زندگی و کار نامه معمار ماریو بوتا
مقدمه:
ماریوبوتا ، معماری که اکنون دهه ششم از زندگی خود را، در شروع چاپ اول این کتاب آغاز کرده است در کشور کوهستانی سوئیس دوران کودکی و تحصیلات دوره متوسطه خود را گذرانده است. وی بیشتر سالهای کسب علم و تجربه تخصصی خود را در ایتالیا طی کرده و افکار و اندیشه های او با توجه به کسب تجارب عملی که در ابتدای راه با کار در دفتر لوکوربوزیه و پس از آن آشنایی با معمار بزرگ دیگری چون لویی کان تکمیل گشته ، بیشتر مشتق از معماری سبک بین المللی که محدود به زمان و مکان نمی گردد، می باشد.
هر چند شکل گیری افکار و عقاید وی فرسنگ ها از ایران فاصله داشته ولی استفاده او از احجام خالص، ترکیبات هندسی متنوع ، معماری گویا و قدرتمند او و استفاده از مصالحی چون آجر و گهگاه سنگ و بلوک سیمانی و درون گرایی منبعث از شخصیت ذاتی وی باعث شد تا پروژه ای که شاید قطره ای از دریای بیکران علم و هنر بوتا، این معمار بزرگ را ارائه دهیم. . .
فهرست مطالب:
1 – خانه های شخصی بوتا
2 – مجتمع های مسکونی بوتا
3 – ساختمان های مذهبی بوتا
4 – ساختمان های اداری بوتا
5 – طراحی های بوتا
خانه های شخصی
خطوط قوی که به وضوح بر مقطع فرمی سایه روشن در برابر محیط پیرامونش، تاکید دارند. سطوح بواسطه هندسه ای که نور را منعکس می کنند، مجسم شده اند. سایه کنج، شما را به درون سرپناهش فرا می خواند و از داخل منظره های بسیاری را که از دیدن آن محروم شده ایم، توسط خطوط ساده دیوارها ، قوس ها و ستونها شکل می دهد. حتی اگر به طور تصادفی با یک ساختمان که ماریو بوتا طراحی کرده است برخورد کنیم محال است که حس عمیق به تک تک مان دست ندهد و شاید از خود در مورد این حس سوال کنیم و در پی آن به درکی عمیق از پیچیدگی یک نشان سده ، حاصل از نظم ترکیبی برسیم که به نظر می رسد منشا آنها ترکیبی از مصالح متنوع باشد.
از فاصله ای دورتر خطوط هندسی به وضوح ، احجام اولیه را که خطوط بیرونی بنا را در مقابل منظره طبیعی پشت، سایه روشن کرده است جدا می سازد و از حضوری خبر می دهد که هم غیر قابل انتظار است و همزمان در جایگاه آن ریشه دوانیده و از زمانهای دور، زمان و شیوع هر ناهنجاری و آینده تمدن زمین را تعریف می کند.
هر زمان که ماریو بوتا منطقه ای را برای خانه ای جدید در نقطه ای بر می گزید، توجه شایانی به سایت مبذول داشته و ملهم از علم به ساکنین قدیمی آن نقطه می باشد که ما قادر به وصف این حس وفاداری نمی باشیم. گذشتگان همواره با بهره گیری از فرم های خالص هندسی همانند مکعب، استوانه و مثلث متساوی الاضلاع نوعی تضاد با طبیعت را نشان داده و با بکارگیری مصالحی که هر گونه دخل و تصرف مالکانه و انعکاس بیرونی متضاد با آهنگ طبیعت را رد می کند، حضورشان را در طبیعت دارای نشان ساخته اند.
اشکالی که به واسطه آنها می توان به " شخصیت قدیمی چیزهای نو" شکل بخشید که نشانگر زبان ترکیبی ماریو بوتا می باشد و در بیش از چهل پروژه ساختمانی طی سی سال آن را به خوبی اعمال کرده است. یک مطالعه تحقیقاتی که ریشه آن را تا اعماق تاریخ معماری می توان برد، اشکال و عناصر برگرفته از سنت روستایی ، در کنار الگوی اصلی و نشانه های معاصر معماری را به نمایش می گذارد و ما را راهنمایی می کند تا همانگونه که خودش یادآور می شود، در هر یک از ساختمان هایش گذشته خودش ، گذشته دیگران ، خاطره نیروهای تبارگرایانه، اسرار اعجاب انگیزی که در ورای تاریکی زمان حرکت می کند را بشناسیم. بدین ترتیب، تم خانه های شخصی، فرصتی بشمار می روند برای بازبینی ارزشهای سکنی گزینی ، از منشا سنتی آن گرفته تا نقاط ضعفی که در دستان مدنیت ماست.
مجتمع های مسکونی
برجی استوانه ای با آجر قرمز که در بالای آن ردیفی از گشودگیهای دایره ای، دور تا دور آن قرار گفته و در وسط آن یک بریدگی عمیق وجود دارد که گشودگیهای بزرگ شیشه ای را در داخل نشان می دهد.
تصویری توتم وار1 با ایجاد مجموعه ای پایدار و سمبل وار از منطق گسترش در سطح ، صرف نظر کرده است.
مجموعه ای است با بازار بی نام و نشان که همواره مطیع شرایط پیش آمده بوده که در طرح تابع نظم و قواعد محلی و نیروهای نظری بازار می باشد، جائیکه ساختمانها به صورت انبوه وجود دارند مانند ناحیه ای در مرکز شهر لوناگو. باید توجه داشت که اولین مجموعه آپارتمانها ماریو بوتا حاصل طرحی می باشد که بیش از بقیه طرحهایش روی رد گسترش شهرها تاکید دارد و با فرض تفاوتی بنیادی نسبت به ساختمانهای پیرامون به آنچه در کارهایش در رابطه با خانه های شخصی و ماهیت معماری منظر اطرافش مشاهده می شود ، بیشتر نمایان است.
عجیب نیست که بوتا استودیوهایش را در این ساختمانهای جدید قرار داده، دو طبقه آخر زیر سقف ضربی استوانه ای را به خود اخـــتــصاص داده، جائی که به نــظــر می رسد وی سعی داشته نقطه ای با موقعیت مناسب، گشوده به سمت شهر داشته باشد. تم این ساختمانهای آپارتمانی بی گمان معرف یک عنصر شهری برای عناصر تجربه شده در مبحث مسکن گزینی می باشد.
مع هذا ، به نظر نمی رسد که بوتا اعتنایی به محدودیتهای این شرایط داشته باشد که اساساً توسط تداوم بخشیدن به مدلهای ساختارشناسی و نمادشناسی ، دارای نشان شده اند و نه قسمتی از نمای شهری متداوم را شکل می دهد و نه گروه برگرفته از شهر قدیمی که فاقد ویژگیهای قابل شناسایی باشند.
در کنار رد گسترش شهرها برای جایز شمردن تخریب محیط پیرامون شهری، طرح بوتا مخالفت با طرحی را تقویت می کرد که خودش را در نماد شناسی مطرح نمی ساخت، همانگونه که خود را در دگردیسی حجم سنجی و ابعاد ساختمانهایش نیز مطرح نمی کرد.
در قسمت داخلی این واحدها، شرایط سکونت ، نقشی نداشته بلکه تنها در اصلاح پروژه به عنوان گزاره ای همچون یک عنصر اساسی از لحاظ کیفی و ویژگی، بکار رفته است. نماد شناسی محل سکونت ، حضور موارد مورد بحث در خانه های شخصی و خلق فضاهای تردد به مثابه فیلترهایی و اهمیت آنها بدون توجه به مکان قرارگیری منزل به عنوان بهترین را ورود نور خورشید و راه خروج به بیرون را مطرح کرده است، عناصر ابداعی را می توان در رابطه با واحد مسکونی و سازه به عنوان یک کل و بین ساختمان و شهر، پیدا کرد.
با تاکید بر سادگی ذاتی که ویژگی بلوک آپارتمانی شهری می باشد، تغییرات جزئی ولی اساسی را می یابیم که ساختمان به طور اجتناب ناپذیری به شهر و تاریخ گسترش آن و عوامل فرهنگی که نمایاننده آن می باشند، وارد می سازد.
در پروژه تورین(Turin) ویژگی پیچیده فرضیه کل طرح برای شهرک مسکونی ، میل به حفظ عناصر تاریخی شهری دارد. با مطالعه این بلوک شهری بزرگ از نزیک شاهد بازسازی روابط عملکردی بسیار حساس و یا باز ترکیبی خواهیم بود که از رشد بی رویه شهر می کاهد. ما اکنون با یک آرمان شهر سروکار نداریم، بلکه تنها با شهری کار داریم که تحت شرایط و مقررات تحمیل شده حاصل از رشد کنترل نشده کنونی می باشد.
کاری که صورت می گیرد ایجاد فضایی نیست که تمرکز بر حجم شناسی در شناخت نم و ناهنجاری مرتبط با آن داشته باشد بلکه ارائه تازه ای از ارتفاع و فضاسازی میان ساختمان ها می باشد تا با ساختارهایی که جزئی از میراث شهری ستند مطابقت کند.
مع هذا به رغم این مسائل آنچه در این جا داریم یک طرح بزرگ معماری است که به ما فرصت می دهد تا به امکان تصور تا خلق، نظر اجمالی افکنده، حتی در شهری که شرایط سکونت از خانه های واقع در دره سرسبز تیچینو (Ticino) بسیار فاصله دارد.
ساختمانهای مذهبی
کلیسایی کوچک در شهری واقع در کوههای تیچینو (Ticino) که توسط بهمن تخریب شده بود، نیاز به بازسازی داشت. پروژه حاصل چالشی بود که توسط نیروهای مخرب طبیعت مطرح شده بود تا به آن گونه ای پاسخ دهد که گواه بر بقاء انسان در مقابله با فجایع باشد.
سـاخـت کــلــیــسا در ایـن زمان بر مبنای شرایط غیر تخیلی ویله نوول (Vile Nouvelle) در اطراف شهر پاریس بود که با هدف آشکار پیشبرد یک ارتباط ایده آل با سنتهای کلیساها در زمان قدیم حاصل می شد.
دو شرط غیر متعارف با هزاران رشته بهم پیوند خورده که حاصل مشکلاتی بودند که توسط این پروژه مطرح می شد تا پیشرفتهای بیش از حد یک فرهنگ و فضای ما را تحقق بخشد. پروژه موگنو (Mogno) از ابتدا خود را سرشار از امید و آرزوهایی نشان داد که بسیار فراتر از مقیاس و موقعیت ساختمان بود. فراخوانی سادگی ساختمان در کنار طرح هندسی آن و در آن واحد ، قدرت آن به منزله یک سمبل و وجودی که تضاد خود را با نیروهای طبیعی نشان می داد. کشف دوباره ای از اشتیاق نهفته ما برای شناخت شرایط کار معماری است. حسی از تجارب مشترک امید به وحدت ، مصائب زندگی و جراحات آن.
اوری (Evry) نماد یقین ماست از حسی که هنوز درون ما زنده می باشد. همانگونه که ماریو بوتا می گوید: " ساختمان یک کلیسا نه تنها ساختمانی برای اسقف است بلکه از همه مهمتر حکایت از اعتراف به وجود حقیقی ترین نیروها دارد که بسیار زیاد با بافت اطراف پیوند خورده و می تواند ما را در مواجهه با زندگی روزمره و مشکلات آن یاری رساند. یک کلیسا امروزه سمبل نگرش جدیدمان به سهم خود از زندگی می باشد. برای معمار این معنای کار کردن و ایجاد امید و پاسخ به نیاز فناناپذیری است که در تک تک ما وجود دارد".
بدین ترتیب زمانی که در پروژه اوری "ویل نوول" به نظر می رسید که ساختمان بزرگ می خواهد بواسطه بالا کشیدن خود در برابر بناهای پیرامونش از آلودگی مبرا شود و همانند شهری قرون وسطایی، سیر زندگی و مشارکت ، فعالیت و شرایط زندگی زنان و مردان را بیابد. از طرف دیگر در موگنو آنچه ارزش زندگی جمعی را جاودانه می سازد ، حضور مستقیم عناصر ساختمانهای قدیمی، جهت یابی و تجدید خاطره ورودی اصلی در کلیسای جدید می باشد.
ردیفی از نیمکتهای سنگی که هر چه بالاتر می روند تا به دیوار سنگی عظیم برسند، کم کم کوچکتر شده و حضور دیوار سنگی نشانگر استحکام این بنای کوچک می باشد. نوع ساختار بنا اشاره به گذشته ای دارد که وجودش را زنده و محفوظ نگه داشته اند، تصویر خرابه های کلیسای قدیمی، برهنه های تمامی آنچه که ناپایدار بودند هنوز قادر به برقراری ارتباط با ما می باشند و پیام و خاطره مقومتش در برابر نیروهای طبیعی را به ما می رساند.
ساختمان های اداری
زمانی که ماریو بوتا ساختمانی را برای مردم طراحی می کند که در آن کار می کنند، به این نکته توجهی خاص معطوف می دارد که آیا در یک منطقه مهم از رشد و توسعه شهرهای کنونی قرار دارد یا خیر.
روند غیر قابل کنترل شهرها و تغییر رفتار ها و هنجارها و همچنین بافت شهرها، وی را بر آن داشته است تا نه تنها مضامین نماد شناسی آنها را منعکس سازد، بلکه بیشتر موقعیت قرارگیری این محل را در شهرهای امروزه در نظر گیرد. در پروژه بوتا، طراحی بانک جهت حل یکسری عملکردها از اهمیت کمتری برخوردار بوده و آنچه برای او دارای ارزش بیشتری بوده نه تنها ارتقاء کیفیت محیط شهری بلکه ارتباطاتی که این بنا به عنوان یک عنصر عملکردی در شهر و در مقیاسی فراتر ایجاد می کند، مطرح بوده است.
در مواجهه با چنین تغییر اساسی در بسیاری از تجارب ناخوشایند در شهر مربوطه بوتا با بذل توجه بیشتر به تعریف این مکانهای کاری و تحقیق در مورد اهمیت معماری جدید با عملکردی متفاوت و موقعیت قرارگیری آن در شهر پرداخته است. بر خلاف ویژگی غیر معمارانه ای که امروزه بیشتر برای ساختمانهای اداری بکار می رود و به عنوان فضایی برای جایگزینی عملکردها در بسیاری از بناها جایگاهی موقت دارد، بوتا یک ساختار عملکردی منسجم را پیشنهاد می کند که بر اساس وضوح طرح و ساختاری جدید با روابط میان قسمتهای مجزا می باشد.
وضوح طرح در گشودگیهای بزرگی که وی در داخل ساختمانش خلق کرده ، نمایان شده مانند بانک گوتاردو (Gottardo) در لوگانو و یا ساختمانی برای بانک جهانی سوئیس در باسل (Basle) و یا بانک بروکسل لامبرت در ژنو، که در آنها رفتارها و ویژگیهای کاربرد فضاها از طریق گشودگیهائی که نظاره گر بیرون هستند مشاهده می شود.
طراحی ها
ماریو بوتا در مورد طراحی مبلمان این چنین می گوید:
" مبلمان فضایی را برای دو نفر تعریف می کند که روبروی هم نشسته اند، فضایی برای نگاه کردن و گپ زدن با یکدیگر ، برای نوشتن ، خواندن ، فکر کردن و خیره شدن به اطراف ، نوع ساختار آن به همراه نوارهای چوبی اش نوعی شفافیت مستمر به سطح سازه می بخشد که فضای داخلی را از خارجی مجزا می سازد.
خلق اثر کاپاریزون (Caparison) بواسطه کار پر زحمت برادران نجار مینی (Meani) در لیزون ، ممکن شد. این اثر اثبات ساختار عقل، عشق، ایثار و لذت است که ویژگیهای کار یک هنرمند می باشد حتی در این دوره و زمانه".
ایـن عبارت فراتر از توصیف کارهای ارائه شده در هفدهمین نمایشگاه سه سالانه " له افینتا التیو" (Le Affinita Eletive) میلان در سال 1985 و نشاندهنده روح ماریو بوتا در مقابله با مشکلات طراحی است.
مواردی را که از سال 1982 بیش از بیست سال کار به عنوان یک معمار طراحی کرده است، نشان از حس هنری وی در خلق اشیاء عملکردی دارد.طرحهای تزئینی وی برای صومعه ای در بیگوریو (Bigorio) و پس از آن در تزئینات داخلی ساختمان استیت بانک فرایبورگ، ساختمان شماره 1 رانزیلا و بانک گوتاردو قابل مشاهده می باشد. نیاز به ارتباط دادن معماری وی به عناصر منظور شده درداخل ساختمان هایش و یــا بــرای تــعــریف بار معنائی آنها با توجه به اصل معماری، به سنت مشاهیر بزرگ حرکت مـــدرن از مـــایز گــرفــته تا لوکوربوزیه مربوط می باشد.
این اشیاء با هندسه بنیادی که از یک طرف به آموخته ها و تجارب کسب شده در حیطه معماری نسبت داده می شوند و از طرفی با دیدی منطقی، نوعی سادگی و متانت را یادآوری می کنند و نســـبت به آن فـــرمــهای خوش نقش و نما و مدگرا که هر گونه ارتباط با گذشته واقعی خود را انکار می کــنند متفاوت می باشند. سادگی محسوس در موارد بکار رفته و صفحات فلزی سوراخ شده قادر به ایجاد پژواک در اشکال هندسی می باشد که قادر به ارائه تصویری شفاف از حضوری تحمیل نشده در فضا دارد.
منابع و مآخذ
– شاهکارهای معماری جهان 6 / مترجم: جبل عاملی / نشر خاک
– آثار ماریو بوتا / مترجم: مهرو سامرئی / سایت اینترنت:
google/Mario Botta
1. Totem : در میان برخی قبایل بومی ، حیوان یا شیئی که نماد قبیله بوده و با تبار آن بستگی دارد.
—————
————————————————————
—————
————————————————————
30