
5- مسئولین واحدها مکلفند هنگام شروع استفاده از هر دسته چک بانکی (نمونه 215) دسته چک جدید را در مقابل اخذ رسید به مسئول مربوط جهت استفاده تحویل دهند و تا اتمام دسته چک بانکی در جریان نباید دسته چک بانکی جدیدی از خزانه خارج و مورد استفاده قرار گیرد.
6- مشخصات کامل چکهای صادره باید در ته سوش مربوط بطور وضوح و خوانا قید و ته سوش دسته چکهای مصرفی زیر نظر یکی از مسئولین شعبه در محل محفوظی نگهداری شود تا هنگام بررسی و یا شرکتی رسیدگی آنها به نحو مطلوب میسر باشد.
7- چنانچه در تنظیم نمونه (252) قلم خوردگی حاصل شود بایستی از طرف خریدار حواله توضیحات لازم قید و امضاء گردد و چک در مقابل اخذ امضاء در قسمت مربوط در نمونه 252 تحویل شود.
8- مسئولین شعب موظفند هنگام صدور چکهای بانکی موارد عنوان شده در ذیل را دقیقاً مد نظر قرار دهند.
1-8- چک بانکی صادره باید با خط خوانا صادر و فاقد هر گونه قلم خوردگی و خدشه باشد.
2-8- چک بانکی صادره بایستی قبل از تحویل به مشتری (خریدار) مبلغ برفراژ با مبلغ عددی و حروفی چک مطابقت شود.
3-8- چک بانکی صادره پس از پر فراژ رمز و کنترل گردد.
4-8- چک بانکی صادره باید توسط مسئولین ذیربط شعبه که نمونه امضاء آنان در دفتر نمونه امضاء مندرج می باشد امضاء شود.
بدیهی است در صورت عدم رعایت نکات فوق الذکر علاوه بر اینکه موجب سرگردانی و نارضایتی مشتریان می گردد، شعب پرداخت کننده را نیز با مشکلات عدیده مواجه می نماید البته مسئولین ذیربط پاسخگوی هرگونه ضرر و زیان احتمالی ناشی از عدم دقت خواهند بود.
9- جهت جلوگیری از هر گونه سوء استفاده و دست بردگی در مبلغ چک شعب موظفند روی مبلغ عددی و حروفی چک بانکی را با نوار چسب بپوشانند.
10- صدور چک بانکی در وجه حامل عهده شعب دیگر مطلقاً ممنوع می باشد.
شعب مستقر در شهرستانها بایستی چک بانکی صادره را با رمز شعبه مرکزی (001) قابل پرداخت در کلیه شعب تهران صادر و شعب تهران موظفند پس از کشف رمز و حصول اطمینان از صحت ارکان چک با رعایت مقررات پرداخت نمایند.
11- شعب مستقر در شهرستانها بایستی چک بانکی صادره را با رمز شعبه مرکزی (001) قابل پرداخت در کلیه شعب تهران صادر و شعب تهران موظفند پس از کشف رمز و حصول اطمینان از صحت ارکان چک با رعایت مقررات پرداخت نمایند.
12- واحدها موظفند حواله های خریداری جهت واریز به یکی از حسابهای ذینفع (به استثناء حساب سپرده سرمایه گذاری بلند مدت) و نزد هر یک از شعب بانک را مستقیماً بنام شعبه مربوط مخابره و ارسال نمایند چنانچه ذینفع حواله فاقد هر گونه حسابی نزد هر یک از شعب بانک را مستقیماً بنام شعبه مربوط مخابره و ارسال نمایند چنانچه ذینفع حواله فاقد هر گونه حسابی نزد واحدهای بانک باشد عهده نزدیکترین شعبه به نشانی ذینفع (در تهران و شهرستانها) حواله و مخابره شود.
13- وجوهی که بمنظور واریز به حسابهای اشخاص حقیقی و حقوقی نزد سایر بانکها به طرق مختلف حواله می شود باید عهده شعب اصلی هر شهرستان و در تهران به شعبه مرکزی با شاخص (001) مخابره و حواله گردد.
14- چنانچه حواله ای جهت اداره گمرکات و یا قسمت اجرائیات دادگستری ثبت و اسناد امور اقتصادی و دارائی و غیره بابت وجه ضمانت نامه های گمرکی و یا پرونده های اجرائی خریداری شود. بایستی در حواله های بنام گمرکات، تاریخ صدور، سررسید، نام و نام خانوادگی مضمون عنه و شماره حساب تمرکز وجوه گمرک ذینفع، نام گمرک ذینفع و همچنین در حواله های با دایره اجرائیات کلاسه پرونده، پرونده، دادسرا و نام دادگاه، توسط خریدار در نمونه های 252 و 253 بطور وضوح ذکر و بهمین نحو هم از طرف شعبه در متن حواله های صادره (نمونه های 55- 116-215) قید گردد، تا وقفه ای در احتساب وجوه اینگونه حواله ها به پرونده های مربوطه حاصل نشود.
15-نشانی گیرنده حواله بطور وضوح در متن حواله ها نوشته شود تا شعبه گیرنده حواله بتواند ذینفع را مطلع نموده و وجه آنرا بپردازد. بنابراین اطلاعیه حواله های خریداری به نشانی صندوق پستی هم به آدرس مزبور فرستاده خواهد شد.
16- در مورد حواله های به نشانی مراجعه شخصی به خریداران حواله تاکید شود که پرداخت وجه حواله در شعبه پردازنده منوط به اخذ تائید تلفنی از شعبه فروشنده حواله و شناسائی کامل ذینفع حواله و با ارائه مدرک شناسائی (شناسنامه عکس دار، گواهی نامه و گذرنامه معتبر) صورت خواهد گرفت و از طرفی چون اینگونه حواله ها برای رفع احتیاجات ضروری است لذا نباید وجه حواله از مبلغ 1.000.000 ریا تجاوز نماید.
توجه:
چنانچه ذینفع حواله مراجعهه شخصی ظرف مدت 15 روز جهت دریافت وجه حواله خود مراجعه ننماید می باید وجه آن به شعبه حواله دهنده عودت گردد.
17- بعضاً مشتریانی به شعبه مراجعه و تقاضا می نمایند وجوه نقدی آنان دریافت و به حساب قرض الحسنه جاری- پس انداز- سپرده کوتاه مدت خودشان نزد یکی از شعب داخلی همان شهرستان منظورگردد. در اینگونه مواقع نسبت به خرید حواله تلفنی (کارمزد) اقدام و بلافاصله برابر مقررات تلفنگرام تنظیم و متن آن توسط رئیس یا معاون یا متصدی صندوق شعبه تلفنی به مسئولین شعبه طرف مخابره و تائیدیه آن نیز بمنظور تطبیق و پیوست تلفنگرام و نگهداری در اسناد روز به شعبه مخابره و تائیدیه آن نیز بمنظور تطبیق و پیوست تلفنگرام و نگهداری در اسناد روز به شعبه مربوط ارسال گردد.
فقدان چکهای بانکی
بمنظور جلوگیری از نارضایتی مشتریان و وحدت رویه با سایر بانکها مقرر گردید پرداخت وجه چکهای بانکی مفقودی و مسروقه بشرح زیر در کلیه شعب بمرحله اجراء گذاشته شود.
1- وظایف صاحب چک بانکی
1-1- دستور کتبی عدم پرداخت وجه چک به شعبه صادر کننده آن با تصریح به مفقودی یا به سرقت رفتن چک.
2-1- ارائه گواهی مستقل طرح شکایت در مراجع صالحه قضایی ظرف مدت یک هفته از تاریخ اعلام به شعبه جهت ابقا دستور صادره.
2- وظایف شعبه صادر کننده چک بانکی
1-2- ثبت تقاضای مشتری در دفترنامه های وارده شعبه و درج ردیف تاریخ دفتر روی برگ تقاضا.
2-2- بررسی سوابق موجود در شعبه و مطابقت با مشخصات مندرج در تقاضای مشتری و اطمینان از اینکه چک از ناحیه آن شعبه صادر شده است.
3-2- اخذ هزینه استعلام به شرح زیر و واریز به حساب درآمد متفرقه:
الف: هزینه استعلام چک بانکی عهده شعبه خاص اعم از تهران و شهرستان 6000 ریال.
ب: هزینه استعلام چک بانکی صادره شعب تهران یا شهرستان قابل پرداخت در شعبه مرکزی تهران 50000 ریال.
4-2- تهیه نامه استعلام با درج مشخصات چک بانکی مفقود شده شامل (مبلغ، تاریخ صدور، سریال و نام گیرنده چک) به منظور آگاهی از پرداخت یا عدم پرداخت وجه چک و ارسال به شعبه گیرنده چک.
5-2- نگهداری سوابق در پرونده ای که جهت چک مفقودی اختصاص داده شده است.
6-2- اخذ گواهی مستقل طرح شکایت از صاحب حساب قبل از اتمام مهلت تعیین شده (یک هفته از تاریخ اعلام مفقودی چک به شعبه) و ثبت در دفترنامه های وارده و درج ردیف و تاریخ دفتر روی گواهی و نگهداری آن در پرونده مربوط.
7-2- جمع آوری پاسخهای واصله و بررسی آنها و اطمینان از عدم پرداخت وجه چک مورد استعلام.
8-2- شعبه صادر کننده پس از انجام مراحل فوق و گذشت یک ماه (جهت چکهایی که شعبه گیرنده آن یک شعبه خاص باشد) و یا دو ماه (جهت چکهایی که شعبه گیرنده آن شعبه مرکزی تهران باشد) و اخذ تعهد نامه (ضمیمه شماره 70) نسبت به پرداخت وجه چک اقدام خواهد نمود. بدیهی است رفع تعهد موکول به ارائه حکم از مراجع صالحه قضایی مبنی بر تعیین تکلیف چک و بطلان آن می‎باشد.
3- وظایف شعبه پرداخت کننده چک در رابطه با اعلام پاسخ استعلام
1-3- چنانچه چک عهده یک شعبه خاص باشد، می‎باید بلافاصله مشخصات چک را با سوابق موجود در شعبه کنترل و ضمن یادداشت مشخصات چک جهت کنترلهای بعدی، پرداخت یا عدم پرداخت چک را به شعبه استعلام کننده اعلام نماید.
2-3- در صورتیکه چک عهده شعبه مرکزی تهران باشد، شعبه مرکزی می باید ضمن اعلام مراتب مفقودی/ مسروقه به مناطق تهران و شعبه بازار و بررسی مشخصات چک با سوابق موجود، پرداخت یا عدم پرداخت چک را به شعبه استعلام کننده اعلام نماید.
3-3- مناطق تهران می بایست نسبت به اعلام مراتب مفقودی به شعب تحت پوشش خود اقدام نماید و شعب تحت پوشش می باید پس از بررسی موضوع، مشخصات چک را با سوابق موجود در شعبه خود کنترل و ضمن یادداشت مشخصات چک جهت کنترلهای بعدی، مراتب پرداخت یا عدم پرداخت را کتباً به منطقه متبوع اعلام نمایند.
مناطق تهران می بایست پس از وصول کلیه پاسخها از شعب تحت نظر، جواب استعلام را به طور یکجا به شعبه استعلام کننده اعلام نمایند.
4-3- شعبه بازار باید به شرح فوق اقدام نماید.

پرداخت چکهای بانکی (چک حواله) و ابزار شبه پول صادره بانکها قبل از قبولی
بمنظور ارائه خدمات بیشتر و جلب و جذب مشتریان و تسهیل در امور مبادلات پولی، شعب می‎توانند در صورت درخواست مشتریانی که دارای حساب جاری و مورد وثوق و شناخته شده می باشند با اختیار مسئولیت رئیس شعبه، وجوه چکهای بانکی (چک حواله) ابزار شبه پول مانند چک مسافرتی، چک در گردش و … صادره سایر بانکها را در زمان ارائه آن قبل از اخذ قبولی از بانک و شعبه مربوط به شرح زیر به حساب مشتریان واریز نمایند.
1- جهت واریز وجه چکهای مذکور می بایست قبلا تعهدنامه (ضمیمه شماره 71) (برای یکبار) توسط مشتری تکمیل، امضاء، و تحویل شعبه گردد، سپس به شرح زیر سند انتظامی صادر و در حسابها منعکس شود.
بدهکار: حسابهای انتظامی- تعهدنامه ها- به مبلغ یک ریال
بستانکار: دهندگان انتظامی
2- واریز وجوه چکهای مذکور به حساب جاری مشتریان مورد وثوق با صدور آگهی بستانکار در دو نسخه به طرفیت حساب بدهکاران موقت به شرح زیر سرفصل چکهای بانکی سایر بانکها انجام می پذیرد:
بدهکار: حساب بدهکاران موقت- زیر سرفصل چکهای بانکی سایر بانکها کد (319024000)
بستانکار: حساب جاری مشتری به مبلغ چک
همزمان با صدور آگهی بستانکار یاد شده فرم نمونه 77 در یک نسخه تنظیم می گردد تا پس از وصول چک بانکی، حساب بدهکاران تسویه گردد. در این رابطه شعب توجه نمایند که به جای درج شماره حساب و مشخصات مشتری در قسمت فوقانی نمونه 77، عبارت "بدهکاران موقت" می بایست درج شود.
توجه:
الف: شعب در زمان واریز وجه چکهای بانکی صادره سایر بانکها توجه خواهند نمود که فقط مجاز به واریز وجه آن دسته از چکهای بانکی می باشند که محل صدور و پرداخت آنها همان شهرستان محل استقرار شعبه می‎باشد و از واریز وجه چکهای بانکی عهده سایر شهرستانها قویاً بایستی خودداری نمایند.
ب: کلیه اسناد صادره مذکور بایستی به امضاء و تائید مسئولین شعبه رسانیده شود.
3- پس از وصول چکهای مزبور از طریق اتاق پایاپای اسناد بانکی (کلرینگ) یا سایر رویه های مورد عمل می باید با صدور اسناد زیر نسبت به تسویه حساب بدهکاران موقت اقدام گردد.
بدهکار: حساب بین واحدها یا سرفصل مربوط.
بستانکار: حساب بدهکاران موقت زیر سرفصل چکهای بانکی سایر بانکها (کد 319024000)
توجه:
واریز وجه چکهای یاد شده به حساب مشتریان با مسئولیت شعبه بوده و بایستی سرویس یاد شده را فقط به مشتریان شناخته شده و مورد وثوق خود ارائه نمایند تا چنانچه چک مربوطه وصول نگردید بتوان وجه آنرا بلافاصله از حساب مشتری برداشت نمود و از ارائه سرویس مزبور در مواقعی که احتمال ضرر و زیان برای بانک وجود داشته باشد جداً خودداری گردد.
حواله های صادره مشروحه ذیل فاقد کارمزد یا هزینه می باشند
1- حواله های فروشگاههای اتکا به منظور واریز به حساب جاری 8373 فروشگاه اتکا نزد شعبه مرکزی بدون کارمزد و هزینه صادر می گردد.
2- حواله های اداری خریداری نیروهای مسلح ج.ا.ا (زمینی- هوایی- دریایی) بدون کارمزد و هزینه صادر می گردد.
3- حواله های اداری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی جهت ذیحسابی های پادگانها و پایگاهها بدون کارمزد صادر می گردد.
4- انواع حواله های خریداری سازمان اتکا به نفع سازمانها و ارگانها و شرکتها و اشخاص بدون کارمزد صادر می گردد.
5- چکهای بانکی جهت اعطا تسهیلات معاملات عقود اسلامی بدون کارمزد صادر می گردد.
6- حواله های خریداری اشخاص جهت احتساب به حساب مراجع تقلید بدون کارمزد صادر می گردد.
7- صدور چک بانکی متقاضیان سفر حج در وجه بانک ملی ایران بدون کارمزد می‎باشد.
8- آن تعداد از مشتریانیکه دارای چک بانکی صادره شعب شهرستان بوده و تمایل به تبدیل وجه آن به یکی از خدمات سپه چک و یا چک بانکی دیگر دارند، از پرداخت کارمزد مربوط به آنها معاف می باشند.
9- دارندگان حسابهای قرض الحسنه جاری، پس انداز و سپرده سرمایه گذاری که قصد برداشت از حساب خود دارند، در صورتیکه تقاضای تبدیل وجوه برداشت شده را به هر یک از خدمات سپه چک، چک بانکی نمایند از پرداخت کارمزد خدمات مزبور معاف می باشند.
10- چنانچه دارندگان حساب قرض الحسنه جاری در نظر داشته باشند، از محل حساب مذکور به حساب خودشان در دیگر واحدهای بانک سپه حواله نمایند از پرداخت کارمزد مربوط معاف می باشند.
11- مشتریان معتبر یا قدیمی شعب که میانگین مانده شش ماهه سپرده های آنها در هر سال کمتر از یک میلیارد ریال نباشد، از پرداخت کارمزد حوالجات (حداکثر 2 حواله در هر ماه) معاف می باشند.
حواله های عهده ما
کلیه حواله های خریداری سایر واحدها در شعب گیرنده حواله به نام حواله های عهده ما نامیده می‎شود و عملیات آن در حسابی به همین عنوان متمرکز می گردد. آنچه در حواله های عهده ما همواره مورد توجه مسئولین و متصدیان ذیربط قرار می‎گیرد عبارتست از: نام شعبه گیرنده حواله، شماره، تاریخ، مبلغ، نام و نام خانوادگی و محل اقامت و یا شماره حساب ذینفع، نام و نام خانوادگی خریدار حواله، عدد رمز و بالاخره نام شعبه خریدار حواله و امضاء و مهر صاحبان امضاء مجاز آن (مهر حاوی نام و نام خانوادگی و شماره امضاء) و وجود اثر ماشین پرفراژ و تطبیق نقش مبلغ و شاخص شعبه خریدار با رقم تحریری در برگ حواله های پستی و چک بانکی و بررسی مندرجات درج شده با خودکار نامرئی می‎باشد.
حواله های تلفنی و پستی از طریق تلفن و تلکس و پست و حواله های (چک بانکی) بوسیله عوامل بانکها و یا ذینفع حواله به شعبه واصل می گردد. متصدیان ذیربط موظفند به محض تحویل حواله های مذکور آنها را در دفترنامه های وارده ثبت و سپس عدد رمز هر فقره حواله توسط مسئولین شعبه و یا متصدی دایره مربوط یا سیستم محاسبه و در صورت مطابقت و اطمینان از صحت آن نسبت به محو رقم رمز در برگ حواله اقدام و سپس برگ مربوط را به مهر مرز صحیح است ممهور و امضاء نموده و جهت صدور اسناد لازم به دایره و قسمت مربوطه ارسال دارند.
حواله های (چک بانکی) بوسیله حواله کرد و یا دارنده آن ظهرنویسی (تکمیل مهر هویت گیرندگان وجه) شده و به انضمام مدرک شناسائی خود به قسمت (باجه) قبول چک شعبه ارائه می‎شود.
مسئول قسمت موظف است ضمن دقت در مفاد متن حواله (چک بانکی) و اطمینان از اصالت آن و گواهی امضاء حواله طبق دستورات مربوطه و بررسی، مشخصات ذینفع مندرج در ظهر حواله و تطبیق آن با مدارک شناسایی (شناسنامه، گواهینامه، گذرنامه معتبر) و بالاخره احراز هویت ذینفع یک عدد پلاک برنجی صندوق به صاحب چک ارائه و حواله را به قسمت تحویلداری تحویل دهد. بدیهی است در مورد حواله های (چک بانکی) انتقالی که از طرف بانکها با اشخاص ارائه می‎شود پس از طی مراحل بالا و کشف رمز چک (حواله چک بانکی) برای صدور دستور پرداخت وجه یا انجام عملیات انتقالی به مسئولین شعبه ارسال می گردد. ضمناً در مورد حواله های عهده ما عملیات دیگری انجام می‎گیرد که ذیلاً به آنها اشاره می‎شود:
حواله های عهده ما به نشانی محل اقامت
1- در مورد حواله های عهده ما (تلفنی- پستی) به نشانی محل اقامت ذینفع پس از اعمال روشهای مقدماتی و گواهی امضاء حواله های پستی نسبت به تنظیم سند حسابداری بدهکار و اعلامیه نمونه 255 (ضمیمه شماره 73) ترتیب در دو و سه نسخه با خط خوانا (در صورت امکان با ماشین تحریر تنظیم شود) اقدام و اسناد مذکور به منظور امضاء و کنترل و مطابقت آنها با اصل حواله به مسئولین شعبه یا متصدیان دوایر ذیربط ارسال شود. از اسناد فوق الذکر به شرح زیر استفاده می گردد:
1-1- نسخه اول سند حسابداری بدهکار جهت شعبه خریدار حواله با پست فرستاده شود.
2-1- نسخه دوم سند حسابداری مذکور پیوست اصل حواله به منظور ثبت در دفاتر بانک (به شرحی که گفته خواهد شد) و نگهداری در اسناد روز
3-1- نسخه اول اعلامیه توسط نامه رسان به ذینفع تحویل گردد.
4-1- نسخه دوم اعلامیه در کلاسور حواله های عهده ما تا مراجعه ذینفع نگهداری شود.
5-1- نسخه سوم در کلاسور رونوشت نامه ها در ردیف نامه های صادره بایگانی گردد.
2- به محض مراجعه ذینفع برای اخذ وجه حواله کارمند یا مسئول مربوط نسخه دوم اعلامیه را از کلاسور حواله ها خارج و با نسخه اول مطابقت و ظهر هر دو نسخه را به مهر مخصوص (مهر هویت گیرندگان وجه) ممهور و از طرف ذینفع تکمیل و با مدارک شناسائی به کارمند ذیربط مسترد و پلاک برنجی صندوق در مقابل تحویل می‎گیرد.
سپس دو نسخه اعلامیه به مسئول دفتر حواله های عهده ما ارائه و از طرف وی عدم پرداخت آن بررسی و با ذکر جمله این حواله پرداخت نشده و در قسمت فوقانی اعلامیه امضاء و یا پاراف ذیل جمله مزبور آنرا برای امضاء مسئولین شعبه و پرداخت وجه به صندوق ارسال می دارد.
تبصره:
عملیات بالا در حواله های پستی روی نسخه دوم که از طرف ذینفع ارائه می‎شود دقیقاً بایستی اجرا گردد.
حواله های عهده ما جهت واریز به حساب
1- کلیه حواله های عهده ما جهت واریز به حسابهای سپرده قرض الحسنه (حسابجاری یا پس انداز) و سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت پس از ثبت در دفتر وارده و کشف و محو رمز و بررسی کلیه ارکان آن نام و نام خانوادگی و شماره حساب ذینفع مندرج در متن حواله با سوابق موجود نزد شعبه مطابقت داده و در صورت تطبیق نسبت به صدور اسناد مربوطه به شرح زیر اقدام نمایند.
1-1- سند حسابداری بدهکار در دو نسخه
2-1- برای حواله های (تلفنی- پستی) جهت واریز به حسابهای سپرده قرض الحسنه جاری و پس انداز و سپرده کوتاه مدت آگهی بستانکار نمونه 57 دو نسخه (ضمیمه شماره 74)
3-1- حواله های (چک بانکی) جهت واریز به حسابهای اشخاص بوسیله (نمونه 77) و چنانچه از طرف بانکها ارائه شود مبلغ حواله به مجموع مبلغ سایر چکها اضافه و سند مربوط صادر و رسید تحویل گردد.
تبصره:
نسخه دوم آگهی بستانکار (نمونه 57) به نحو مقتضی جهت اطلاع صاحب حساب در اسرع وقت ارسال شود.
2- توجه شود اصالت حواله های تلفنی بیش از یک میلیون ریال جهت واریز به حسابهای سپرده سپرده قرض الحسنه (پس انداز) و سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت قبل از صدور هرگونه سند بایستی بوسیله تلفن از شعبه خریدار حواله استعلام گردد.
3- چنانچه وجهی تلفنی جهت منظور نمودن به حسابهای مشتریان حواله گردد گوینده حواله (رئیس یا معاون شعبه یا متصدی صندوق) بایستی مورد شناسائی گیرنده پیام تلفنی باشد و در غیر این صورت با ارتباط مجدد تلفنی از شعبه حواله دهنده صحت حواله را استعلام و ضمن احراز هویت ذینفع نسبت به احتساب وجه حواله به حساب مربوط و پرداخت وجه آن طبق مقررات اقدام به عمل آید.
مسائل متفرقه پول رسانی
معمولاً شعب واقع در یک شهرستان برای تقویت صندوق خود تلفنی از مرکز منطقه و یا مرکز پول رسانی و احیانا از شعب دیگر تقاضای ارسال فوری وجه می نمایند امکان دارد بزهکاران با تهدید کارمندان بانک را مجبور به درخوسات مبلغ زیادی بنمایند، بنابراین مسئولین شعب مخاطب باید در نهایت هوشیاری و درایت هنگام استماع مطالب تلفنی از موقعیت شعبه تقاضا کننده آگاه و ضمن تماس مجدد تلفنی (در صورت امکان با سایر شماره تلفنهای شعبه تقاضا کننده تماس گرفته شود) مراتب را استعلام و در صورت احساس کوچکترین مخاطرات احتمالی فوراً مقامات انتظامی و مسئولین واحد متبوعه را از جریان امر آگاه سازند.
وصول بهاء آب، برق تلفن و گاز
برحسب تصمیم بانک مرکزی ج. ا.ا. شعب کلیه بانکهای کشور (سپه- ملی- ملت- تجارت- صادرات) موظفند بها مصرفی آب، برق، تلفن و گاز مشترکین را طبق قبوض مربوطه دریافت دارند به منظور اجرای صحیح طرح مزبور لازم است به شرح زیر عمل گردد.
الف: مشترکین با در دست داشتن هر یک از قبوض (آب- برق- تلفن- گاز) به گلیشه دریافت مراجعه، تحویلدار ذیربط قبض را با توجه به مبلغ قابل پرداخت که در آن درج و منعکس شده (اطمینان از صحت ارقام) دریافت و پس از ثبت در ماشین تحویلداری، محل تعیین شده را در هر دو قسمت به مهر دریافت شد ممهور و پس از امضاء آن قسمت از قبض را که متعلق به مشترک می‎باشد به پرداخت کننده وجه تحویل و نیمه دوم یا نسخه ثانی قبض مذکور را جهت اقدامات بعدی در شعبه نگهداری نماید.
ب: در پایان وقت اداری پس از خاتمه عملیات دریافت روزانه لازم است قبوض دریافتی برای هر یک از موارد فوق را به نام هر یک از سازمانها تفکیک نموده و هر قسمت در فهرست نمونه 494 (ضمیمه شماره 81) در سه نسخه به ریز ثبت و پس از تنظیم و کنترل به مهر امضاء مسئولین شعبه تکمیل گردد.
ج: در سرلوحه فهرست (نمونه 494) سمت چپ نام سازمانهای مختلف چاپ گردیده که به هنگام استفاده می بایستی تنظیم کننده (کارمند ذیربط) توجه نماید به غیر از نام سازمان موردنظر مشخصات سایر سازمانها را با کشیدن خط روی آنها حذف نماید و دقت کافی معمول گردد تا از بروز مشکلات ناشی از تداخل سازمانهای ذیربط جلوگیری به عمل آید.
د: اداره خزانه و مبادلات مسئول تمرکز وجوه وصول شده شعب تهران و تادیه آن به بانک مرکزی می باشد، لذا واحدهای مستقر در تهران موظفند وجوه دریافتی از بابت موارد فوق را با صدور سند حسابداری که برای همین منظور تهیه گردیده در سه نسخه به طور تفکیک و ذکر تعداد قبوض (آب، برق، تلفن و گاز) با شاخص 745 به بستانکار حساب اداره مذکور منظور و سند حسابداری (نسخ یک و دو) را پس از انجام کنترلهای لازم و پرفراژ مبلغ کل سند بانضمام نسخه دوم فهرست تنظیمی در قبال اخذ رسید به اداره مذکور ارسال و یا تحویل نمایند.
ه: شعب تهران مکلفند نسخه اول فهرستهای (نمونه 494) تنظیم بانضمام ته سوشهای مربوطه را حداکثر تا اول وقت اداری روز بعد به اداره دیرخانه و توزیع کل (توسط مامورین توزیع) ارسال دارند، اداره مذکور فهرستها و ته سوشهای قبوض مربوطه را تفکیک نموده و در قبال اخذ رسید به نمایندگان اعزامی سازمانهای ذیربط تحویل می دهند.
و: نسخه سوم سند حسابداری و نسخه سوم فهرست (نمونه 494) تنظیمی برای ثبت عملیات در شعبه صادر کننده در اسناد روز نگهداری می‎شود.
ز: اداره خزانه و مبادلات وجوه جمع آوری شده در اداره محاسبات را در پایان هر هفته همراه با فهرست تنظیمی اداره مذکور با صدور چک در وجه اداره حسابداری کل بانک مرکزی ج. ا. ا. ارسال می دارد.
تبصره:
وجوه جمع آوری شده در آخرین هفته ماه در پایان همان ماه به بانک مرکزی جمهوری اسلامی پرداخت گردد.
ح: نحوه عملیات شعب مستقر در شهرستانها نیز عیناً نظیر اقدامات شعب تهران می‎باشد با این تفاوت که وجوه دریافتی را با تفکیک نمودن قبوض مربوط به هر سازمان به موجب سند حسابداری به بستانکار حساب شعبه اصلی مستقر در شهرستان مربوطه منظور و شعبه اصلی تنخواه اسناد حسابداری واصله را در حساب بستانکاران موقت ثبت و در پایان هر هفته با صدور چک بانضمام فهرست تنظیمی جهت واریز به حساب سازمانهای موردنظر به بانک ملی مربوطه در محل تحویل نمایند.
ط: شعب اصلی شهرستانها مسئول جمع آوری فهرستها و قبوض واصله از شعب داخلی بوده و مکلفند نسبت به تسلیم قبوض به نمایندگان اعزامی از سازمانهای مشمول دستور حاضر در قبال اخذ رسید اقدام نمایند.
ی: واحدهایی که به صورت باجه زیر نظر شعب انجام وظیفه می نمایند از گرفتن بها آب، برق، تلفن و گاز مستثنی می باشند، شایسته است مشترکین را به نزدیکترین شعبه راهنمائی نمایند.

صندوق امانات
به منظور ارائه خدمات بیشتر به مشتریان قدیمی و جلب مشتریان جدید تعدادی صندوق امانات با ابعاد مختلف و متفاوت در بعضی از شعب بانک قرارداده شده و استفاده از صندوقهای مذکور براساس شرایط عمومی تدوینی که شامل 18 ماده و سه تبصره (نمونه 1) است (ضمیمه شماره 82) لازم است شعب ذیربط در موقع واگذاری صندوقهای موردبحث با رعایت کلیه مفاد آن و موارد زیر اقدام نمایند.
الف: صندوقهای امانات به اشخاصی واگذار می‎شود که در یکی از شعب بانک دارای حساب قرض الحسنه جاری و یا سایر سپرده ها بوده و از هر لحاظ مورد تائید و شناسائی مسئولین شعبه باشند.
ب: برای هر جعبه دو قفل تهیه شده که یکی از آنها با دو کلید به مشتری واگذار می‎شود و قفل دیگر هر دستگاه از صندوقهای امانات فقط با یک کلید مادر باز می گردد.
مضافاً به اینکه برای هر دستگاه صندوق پنج عدد قفل با کلیدهای اضافی در نظر گرفته شده که به هنگام مفقود شدن کلیدها (موضوع ماده 5 شرایط عمومی صندوقها) مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
ج: صندوقهای امانات زیرنظر رئیس و معاون شعبه بوده و کلید مادر و کلیدهای صندوقهای واگذار نشده باید نزد آنها نگهداری شود.
د: صندوقها باید دور از دید مراجعین و در محل امنی حتی الامکان در اطراف محوطه خزانه تعبیه گردد که با بستن در خروجی محوطه خزانه به هیچ وجه دسترسی به آنها مقدور نباشد و هنگام مراجعه مشتری در ورودی محوطه خزانه مفتوح و پس از خاتمه کار مجدداً بسته شود. بدیهی است در مواقع مراجعه مشتریان نباید درب داخلی خزانه مفتوح باشد.
ه: به منظور حفظ سابقه ساعات ورود و خروج مشتریان صندوقهای امانات یک جلد دفتر به شرح مندرجات (ضمیمه شماره 83) خط کشی نموده و ساعات ورود و خروج اشخاصی که به صندوقهای خود مراجعه می کنند با قید و امضاء مشتری تکمیل نمایند.
و: متقاضی صندوق امانات باید کارت درخواست نمونه 2 (ضمیمه شماره 84) و برگ شرایط عمومی (نمونه 1) را تنظیم و امضاء نموده و بانضمام دو قطعه عکس به شعبه تسلیم نماید تا چنانچه مشتری مورد شناسائی شعبه واقع شود مسئولیت شعبه موافقت واگذاری صندوق امانات را در برگ درخواست صادر و برابر موارد شرایط عمومی و قرارداد با متقاضی رفتار گردد.
تبصره:
به هر یک از برگهای (نمونه 1) مبلغ پنجاه ریال تمبر مالیاتی الصاق و ابطال خواهد شد.
ز: کارت عضویت صندوق امانات نمونه 3 (ضمیمه شماره 85) از روی کارت مشخصات دارنده صندوق (نمونه 2) و ظهر کارت حاوی مشخصات وکیل (در صورت داشتن وکیل) دقیقاً تکمیل و با اخذ امضاء به مشتری تحویل گردد و در این صورت دو قطعه عکس نیز از وکیل اخذ و به کارتهای مورد نظر الصاق و به مهر بانک ممهور شود.
ط: کارتهای (نمونه 2) و قرارداد (نمونه 1) و نسخه دوم اسناد صادره و مکاتبات با رعایت ترتیب شماره صندوق امانات در کلاسور مخصوصی و در محل محفوظ و مناسبی نگهداری شود و در صورت تجدید و یا فسخ قرارداد از ردیف خارج و ضمیمه اسناد دهندگان انتظامی پیوست قراردادهای مربوطه در اسناد روز بایگانی شود.
ی: وجوه دریافتی بابت اجاره سالیانه صندوق به حساب کارمزد دریافتی (فصل صندوق امانات) و مبلغ ودیعه به حساب بستانکاران موقت (فصل ودیعه صندوق امانات) و هر برگ قرارداد (نمونه 1) به مبلغ یک ریال به حسابهای انتظامی (فصل قراردادها) منظور و پس از ثبت آنها در دفاتر فرعی ذیربط مبالغ مربوطه را نیز مجدداً در دفتر نمونه 103 (ضمیمه شماره 86) ثبت نمایند بطوریکه هر یک از صفحات دفتر مورد بحث را برای یک صندوق اختصاص داده و شماره صندوق و مشخصات استفاده کننده را واضح و خوانا در سرلوحه صفحه مذکور و مبلغ ودیعه و کارمزد را در ستونهای بستانکار و مانده (سپرده- کارمزد) درج و در موقع استرداد در ستونهای بدهکار ثبت نموده و مانده هر یک از این دو حساب را در ستونها مخصوص خود تسویه نمایید.
تبصره:
همه روزه در پایان وقت اداری شیفریه جداگانه ای عملیات دفتر (نمونه 103) استخراج و با خلاصه عملیات دفاتر فرعی حسابداری تطبیق داده شود.
ی: نرخ کارمزد (اجاره بها سالیانه) و همچنین ودیعه صندوقها در ماده 7 قرارداد درج گردیده و در موقع تمدید قرارداد مشتریان قدیمی یا واگذاری به مشتریان جدید استفاده گردد.
ک: برای شعبی که ساختمان آنها برای نصب صندوقهای امانات مناسب تشخیص داده شده بایستی مراتب به طور مشروح و با ذکر تعداد صندوقهایی که مورد درخواست قرار خواهد گرفت از طریق سرپرستی منطقه به اداره امور سرپرستیها و شعب اعلام تا پس از بررسی توسط اداره تدارکات خریداری و ارسال گردد.
ل: برای اینکه مشتریان و مراجعین از وجود صندوقهای امانات در شعبه مطلع شوند مسئولین شعبه مکلفند مراتب را در تابلوی اعلانات شعبه به نحو مقتضی آگهی نمایند تا از بلامصرف ماندن صندوقها و کاهش درآمدهای شعبه جلوگیری به عمل آید.
م: مشاهده می‎شود اموال یا موجودی حسابهای مشتریان بعضا از طرف مراجع ذیصلاح قضایی توقیف می گردد و یا اینکه یکی از صاحبان صندوق امانات فوق می نماید. در اینگونه مواقع از گشایش صندوق امانات افراد ذیربط به هر عنوان خودداری و ضمن یادداشت و توجه به معاون شعبه و متصدی ذیربط مراتب را به طور مشروح و با ارسال فتوکپی مصدق و مدارک به ادارات بازرسی و حسابرسی و حقوقی گزارش و پس از اخذ دستور برابر آن عمل گردد.
باجه ها
واحدهایی که به منظور ارائه خدمت بیشتر و بهتر این بانک در پادگانها و یا مراکز صنعتی و تولیدی بزرگ تاسیس می گردد تا زمانیکه توسعه کامل نیافته زیر نظر شعبه متبوعه اداره می‎شود و اینگونه واحدها را در اصطلاح بانکی باجه می‎نامند.
عملیات باجه ها عبارتست از:
1- افتتاح حساب قرض الحسنه جاری
2- افتتاح حساب قرض الحسنه پس انداز
3- افتتاح حساب سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت
و دریافت و پرداخت وجوه به حسابهای مزبور و قبول بروات وصولی و چکهای وصولی محلی و عهده شهرستانها و بانکها به حسابهای بالا و دریافت وجه بابت انواع حسابهای شعبه مربوطه از قبیل قرض الحسنه جاری و وجه سفته های وصولی و یا قسط تسهیلات اعطایی و حوالجات.
نحوه افتتاح انواع حسابها و نگهداری آنها در دفاتر و بستن صندوق و خزانه به طریقی است که در بخشنامه بیان گردیده، منتهی کلیه عملیات نقدی و انتقالی باجه در دفتر نمونه 372 (ضمیمه شماره 87) ثبت می‎شود که این دفتر ترکیبی از دفتر روزنامه و دفتر کل بوده و دارای ستونهای زیر می‎باشد.
تاریخ در سرلوحه دفتر نمونه نوشته می‎شود.
شماره سند
شماره ردیف روزانه
شرح
و ستونهای دریافت و پرداخت مخصوص عملیات صندوق و ستونهای بدهکار و بستانکار برای حسابهای مربوطه باجه و حساب شعبه می‎باشد و از دفتر مذکور به شرح زیر استفاده می‎شود.
عملیات نقدی و انتقالی
1- وجوه دریافتی در ستون دریافت حساب صندوق و بستانکار حساب مربوطه و وجوه پرداختی در ستون پرداخت حساب صندوق و بدهکار حساب مربوطه ثبت می گردد.
مثال:
وجه دریافتی از شعبه مربوطه جهت تقویت صندوق باجه در ستون دریافت حساب صندوق و ستون بستانکار حساب شعبه و چکهای پرداختی در ستون پرداخت حساب صندوق و بدهکار حسابهای جاری ثبت می گردد.
عملیات انتقالی نیز طبق اصول حسابداری مترادف در ستونهای بدهکار و بستانکار حسابهای مربوطه ثبت می‎شود و انعکاسی در حساب صندوق باجه نخواهد داشت.
2- در پایان روز دفتر روزنامه بسته می‎شود و جمع ستونها تعیین می گردد، نظر به اینکه طبق قواعد حسابداری هر مبلغی دو مرتبه (در ستونهای بدهکار و بستانکار) منعکس می شود، لذا جمع کلیه ستونهای بدهکار (غیر از حساب صندوق) با منظور نمودن مانده بایستی مساوی با جمع ستونهای بستانکار باشد و در حساب صندوق موجودی نقدی صندوق باجه شمارش و با تفاضل حاصله از گردش عملیات دریافت و پرداخت مطابقت و پس از کنترلهای لازم زیر جمع کل ستون پرداخت ثبت می‎شود و بدین ترتیب با منظور نمودن مانده هر حساب در ستونهای یاد شده جمع تراز عملکرد هر حساب مشخص می گردد.
تبصره:
موجودی نقدی صندوق و خزانه باجه (مانده حساب صندوق) در پایان هر سال مالی بایستی کلا به صندوق شعبه با صدور حواله پرداخت نمونه (146) در باجه و ثبت آن در دفتر روزنامه مربوطه پرداخت و مانده حساب مزبور تسویه و نقدینگی باجه به شعب حمل تحویل و رسید دریافت گردد.
3- دفتر روزنامه باجه از طرف متصدی باجه یا کارمند ارشد تحریر و نگهداری می‎شود و در پایان روز پس از رسیدگی و بستن دفتر خلاصه عملیات روزانه باجه طبق نمونه 373 (ضمیمه شماره 88) استخراج بانضمام اسناد و مدارک مربوطه به شعبه تحویل گردد.
تبصره:
اسناد نقدی و انتقالی باجه بانضمام خلاصه روزنامه بعد از اسناد انتقالی شعبه به ترتیب شماره ردیف روزنامه باجه ضمیمه اسناد روز شعبه مربوطه صحافی و پلمپ می گردد.
3- برای تنظیم خلاصه عملیات (نمونه 373) مندرجات حساب شعبه عیناً و سپس در زیر آن گردش عملیات سایر حسابهای باجه به طور جداگانه یک قلم نوشته و گردش روزهای گذشته و جمع کل موجودی آنها نیز تعیین می گردد (مانند بستن روزنامه باجه نمونه 372) باید توجه داشت که همواره مانده هر حساب (سپرده قرض الحسنه جاری- سپرده قرض الحسنه پس انداز- سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت) با رقم مانده حسابهای مذکور نزد شعبه مطابقت داشته باشد.

تبصره:
مجموع مانده بدهکار حسابهای سه گانه مشتریان باجه همواره با مجموع مانده حسابهای صندوق و شعبه موجود در دفتر روزنامه باجه و برگ خلاصه عملیات بایستی مطابق نماید.
باجه زیر نظر شعبه به غیر از دفتر روزنامه اداری دفاتر و کارتهای زیر خواهد بود.
1- کارتهای حسابهای (قرض الحسنه جاری- قرض الحسنه پس انداز- کوتاه مدت) طبق روال شعب
2- دفتر موجودی صندوق و خزانه
3- دفتر تحویل دسته چک به مشتری
4- دفتر تحویل دفترچه های پس انداز قرض الحسنه و کوتاه مدت
5- دفتر نمونه 708
6- دفاتر راهنمای حسابهای مشتریان از هر قبیل
7- دفتر ثبت مشخصات دارندگان حسابهای قرض الحسنه جاری (نمونه 347)
8- دفاتر انتظامی بر حسب اقتضاء یا ایجاب ضرورت
انعکاس عملیات باجه در حسابهای شعبه
در دفتر حساب در راه شعبه فصلی به نام (حساب صندوق باجه) افتتاح و کلیه عملکرد باجه روزانه یک قلم در آن منعکس می گردد. بر فرض اینکه عملیات باجه طبق نمونه های پیوست باشد عمل شعبه به شرح زیر در دفاتر شعبه ثبت خواهد شد.
1- وجوه دریافتی و پرداختی نقدی با صدور حواله های صندوق (نمونه 145 و 146) تحت عنوان مذکور بلافاصله در شعبه ثبت می‎شود.
2- برای نگهداری عملکرد حسابهای سپرده قرض الحسنه جاری و پس انداز و سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت سه حساب جداگانه بعنوان باجه در دفاتر فرعی مفتوح و جمع گردش عملیات روزانه طبق خلاصه (نمونه 373) باجه به موجب اسناد انتقالی صادره شعبه (پس از ثبت در دفتر روزنامه شعبه) در حسابهای مزبور ثبت و به جمع کل گردش عملیات روزانه حسابهای یاد شده نزد شعبه منظور گردد.
3- چکهای سایر بانکها که باجه از مشتریان خود قبول و برای وصول به شعبه ارسال داشته و یا عملیات دیگری که با نظر باجه بوسیله شعبه انجام شده باشد با صدور سند مربوط به حساب صندوق باجه ثبت و منظور می گردد.
4- بقیه حسابها پس از وصول خلاصه روزنامه باجه رسیدگی و با صدور دو برگ سند انتقالی به حساب روزانه باجه پایاپای می گردد.
5- در دفتر معین شعبه نمونه 208 (ضمیمه شماره 89) عملیات حساب صندوق باجه مورخ 14/4/78 به شرح زیر منعکس خواهد شد.
تاریخ
شماره سند
شرح
بدهکار
بستانکار
مانده
ملاحظات
14/4/78
25
پرداختی شعبه به باجه جهت تقویت صندوق
1,000,000

1,000,000

14/4/78
42
پرداختی شعبه به باجه بابت سند انتقالی بشرح مندرج
2,279,300

2,279,300

14/4/78
43
پرداختی شعبه به باجه بابت سند انتقالی بشرح مندرج

435,000
1,844,300

14/4/78
318
پرداختی شعبه به باجه بابت وجه نقد بشرح مندرج

1,200,000
644,300

بدین ترتیب موجودی صندوق و خزانه باجه در دفتر فرعی شعبه نشان داده می‎شود ضمناً موجودی حسابهای باجه (قرض الحسنه جاری- قرض الحسنه پس انداز- سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت) باید با خلاصه روزنامه باجه مقایسه و مطابقت آنها از طرف متصدیان مربوطه گواهی گردد و برای حسابهای انتظامی باجه در دفاتر مربوطه شعبه فصول جداگانه افتتاح و عملیات مربوط به باجه بطور جداگانه در آن ثبت و در پایان هر ماه با دفاتر انتظامی باجه مقابله شود.
6- باجه مستقیما با شعب و واحدهای دیگر بانک ارتباط نداشته هرگونه مکاتبه با سازمانها و یا ادارات دیگر و یا صدور سند حسابداری بعنوان شعب دیگر بعهده شعبه متبوعه می‎باشد.
7- کلیه عملیات انتقالی و نقدی (پرداخت و دریافت) که در باجه به هر عنوان انجام می‎گیرد بایستی مبتنی بر صدور سند بوده و در نوار تحویلدار و روزنامه باجه مربوطه منعکس شود و برابر خلاصه روزنامه به حسابهای شعبه منظور گردد. ارائه هرگونه فیش و یا سند و یا وجه مربوطه از طرف تحویلدار باجه و یا هر یک از کارمندان و مسئولین ذیربط به صندوق شعبه به صرف اینکه روزنامه باجه بسته شده بود و یا مشتری اصرار ورزیده و یا هر عنوان دیگر ممنوع می باشد، در صورت مشاهده تخلف محسوب شده و برابر مقررات رفتار خواهند نمود.
دو وقته نمودن ساعات کار شعب (باجه عصر)
به منظور ارائه خدمات بیشتر بانکی و جلب و جذب مشتریان و افزایش سپرده ها و انجام معاملات و مالاً کسب درآمد بیشتر در جهت پیشبرد اهداف دولت ج. ا. ا. مقرر و تاکید گردید که از این پس برای انجام کلیه امور بانکی در سطح واحدهای تابعه مناطق براساس نظریه سرپرستی منطقه و بنا به ضرورت نسبت به دو وقته کردن شعب خود با رعایت نکات به شرح زیر اقدامات لازم را معمول دارند.
1- ساعات کار
ساعات کار در ایام سال برای کلیه پرسنل، تابع دستورالعمل کلی بانک بوده و در حال حاضر از ساعت 7 صبح الی 30/14 برای کارکنان و از ساعت 30/7 صبح الی 30/13 برای مشتریان خواهد بود.
عصرها در ایام شش ماهه اول سال از ساعت 16 الی 18 و در ایام شش ماهه دوم سال از ساعت 15 الی 17 می‎باشد.
2- تعداد پرسنل برای ساعات بعد از ظهر
مسئولین و تعداد پرسنلی که لازم است در برنامه کار بعد از ظهرها شرکت نموده و حضور داشته باشند با نظر مسئولین شعب ذیربط و تائید سرپرست منطقه به حداقل ممکن تعیین و مطابق برنامه مرتب و مدون تنظیمی انجام وظیفه خواهند نمود.
3- پرداخت اضافه کاری
به پرسنلی که در ساعات بعد از ظهر در شعبه حضور خواهند داشت فوق العاده اضافه کاری معادل 3 ساعت در روز طبق مقررات قابل پرداخت می‎شود.
4- اموری که می بایستی در ساعات بعد از ظهر انجام پذیرد
کلیه عملیات بانکی که در ساعات معمول اداری انجام می‎گیرد لازم است کماکان در ساعات بعد از ظهر نیز انجام و به مرحله اجرا درآیند که مواردی از اهم امور به شرح ذیل اعلام می گردد.
الف: انجام عملیات دریافت و پرداخت کلیه سپرده ها (حسابهای جاری، قرض الحسنه پس انداز، سپرده های کوتاه مدت و بلندمدت و …)
ب: قبول چکهای انتقالی به منظور وصول و احتساب به حسابهای ذیربط
ج: قبول اسناد وصولی اعم از چک، سفته، بروات …
د: قبول وجوه قبوض بها آب، برق، گاز، تلفن …
ه: قبول و صدور حوالجات و چکهای بانکی
و: وصول اقساط انواع وامهای قدیم و تسهیلات جدید
ز: امور مربوط به معاملات که انجام آنها در اوقات بعد از ظهر امکان پذیر باشد.
ح: پرداخت حقوق پرسنل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی خصوصا در ایام آخر ماه.
توضیحاً: هرگونه اموری نیز که انجام آن در اوقات بعد از ظهر ممکن باشد مطابق نظر سرپرستی منطقه ملحوظ نظر قرار گیرد.
5- نحوه اضافه کاری
با عنایت به اینکه وضعیت شعب بانک از لحاظ ارائه خدمات متفاوت و به سه رده معاملاتی- خدماتی معاملاتی و خدماتی مشخص می باشند بنابراین انجام اضافه کاری آنان به شرح زیر تعیین می گردد.

1-5- شعب خدماتی
واحدهایی که صرفاً خدماتی هستند و در محل پادگانها و پایگاههای نظامی مستقر می باشند فقط مجاز به انجام اضافه کاری حداکثر برای مدت سه روز در پایان هر ماه (هنگام پرداخت حقوق) خواهند بود و در مواقع ضروری و اضطراری با تائید سرپرست منطقه ایام فوق الی 5 روز قابل افزایش است.
2-5- شعب خدماتی و معاملاتی
شعبی که به انجام امور خدمات و معاملات تواماً اشتغال دارند لازم است به ترتیبی اتخاذ نمایند تا با برنامه دو وقته شدن شعبه اکثر امور خدماتی خود را به ساعات بعد از ظهر موکول و سایر امور مربوط به مشتریان خود را در اوقات عادی اداری در جهت جذب سپرده ها و انجام معاملات اقدام نمایند.
بدیهی است سرپرستان مناطق مجاز خواهند بود این قبیل شعب را در کلیه ایام ماه با توجه به ضرورت و مقتضیات دو وقته نمایند.
3-5- شعب معاملاتی
سایر واحدها که در زمره شعب معاملاتی هستند به منظور بسط و گسترش فعالیت خود در جهت جذب سپرده ها و افزایش معاملات خصوصاً انجام معاملات در بخشهای مختلف اقتصادی مشمول برنامه دو وقته بوده تا با بهره گیری از امکانات فراهم شده توفیق کاملی را در زمینه نیل به اهداف موردنظر اولیاء محترم بانک حاصل نمایند.
6- کادر پرسنلی سرپرستی منطقه
براساس نظر سرپرست متبوعه می‎توانند در مواقع لزوم نسبت به انجام اضافه کاری به لحاظ ایجاد هماهنگی با واحدهای تابعه و تنظیم برنامه و تهیه آماراهی مرتبط اقدام نمایند.
– مسئولیت حسن اجرای این دستورالعمل بعهده سرپرستان مناطق بوده و بایستی شعب تحت سرپرستی خود را مستمراً نظارت نموده و چنانچه دو وقته شدن واحدی را با توجه به تعداد آنها زائد تشخیص دهند آن واحد را از شمول برنامه فوق حذف و به انجام امور جاریه مطابق روش عادی موظف نمایند.
7- بودجه اضافه کاری
اعتبار لازم برای انجام و اجرای برنامه دو وقته کردن شعب و اضافه کاری کادر سرپرستی مناطق همه ساله از سوی اداره حسابداری کل و بودجه تعیین و به مناطق ابلاغ می گردد که مناطق لازم است مراقبت کامل را در جهت عدم افزایش از اعتبار فوق معمول دارند.
– چنانچه براساس تصمیمات متخذه از جانب ستاد بسیج اقتصادی مراکز استانها و یا شهرستانها مقرر گردد نسبت به توزیع کوپن توسط شعب بانک اقدام شود لازم است این امر در ساعات بعد از ظهر انجام و هزینه های متعلقه از محل درآمدهای کارمزد دریافتی مربوطه مطابق دستورالعمل صادره تامین تا تحمیلی بر بودجه اضافه کاری متعلقه نباشد.
8- نحوه انجام عملیات حسابداری امور بعد از ظهر
واحدها مکلفند اسناد عملیات جاری صبح را تا آخرین سند در دفتر روزنامه نقدی و سایر دفاتر مربوطه تا پایان وقت اداری اول ثبت و موجودی صندوق را با گردش دفتر روزنامه نقدی کنترل و پس از اطمینان از صحت عملیات صبح اسناد فعالیت بعد از ظهر را در ادامه شمارد ردیف وقت اداری اول ثبت و در پایان وقت پس از تطبیق موجودی صندوق با گردش عملیات دفتر روزنامه نقدی و تنظیم صورت وضعیت صندوق نوار ماشین تحویلداری استخراج و مانده ماشین صفر گردد.
رسیدگی به موجودی روزانه صندوق و طریقه (بستن) خزانه شعبه و نگهداری کلیدها
برای نگهداری موجودی صندوق و خزانه شعب و رسیدگی به وجوه مذکور و بستن خزانه در پایان وقت اداری رعایت نکات مشروحه ذیل ضروری بوده و بایستی دقیقاً مدنظر قرار گرفته و به موقع اجرا گذاشته شود:
– پس از خاتمه عملیات دریافت و پرداخت کلیه وجوه موجود توسط تحویلدار یا تحویلداران مربوطه جمع آوری و دقیقاً رسیدگی و اسکناسهای موجودی صندوق از لحاظ نوع، مرتب و دسته بندی شده و هر بسته از اسکناسها با باند بسته بندی و با مهر نام تحویلدار (اپراتور تحویلدار) ذیربط و تاریخ ممهور و توسط وی پاراف می گردد. سپس صورت انواع اسکناسهای موجود در صندوق به تفکیک در دفتر نمونه 142 (ضمیمه شماره 59) در دو نسخه توسط تحویلدار یا اپراتور تحویلدار (در شعب بزرگ توسط سر تحویلدار) به دقت و بطور پاکیزه و بدون قلم خوردگی تنظیم گردیده آنگاه از طرف معاون شعبه نسبت به رسیدگی و شمارش موجودی صندوق و تطبیق آن با دفتر روزنامه اقدام (در شعب بزرگی که دارای رئیس یا مسئول صندوق با امضای مجاز می باشند این عمل ممکن است با نظر و مسئولیت رئیس شعبه ضمن حضور و نظارت معاون شعبه توسط مسئول یا رئیس صندوق صورت گیرد) و پس از حصول اطمینان کامل هر دو نسخه از نمونه 142 توسط مسئولین شعبه و همچنین متصدی صندوق و تحویلدار یا اپراتور مربوط امضاء و نسخه اول از دفتر جدا و ضمن اسناد روزانه بایگانی و خود دفتر که متضمن نسخ دوم موجودی روزانه صندوق می‎باشد بانضمام موجودی خزانه در صندوق شعبه نگهداری گردد.
دفتر نمونه 142 قبل از استفاده بایستی شماره گذاری شود (برای هر دو صفحه مربوط به هم یک شماره اختصاص داده شود).
2- از آنجائیکه کادر نگهبان بانک در کلیه واحدها مستقر نیست لذا در شعب دارای نگهبان، خزانه یا صندوق پس از انجام عملیات فوق الذکر می باید با حضور نگهبان یا محافظ شعبه بسته و قفل و لاک و مهر یا پلمپ شود و با اخذ امضاء از نگهبان در دفتر نمونه 32 (ضمیمه شماره 76) مبنی بر صحیح و سالم بودن صندوق و لاک و مهر یا پلمپ آن، بسته شدن صندوق و خزانه شعبه به صورت قطعی به خود می گیرد، بدیهی است در اداره خزانه و مبادلات و شعب ممتاز علاوه بر نگهبان کشیک سرنگهبان نیز بایستی حضور داشته باشد تا علاوه بر نظارت در تحویل لاک و مهر یا پلمپ، ثبت عملیات فوق را در دفتر مزبور تائید نماید. در ابتدای وقت اداری روز بعد نگهبان و سرنگهبان (در واحدهای داری سرنگهبان کشیک) صندوق و خزانه واحد ذیربط را رسیدگی و صحیح و سالم با اخذ امضاء در دفتر تحویل و تحول نگهبانی (نمونه 32) با حضور یکی از مسئولین شعبه (رئیس یا معاون) به مسئول صندوق تحویل و پس از انجام تشریفات فوق نسبت به باز کردن صندوق شعبه اقدام گردد.
ضمناً اثر مهر برنجی جهت کنترل و مقابله آن هنگام تحویل و تحول در ابتدای دفتر مزبور نقش شود انجام این عمل توسط بازرسان اعزامی کنترل خواهد شد.
3- واحدهایی که فاقد نگهبان بوده و مرکز پول رسانی نمی باشند مسئولین اینگونه واحدها موظفند براساس فصل تعدیل نقدینگی و توزیع و جمع آوری وجوه این بخشنامه در تعدیل موجودی روزانه صندوق اقدام سپس نقدینگی شعبه را که نبایستی از حدود مصوبات تجاوز نماید با توجه به موارد عنوان شده در بند یک این ماده رسیدگی نموده و سپس در صندوق و یا خزانه قرار داده و پس از بستن صندوق نسبت به لاک و مهر یا پلمپ آن اقدام نمایند. مسئولین شعبه در اول وقت اداری لاک و مهر یا پلمپ صندوق یا خزانه را رسیدگی نموده و در صورت اطمینان از سالم بودن لاک و مهر صندوق، توسط افراد ذیربط که عهده دار نگهداری کلید می باشند درب صندوق یا خزانه باز می‎شود.
4- از آنجائیکه کیفیت صندوق و خزانه واحدها مختلف بوده و براساس نیاز پولی حجم و اندازه آنها یکسان نیست لذا نحوه نگهداری کلیدهای درب صندوق و خزانه و اطلاع از کلید رمز براساس تفاوتهای موجود و درجه بندی شعب در بندهای (5 الی 9) بیان شده است.
5- در شعبی که خزانه آنها دارای رمز و کلید می‎باشد همیشه از نحوه باز و بسته شدن قفل رمزی رئیس یا معاون شعبه بایستی اطلاع داشته باشند، مسئولیت افشا کلید رمز نیز به عهده مسئولین مربوط خواهد بود و کلیدهای دیگر اینگونه خزانه ها با توجه به درجه بندی شعب بوسیله افراد زیر نگهداری می‎شود.
1-5- در شعب ممتاز و درجه یک و دو، یک کلید در اختیار رئیس صندوق و کلید دیگر در اختیار سر تحویلدار یا تحویلدار یا اپراتور تحویلدار قرار می‎گیرد.
2-5- در شعب درجه سه- چهار- پنج و باجه های خدماتی یک کلید نزد رئیس و در غیاب وی نزد معاون شعبه و کلید دیگر در اختیار تحویلدار قرار داده می‎شود.
6- خزانه شعبی که درب آنها فاقد قفل بوده و فقط از کلید استفاده می نمایند به شرح زیر عمل گردد:
1-6- در شعب ممتاز و درجه یک و دو، یکی از کلیدها نزد رئیس صندوق (یا جانشین وی) و دیگری نزد سرتحویلدار یا تحویلدار یا اپراتور (شعبی که فاقد سرتحویلدار است) نگهداری می‎شود.
2-6- در شعب درجه سه- چهار- پنج و باجه های خدماتی یک کلید نزد رئیس و در غیاب وی نزد معاون شعبه و کلید دیگر در اختیار تحویلدار قرار داده می‎شود.
7- در مواردی که جهت نگهداری پول از گاو صندوق استفاده می گردد در صورتی که صندوق دارای رمز باشد طبق بند (5) در غیر این صورت طبق بند (6) عمل شود.
8- نمونه دفتر تحویل و تحول (دائم و یا موقت) کلید درب خزانه و صندوق و مهر برنجی در کلیه شعب بایستی طی صورتجسله ای با امضاء تحویل دهنده و تحویل گیرنده در حضور رئیس یا معاون شعبه انجام گیرد.
9- درب خزانه در اداره خزانه با نظارت مستقیم رئیس یا معاون مرتبط اداره خزانه و در شعب ممتاز با نظارت مستقیم رئیس یا معاون مربوطه بسته شده و یکی از کلیدها نزد رئیس صندوق و کلید دیگر نزد سرتحویلدار نگهداری می‎شود.
تبصره:
در صورتیکه رئیس صندوق در مرخصی و یا انجام کار اداری در محلی دور از مرکز کار خود باشد کلید بایستی نزد معاون مربوطه نگهداری شود.
بدیهی است مسئولین شعب باید ترتیبی اتخاذ نمایند که امکان دسترسی به صندوق در هیچ زمانی توسط یک نفر فراهم نگردد.
10- کلیدهای دوم (اضافی) صندوق و خزانه شعب مستقر در تهران پس از بسته بندی و لاک و مهر طی نامه جداگانه به شعبه مرکزی (اثر مهر مربوطه باید جهت کنترل و مقابله در ذیل نامه نقش گردد) تحویل داده و حتماً رسید اخذ گردد و واحدهای بانک مستقر در یک شهرستان هم بایستی کلیدهای اضافی خود را به همان ترتیب به شعبه اصلی تحویل و رسید دریافت دارند، کلیدهای دوم (اضافی) صندوق خزانه اداره خزانه و مبادلات و شعبه مرکزی تهران و شعبه مرکزی شهرستانها در شهرستانهای مربوطه به ترتیب فوق با اخذ رسید به شعب اصلی بانک ملی تحویل داده شود. بدیهی است رسید (برگ انتظامی) کلیدهای مزبور در پرتقوی شعبه ضبط و هر بسته ارسالی که دارای یک برگ رسید می‎باشد به مبلغ یک ریال در حسابهای انتظامی (فصل کلیدهای ما نزد سایرین) ثبت گردد.
تبصره:
کلیه شعب در پایان وقت اداری آخرین روز اسفند ماه هر سال باید موجودی صندوق شعبه را با حضور رئیس یا معاون شعبه دقیقا شمارش و رسیدگی نموده و صحت آن را ضمن ارسال یک نسخه از صورتمجلس موجودی روزانه (نمونه 142) که به امضاء تحویلدار یا اپراتور تحویلدار- حسابدار- معاون و رئیس شعبه خواهد رسید پس از تائید و همراه با سایر آمارهای ماخوذه به سرپرستی منطقه ارسال گردد.

اضافه موجودی صندوق و خزانه
گاهی مشاهده می‎شود در اثر فقدان سندی از اسناد روزانه و یا وجود اشتباهی در تنظیم بعضی اسناد و یا عدم مطابقت رقم سند با اسنادی با نوار تحویلدار و در نهایت بروز اشتباهی در شمارش اسکناس و بسته بندی آنها مبالغی اضافه بر موجودی روزانه صندوق در خزانه شعبه به وجود می‎آید، کارمند ذیربط و متصدی صندوق و معاون شعبه موظفند در آخر وقت اداری به موارد اختلاف با حسابرسی های دقیق و مطابقت رقم نامه حسابها را با رقم نامه روزنامه رسیدگی و چنانچه مورد مشخص نگردد، اینگونه وجوه در همانروز از تحویلدار ذیربط بوسیله سند (145) دریافت و به حساب بستانکاران وقت فصل اضافه صندوق تا تعیین تکلیف قطعی منظور می‎شود. شعب می بایست در پایان 5 روز مبالغ اضافه موجودی صندوق را با تعیین نام و نام خانوادگی تحویلدار و ذکر تاریخ به سرپرستی منطقه ذیربط گزارش نمایند. مسئولین شعب و متصدیان دوایر حسابداری موظفند در اسفند ماه هر سال بحساب مذکور رسیدگی کرده و چنانچه از تاریخ ایجاد اضافه موجودی حداقل یک سال سپری شده باشد در دو نسخه صورتی بشرح زیر:
شعبه صورت ریز اضافه موجودی صندوق و خزانه در پایان …
ردیف
شرح
تاریخ ایجاد
مبلغ
ملاحظات

تهیه نموده و بموجب یک قلم سند حسابداری به بستانکار اداره حسایدار و بودجه شاخص (1000) منظور و یک نسخه از صورت مورد بحث را ضمیمه سند ارسال دارند استرداد اضافه موجودی صندوق به صاحبان آنها پس از اخذ مدارک لازم بنا به تشخیص رئیس شعبه و موافقت سرپرستی منطقه و در صورت لزوم منوط به کسب مجوز از اداره بازرسی و حسابرسی می باشد.
نگهداری هر گونه وجوه نقد، سکه، اوراق بهادار، تمبر مالیاتی و غیره خارج از صندوق خزانه به هر دلیل یا علت قابل قبول نبوده و تخلف محسوب و با مرتکبین برابر مقررات رفتار خواهد شد. ضمناً از قبول هر گونه وجهی بدون دادن رسید باید خودداری شود و همچنین نگهداری هر یک از اسناد در صندوق یا خزانه بانک بدون عملیات حسابداری اکیداً ممنوع می باشد.
تبصره:
تحویلداران موظفند کسری صندوق و خزانه را تا آخر وقت اداری روز مربوطه تامین و واریز نمایند. در صورتیکه تحویلدار قادر به تامین وجه در همان روز نباشد، بمنظور تامین وجه صندوق از حساب بدهکاران شعبه اقدام و حداکثر ظرف 5 روز حساب بدهکاران تسویه شده و نتیجه را به سرپرستی منطقه متبوع اطلاع دهند. لازمست چنانچه در ظرف مدت تعیین شده اقدامی از طرف تحویلدار مربوط صورت نگیرد پرونده تنظیم و از طریق مراجع ذیصلاح به کمیسیون رسیدگی به تخلفات اداری ارجاع گردد.
تعدیل نقدینگی و بیمه وجوه صندوق و در راه
با توجه به این واقعیت که نگهداری وجود مازاد بر احتیاج در شعبه چیزی جز بلا استفاده گذاردن منابع مالی بانک نیست، تحویلداران شعب وظیفه دارند انواع اسکناسها را تفکیک و سپس شمارش نموده و ضمن بسته بندی با باند بانک و پاراف و مهر کردن، باندها را به مهر تاریخ روز شمارش و شعبه ممهور نموده و وجود مازاد بر نقدینگی را به مراکز پول رسانی و خزانه مرکزی و یا صندوق شعب اصلی که قبلاً تعیین گردیده تحویل دهند. بهرحال شعب مجاز به نگهداری وجوه دریافتی را قبل از تحویل به سایر بانکها یا شعب بایستی دوباره شماری کرده، با باند بانک بسته بندی و به انواع مهرها (تحویلدار-تاریخ-دوباره شمار) باندها را ممهور نموده بطوریکه در صندوق و خزانه مراکز مذکور همواره وجود کنترل شده آماده توزیع نگهداری گردد.
تبصره 1:
کلیه وجود در راه می باید، در مقابل خطرات و حوادث ناشی از سرقت مسلحانه و سرقت غیر مسلحانه، آتش سوزی، انفجار، صاعقه، سیل، زلزله، اغتشاش، شورش، اعتصاب، فقدان وجوه در اثر سوانح مربوط به وسایل نقلیه حامل وجه به هر ترتیب و به هر علت بیمه گردد.
تبصره 2:
بیمه گر (شرکت بیمه) نیبت به موارد زیر بموجب قرارداد منعقده تعهدی نخواهد داشت:
الف: خسارات ناشی از عدم صداقت و امانت کارکنان بیمه گذار (بانک)
ب: خسارت ناشی از اشتباهات کارمندان و کارکنان از قبیل اشتباهات دفتری و حسابداری و کامپیوتری
ج: خسارات ناشی از انفجار و تشعشعات اتمی و رادیواکتیو
د: خسارات ناشی از تهاجم و جنگ و عملیات خصمانه دشمن (اعم از اینکه جنگ اعلام شده یا نشده باشد)
ه: زیانهای عدم النفع ناشی از خسارات
و: خسارات ناشی از ترک پول در وسیله بدون محافظ
تبصره 3:
حداکثر سرمایه بیمه شده وجوه نقدی در راه بقرار ذیل می باشد:
الف: حداکثر وجوه بین شعب بانک در محدوده یک شهر هر بار پانصد میلیون ریال
ب: حداکثر حمل وجوه بین بانک سپه (اداره خزانه و مبادلات) و سایر بانکها و بالعکس هر بار یک میلیارد ریال
ج: حداکثر حمل وجوه بین اداره خزانه و مبادلات با شعب شهرستانها و بالعکس هر بار دو میلیارد ریال تعیین گردیده است.
تبصره 4:
انتقال کلیه وجوه بین شعب در تهران و شهرستانها می بایستی قبلاً از طرف مسئولین شعب ذیربط بررسی و پس از اطلاع کسب موافقت سرپرستی منطقه و در نظر گرفتن مسائل ایمنی و حفاظتی اقدام به حمل و نقل و جابجائی وجوه گردد.
تبصره 5:
چون حق بیمه بر اساس آمار نقل و انتقال وجوه بشرح (ضمیمه شماره 77) از طریق اداره مرکزی پرداخت خواهد شد، لذا بمنظور تعیین پرداخت حق بیمه متعلقه واحدهای ارسال کننده وجوه بایستی مراتب را در جداول مربوطه مطابق اطلاعات خواسته شده درج نموده و لیست تکمیل شده یک ماهه مورد گزارش را در پنج نسخه تنظیم و پس از امضاء و مهر مسئولین شعبه، چهار نسخه از آن به سرپرستی منطقه ارسال گردد.
سرپرستی منطقه پس از بررسی و تائید جداول واصله شعب نظر فهرست کلی در دو نسخه به جمع پایان لیست هر شعبه تهیه، سپس نسخه اول فهرست بانضمام نسخ اول و دوم لیست واصله شعب تابعه را بنحوی به اداره خزانه و مبادلات ارسال که حداکثر تا تاریخ پانزدهم ماه بعد به اداره مذکور واصل گردد، بدیهی است نسخه سوم بانضمام نسخه دوم فهرست کلی در منطقه نگهداری و نسخه چهارم جدول به شعبه ذیربط بمنظور نگهداری در پرونده مربوطه ارسال گردد.
شعب مرکزی و بازار تهران بایستی جداول تنظیمی فوق را مستقیماً به اداره خزانه و مبادلات ارسال دارند.
تذکر:
در جدول گزارش وجوه ارسال شده در ماه مورد گزارش برای تنظیم جدول به نکات زیر توجه شود:
الف: ستون اول روزهای ماه مورد گزارش است که بایستی هر روز که پول حمل می شود در مقابل آن ثبت گردد.
ب: ستون دوم میزان وجوهی است که در یک روز حمل می شود.
ج: ستون سوم نام شعبی است که پول برای آنها حمل شده است.
د: ستون چهارم تعداد دفعات حمل پول در یک روز است.
ه: ستون پنجم جمع کل وجوه حمل شده در یک روز است.
بعنوان مثال:
چنانچه شعبه مشهد از تاریخ 1/11/64 لغایت 10/11/64 در ده روز مختلف بترتیب سه نوبت حمل وجوه داشته باشد جدول مورد بحث تنظیم خواهد شد.
تبصره 6:
واحدها موظفند بمحض وقوع حوادث مذکور در ماده دو مراتب را بلافاصله به سرپرستی منطقه و اداره خزانه و مبادلات و مقامات قضایی و نزدیکترین نمایندگی شرکت بیمه ذیربط در محل اطلاع دهند و بمنظور حسن اجرای مفاد قرارداد فی مابین بانک و شرکت بیمه انتظار این است آقایان سرپرستان مناطق و مسئولین شعب هماهنگی های لازم را معمول دارند.

تبصره 7:
چنانچه بدلیل ارائه نقدینگی از طرف مشتریان شعبه در آخر وقت اداری و عدم امکان انتقال وجوه به مراکز پولی یا خزانه های مادر، مسئولان واحدها موظفند وجوه مازاد را با تائید سرپرستی منطقه در صندوق شعبه نگهداری و روز بعد نسبت به تعدیل موجودی اقدام نمایند.
الف: مشاهده شده افراد شیاد سودجو تعدادی کاغذ معمولی را به فرم و برش و اندازه اسکناس تهیه و بسته بندی نموده و فقط پشت و روی دسته را با اسکناس اصیل و نو پوشانده به باجه بعضی از بانکها تحویل و تحویلداران مربوطه بعلت اینکه ظاهر بسته با دسته اسکناسهای نو تفاوتی نداشته از شمارش آنها صرفنظر، در نتیجه موجبات زیان خود را فراهم و برای بانکها نیز اشکالاتی ایجاد نموده اند، بمنظور جلوگیری از ضرر و زیان کلیه تحویلداران موظفند هنگام دریافت وجه دقت و مراقبت در شمارش آنها بنمایند تا احتمالاً ضرر و زیانی متوجه آنها نشود.
ب: مسئولین شعب موظفند براساس دستور العمل و یا بخشنامه های صادره آموزشهای لازم را در مورد کشف اسکناسهای تقلبی به تحویلداران و اپراتور و پرسنل های جدید الاستخدام آموزش بدهند. ذیلاً مشخصات اسکناسهای جعلی که به بانکها ارائه شده درج می گردد:
1- اسکناس ده هزار ریالی تظاهراتی (آبی رنگ)
الف: کاغذ بکار رفته در چاپ این اسکناس از نوع کاغذ معمولی است، خمیره کاغذ فاقد واترمارک و نخ ایمنی می باشد، در بعضی از انواع آنها واترمارک و نخ بصورت چاپ روی اسکناس دیده می شود.
ب: چاپ اسکناسها مسطح بوده، پشت و روی آن چاپ عمیق وجود ندارد.
ج: مرکب بکار رفته برای شماره اسکناسهای اصلی فلورسنت بوده و در برابر نور ماوراءبنفش شماره ها برنگ نارنجی در می آید ولی مرکب استفاده نشده برای چاپ اسکناسهای جعلی اگر چه دارای فلورسنت می باشد ولی در برابر نور ماوراء بنفش رنگ آن به قرمز درخشان تبدیل می شود.
2- اسکناسهای پنجهزار ریالی تظاهراتی (صورتی رنگ)
الف: کاغذ بکار رفته در چاپ این اسکناس نیز از نوع کاغذ معمولی بوده فاقد واتر مار و نخ ایمنی در خمیره کاغذ می باشد، فقط روی اسکناس طرح واتر مارک و نخ چاپ شده است.
ب: چاپ اسکناس نیز مسطح بوده و پشت آن فاقد چاپ عمیق می باشد.
ج: مرکب بکار رفته در شماره های اسکناس جعلی فاقد فلورسنت بوده و در برابر نور ماوراءبنفش تغییر رنگ نمی دهد.
3- مشخصات ده هزار ریالی جعلی (سبز رنگ)
الف: کاغذ آن معمولی و فاقد ایمنی می باشد.
ب: چاپ آن افست در حالیکه اسکناس اصلی چاپ برجسته دارد.
ج: شماره اسکناس در دو (2) مرحله انجام شده و در یک ردیف نمی باشد.
د: چاپ شماره با مرکب معمولی بوده و در زیر لامپ ماوراء بنفش روشن نمی شود در صورتیکه اسکناس اصلی با مرکب فلورسنت بوده و در زیر لامپ روشن می شود.
ه: ده هزار ریالی جعلی از لحاظ رنگ کاملاً مشخص و از لحاظ چاپ مخدوش می باشد.
4- مشخصات یک هزار ریالی جعلی
الف: طرح واترمارک، یعنی آرم جمهوری اسلامی چاپی است ولی اسکناس اصلی در خمیره کاغذ می باشد.
ب: شماره اسکناس در دو (2) مرحله چاپ شده و در یک ردیف نمی باشد.
ج: جهت چاپ شماره از مرکب معمولی استفاده شده و در زیر لامپ ماوراءبنفش روشن نمی شود در صورتیکه در اسکناسهای اصلی با مرکب فلورسنت چاپ شده و در زیر لامپ مخصوص روشن می شود.
د: چاپ پشت و روی اسکناس افست بوده و فاقد چاپ برجسته اسکناسهای اصلی می باشد.
ه: کاغذ آن معمولی و فاقد نخ ایمنی می باشد.
و: در برخی از اسکناسهای جعلی نخ ایمنی را هم چاپ کرده اند.
ز: اسکناس یکهزار ریالی جعلی از لحاظ چاپ مخدوش و از لحاظ رنگ نسبت به اسکناس اصلی از رنگهای کمتری استفاده کرده است و قسمت چاپی اسکناس یک میلیمتر از اسکناس اصلی کوچکتر است.
تفکیک و شمارش اسکناس
دستمزد تفکیک هر هزار برگ اسکناس فرسوده از سالم و شمارش آن در خارج از وقت اداری بمیزان 450 ریال و دستمزد دو بار شمارش هر هزار برگ اسکناسهای مستعل بمیزان 320 ریال تعیین و قابل پرداخت می باشد.
نکات مهم قبل از بستن حسابها در پایان سال مالی:
1- 15% حق بیمه سهم بانک از بابت بیمه آتش سوزی و ثائق مشتریان نزد شعبه می بایست طی سند بین واحد به حساب بستانکار حسابداری منطقه قبل از پایان سال منظور شود.
2- کلیه مفاد دستورالعملهای مربوط به پرداخت سود سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت و بلند و جوایز قرض الحسنه رعایت گردیده و در پایان سال مالی در حسابهای بدهکاران ثبتی از این بابت معوق نباشد.
3- ذخایر لازم از بابت هزینه های اداری (مطبوعات، ملزومات و …) و اضافه کاری از حسابهای شعبه در نظر گرفته شود. توضیح آنکه ذخایر پرسنلی به جز اضافه کاری توسط این اداره تامین خواهد شد ضمناً "ذخایر در نظر گرفته حتماً" به تفکیک کد هزینه ای باشد.
4- در صورتی که ذخیره استفاده نشده سال گذشته در آن واحد وجود داشته باشد نسبت به انتقال آن به اداره حسابداری منطقه اقدام گردد.
5- کلیه امور املاک اجاره ای مربوط سال جاری قبل از پایان سال پرداخت شود.
6- قبل از بستن حسابها سود سال جاری ناشی از معاملات را که در حساب سود آینده معاملات نگهداری می شود به سر فصل سود معاملات طبق مقررات منظور و از منظور نمودن سود و کارمزد معوق به حساب درآمد قطعی اکیداً خودداری شود.
دستورالعمل بستن حسابها در پایان سال مالی:
مقدمه: تهیه و تنظیم دقیق صورتهای مالی بانک و ارائه به موقع آنها به مراجع صلاحیت دار به منظور تصویب عملکرد سالانه بانک از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از آنجایی که استخراج صورتهای مالی بر اساس و به استناد آمار و اطلاعات ارسالی کلیه واحدهای بانک انجام می گیرد لذا کلیه سرپرستان مناطق، روسای شعب و حسابداری واحدها، در تنظیم دقیق و ارسال سریع موارد خواسته شده در این دستورالعمل مسئولیت مستقیم دارند و انتظار دارد در این امر مهم نظارت و کنترلهای لازم را مورد توجه قرار دهند.
با توجه به تجربیات چندین ساله و آشنایی همکاران گرامی با چگونگی بستن حسابها در پایان هر سال مجموعه حاضر به صورت خلاصه تنظیم گردیده و جایگزین کلیه دستورالعمل ها و بخشنامه هایی که تاکنون در این ارتباط صادر شده است با رعایت مقررات می باشد صمناً در خصوص حسابهای ارزی شعبی که دارای فعالیت ارزی می باشند دستورالعمل جداگانه ای تهیه و ارسال می گردد.
الف: کلیات وظایف شعب، حسابداری های مناطق و ادارات کل قبل از تهیه صورتهای مالی پایان سال:
برای آنکه آمار و اطلاعات واحدهابه موقع تهیه و ارسال شود ضرورت دارد در طول سال وضعیت حسابها مورد توجه حسابداران واحدها و نیز مسئولین ادارات کل و سرپرستی ها قرار داشته باشد به ویژه در بهمن ماه و اسفند ماه رعایت نکات زیر الزامی است.
1. بازنگری حسابهای مشتریان اعتباری به منظور حصول اطمینان از وصول به موقع تعهدات و محاسبه دقیق سود و کارمزدهای متعلقه
2. بررسی حسابهای بدهکاران، بستانکاران و تسویه ارقام باز
3. تسویه ارقام باز حساب بین واحدها و نیز حسابهای بین بانکی (ما-آنها) و حساب وجوه در راه
4. کنترل وضعیت حساب سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت و بلند مدت و سودهای مربوطه برحسب ضوابط اعلام شده در بخشنامه های اداره کل سازمان و بهبود روشها و تسویه ارقام باز بدهکاران و بستانکار مربوطه
5. رسیدگی به کلیه ارقام تشکیل دهنده مانده سر فصل حسابهای موجود به نحوی که مطابق با بخشنامه ها و دستورالعمل های صادره باشد.
6. اطمینان از مطابقت گردش و مانده معین حسابها با دفاتر کل (پلمپ شده و غیر پلمپ شده) و روزنامه
7. با انجام مراحل فوق قسمت عمده شرایط لازم جهت تهیه و ارائه صورتهای مالی و آخرین روز سال فراهم خواهد گردید.
8. بایستی به گونه ای عمل شود که در پایان آخرین روز اسفند کلیه تعدیلات لازم در حسابها منعکس گردیده باشد.
1/ الف: توضیحاتی در مورد حسابها:
رعایت ضوابط و مقررات هر یک از حسابهای بانک که طی بخشنامه ها و دستورالعمل های مخصوص به واحدها اعلام گردیده است برای کلیه واحدها الزامی است و از ذکر آنها در این مجموعه خودداری می‎شود. تنها به چند مورد که به هنگام بستن حسابها توجه به آنها الزامی است اشاره می گردد.
1/1/الف. سود سپرده های کوتاه مدت
1/1/1/الف. توجه شود بابت سود سپرده های کوتاه مدت نبایستی در حساب بدهکاران مانده وجود داشته باشد و در صورت وجود این گونه ارقام بایستی مراتب از طریق حسابداری منطقه با اداره حسابداری مرکزی در اداره کل امور مالی مطرح و حل و فصل می شود.
2/1/1/الف. پس از اعلام نرخ قطعی سود سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت از سوی مراجع ذیصلاح نحوه محاسبه و صدور اسناد حسابداری مراتب از طریق اداره کل سازمان و بهبود روشها اعلام خواهد شد.
3/1/1/الف. بدیهی است سود 3 ماهه چهارم در سال بعد مطابق روال عادی پرداخت و حساب بدهکاران که در سال جدید ایجاد می شود تسویه خواهد شد.
2/1/الف. سود سپرده های بلند مدت:
1/2/1/الف. پرداخت سود انواع سپرده های بلند مدت مطابق بخشنامه های صادره از محل بدهکاران داخلی انجام می گیرد.
2/2/1/الف. شعب در پایان سال و قبل از بستن حسابها به منظور تسویه حساب بدهکاران داخلی (سود علی الحساب سپرده های سرمایه گذاری بلند مدت) بایستی مبلغ مندرج (مانده) را طی سند بدهکار به حسابداری منطقه انتقال و حساب بدهکاران را تسویه نمایند.
3/2/1/الف. همچنین شعب در پایان سال به منظور تسویه حساب بستانکاران داخلی معین "ما به التفاوت سود علی الحساب سپرده های سرمایه گذاری بلند مدت" بایستی مبلغ مندرج (مانده) را طی سند بستانکار به حسابداری منطقه انتقال دهند.
4/2/الف. اداره حسابداری منطقه پس از دریافت اسناد بدهار و بستانکار بین واحدهای فوق الذکر به انضمام صورت سپرده های سرمایه گذاری بلند مدت از شعب تحت پوشش نسبت به کنترل محاسبات و تلفیق کلیه لیست های دریافتی اقدام و جمع اسناد بین واحدها را در حساب واسطه ثبت و سپس با دو فقره سند مبالغ را به همراه لیست مربوطه به حسابداری مرکزی انتقال دهد.
5/2/1/الف. بدیهی است سود علی الحساب مربوط به مدت باقی مانده سال جاری طبق مقررات در سررسید یک ماهه (سال بعد) از حساب بدهکاران داخلی پرداخت خواهد شد.
6/2/1/الف. پس از اعلام نرخ سود قطعی سپرده های بلند مدت، نحوه محاسبه و صدور اسناد متعاقباً "از طریق اداره کل سازمان و بهبود روشها" ابلاغ خواهد شد.

3/1/الف. هزینه کل:
1/3/1/الف. توجه شود هیچ گونه ارقام هزینه در حساب بدهکاران واحدها وجود نداشته باشد لذا در اسرع وقت نسبت به اخذ مجوز و تسویه ارقام باز بدهکاران و انتقال آن به حساب قطعی اقدام گردد.
2/3/1/الف. نمونه 220 به طور کامل و دقیق تنظیم و از مطابقت کلیه ارقام آن با حسابهای معین و دفتر کل اطمینان حاصل شود.
3/3/1/ الف. برای هزینه هایی که با رعایت ضوابط و اخذ مجوزهای لازم ایجاد و تا پایان سال جاری تحقق نخواهد یافت ذخیره مناسب در نظر گرفته شود چنانچه در سال بعد حسابهای مربوط به ذخایر دارای هرگونه مانده ای باشند نسبت به انتقال آنها از طریق حسابداری منطقه تا پایان اردیبهشت ماه سال بعد اقدام شود از احتساب ذخیره هزینه های پرسنلی کارکنان خودداری شود.
4/3/1/ الف. توجه شود که اقلام مربوط به خرید اموال منقول با مستندات کافی به اداره حسابداری منطقه منتقل شود.
4/1/الف. صندوق شعب و خزانه منطقه:
لازم است موجودی صندوق، شعب و خزانه منطقه در پایان سال مورد شمارش قرار گیرد. صورت موجودی در شعب توسط رئیس و معاون شعبه، رئیس صندوق و حسابداری شعبه و در مورد خزانه منطقه توسط معاون سرپرست ناظر بر حسابداری، مسئول خزانه و رئیس حسابداری منطقه امضاء می گردد. صورت مزبور جز ضمائم آخر سال می‎باشد.

5/1/الف. حساب تعهدات بابت عقود اسلامی:
توجه گردد چنانچه اسناد مربوط به این حساب صادر نشده است مطابق بخشنامه های صادره نسبت به اصلاح حساب اقدام شود به طوری که مانده این حساب در پایان سال با معاملات موجود شعبه هماهنگ باشد.
6/1/الف. بدهکاران متفرقه و داخلی:
کنترل گردد که هیچ گونه ارقام هزینه اعم از جاری و سرمایه ای نظیر خرید اموال منقول، تعمیرات اساسی در این حسابها وجود نداشته باشد حداکثر تا پایان سال جاری با اخذ مجوزهای لازم نسبت به تسویه آنها اقدام گردد.
تبصره: در رابطه با خرید اموال غیرمنقول کلیه شعب موظفند این گونه اقلام را با ضمائم مربوط به حسابداری منطقه انتقال دهند.
7/1/الف. مطالبات معوق:
برای سرفصل مطالبات معوق دو نمونه در نظر گرفته شده است.
1/7/1/الف. نمونه مخصوص اداره کل امور مالی- این نمونه مخصوص احتساب ذخایر مطالبات بانک می‎باشد که برای مطالبات نظام قدیم و جدید ستونهای جداگانه ای اختصاص داده شده است.
ضرورت دارد مسئولین اعتبارات شعبه با نظریه رئیس شعبه نسبت به تکمیل فرم به ویژه ستون آخر که نشانگر درصد امکان وصول مطالبات می‎باشد اقدام نمایند این درصد با توجه به نوع وثیقه هر بدهی، تاریخ ایجاد، اقدامات به عمل آمده در جهت وصول، شناخت از مشتری و سایر مواردی که در تعیین احتساب این درصد موثر می‎باشد مشخص و در ستون مربوطه منعکس گردد. بدیهی است فرم های مذکور بایستی به تائید سرپرستی منطقه، کمیته اعتبارات و نیز اداره حسابداری منطقه (به لحاظ مطابقت ارقام با خلاصه دفتر کل شعب و منطقه) برسد. فرم های مذکور پس از تکمیل به همراه سایر موارد که در همین دستورالعمل به آن اشاره خواهد شد مستقیما (از طریق حسابداری منطقه و شعبه مستقل) به اداره کل امور مالی ارسال می گردد.
2/7/1/الف. صورت مطالبات معوق مخصوص اداره کل حقوقی که نحوه ارسال و تنظیم آن توسط اداره کل مذکور اعلام گردیده است. این نمونه ها کمافی السابق برای اداره کل حسابداری ارسال می‎شود نسخه ای از صورتهای مذکور نیز در ضمائم مربوط به حسابداری منطقه (در مورد شعبه مستقل به اداره کل حسابرسی) بایستی ارسال گردد.
8/1/الف. تراز نوع اول و دوم:
1/8/1/الف. چنانچه پس از تهیه خلاصه دفتر کل آخرین روز اداری پایان سال که مطابق اطلاعیه شماره (1330/2 مورخ 1/12/71 اداره کل امور مالی) تهیه می نمایند، شعبه یا حسابداری متوجه شوند که در برخی حسابها باید تعدیلاتی انجام دهند نسبت به صدور اسناد اصلاحی اقدام و خلاصه دفتر کل مربوطه را استخراج می نمایند این خلاصه که آخرین خلاصه هر واحد در پایان سال و قبل از انتقال درآمدها و هزینه ها می‎باشد تراز نوع اول نام دارد که بایستی در دفاتر قانونی نیز ثبت گردد.
2/8/1/الف. شعب بلافاصله پس از تهیه تراز نوع اول نسبت به صدور اسناد انتقالی درآمدها و هزینه ها (برای هر سرفصل یک سند) به حسابداری منطقه اقدام نمایند (شعب مستقل و ادارات کل این اسناد را برای اداره کل امور مالی اداره حسابداری مرکزی صادر می نمایند) با ثبت اسناد انتقالی و استخراج خلاصه دفترکل تراز نوع دوم تهیه می گردد که در آن فقط حسابهای درآمد، هزینه و حساب بین واحدها دارای گردش هستند لیکن حسابهای درآمد و هزینه فاقد مانده خواهد بود. بدیهی است مانده کلیه حسابها به غیر از حساب بین واحدها در تراز نوع اول و دوم مساوی می باشند و مانده حساب درآمد و هزینه در تراز نوع دوم صفر است.
9/1/الف. تراز اختتامیه و افتتاحیه:
1/9/1/الف. به منظور بستن حسابهای پایان سال یک حساب تحت عنوان "تراز اختتامیه" در دفتر کل افتتاح می‎شود (گردش بدهکار و بستانکار این حساب در ذیل کد 7541 خلاصه دفتر کل ثبت می گردد) و اسناد آن به شرح ذیل ذیل صادر می‎شود.
1- بدهکار: حساب تراز اختتامیه
بستانکار: هر یک از سرفصل های دارائی
2- بدهکار: هر یک از سرفصل های بدهی
بستانکار: حساب تراز اختتامیه
3- بدهکار: حساب تراز اختتامیه
بستانکار: هر یک از حسابهای انتظامی
4- بدهکار: طرف حسابهای انتظامی
بستانکار: حساب تراز اختتامیه
2/9/1/الف. پس از ثبت اسناد نسبت به تهیه تراز اختتامیه اقدام می‎شود در این تراز مانده کلیه (از جمله حساب اختتامیه) صفر خواهد بود تاریخ این اسناد و تراز مزبور آخرین روز سال می‎باشد.
3/9/1/الف. تراز افتتاحیه به منظور ایجاد مانده در دفاتر برای سال جدید است و اسناد آن دقیقاً معکوس اسناد تراز اختتامیه و تاریخ آن اولین روز کاری سال جدید است در این تراز کلیه حسابها به غیر از حساب افتتاحیه دارای مانده هستند حساب افتتاحیه فاقد مانده است و گردش بدهکار و بستانکار این حساب در ذیل کد 7541 خلاصه دفترکل ثبت می گردد.
4/9/1/الف. به طوری که ملاحظه می‎شود حسابهای افتتاحیه و اختتامیه فقط دارای گردش بدهکار و بستانکار بوده و مانده آنها صفر خواهد بود.
تذکر: ترازهای نوع اول و دوم و اختتامیه و افتتاحیه جزء ضمائم پایان سال هستند.
ب- مدارک لازم در پایان سال:
1/ب. شعب: اسناد و مدارکی که شعب بایستی برای پایان سال تهیه و برای حسابداری منطقه ارسال نمایند شامل صورت ریزکلیه حسابها به ترتیبی که در نمونه های پیوست منعکس گردیده و در چک لیست ضمیمه درج شده است می‎باشد و ذیلاً توضیحاتی در مورد آنها داده می‎شود:
– وجود در راه، تمبر مالیاتی، اسکناس و نقود بیگانه در فرم های دو ستونی برای هر سرفصل جداگانه (نمونه شماره 265)
– وام بر حسب مشتری، مبلغ وام، تاریخ انقضای وام (طبق نمونه شماره 265).
– اعتبار در حساب جاری و جاری بدهکار بر حسب مشتری و با ذکر مبلغ و تاریخ ایجاد (طبق نمونه 265)
– بدهکاران بابت اعتبارات اسنادی (مطابق نمونه 265) بر حسب مشتری، مبلغ، تاریخ ایجاد
– بدهکاران ضمانت نامه ها (مطابق نمونه 265) بر حسب مشتری، مبلغ، تاریخ ایجاد
– وام سررسید گذشته (مطابق نمونه 265) بر حسب مشتری، مبلغ، تاریخ ایجاد
– مطالبات سررسید گذشته (مطابق نمونه 265) بر حسب مشتری، مبلغ، تاریخ ایجاد
– مطالبات معوق 1- مخصوص امور مالی بر حسب نوع معامله، بر حسب مشتری، مبلغ، تاریخ ایجاد 2- مخصوص اداره کل حقوقی، بر حسب مشتری، مبلغ، تاریخ ایجاد
– بدهکاران متفرقه و داخلی، (مطابق نمونه 265) برای هر سرفصل صفحه جداگانه این اطلاعات شامل نام بدهکار، تاریخ ایجاد، شرح و مبلغ می‎باشد.
– تعهدات بابت عقود اسلامی (مطابق نمونه 265) شامل تاریخ، نام مشتری و مبلغ می‎باشد و همچنین صورت ریز حسابهای ذیل نیز باید به حسابداری منطقه ارسال گردد.
– صندوق
– حساب جاری بانک ها حساب (ما- آنها)، برگه تطبیقه (طبق نمونه های پیوست) و تاییدیه های دریافتی از بانک های مربوطه
– عقود اسلامی
– اسناد و بروات خریداری و نزولی بر حسب مشتریان شامل نام مشتری، تاریخ ایجاد، مبلغ و نوع وثیقه
– تعهدات مشتریان بابت ضمانت نامه ها
– تعهدات مشتریان بابت اعتبارات اسنادی
– سپرده ها (سپرده قرض الحسنه جاری: سپرده پس انداز قرض الحسنه و سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت)

نحوه ارسال مدارک از طریق شعب:
1- شعب مکانیزه صورت ریز سپرده ها را در دو نسخه از اداره کل خدمات کامپیوتری دریافت و پس از کنترل و تطبیق مانده با دفاتر، یک نسخه از آن را پس از مهر و امضاء مسئولین ذیربط شعبه همراه با سایر ضمائم شعبه به اداره حسابداری منطقه ارسال می گردد و در صورت وجود اختلاف ضمن توضیح علت مغایرت، موارد را در کنار مانده هر یک از حسابها در لیست کامپیوتری نیست و جمع آن را در انتهای لیست منعکس نماید به طوری که لیست های مزبور با خلاصه دفتر کل مطابقت داشته باشد بدیهی است اصلاحیه های لازم تهیه و به اداره کل خدمات کامپیوتری ارسال خواهد شد.
2- چنانچه شعبی از ماشین پست و نیک برای نگهداری سپرده استفاده می نمایند ضروری است یک نسخه از نوار ماشین (ژورنال) را پس از تطبیق مانده خلاصه دفتر کل مهر و امضاء نموده به اداره حسابداری منطقه ارسال نمایند.
3- شعبی که از ماشین 32 استفاده می نمایند یک نسخه از نوار ماشین (ژرنال) را ضمن ثبت شماره حساب مشتریان در مقابل مانده هر یک از آنها تکمیل و پس از تطبیق با مانده در خلاصه دفتر کل مهر و امضاء نموده و به اداره حسابداری منطقه ارسال دارند.
4- شعبی که فاقد امکانات 3 ردیف فوق بوده و از کارت استفاده می نمایند بایستی کلیه مانده حسابها را روی نمونه 2 ستونی (265) حاوی شماره حساب و مانده حساب تهیه نموده و پس از تطبیق مانده حساب در خلاصه دفتر کل مهر و امضاء نموده و به اداره حسابداری منطقه ارسال نمایند.
5- ضمناً آن دسته از شهرستان که لیست های کامپیوتری آنها به موقع تهیه می گردد (توسط اداره کل حسابگری) لازم است در پایان سال نواری از مانده کارتها تهیه و ضمن رفع مغایرت احتمالی با خلاصه دفتر کل مطابقت داده و پس از مهر و امضاء به اداره حسابداری منطقه ارسال نمایند.
6- آن دسته از شعب شهرستان که دارای کامپیوتر هستند مانده حساب سپرده های فوق را در 2 نسخه تهیه و پس از مطابقت دادن مانده حسابها با مانده حساب در خلاصه دفتر کل به مهر شعبه ممهور و با امضاء مسئولین ذیربط یک نسخه از لیست را به اداره حسابداری منطقه ارسال دارند.
– مانده های مطالبه نشده- اعلام مانده معین ها و تائید اینکه ریزمانده ها با دفاتر برابر است و کارمزدها مطابق تعرفه ها اعمال شده است (نمونه 265)
– حواله های عهده ما، عهده شعب (مطابق نمونه 265)
– بستانکاران (داخلی و متفرقه) (مطابق نمونه 265)
– درآمد سالهای آینده (مطابق نمونه 265)
– سود آینده معاملات (مطابق نمونه 265)
– پیش پرداخت معاملات عقود اسلامی (مطابق نمونه 265)
– تائیدیه صورتهای مالی شعبه جهت ارسال به اداره کل حسابرسی
– نمونه 220 درآمد و هزینه ها
– تراز نوع اول و دوم، اختتامین و اختتامیه
– گواهینامه شعبه مبنی بر صحت حساب مطابق نمونه شماره 3 جهت ارسال به حسابداری منطقه چک لیست حسابها صورتهای مالی و حسابهای انتظامی
تذکر: 1 . نمونه های مذکور باید در 2 نسخه تهیه گردد یک نسخه نزد شعبه و نسخه دیگر جهت حسابداری منطقه ارسال شود.
2. اسناد انتقال درآمد و هزینه همزمان با ارسال کلاسورها برای حسابداری منطقه ارسال شود.
3. شعب مستقل مدارک بند 1/ ب را جهت اداره کل حسابرس ارسال می نمایند و نهایتاً توسط اداره کل مذکور به اداره کل امور مالی ارسال می گردد.
4. شعب مستقل یک نسخه از مطالبات معوق مخصوص امور مالی را به همراه اسناد انتقال درآمد و هزینه به اداره کل امور مالی ارسال خواهد نمود.
2/ب. حسابداری مناطق:
1/2/ب. حسابداری منطقه پس از دریافت صورتهای درخواستی از شعب با همکاری بازرسین منطقه یا افراد صلاحیت دار دیگری که به تشخیص سرپرست منطقه برای این منظور انتخاب می‎شوند نسبت به کنترل صورتهای ارسالی اقدام نمایند.
2/2/ب. نوار نوع اول کل منتطق تهیه شود:
3/2/ب نسبت به ثبت اسناد انتقال بین واحدهای دریافتی از شعب اقدام و سپس نسبت به صدور اسناد انتقال درآمد و هزینه کل منطقه به امور مالی اقدام شود.
4/2/ب. تابلوهای سود و زیان، دارائی، بدهی و انتظامی کل منطقه تهیه گردد.
5/2/ب. تراز نوع دوم کل منطقه استخراج شود اقلام این تراز با تابلوهای بدهی و دارائی بایستی مطابقت داشته باشد.
6/2/ب. تهیه تراز اختتامی و افتتاحیه کل منطقه
7/2/ب. ضرورت دارد در پایان سال انبار مطبوعات، ملزومات و مصالح ساختمانی منطقه به طور دقیق سفارش شوند و در فرم مخصوص انبارگردانی قسمت موجودی انبار ثبت شود.
1/7/2/ب. پس از شمارش موجودی ها کلیه حواله ها و قبوض انبار بین راهی در کارتهای ریالی ثبت می‎شوند و پس از کنترل های کارتهای ریالی و مطابقت با دفاتر حسابداری منطقه (انبار کل) مبالغ ریالی هر یک از کارتها در فرم مخصوص انبارگردانی منعکس گردد.
2/7/2/ب. مغایرت موجودی فیزیکی و ریالی مشخص و ما به التفاوت در حساب واسطه منعکس و صورت جلسه تنظیم گردد. مسئولیت رفع مغایرت به عهده کارپردازی های مناطق می‎باشد که بایستی با هماهنگی سرپرست منطقه نسبت به تسویه در سال بعد اقدام شود.
3/7/2/ب. توجه شود ملاک عمل کارتهای فیزیکی و ریالی برای سال بعد موجودی شمارش شده توسط گروه انبارگردانی است. گروه انبارگردانی از ادارات حسابداری و کارپردازی منطقه و یک نفر نماینده سرپرست می‎باشد.
4/7/2/ب. تاییدهای حسابهای منطقه
3/ب. حسابهای ادارات کل:
مدارک ارسالی حسابداری های ادارات کل مشابه حسابداری منطقه می‎باشد.
ج. مدارک ارسالی حسابداری های مناطق به اداره کل حسابرسی و امور مالی
1/ج. اداره کل امور مالی:
– اسناد انتقالی درآمد و هزینه کل منطقه
– نمونه 220
– نمونه مطالبات معوق مخصوص امور مالی
– اسناد انتقالی 15% حق بیمه
– صورت تلفیقی سپرده های بلندمدت (در مورد سود سپرده های مذکور)
– اسناد بدهکار و بستانکار موضوع 2/1/الف
2/ج. اداره کل حسابرسی:
– تابلوهای دارائی، بدهی و انتظامی کل منطقه و 2 تابلوی سود و زیان
– تراز نوع اول و دوم
– تاییدیه حسابهای منطقه
– تایید صورتهای مالی شعبه
د. تذکر چند نکته:
1/د. صورتهای ارسالی بایستی خوانا و بدون قلم خوردگی باشد.
2/د. مهلت ارسال مدارک از شعب به حسابداری منطقه 15 فروردین سال بعد تعیین می گردد.
3/د. مهلت ارسال مدارک ادارات کل و شعب مستقل 15 فروردین سال بعد تعیین می گردد.
4/د. مهلت ارسال مدارک حسابداری های مناطق که دارای 20 شعبه و کمتر هستند 25 فروردین ماه سال بعد تعیین می‎شود.
5/د. مهلت ارسال مدارک حسابداری های مناطقی که بین 20-50 شعبه دارند 10 اردیبهشت ماه سال بعد تعیین می‎شود.
6/د. مهلت ارسال مدارک حسابداری های مناطقی که بیش از 50 شعبه دارند 20 اردیبهشت سال بعد تعیین می‎شود.
7/د. همچنین توجه مسئولین حسابداری های مناطق، ادارات کل و شعب مستقل که دفاتر روزنامه و کل پلمپ شده را ثبت می نمایند به آئین نامه نحوی تنظیم و تحریر دفاتر دستورالعمل و مقرراتی که به نحوی با کارآیی آنها ارتباط دارد جلب و تایید نماید آگاهی به مقررات ضمن ارتقا دانش در تسهیل انجام امور جاری آنها الزامی است.

منابع و مآخذ:
– بدیع الزمانی- سیمین- قانون تجارت- 1378- انتشارات سیانوش
– بدیع الزمانی- سیمین- قانون چک- 1378- انتشارات سیانوش
– علیزاده- علی اصغر- درسنامه علوم بانکی- 1382- انتشارات گپ
– دوانی- غلامحسین- مجموعه مالیاتهای مستقیم- 1384- انتشارات کیومرث
– اداره امور بین الملل و شعب بانک سپه
– اداره آموزش بانک ملت

1

1