تحقیق اختلالات یادگیری و افزایش دقت، تمرکز و توجه

موضوع :
اختلالات یادگیری و افزایش دقت، تمرکز و توجه

نام و نام خانوادگی: صدیقه اسکندری

کد پرسنلی: 25016118
ناحیه 5 اصفهان
مدرسه: حداد زاده
شماره تماس: 09131071369
مدرک: کارشناسی
رشته: علوم تربیتی

زمستان 93
مقدمه
مشخصه اختلالات یادگیری در کودک یا نوجوان عدم پیشرفت تحصیلی در زمینه خواندن، بیان نوشتاری یا ریاضیات در مقایسه با توانایی هوش کلی کودک است. برای کودکان دچار اختلالات یادگیری اغلب دشوار است پا به پای همسالانشان در برخی موضوعات تحصیلی پیش روند، اما در سایر موضوعات و مواد درسی عملکرد خوبی دارند.اختلالات یادگیری سبب می شوند پیشرفت کودک کمتر از حد مورد انتظار براساس توان بالقوه و فرصت های آموزشی باشد.
اختلالات یادگیری اغلب سبب می شوند موفقیت در تحصیل برای کودک عذابآور شود و در برخی موارد منجر به دلسردی، عزت نفس پایین، سرخوردگی مزمن و روابط ضعیف با همسالان میشوند.اختلالات یادگیری به میزانی بیش از حد متوسط با خطر انواع اختلالات همزمان از جمله اختلال کمتوجهی/بیش فعالی((ADHD، اختلالات ارتباط، اختلالات سلوک(conduct disorder) و اختلالات افسردگی همراهند. در نوجوانان دچار اختلالات یادگیری میزان ترک تحصیل ۵/۱ برابر است و به ۴۰ درصد بالغ میشوند.
استعداد ژنتیکی، ضایعه پریناتال، اختلالات عصبی و سایر اختلالات طبی ممکن است در بروز اختلالات یادگیری نقش داشته باشند، اما بسیاری از کودکان و نوجوانان دچار اختلالات یادگیری واجد هیچ عامل خطرساز خاصی نیستند.

گفتار اصلی

اختلالات یادگیری به دو گروه طبقه بندی می شود:
1) اختلالات یادگیری تحصیلی 2) اختلالات یادگیری تحوّلی
اختلالات یادگیری تحوّلی شامل موارد زیر می شوند:
۱- حافظه بینایی(توانایی بینایی/ تمیزبینایی) 2- حافظه شنوایی(حافظه ترتیب شنوایی/ تمیز شنیداری) 3- حافظه بلند مدت 4- حافظه کوتاه مدت 5- ادراک 6- استدلال 7- توجه و تمرکزحواس و دقّت 8- هماهنگی دیداری حرکتی 9- قدرت نقشه کشی 10- تجسم فضایی
1- حافظه بینایی و توالی آن: جهت تقویت آن از موارد زیر استفاده می شود:
۱- کارت های پومین (وسیله کمک آموزشی)
۲- کارت اشکال هندسی (وسیله کمک آموزشی)
۳- مکعب های رنگی (وسیله کمک آموزشی)
۴- استفاده از تصاویر کتاب داستان
۵- استفاده از مداد رنگی یا اشکال دیگر
۶- تصاویر ببین و بگو
۷- پنهان کردن یک شی دور از چشم کودک از میان اشیایی که قبلاً دیده است و بیان آن شی توسط کودک
۸- استفاده از کارت کلمات مختلف و مشابه
۹- مهره و نخ و کارت آن (نخ کردن مهره های رنگی با استفاده از کارت آنها)(وسیله کمک آموزشی)
۱۰- متفاوت چیدن مهره های رنگی
۱۱- استفاده از کارت اشکال یا نقطه های مختلف
۱۲- پیدا کردن برخی اشکال هندسی در تصاویر- کلماتی را به کودکان نشان داده و او صدای اول یا آخر کلمه را با این حروف نشان دهد.

اختلال خواندن
این اختلال تقریبا در ۷۵ درصد کودکان و نوجوانان دچار اختلالات یادگیری دیده میشود.
اختلال خواندن چنین تعریف شده است: حالتی که در آن پیشرفت خواندن پایین تر از حد مورد انتظار بر حسب سن، آموزش و هوش کودک است. مشخصه اختلال خواندن، ناتوانی برای بازشناسی واژه ها، خواندن کند و نادرست و فهم ضعیف است.به علاوه در کودکان مبتلا به اختلالات کمتوجهی/بیش فعالی خطر اختلال خواندن بالا است. مطالعات نشان می دهد که میزان شیوع این اختلال بین ۲ تا۸ درصد است. تعداد پسرهای مبتلا به ناتوانی خواندن در ارجاع های بالینی ۳ یا ۴ برابر دخترها گزارش شده است. ۲۵ درصد کودکان دچار این اختلال بطور همزمان دچارADHD نیز هستند. شواهد نشان میدهند میزان بروز پرخاشگری، افسردگی و علایم اضطرابی در این کودکان بالاتر است. اختلال خواندن بازتاب نقصی در پردازش اصوات کلامی است و کودکانی که در خواندن مشکل دارند دارای نقایصی در مهارتهای پردازش نظام آوایی هستند. تشخیص این اختلال عمدتا وقتی مطرح میشود که پیشرفت خواندن کودک به میزان چشمگیری پایین تر از توانایی هوشی او باشد. سایر خصوصیات تشخیصی عبارتند از: مشکلاتی در فراخوانی و به خاطرآوردن و ردیف کردن حروف و کلمات چاپی، پردازش ترکیب های پیچیده دستوری و استنباط. کودکان مبتلا به اختلال خواندن ممکن است در خواندن شفاهی دچار اشتباهات متعددی شوند این اشتباهات شامل حذف، اضافات و تحریف کلمات است.چنین کودکانی در تمیز ویزگی ها و اندازه حروف چاپی بخصوص حروفی که در جهت گیری فضایی و طول خط متفاوتند دچار اشکال میشوند. سرعت خواندن کودکان کند است و اغلب میزان درک آنها پایین تر است و در هجی کردن مشکل دارند و ممکن است از کلمه وسط یا آخر یک کلمه نوشته شده شروع به خواندن کند.این کودکان حروفی را که باید خوانده شود پس و پیش میخوانند که بدلیل عدم جابجایی کامل حرکات تعقیبی چپ به راست چشم است. این کودکان وقتی ناچار به استفاده از زبان نوشتاری میشوند اضطرابشان تشدید میشود. مشخصه اکثر راهبردهای جبرانی موجود برای کودکان دچار اختلال خواندن عبارتست از آموزش مستقیم مولفه های مختلف خواندن با تمرکز بر توجه کودک و پیوند بین اصوات کلامی و هجی.

اختلال ریاضیات
کودکان دچار اختلال ریاضیات در یادگیری و یادآوری اعداد مشکل دارند، نمی توانند واقعیات پایه مربوط به اعداد را به خاطر بسپارند و در محاسبه کند و غیردقیق هستند. در این اختلال نقایصی در چهار گروه مهارتها شناسایی شده است:مهارتهای زبانی، مهارتهای ادراکی، مهارتهای ریاضی و مهارتهای توجهی.
تشخیص اختلال ریاضیات هنگامی مطرح میشود که مهارتهای ریاضی کودک به میزان چشمگیری کمتر از حد مورد انتظار بر حسب سن، توانایی هوشی و سطح تحصیلات او باشد. این اختلال تقریبا در یک درصد کودکان سنین مدرسه بروز میکند و ممکن است در دخترها شایع تر باشد. اختلال زبان بیانی و اختلال رشد هماهنگی حرکتی در کودکان دچار این اختلال بیش از سایر کودکان است.
خصوصیات شایع این اختلال عبارتند از اشکال در اجزای مختلف ریاضیات نظیر یادگیری اسانی اعداد، یادآوری علایم جمع و تفریق، یادگیری جدول ضرب، ترجمه مسایل انشایی به زبان محاسبه و انجام محاسبه در حد مورد انتظار. در خلال دو یا سه سال اول دبستان کودک مبتلا به اختلال در ریاضیات با اتکا به حافظه طوطیوار ممکن است در حال پیشرفت به نظر برسد ولی بزودی همینکه حساب به سطوح پیشرفته تر رسید وجود اختلال روشن میشود. آن دسته از کودکان دچار اختلال که مداخله ای در موردشان صورت نگیرد دچار عوارضی نظیر تداوم مشکلات تحصیلی، شرم، خودانگاره ضعیف، ناکامی و افسردگی میشوند. این عوارض منجر به بیمیلی برای حضور در مدرسه، مدرسه گریزی و ناامیدی از موفقیت تحصیلی میشود.
موثرترین روش درمان اختلال ریاضیات تلفیقی از آموزش مفاهیم ریاضی همراه با تمرین مداوم در حل مسایل ریاضی است.

اختلال بیان نوشتاری
بیان نوشتاری پیچیده ترین مهارت موردنیاز برای انتقال درک زبانی و بیان افکار و عقاید محسوب میشود. خصوصیات این اختلال عبارتند از: مهارت های نگارشی بسیار پایین تر از حد مورد انتظار با توجه به سن شخص، ظرفیت هوشی و آموزشی او که با آزمون های استاندارد شده سنجیده میشود. اجزای ناتوانی نوشتن شامل هجی کردن ضعیف، اشتباه در دستور و نقطه گذاری و دستخط بد میباشد. اختلال بیان نوشتاری ممکن است به تنهایی یا همراه با اختلال خواندن بروز کند. این اختلال نیز در پسرها شایع تر از دختران است. برخی از این افراد دچار ضعف عزت نفس و افسردگی میشوند همچنین میزان بیش فعالی در این افراد نسبت به دیگر گروه ها بالاتر است.
مشکلات نگارشی اغلب با اختلالات زبانی همراه هستند و عوامل ژنتیکی هم در بروز آن موثرند. تشخیص این اختلال بر اساس عملکرد ضعیف مستمر فرد در انشاء متون کتبی میباشد. کودکان مبتلا به این اختلال در سالهای اولیه دبستان در زمینه هجی کردن کلمات و بیان افکار خود طبق هنجارهای دستوری متناسب با سن دچار مشکل میشوند. جملات شفاهی یا کتبی آنها حاوی تعداد زیادی اشتباهات دستوری و ضعف در ساختن پاراگراف هاست. درمان جبرانی اختلال نوشتن عبارت است از تمرین مستقیم هجی کردن و نوشتن جمله و نیز مرور قواعد دستوری. انگیزه فرد برای نتیجه بخشی درمان بسیار مهم است.

اختلال یادگیری نامعین
افرادی که در این دسته جای میگیرند واجد ملاکهای هیچ یک از اختلالات یادگیری نیستند و موجب کاهش تواناییهای یادگیری کمتر از حد مورد انتظار بر اساس سن، هوش و آموزش کودک میشوند. نمونه ای از این اختلال نقص در هجی کردن است.

دقت به معنی توجه غیرارادی از طریق حواس پنجگانه است. افرادی که دقت بالایی دارند معمولا حافظه بهتری هم دارند . دقت یک مهارت است و می توان مانند هر مهارت دیگری آن را تقویت کرد.
تمرکز یعنی حفظ و نگهداری.لذا بدون داشتن دقت و تمرکز حواس، یادگیری صورت نمی گیرد. تمرکز نسبی است یعنی تقریبا همه افراد تا حدودی از آن بهره مند هستند.وکسی نمی تواند ادعا کند کاملا بی دقت است ویا همیشه تمرکز حواس دارد.فراموش نکنیم که تمرکز کارایی حافظه را افزایش می دهد.
تمرکز باعث می شود بر افکار مزاحم مسلط شویم .تمرکز حواس باعث تقویت هم اراده می شود ، تمرکز و اراده رابطه ای مستقیم با یکدیگر دارند . افراد دقیق اراده خوبی هم دارند
دقت به معنی توانائی حفظ توجه از طریق حواس پنجگانه است. بیشترین حجم ورودی اطلاعات از طریق حس بینائی (۷۵ درصد) رخ می دهد، لذا تقویت حس بینائی، امری بسیار مهم است.
مراحل یادگیری(فرایندهای روانی پایه):1- دقت 2-ادراک – 3-حافظه
1-دقت (توجه): اولین مرحله یادگیری است .دقت یعنی تمرکز کافی بر کاری جهت جایدهی آن در مغز.
انواع دقت: دقت بینایی-دقت شنوایی-دقت بویایی-دقت چشایی-دقت لامسه .
ولی مهمترین حواس که در یادگیری نقش بیشتری دارند عبارتند از بینایی(75%) و شنوایی(13%) 6% بویایی -3%چشایی 3-%لامسه.
لذا اکثر کودکان در دقت بینایی ودقت شنوایی مشکل دارند. در مراکز یادگیری بیشترین تاکید بر این مرحله صورت می گیرد زیرا ابتدا دانش آموز باید دقت داشته باشد تا بتواند به مراحل بعدی یادگیری برسد.
دقت بینایی:یعنی تمرکز بر آنچه که می بیند.
دقت شنوایی:تمرکز کافی بر آنچه که می شنود.
2-ادراک(درک وفهم): دومین مرحله یا فرایند یادگیری است .ادراک یعنی ثبت داده های حسی بطور معنا داری در مغز.ادراک هم مانند دقت می بایستی در کلیه حواس صورت گیرد ولی در مسئله آموزشی دو حس بینایی وشنوایی بیشترین نقش را دارند لذا در مرکز اختلالات بر ادراک بینایی وادراک شنوایی تاکید زیادی می گردد.
ادراک شنیداری: کودکان مبتلا به مشکلات یادگیری از نظر شنیدن مشکلی ندارند ولی در تفسیر آنچه که می شنوند دچار مشکل هستند.
ادراک دیداری: کودکان دارای مشکلات یادگیری در تفسیر آنچه که می بینند دچار اشکال هستند.
3-حافظه: یعنی توانایی بخاطر آوردن اطلاعات تازه آموخته شده. حافظه تقریباَ در تمام یادگیریها نقش اساسی دارد.حافظه نیز شامل کلیه حواس می شود ولی بیشترین تاکید بر حافظه بینایی وحافظه شنوایی است.
انواع حافظه: حافظه حسی(بینایی-شنوایی و…)-حافظه کوتاه مدت: در یافت اطلاعات برای مدت کوتاه .فقط یک دقیقه مطالب را نگه می دارد(9-5) کلمه یا عددرا در ذهن برای مدت کوتاه نگه می دارد-حافظه بلند مدت: دریافت اطلاعات در ذهن برای مدت طولانی.
حافظه بینایی: توانایی کودک در بخاطر آوردن کلمه ها-اشیاء و…
حافظه شنوایی:توانایی کودک در بخاطر سپردن ، به یاد آوردن وتکرار صحیح آن چیز یا چیزهایی که شنیده است.
علل بی دقتی و حواسپرتی
1-حواس پرتی درونی و ذهنی:مانند:
– مشغله ذهنی دانش آموز. شامل مواردی از قبیل: درد، رنج، غم وغصه
-اضطراب و نگرانی
– گرسنگی و تشنگی
– ترس و خشم و شادی .
-بیماریها و….
-بی علاقگی به موضوع
– فشارهاى روانى
– ناراحتی های جسمی و روحی مادر در قبل ،هنگام و بعد از زایمان تاثیر مستقیمی بر دقت فرزند دارد.
2-بی دقتی و حواس پرتی بیرونی و محیطی:
*سردی و گرمی هوای کلاس.
*نور شدید و نور ضعیف،
*صداهای ناهنجار،
*روشن بودن رسانه ای صوتی و تصویری و…
* گاهى برخى حوادث و اتفاقات، فضاى روانى فرد را دچار اختلال مى‏کند .
*در برخی موارد فرد احساس نیاز به موضوعی ندارد و این باعث عدم تمرکز او نسبت به آن موضوع می شود .
*در برخی موارد تکالیف سنگین باعث عدم تمرکز حواس دانش آموز می گردد.
*اغتشاشات فکری خانواده مانند: مشکلات ارتباطی ،اقتصادی و اجتماعی واعتیاد والدین (باعث میشود که کودک ویا نوجوان به این موضوع فکر کند)…
*کمبود محبت و نشاط در خانواده
*احساس نا امنی.
*توقعات بیش از ظرفیت از کودک .
*مقایسه کودک ونوجوان با سایر همسالان

روش هایی برای افزایش توجه و تمرکز
توجه کلی، قوه ابتکار ما را فعال می کند و تمرکز به ما ثبات می بخشد. البته زمانی می توانیم موفق باشیم که بین این دو توجه سیال شویم و بتوانیم مدام از توجه کلی به تمرکز، تغییر حالت بدهیم. مساله تمرکز کودکان و افزایش دادن آن یکی از موضوعات مورد توجه والدین است. درباره استفاده از بازی ها برای افزایش تمرکز در کودکان با دکتر محمدرضا زرکش، متخصص اطفال و کارشناس اداره سلامت نوزادان وزارت بهداشت به گفتگو نشسته ایم.

▪ کدام کودکان نمی توانند تمرکز کنند؟
کودکانی که مبتلا به اختلال نقص توجه هستند، توجه کلی خوبی دارند اما نمی تواند تمرکز کنند، مثلا در یک کلاس صدای وزوز مگس، صدای خش خش برگ های درختان پشت پنجره، پچ پچ بچه ها، سوراخ های موجود در سقف کلاس، صدای دریچه کولر که باد در آن می وزد و… توجه آنها را به خود جلب می کند اما قادر به فیلتر کردن هیچ یک از آنها و تمرکز روی حرف های معلم یا نوشته های روی تخته سیاه نیستند. به عبارتی، توجه جزیی ندارند و نمی توانند تمرکز کنند. این کودکان، آدم های هوشیاری هستند آنقدر که شاید هیچ کس به اندازه آنها هوشیاری نداشته باشد اما توجه دقیق و تمرکز ندارند یا نمی توانند بین دو نوع توجه سیال باشند. شواهد نشان می دهد این کودکان در وضعیت های خاص، قادر به تمرکز هستند مثلا حین تماشای برنامه مورد علاقه تلویزیونی یا مثلا بازی با یک قفل رمزدار. این نشان می دهد بازی با وسیله مورد علاقه یا همراهی با یک بزرگ تر در انجام یک کار به تمرکز آنها کمک می کند. لیواین یکی از استادان علم روان شناسی، معتقد است کودکانی که در سن پایین توجه خاص و تمرکز ضعیفی دارند، در بزرگسالی ممکن است افراد قابلی شوند و نقص توجه در آنها از بین برود

▪ چگونه توجه و تمرکز کودکان را افزایش دهیم؟
برای کار روی توجه و تمرکز کودکان، اولین قدم جلب توجه آنهاست. برای این کار باید روش هایی را به کار بگیریم که برای کودک جذاب و بازی گونه باشد. در این صورت توانمندی های کودک در زمینه توجه به نحوی گسترش می یابد که در طول زندگی برای وی مفید خواهد بود. سعی ما بر این است که به کودکان مهارت هایی را آموزش دهیم تا هر دو نوع توجه را داشته باشند. در شیرخوارگی که مغز در حال رشد است، باید روی توجه کلی کار کرد. افزایش تجربه ها و انجام بازی هایی که مهارت توجه را افزایش می دهند، در این میان بسیار کمک کننده است. در سنین بالاتر یعنی پیش دبستانی یا دبستان، می توان از بازی هایی استفاده کرد که کودک را وارد جزییات زندگی می کند و به عبارتی تمرکز وی را افزایش می دهد. هر چه توجه در یک کودک افزایش یابد، در آینده میزان تمرکز او بالاتر خواهد رفت. مثلا اگر در سن پایین با کودکی در مورد گل وحشی صحبت کنیم، در بزرگسالی وقتی وارد یک باغ گل می شود، توجهش بیشتر به گل های وحشی خواهد بود و روی آنها تمرکز می کند. نکته ای که لازم است مورد توجه قرار گیرد، تازگی و نوظهوری مطالبی است که به کودک آموزش داده می شود. اگر مطلبی تازگی داشته باشد، باعث برانگیختگی و افزایش دقت هنگام یادگیری می شود. وقتی مطلبی تازگی ندارد، کودک حس خستگی و خواب آلودگی پیدا می کند. در مدرسه برای آنکه توجه دانش آموزان را جلب کنیم، باید مطالب نوظهور باشند. بچه ها به همین دلیل به کارهای گروهی و متواتر علاقه نشان می دهند.

▪ بازی ها چطور می توانند تمرکز کودکان را بالا ببرند؟
منظور از بازی هایی که تمرکز کودکان را بالا می برد، بازی هایی است که روی توجه کلی و جزیی اثر می گذارد و سیالیت بین این دو را تسریع می کند. نکته اصلی برای موفقیت در این میان، جذاب بودن بازی است تا توجه و تمرکز کودک را بالا ببرد. اگر کودکان حین بازی احساس شادمانی و رضایت کنند، بازی را یاد می گیرند.

▪ چه بازی هایی را برای این منظور توصیه می کنید؟
والدین با توجه به سن کودک می توانند از این بازی ها استفاده کنند. نمونه هایی از این بازی ها به شرح زیر است:
۱) تا یک سالگی: زبانت را از دهانت بیرون بیاور. در این بازی ابتدا کودک را صدا کنید و به او لبخند بزنید تا توجهش جلب شود. بعد زبانتان را بیرون بیاورید و کمی حرکت دهید. برای او توضیح دهید که در حال انجام چه کاری هستید. با صدا درآوردن، توجه کودک را به خود جلب کنید. لمس زبان کودک، می تواند به او کمک کند تا بهتر بفهمد در مورد چه چیزی صحبت می کنید. این بازی به او کمک می کند کنترل بیشتری روی زبانش داشته باشد و در آینده توانایی درآوردن صداهای مختلف و لغات را پیدا کند. تا زمانی که کودک توجه دارد، بازی را ادامه دهید و با خسته شدن او، آن را به روز دیگر موکول کنید. به کمک این بازی، کودک روی توانایی ای که دارد، تمرکز می کند. در این سن زبان شیرخوار برای مکیدن شیر آماده است. با این بازی، کنترل عضلات زبان را هم به دست می آورد. کم کم این مهارت به بازوها و پاها تعمیم داده می شود و آگاهی از خویشتن در او بالا می رود. این بازی به کودک می فهماند چه جنبه هایی برای بازی های جذاب و خنده دار دارد.
۲) ۱ تا ۳ساله ها: تعقیب پَر غوطه ور در هوا در این بازی پری را از بالا بیندازید و کودک را تشویق کنید تا آن را نگاه کند. در این حالت، تمرکز چشم ها روی حرکت پر تقویت می شود. پر را در محل های مختلف از ارتفاعات مختلف پایین بیندازید تا متوجه گردش هوا و تاثیر آن بر پرواز پر شود. می توانید حتی از کودک بخواهید با فوت کردن، آن را بالا نگه دارد. فایده این بازی افزایش تمرکز و قدرت و انعطاف عضلات چشم هاست.
۳) ۳ تا ۶ سال: ضربه با دست توپی را از شاخه درختی به کمک طناب در حالی که به اندازه قد کودک است، آویزان کنید، به نحوی که بتواند با دست به آن ضربه بزند. این بازی باعث افزایش تمرکز و هماهنگی چشم ها و دست می شود. کودک میزان جابجایی توپ را مشاهده می کند و متوجه می شود رابطه مستقیمی بین میزان جابجایی توپ و انرژی وارده به آن وجود دارد.
۴) ۶ تا ۱۲ سال: در مورد هر چیزی می توانی فکر کنی. در این سن دیگر به سراغ تقویت مغز می رویم. این بازی را می توان حتی در ترافیک خیابان هم انجام داد. به نوبت چیزی را انتخاب کنید تا طرف مقابل آن را حدس بزند مثلا می گویید فلان چیز در جنگل است، فلان چیز اسم یک هنرپیشه است یا… این باعث می شود کودک هر چه مثلا در مورد جنگل می داند، به یاد و به زبان بیاورد. این بازی به تمرکز طولانی نیاز دارد.
۵) نوجوان: ۵ اتفاق خوب. وقتی ۲ دوست همدیگر را می بینند، می توانند ۵ اتفاق خوبی را که در روز برایشان افتاده بیان کنند یا والدین می توانند از نوجوان بخواهند آخر شب ۵ اتفاق خوبی را که در طول روز رخ داده، بنویسد. در این صورت تمرکز روی اتفاق های روز زیاد می شود و نوجوان روی اتفاق های خوب زندگی و به احساس های
ایجاد شده از آنها توجه می کند و درنهایت یاد می گیرد یک اتفاق را به کل روز تعمیم ندهد. مثلا به کمک این بازی می فهمد بعد از یک انتقاد کوچک که باعث ناامیدی او شده، یک اتفاق خوب هم افتاده. درنهایت می تواند بخش های خوب زندگی را از میان اتفاق های دیگر جدا کند و بنویسد.کتاب هایی هم در بازار موجود است که می تواند به افزایش تمرکز کودک کمک کند. افزایش تمرکز چیزی جز افزایش توجه نیست. بهترین روش نیز برای افزایش توجه و تمرکز بازی ها هستند.
بازیها و تمرینهای زیادی وجود دارد که شما می توانید برای افزایش تمرکز و توجه فرزندتان به کار ببرید که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود.
1- به کودکتان بگویید ، چشمهایش را ببندد و مثلثی را تصور کند. سپس از او بخواهید با چشمان بسته آن مثلث را روی کاغذ به آرامی و با دقت بکشد و سپس برای بار دوم این کار را تکرار کند. نتیجه دوکار را به او نشان دهید مطمئناً مثلث دوم با اشکالها و ایرادهای کمتری کشیده شده است و بهبودشرایط کاملاً مشهود است. شما می توانید این بازی را در طول روز چند بار به صورت مسابقه با فرزندتان انجام دهید و هر بار تصاویر مختلف و ساده (مربع ، ستاره، مستطیل، و …) بکشید. به او یادآوری کنید هرچه او تصویر را آرام تر و با دقت بیشتری بشکد و تمرکز بیشتری داشته باشد نتیجه کار بهتر خواهد بود و در پایان مسابقه هرکه تصویر بهتری بکشد برنده است (نکته دراین بازی آن است هر که دیرتر تصویر را به اتمام برساند و تصویر دقیق و با اشکال کمتری کشیده باشد برنده است.)
2- از فرزندتان بخواهید کتاب خواندن در محیطهای مختلف را تجربه کند، درکتابخانه ، رستوران ودیگر مکانهای شلوغ از او بخواهید برای دقایقی هرچند کوتاه کتاب بخواند و اگر او هنوز سوادخواندن ندارد شما برایش داستانی بخوانید .(نکته ای که باید موردتوجه قرار گیرد آن است که هرگز او را وادار به خواندن در ماشین نکنید زیرا این کار ممکن است باعث سرگیجه و حالت تهوع او شود)
خواندن در محیطهای متفاوت، تاثیری شگرف در افزایش تمرکز و دقت دارد. در مصاحبه ای که با بسیاری از شطرنج بازان موفق دنیا انجام شده آنها گفته اند که برای افزایش تمرکز، بارها در محیط های بسیار شلوغ شطرنج بازی کرده اند.
3- وقتی با فرزندتان به پارک می روید، روی صندلی بنشینید و از کودکتان بخواهید که به صدای طبیعت که شامل صدای آب ، پرندگان و سایر حیوانات است گوش دهد. اگر دسترسی به محیطهای طبیعی ندارید، CD های بسیاری از صدای طبیعت در بازار موجود است، آنها را خریداری کرده و درخانه استفاده کنید این عمل را چندین بار درهفته تکرار کنید بعداز چند هفته تکرار پیوسته ومداوم، متوجه خواهید شد که او هر بار با دقت و تمرکز بیشتر و به مدت طولانی تری قادر به گوش دادن است. این کار را می توانید به صورت گروهی با فرزند خود و دوستانش انجام دهید و به آنها تفهیم کنید که هر کس که نفر آخر از صندلی اش بلند شود ،برنده خواهد بود.
4- از فرزندتان بخواهید دستانش را جلوی صورتش بگیرد و انگشتانش را به ترتیب و به آرامی خم کند به او یادآوری کنید حین خم کردن هر انگشت فقط به آن انگشت توجه کند. و به انگشتهای دیگرش نگاه نکند وقتی همه انگشتانش را خم کرد به آرامی و به ترتیب دوباره این روش را برای صاف کردن انگشتان تکرار کند(انجام این بازی برای کودکان گروه سنی پایین تر نیز قابل انجام است.)
5- از فرزندتان بخواهید که به آرامی و در ده شماره نفس بکشدو در حین نفس کشیدن فقط به تنفس و صدای آن فکر کند و بعد از 10 شماره از او بخواهید که باز با همان 10 شماره نفسش را بیرون بدهد.
6- جسمی را وسط اتاق قرار دهید و به او بگویید هر کس که به مدت طولانی تری بتواند به این وسیله خیره شود بی آنکه از آن چشم بردارد، برنده است.

تمرینات مربوط به افزایش میزان توجه و تمرکز
الف ـ پرورش حس بینایی
1. از کودک بخواهید یک شی نورانی در حال حرکت را با چشم تعقیب کند. شی را در جهات مختلف به صورت صاف یا دورانی حرکت دهید. (به تدریج زمان تمرین را افزایش دهید.)
2. از کودک بخواهید به طور متناوب به دو شی دور و نزدیک که شما به او نشان می دهید، نگاه کند. (به تدریج زمان تمرین را افزایش دهید.)
3. شما و فرزندتان مقابل هم ر وی زمین بنشینید، توپی را به سمت او بفرستید، از وی بخواهید پس از گرفتن توپ مجدداً آن را به شما بدهد و این کار را تکرار کنید.(به تدریج مدت زمان تمرین را افزایش دهید.)
4. توپی را به یک نخ آویزان کنید و مقابل کودک بگیرید و از او بخواهید با دو دست و بعد با یک دست (به طور یک در میان) به توپ بزند.
5. تعدادی مهره به کودک بدهید تا آن ها را بر اساس ترتیب خاص یا به صورت تصادفی به نخ بکشد.
6. پنج شی مقابل کودک قرار دهید بعد جفت هرکدام از آن اشیاء را نیز یکی یکی به او بدهید تا کنار شی مثل خودش قرار دهد.
7. تمرین فوق را با تصاویر مشابه، مهره های رنگی یا اشکال هندسی مشابه انجام دهید. از هرکدام 4 مورد مقابل کودک بگذارید.
8. متناوب چیدن مهره های رنگی را به کودک آموزش دهید. ابتدا از دو رنگ مهره شروع کنید و از کودک بخواهید آن دو رنگ را یک درمیان بچینید(این کار را تا 5 مهره در رنگ های مختلفی ادامه دهید.)

مثال) در مرحله اول با دو رنگ مهره
مهره قرمز، مهره آبی، مهره قرمز، مهره آبی….
با سه مکعب یک رنگ طرح های ساده ای بسازید و مقابل کودک قرار بدهید بعد از او بخواهید با مکعب های خودش مشابه آن طرح را بسازد (به تدریج تعداد مکعب ها را اضافه کنید.)
حافظه بینایی کودک خود را به طریق زیر تقویت کنید:
با سه مکعب ساده طرح ساده ای بسازید، 20 ثانیه فرصت دهید کودک نگاه کند بعد طرح را جمع کنید و از او بخواهید آن چه را به یاد دارد بسازد.

ب ـ پرورش حس شنوایی
1. جغجغه ای را به صدا در آورید و از کودک بخواهید هر وقت صدا شنید دستش را بالا ببرد(در حین انجام تمرین چشم های کودک را ببندید)
2. جغجغه ای را به صدا در آورید و از کودک بخواهید جهت صدا را با دست به شما نشان دهد (در حین انجام چشم های کودک را ببندید)
3. با کودک قرار بگذارید که فعالیتی را انجام دهد و به محض شنیدن صدای سوت آن کار را متوقف کند. به عنوان مثال در یک اتاق کودک پشت به شما راه برود و هر زمان صدای سوت را شنید بایستد مجدداً با فرمان شما شروع به حرکت کند و با شنیدن صدا متوقف شود.
4. چند وسیله صدا ساز(به عنوان مثال سوت، جغجغه، سنتورک، شیپورو…) به صورت (2 عدد هر کدام) تهیه کنید. این وسایل را به کودک بدهید تا مدتی با آن ها بازی کند و با صدای هر کدام آشنا شود. سپس یک نمونه از وسایل را مقابل کودک بگذارید. خودتان پشت او قرار بگیرد و جفت دیگر هر وسیله را به صدا درآورید. از کودک بخواهید پس از شنیدن صدا وسیله مورد نظر را نشان دهد.
5. تصویر چند حیوان را مقابل کودک بگذارید از کودک بخواهید که پس از شنیدن هر صدا (صدای حیوانات که نوار پخش می شود یا شما می گویید) تصویر مربوطه را نشان دهد.
6. کلمه ای را با کودک قرار بگذارید تا هر زمان شنید دستش را بالا ببرد. شما کلمات مختلف را بگوئید و آن کلمه خاص را نیز به طور نامنظم در میان کلمات دیگر بگوئید.
7. داستان کوتاهی را برای کودک تعریف کنید و بعد بلافاصله از متن داستان سوالاتی را از او بپرسید(به تدریج بین تعریف داستان و پرسش از متن فاصله بیندازید تا کودک مجبور شود اطلاعات را در حافظه نگه دارد.
8. حافظه شنوایی کودک خود را به شیوه زیر تقویت کنید.
دو کلمه بدون ربط(مثال: هلو ؛ مداد) به کودک بگوئید و از او بخواهید آن دو کلمه را به همان ترتیب یعنی اول هلو بعد مداد ) بعد از شما تکرار کند. در هر مرحله پس از اینکه کودک موفق شد کلمات را به طور صحیح بعد از شما تکرار کند، یک کلمه به تعدا د کلمات خود اضافه کنید(در آخرین مرحله کودک باید بتواند 5 کلمه را عیناً بعد از شما و با ترتیب صحیح تکرار کند)
ج) پرسش حس لامسه
1. از کودک بخواهید چشمهایش را ببیدد و اشیایی را در دست او قرار دهید تا بر اساس زبری یا صافی آن ها را به دو دسته تقسیم کند
2. مشابه تمرین فوق را با اشیا سرد و گرم انجام دهید.
3. از کودک بخواهید چشمهایش را ببندد و دو شی به طور همزمان در دست های او قرار دهید.
کودک باید پس از لمس اشیاء بگوید آنها مثل هم هستند یا متفاوتند.
4. از کودک بخواهید چشمهایش را ببندد، اشیا آشنا و موجود در منزل را یکی یکی در دست او بگذارید و بخواهید پس از لمس هر وسیله، نام آن ها را بگوید.
5. اشکال هندسی پلاستیکی را در دست کودک قرار دهید و از او بخواهید شکل را لمس کند و طرح آن را روی کاغذ بکشد(در مرحله لمس شی باید چشم های کودک بسته باشد)
پیشنهادات
تمرینات پیشنهادی

*تعدادی مهره های رنگی تهیه کرده وابتدا مهره ها را روی میز بریزید تا کودک بی دقت به آنها نگاه کند چند مهره را کم و یا زیاد کنید و از کودک بخواهید که به شما بگویید چه تغییری رخ داده است؟
*از دانش آموز بخواهید تصاویر ناقص را کامل کند.
*به دانش آموز دو تصویر مشابه( که فقط در برخی جزییات با هم متفاوت هستند) نشان دهید و از او بخواهید تفاوت آنها را بگوید.
*از دانش آموز بخواهید با استفاده از نقشه ،محلهایی را که از او می پرسید به شما نشان دهد.
*نخ کردن مهره های رنگی بصورت یکی در میان و…
*از دانش آموز بخواهید جملات ناقص را به دلخواه خود کامل کند.مثال: من دیروز…………
*بریدن شکلهای مختلف و چسباندن تصاویر توسط دانش آموز.
* چند وسیله کمک آموزشی و… را به کلاس بیاورید و به دانش آموزان نشان دهید سپس از دانش آموزی که بی دقت است بخواهید تا چشمانش راببندد و اشیاء را لمس کند ونام اشیاء را به شما بگوید.
* افزایش دقت و تمرکز با گوش دادن به صداهای مختلف و یادداشت کردن آنها توسط معلم روی تابلو.
* استفاده از مجموعه بشنو و پیدا کن جهت تقویت حافظه شنیداری ،افزایش دقت .
*استفاده از اعصاب سنج: پرورش دقت وتوجه ،هماهنگی چشم ودست
* استفاده از مینی بسکتبال تقویت دقت و،هماهنگی چشم ودست .
* استفاده از دارت جهت هماهنگی چشم ودست ودقت.
*چند تصویر به دانش آموز نشان دهید و سپس آنها را پنهان کنید واز دانش آموز بخواهید به شما بگوید چه دیده است؟
* کلماتی را از متن دروس تهیه کرده و از دانش آموز بخواهید برای آنها تشدید ویا سرکش و…بگذارد.
* متنی را تهیه کنید و نقطه های کلمات آن را بردارید و از دانش آموز بخواهید نقطه ها را بگذارد.این کار را هم روی تخته کلاس می توانید انجام دهید و هم بصورت تایپ می توانید در اختیار دانش آموزان قرار دهید.
* از دانش آموز بخواهید جملات در هم ریخته را مرتب کند.
* از دانش آموز بخواهید کلماتی را که بیان می کنید بعد از شما تکرار کند.مثال: خانه-میز-لباس(مثال عددی: 6-8-9
سپس کلمات را کم کم به 7 کلمه و یا 7 عدد برسانید .(جهت تقویت دقت و حافظه).
* نوشتن صداهای اول و یا آخر کلمات و جمله سازی با آنها.مثال: آب صدای آخر آن (ب) است و دانش آموز میبایستی مثلا بنویسد(بار).وسپس با آن جمله بسازد.
* چشمان دانش آموز را ببندید و از سایر دانش آموزان بخواهید او را صدا بزنند.کودک می بایستی به طرف جهت صدا برود.
*چند تصویر را بصورت مرتب روی میز بچینید و سپس از دانش آموز بخواهید با دقت به آنها نگاه کند وچشمانش را ببندد.سپس جای یک و یا دو تصویر را عوض کنید تا دانش آموز به شما بگوید جای کدام تصاویر عوض شده است
* از دانش آموز بخواهید نام اشیاء داخل کلاس ،نام مدیر و معاون مدرسه،نام چند نفر از دوستان،آدرس و تلفن منزل،شماره تلفن همراه پدر دانش آموز،و…را برای شما بنویسد.
* تصویری را به دانش آموز نشان دهید و سپس آن را پنهان کنید.دانش آموز میبایستی جزییات تصویر را برای شما بگوید
*کلماتی را به دانش آموز دهید و از او بخواهید حد اقل 3 جمله برای آن بنویسد.
* شمارش معکوس توسط دانش آموزان ویا برعکس حرف زدن مثل:این زنگ علوم داریم=داریم علوم زنگ این
* زمانی که تمرکز دارند آنها را تشویق کنید.
* چند جمله روی تابلو بنویسید و یک کلمه اضافه هم در آن بنویسید و از دانش آموزان بخواهید که کلمه اضافی را پیدا کنند مانند:زنگ بعد روز ریاضی داریم.کلمه اضافی (روز) است
*خلاصه نویسی و تعریف مطلب ویا داستان توسط دانش آموز.
*لب خوانی کلمه هایی را که معلم بصورت شمرده بیان می کندتوسط دانش آموز.اگر این کلمات از وسایل داخل کلاس باشند بهتر است
* نوع پوشش و لباس دانش آموزان نیز بر ضعف دقت آنان موثر است مثلا پوشیدن لباسهایی که جلوی تحرک دانش آموز را میگیرد و یا لباسی که خیلی تنگ و یا خیلی گشاد است.
*محرک های محیطی که باعث حواس پرتی شما می شوند را حذف کنید.مانند بستن پنجره و درب کلاس و…
* معرفی دانش آموزان به مراکز مشکلات ویژه یادگیری شهرستان مربوطه.
دقت کنید!در این تصاویر،چند تصویر پنهان می بینید؟

منابع

> برگرفته از کتاب روانپزشکی کاپلان- سادوک
> وب سایت کار درمانی www.kardarmany.ir
> وبلاگ اندیشه پاک www.andishe-pak.blogfa.com
> وبلاگ مرکز اصلاح اختلالات یادگیری ایران ccld-iran.blogfa.com/
> وبلاگ دانشگاه صنعتی اصفهان 4sanati.persianblog.ir

19