تجهیزات نگهداری و حمل و نقل کالا

تجهیزات نگهداری و حمل و نقل کالا
تجهیزات نگهداری کالا
وسایل و تجهیزات نگهداری به وسایلی اطلاق می شود که جهت ذخیره سازی و انباشتن کالا در انبار از آنها استفاده می شود. وسایل نگهداری کالا در انواع مختلفی است که هر یک با توجه به کاربرد خاص آن دارای معایب و مزایایی است که در انتخاب باید به آنها توجه شود. در نمودار زیر انواع تجهیزات نگهداری کالا در انبار بطور خلاصه و کلی نشان داده شده است.
تجهیزات نگهداری قابل حمل
به وسایلی که جهت نگهداری و جابجایی اقلام در سطح انبار و آمادگاه بصورت واحد بار مورد استفاده قرار می گیرد اطلاق می شود.
تجهیزات نگهداری ثابت (غیر قابل حمل)
تجهیزاتی است که جهت نگهداری و استقرار اقلام در انبار مورد استفاده قرار می گیرد و نصب آنها در انبارها هزینه بر بوده و در صورتیکه بخواهیم آنها را پس از نصب جابجا نماییم مستلزم زمان و هزینه نسبتاً زیادی است.
شرح تجهیزات نگهداری:
الف- پالت: سکوی کوچک قابل حملی است که از آن برای تشکیل واحد بار از کالاهای دارای بسته بندی محکم و منظم، حمل و نقل کالا توسط وسایل حمل واحد بار و ذخیره سازی در انبارها روی هم و یا در قفسه بندی استفاده می شود و در انواع چوبی، فلزی و پلاستیکی از نظر جنس و در انواع دو طرفه و چهار طرفه و یا دو رو و یک رو، دو باله و یا یک باله و پالت مخصوص از نظر طرح و شکل وجود دارند.
پالتها از نظر جنس با توجه به مزایا و معایب آنها و نوع کالا و نوع انبار و نوع اقلیم محل مورد استفاده انتخاب می شوند ولی از نظر طرح با توجه به نحوه ذخیره سازی و وسیله حمل و نقل و … انتخاب می گردند.
از پالتهای مخصوص جهت تشکیل واحد بار، حمل و نقل و ذخیره سازی بسته های مخصوص مانند بشکه استفاده می شود.
ب- باکس پالت: پالت دیوار داری است که جهت تشکیل واحد بار از بسته های کوچک و ضعیف و یا قطعات نامنظم، شکستنی و … و ذخیره سازی آنها روی هم تا ارتفاع زیاد و حمل و نقل کالا توسط وسایل حمل واحد بار در انبارها و کارخانه ها استفاده می شود. و در انواع دیواره دار و بدون دیواره و دیوار مشبک و همچنین باکس مخصوص نیز وجود دارند.
از باکسهای مختلف با توجه به نوع کالا استفاده می شود مثلاً برای وسایل باریک و برنده از باکسهای دیواره دار غیر مشبک و جهت اجسامی که باید دیده شوند از باکسهای دیواره مشبک و جهت کالاهای مخصوص مانند لاستیک از باکسهای مخصوص لاستیک استفاده می شوند.
در باکسهای معمولاً جهت دسترسی آسان به کالای درون آن، یک درب بصورت افقی تا نیمه و یا اینکه یک طرف آنها بصورت باز (بدون دیوار) در نظر گرفته می شود.
ج- زیر چین ها: چهارپایه هایی هستند که از آنها جهت ذخیره سازی کالا در کف انبار استفاده می شود و معمولاً از کنار هم قرار دادن آنها در انبار یک پارت (قسمت) جهت تشکیل انباشته از کالاها تشکیل می گردد. که معمولاً بصورت فلزی با سطح مشبک می باشند.
د- ظروف: محفظه های چوبی، فلزی و یا پلاستیکی هستند که قابل حمل و نقل توسط دست بوده و از آنها جهت نگهداری و حمل و نقل لوازم و قطعات ریز استفاده می شود.
هالوار: استوانه چهارگوش چوبی است که از آنها جهت ذخیره سازی اقلام سنگین در کف انبار یا بارانداز استفاده می شود.
و- قفسه بندی: قاب فلزی است که توسط صفحات و یا تیرهای افقی به قسمتهای مختلف تقسیم شده است و از آن برای استفاده بیشتر از فضای انبار، بالا بردن تنوع و گوناگونی اقلام، عدم وجود محدودیت در قرار دادن واحدهای بار، دسترسی سریع به اقلام، افزایش نظم در انبار و … استفاده می گردد. و در انواع مختلف زیر وجود دارند:
1- قفسه بندی برای نگهداری اقلام و بسته های قابل حمل با دست که در انواع زیر وجود دارند:
– قفسه بندی سبک معمولی
– قفسه بندی نیمه سنگین معمولی
– قفسه بندی سبک دوار
– قفسه بندی سبک ابزار
– قفسه بندی سبک لوله و میله
– قفسه بندی سبک شیب دار
2- قفسه بندی برای ذخیره سازی واحدهای بار و اقلام سنگین که این تجهیزات عبارتند از:
– قفسه بندی سنگین معمولی
– قفسه بندی سنگین قابل ورود به وسیله لیف تراک
– قفسه بندی سنگین شیب دار
– قفسه بندی سنگین متحرک
– قفسه بندی سنگین با عمق زیاد
– قفسه بندی سنگین قابل دسترسی بوسیله کارگر
ز- خرک: وسیله ای که از آن برای انبار نمودن اقلام طویل و سنگین از قبیل، میلگرد، نبشی، تیرآهن و … وقتی که تنوع کالا زیاد باشد استفاده می گردد و از نظر شکل و طرح در انواع یکطرفه و دو طرفه وجود دارد.
تجهیزات حمل و نقل کالا
تعریف حمل و نقل:
حمل و نقل از مفاهیمی است که تا کنون به طرق گوناگونی تعریف شده است که یک تعریف ساده برای آن عبارتست از "جابجایی و انتقال اشیاء از جایی به جای دیگر به هر طریق ممکن همانند، جابجایی مواد.
در یک ارگان نظامی، حمل و نقل عبارتست از، تغییر مکان (جابجایی) افراد، وسایل، تجهیزات و سایر نیازمندیهای نظامی بوسیله انواع وسایل و تجهیزات ترابری از قبیل قطار، خودرو، هواپیما و …
با عنایت به تعاریف فوق حمل و نقل را می توان چنین تعریف کرد، حرکت مواد، قطعات و یا افراد از مکانی به مکان دیگر با هزینه، زمان و وسیله ای مناسب.
اهداف حمل و نقل:
هدف حمل و نقل، همانطور که در تعاریف فوق بیان شده عبارت است از انتقال اشیاء از نقطه ای به نقطه دیگر، و در یک مرکز نگهداری اقلام، هدف عمده حمل و نقل عبارت از انتقال کالا از نقطه ای به نقطه دیگر، در کوتاه ترین مسیر ممکن، بدون انجام عملیات مجدد (دوباره کاری) و به بهترین روش، به بیان دیگر اهداف حمل و نقل در یک مرکز نگهداری اقلام عبارت است از:
1- استفاده بهتر از فضای موجود انبار
2- کاهش هزینه های کنترل موجودی
3- به حداقل رساندن جابجایی ها
4- به حداقل رساندن زمان تخلیه، بارگیری و ذخیره سازی
5- کاهش هزینه های حمل
6- کاهش خسارت های ناشی از حمل و نقل غلط
7- ارائه سرویس مناسب در زمان محدود
8- استفاده موثر از نیروی انسانی و وسایل حمل و نقل
انواع حمل و نقل
در دنیای امروزی عمده مصرف وسایل حمل و نقل، برای انتقال کالا و انسان بوده و وسایل حمل و نقل مورد استفاده، هواپیما، خودرو، قطار و کشتی می باشند. فرق اساسی حمل و نقل کالا با انسان، سیستم راحتی در آن است، که برای انسان تعبیه شده است.
برای حمل و نقل روش دیگری نیز وجود دارد که آن انتقال، بوسیله خطوط لوله و پمپاژ برخی مواد است که برای این سیستم، مناسب باشند. بطور کلی سیکل فعالیت حمل و نقل عبارت است از:
1- بارگیری
2- جابجایی
3- تخلیه
در حمل اقلام هر سه مرحله فوق انجام می پذیرد و آنچه در ارتباط با هر نوع و یا طبقه ای از اقلام قابل تغییر است، عبارت است از، وسایل و روشی که در ارتباط با هر یک از مراحل فوق بکار گرفته می شود.
با توجه به روشهای موجود و وسایل مورد استفاده، حمل و نقل به دو دسته کلی، تقسیم می گردد.
الف- حمل و نقل در مسیرهای طولانی (خارجی)
ب- حمل و نقل در مسیرهای کوتاه (داخلی)
الف- حمل و نقل در مسیرهای طولانی (خارجی)
حمل و نقل در مسیرهای طولانی، بیشتر در خارج از مراکز نگهداری، مثلاً، انتقال اقلام از مراکز تولید و خرید به آمادگاهها و یا حمل اقلام از مراکز نگهداری به مراکز مصرف، مطرح می باشد. روشهای حمل و نقل خارجی عبارتند از:
– حمل و نقل جاده ای
– حمل و نقل هوایی
– حمل و نقل دریایی
– حمل و نقل راه آهن
– خط لوله
ب- حمل و نقل در مسافتهای کوتاه (داخلی مراکز نگهداری و انبار)
در این قسمت به شرح نوعی دیگری از حمل و نقل می پردازیم که سیکل فعالیت ها و کاری آن نیز همانند حمل و نقل خارجی است، یعنی در اغلب مواقع شامل عملیات تخلیه، جابجایی و بارگیری می باشد و شاید بتوان گفت که مکمل حمل و نقل خارجی در مراکز نگهداری می باشد. این نوع حمل و نقل در مراکز نگهداری بین انبارها، سکوهای تخلیه و بارگیری، باراندازها و داخل انبارها و غیره انجام می شود و در مقایسه با روش حمل و نقل خارجی از طول مسیر کمتری برخوردار است و شاید نتوان از این جهت آنها را با هم مقایسه کرد ولی آنچه در این نوع حمل و نقل قابل توجه است این است که بدون آن فعالیت و یا سیکل حمل و نقل خارجی تکمیل نمی گردد. ولی بدلیل تفکیک سازمانی و ماموریتی، لازم است این دو نوع حمل و نقل بطور جداگانه ولی مرتبط و هماهنگ با هم مورد بررسی قرار گیرند.
انواع روشهای حمل و نقل (داخلی):
1- حمل و نقل دستی
در این روش کلیه فعالیتهای بارگیری، جابجایی و تخلیه اقلام توسط نیروی انسانی و یا وسایل و تجهیزات دستی انجام می گیرد.
2- حمل و نقل مکانیزه، دستی (ترکیبی)
چنانچه قسمتی از سیکل حمل اقلام توسط تجهیزات و ماشین آلات مکانیکی یا الکتریکی انجام شود و قسمتی از سیکل توسط نیروی انسانی و تجهیزات دستی انجام پذیرد، روش حمل را ترکیبی گویند.
3- حمل و نقل مکانیزه
چنانچه تمام فعالیت ها یا سیکل حمل و نقل (تخلیه، بارگیری و جابجایی) توسط تجهیزات و ماشین آلات مکانیکی یا الکتریکی انجام شود. این روش اصطلاحاً حمل و نقل مکانیزه نامیده می شود.
انسان در این روش اغلب نقش هدایت تجهیزات و وسایل حمل و نقل را بصورت مستقیم یا غیر مستقیم ایفاء می نماید.
لازم به ذکر است تعاریف و تقسیم بندی های فوق براساس نوع تجهیزات و کاربردی که در هر یک از مراکز و انبارها دارند بصورت تجربی انجام شده است.
تقسیم بندی وسایل حمل و نقل:
تقسیم بندی های مختلفی را جهت وسایل حمل و نقل می توان ارائه نمود که در هر یک روی خصوصیاتی توجه شده است، از آن جمله تقسیم بندی براساس ثابت یا متحرک بودن وسایل، تقسیم بندی برحسب شکل و ظرفیت مواد حمل شونده و تقسیم بندی براساس ظرفیت قابل حمل و …
در این مجموعه سعی بر آن است که یک تقسیم بندی که کلیه موارد فوق را شامل گردد ارائه و توضیح مختصری در حد معرفی از هر یک بیان می شود.
1- تجهیزات حمل و نقل ثابت مواد فله ای
2- تجهیزات حمل و نقل ثابت مواد غیر فله ای
3- تجهیزات حمل و نقل مواد پالتی
4- تجهیزات حمل و نقل واحدهای بار
1- تجهیزات حمل و نقل ثابت مواد فله ای
مواد فله ای اصطلاحاً به موادی گفته می شود که فاقد بسته بندی بوده و دارای دانه های ریز می باشند و مثل گندم، ماسه، سیمان و غیره جهت حمل و نقل داخلی انبار (سیلو کردن) این مواد معمولاً از تجهیزات حمل و نقل ثابت استفاده می شود که عبارتند از:
– ناودانی ها (مستقیم، مارپیچ)
– انواع نقاله ها (نقاله: تسمه ای، پارویی، مارپیچی، …)
– بالابرها (بالابر: سطلی زنجیری، سطلی چرخدار، …)
2- تجهیزات حمل و نقل مواد غیر فله ای
این مواد در حجم زیاد بصورت تکی یا بسته بندی شده بین دو نقطه ثابت حمل می شوند. تجهیزات حمل و نقل خاصی بدین منظور وجود دارد که عبارتند از:
– انواع نقاله (نقاله چرخدار وزنی، غلطکی وزنی، غلطکی با نیروی محرکه، تسمه ای مسطح، تسمه ای مقعر، زنجیری مسطح، توری محفظه دار، بالابر بازودار)
– انواع جرثقیل (جرثقیل بازودار، پلی، سقفی، تک ریلی، دروازه ای حمل کانتینر)
3- تجهیزات حمل و نقل مواد پالتی
منظور از مواد پالتی کالاهایی است که بصورت بسته بندی شده، بر روی پالت یا باکس پالت قرار می گیرد، تجهیزات حمل این مواد عبارتند از:
– انواع چرخ دستی (چرخ دستی: چند طبقه، جمع آوری سفارشات، مایل)
– تراکها (تراک دستی با نیروی محرکه، تراکتور صنعتی، تراکهای حمل واحد بار (پالت تراک)، تراک جمع آوری سفارشات)
– لیفتراکها (لیفتراک: تعادلی، راهرو باریک (استرادل، ریچ تراک)
4- تجهیزات حمل واحدهای بار
– ماشین های هدایت شونده اتوماتیک (پالت تراک اتوماتیک، تراکتور صنعتی اتوماتیک و …)
– استاکرها (استاکر: ریلی، جرثقیل)
ملاکها و معیارهای انتخاب تجهیزات حمل و نقل و نگهداری:
1- نوع انبار و مشخصات آن:
انبارهای مختلف، دارای وسعت متفاوتی هستند و هر یک از آنها نیاز به وسیله حمل خاص خود را دارند مثلاً در نیازهای با وسعت زیاد، استفاده از چرخ دستی بدون نیروی محرکه اصلاً منطقی نمی باشد، در حالی که در انبارهای با وسعت کم، استفاده از چرخ دستی مذکور صحیح بوده ولی امکان استفاده از لیفتراک یا تراکتور، منتفی می باشد. پس مکانی که باید از وسایل و تجهیزات استفاده کرد از پارامترهای مهم در انتخاب آنها می باشد.
2- نوع و بسته بندی موادی که حمل و نقل و نگهداری می شوند.
جنس بسته هایی که حمل و نقل، در مورد آنها صورت می گیرد و نیز وزن آنها، در انتخاب وسیله موثر خواهد بود به عنوان مثال: برای حمل یک بسته با وزن بالا، نمی توان از نقاله کمرشکن استفاده کرد بلکه بهتر است از تراکهای مخصوص حمل بسته های سنگین استفاده شود.
3- نرخ ورود و خروج روزانه کالا از انبار:
میزان ورود و خروج اقلام در هر انبار اقتضا می کند که وسیله حمل ما، مناسب با آن باشد برای انباری که روزانه، اقلام زیادی وارد آن شده، یا از آن خارج می گردد (گردش عملیات ورود و خروج کالا در آن زیاد است) استفاده از وسایل اولیه با ظرفیت و سرعت کم مناسب نمی باشد بلکه باید از وسایلی که سرعت عمل بیشتری دارند، استفاده کرد. به همین صورت استقرار وسایل مکانیزه و مدرن با قابلیتهای بالا در یک انبار کوچک با نرخ ورود و خروج کم نیز، کاری غیر منطقی بوده و ایجاد هزینه ای اضافی می نماید.
4- توان مالی رده تامین کننده
گاهی ممکن است یک رده نیاز به تجهیزاتی داشته باشد که با تهیه آن، کارهایش با سرعت و دقت بیشتری صورت گیرد، اما از نظر مالی، امکان تهیه آن وسیله موجود نباشد پس مجبور است تجهیزات مناسب با بودجه و توان مالی خود و یا حتی کمتر از توان مالی خود را انتخاب نماید. البته این موضوع نباید با خرید تجهیزات غیر مناسب اشتباه شود و عدم توانایی مالی نباید باعث شود که رده مربوطه تجهیزاتی را که نامناسب یا بلااستفاده می ماند را خریداری نماید.
5- مسائل ایمنی و حفاظتی استفاده از تجهیزات
ایمن بودن بسته ها، نیروی کار و تجهیزات، از مسائلی است که در انتخاب تجهیزات حمل و نقل مدنظر قرار می گیرد. گاهی ممکن است که بتوان با یک وسیله حمل، بسته ای را جابجا کرد، اما حساسیت بسته یا مسایل جانبی، که امکان وارد آمدن خسارت به بسته یا نیروی انسانی حامل و هدایت کننده تجهیزات حمل را بوجود می آورد، باعث می گردد که از وسیله ای مطمئن تر و دارای خصوصیات ویژه استفاه نمائیم.
6- شرایط آب و هوائی
برای مثال اگر انبار در مناطق شمالی یا جنوبی کشور واقع شده باشد نحوه انتخاب تجهیزات آنها به نسبت جاهای دیگر متفاوت است زیرا هوای شرجی و نمناک شمال یا جنوب ایجاد می کند که بجای استفاده از پالت فلزی معمولی از پالت فلزی با رنگ کوره ای یا ورق گالوانیزه استفاده کرد. جهت جلوگیری از زنگ زدگی در وسایل دیگر هم بدین صورت باید عمل شود.
7- رده استفاده کننده تجهیزات:
مثلاً اگر برای رده ای مانند نیروی دریایی یا هوایی چون این رده ها یک رده تخصصی می باشند علاوه بر اقلام عمومی یک سری اقلام تخصصی نیز دارند که فقط مختص همین رده ها می باشد و در رده های دیگر کاربرد ندارد. این مسئله نیز در انتخاب تجهیزات یکی از معیارهای مهم می باشد.
8- مشخصات فیزیکی کالا
کالا به لحاظ شکل، حالت و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی به انواع مختلفی قابل تقسیم است که باید با توجه به ویژگیها و مشخصات آنها در انبارهای جداگانه و با تجهیزات مخصوص که با آنها سازگاری داشته باشد ذخیره شوند. مثلاً کالای معمولی و کالاهای قابل اشتعال یا انفجار باید جداگانه و در انباری که دارای شرایط ویژه بوده و از ایمنی کامل برخوردار باشد نگهداری شوند.
9- روش ذخیره سازی و استقرار اقلام
ظرفیت مفید و قابل استفاده هر انبار به روش ذخیره سازی و استقرار آن بستگی دارد و برای روشهای مختلف این ظرفیت متغیر است این موضوع در انتخاب تجهیزات اهمیت بیشتری دارد. ابعاد سالنهای ذخیره سازی اقلام با توجه به تجهیزات مورد استفاده در انبار و طرح استقرار آنها محاسبه و مشخص می شود.
10-روش حمل و نقل:
حمل و نقل به سه روش انجام می گیرد.
1- حمل و نقل دستی: که در این روش کلیه فعالیتهای بارگیری، جابجایی و تخلیه اقلام توسط نیروی انسانی و یا وسایل و تجهیزات دستی انجام می گیرد.
2- حمل و نقل مکانیزه دستی (ترکیبی)
قسمتی از سیکل حمل اقلام توسط تجهیزات و ماشین آلات مکانیکی یا الکتریکی انجام می پذیرد و قسمتی از سیکل توسط نیروی انسانی و تجهیزات دستی انجام می پذیرد.
3- حمل و نقل مکانیزه:
در انتخاب تجهیزات نگهداری و حمل و نقل به روش مکانیزه باید مواردی چون استحکام بسته ها برای انتخاب پالت یا باکس پالت، واحدهای بار بزرگتر برای کم کردن هزینه حمل و نقل و ابعاد واحدهای بار برای استفاده حداکثر از راهروها (به حداقل رساندن راهروها) توجه گردد. تجهیزات حمل و نقلی که بکار می روند باید قادر به بلند کردن واحدهای بار و جابجایی و قرار دادن آنها بر روی هم به تعداد مجاز و مورد نیاز بوده و همچنین توانایی تردد در داخل کامیون و واگن را به هنگام تخلیه و بارگیری داشته باشد.
کلیات:
1- تعریف کیفیت:
– مناسب بودن برای قصد یا منظور که این تعریف هم محصول و هم خدمات را شامل می شود.
– مجموع ویژگی ها و مشخصات یک مقوله که توانایی آنرا برای برآورد کردن و تامین نیازهای مشخص یا تلویحاً بیان شده را نشان می دهد.
2- تضمین کیفیت:
شامل کلیه فعالیتهای نظام یافته ای است که در سرتاسر سازمان و در تمامی بخشها انجام می گیرد تا بتوان تضمین کرد که محصول یا خدمت، نیازهای مورد نظر را برآورد نماید. فعالیت های مربوطه به تضمین کیفیت به دو منظور درون سازمانی و بیرون سازمانی به اجراء در می آیند که در صورت تحقق، در درون سازمان به مدیریت اطمینان می دهد و در بیرون سازمان به بخشهای مرتبط، سازمانها مسئول و کنترل کننده اطمینان می دهد. اما تضمین کیفیت هنگامی بصورت مطلوب بدست می آید که نیازهای مصرف کننده یا مشتری برحسب زمان و مکان و نیز نوع کاربرد و اهمیت آن به خوبی تامین شده و در این خصوص شناخت دقیق و مدونی برای برنامه های آتی و به منظور بازنگری هیا تکمیلی و به موقع یا اصلاحی و اقدامات پیشگیرانه وجود داشته باشد.
3- کنترل کیفیت:
عبارت است از مجموعه پیشگیری ها، فنون عملیاتی و کنترلهای لازم جهت رسیدن به کالا یا خدمتی که رضایت مصرف کننده را در پی داشته باشد.
4- تجهیزات کنترل کیفیت:
وسایل و ماشین آلاتی هستند که جهت کنترل کیفیت و نمونه برداری و تست اقلام خریداری شده مورد استفاده قرار می گیرند.
5- هدف از برآورد و تهیه تجهیزات کنترل کیفیت:
هدف اصلی تست و نمونه برداری و انجام آزمایشهای کنترل کیفیت روی اقلام و مواد خریداری شده می باشد.
6- مراحل اجرایی کنترل کیفیت (در سازمانهای مصرف کننده)
تایید و بررسی و آگاهی یافتن از کیفیت محصول و بسته بندی آنها، اگر چه مرحله اساسی در روند ورود کالاها به داخل سیستم است اما مصرف کننده برای مطمئن شدن از کیفیت نهایی اقلام و بسته بندی محصول و اقلام خریداری شده بایستی از طریق تجزیه و تحلیل ها و طی مراحل و انجام آزمایشهای دقیق اقدام کند برنامه های کنترل کیفیت در چهار مرحله اجرایی قابل پیگیری است.
1- مرحله اول: قبل از سفارش یا انعقاد قرارداد
2- مرحله دوم: از زمان تنظیم قرارداد یا صدور برگه سفارش تا قبل از ورود کالا
3- مرحله سوم: حین ورود کالا به داخل سازمان
4- مرحله چهارم: ارسال اقلام پذیرفته شده بدست مصرف کننده جهت کاربرد و یا مصرف نهایی
کنترل کیفیت اقلام
تمام وظایف و مسئولیتهای مربوط به کنترل کیفیت اقلام شامل ارزیابی ها و بررسی ها قبل، حین و بعد از انعقاد قراردادها خرید، بازرسی، نمونه برداری، تست، رده اقلام غیر کیفی و پذیرش اقلام کیفی و مطمئن بر عهده مدیریت ها و کمیته های کنترل کیفیت رده ها، مراکز آزمایشگاهی می باشد. که در این مدیریت ها و کمیته ها افراد متخصص و کارشناس جهت انجام امور فوق مشغول بکار می باشند که مسئولیت برآورد و تهیه تجهیزات آزمایشگاهی را دارند که این آزمایشگاهها از اهمیت خاصی در خصوص کنترل کیفیت اقلام خریداری شده برخوردارند.
با توجه به اینکه کالاهای زیادی جهت نگهداری خریداری می شود لازم است جهت تست و انجام آزمایشهای کنترل کیفی، تجهیزات مورد نیاز بطور صحیح برآورد و تهیه گردد.
تضمین کیفیت اقلام:
فعالیتی است که در تمامی مراحل لجستیکی مربوط به اقلام، یعنی از سفارش تا کاربرد و مصرف نهایی آنها مطرح بوده و در کلیه مراحل تحویلی کالا بایستی رده تحویل دهنده اقلام از طریق واحدهای اجرایی کنترل کیفیت تایید لازم را در خصوص کیفیت اقلام دریافت نموده و پایه تایید به عمل آمده کیفیت اقلام را برای دریافت کننده تضمین نماید. در صورتی که این موارد بصورت صحیح و استاندارد شده انجام گیرد بطور یقین در مدت زمان نگهداری کالا کمک لازم را به انبارداری خواهد نمود.
– شرح وظایف مدیریت کنترل کیفیت.
– تنظیم مدارک لازم و صدور اسناد و مشخصات کیفی اقلام به هنگام بارگیری یا دریافت کالا از طرف ترابری.
– بررسی اسناد، چگونگی انطباق مشخصات و شرایط کیفی کالا در هنگام تخلیه آن مرکز نگهداری.
– صدور گزارشات لازم و نحوه انتقال اطلاعات مفید مربوط به وسایل کیفی در راستای رسالت مذکور.
وظایف آزمایشگاههای کنترل کیفیت
1- اداره آزمایشگاههای مرکزی و کنترل کیفیت و بهره برداری از امکانات و تجهیزات آنها.
2- بررسی امکانات، تجهیزات و ابزارهای مورد نیاز آزمایشگاهها و برآورد تنظیم بودجه لازم برای انجام فعالیت های کنترل کیفیت و پیگیری اعتبارات مورد نیاز و تامین آنها.
3- بررسی آزمون و سنجش میزان انطباق مشخصات و ویژگیهای کالا با مشخصات استاندارد در قبل و حین و بعد از تامین آنها و اظهار نظرهای تخصصی در خصوص کیفیت اقلام.
4- تعیین روشهای زینه بندی (کالیبراسیون) ابزار و وسایل اندازه گیری و تجهیزات مورد استفاده در آزمایشگاهها.
5- ارائه اطلاعات و مشورتهای تخصصی لازم در زمینه کیفیت به منظور تصمیم جهت تهیه اقلام.
6- ارزیابی روشهای آزمون در مورد شیوه ها و روشهای تست و بازرسی از کیفیت اقلام.
7- انجام تست و آزمایشهای لازم جهت مشخص نمودن کیفیت اقلام.
ملاک و معیارهای انتخاب تجهیزات و مواد مصرفی
1- مشخص کردن فرآیند نیازمندیهای آزمایشگاهی مشخص کننده ماشین آلات لازم می باشد که این خود نوعی ملاک و معیاری جهت انتخاب تجهیزات می باشد.
2- تعداد آزمایشهای لازم که در واقع ظرفیت را مشخص خواهد کرد عاملی است که تعداد ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز و مواد مصرفی را می توان براساس آن مشخص نمود.
3- انتخاب نوع تجهیزات و لوازم و مواد مصرف براساس آزمایشهایی که جهت کنترل کیفیت انواع اقلام صورت می گیرد می باشد.
ملاکها و معیارهایی جهت تعداد ماشین آلات به شرح ذیل می باشد (به عوامل ذیل بستگی دارد)
1- تعداد آزمایشهایی که نیازمند ماشین خاص می باشند در واقع میزان تقاضا جهت ماشین مورد نظر باید مشخص شود.
2- میزان ساعات در دسترس بودن ماشین و تجهیزات می باشد در این جا فرض بر این است آزمایشگاه در یک شیفت 8 ساعته بتواند پاسخگوی نیازهای آزمایشگاهی باشد.
3- عامل سوم که باید مدنظر قرار داشته باشد کارآیی ماشین آلات است که حدود 90% در نظر گرفته شده است با توجه به نو بودن تجهیزات رقم مناسبی برای کارآیی خواهد بود.
4- مدت زمان لازم جهت انجام آزمایش بر روی دستگاه نیز عامل دیگری است مورد توجه قرار گرفته است.
5- احتمال تکرار آزمایش جهت رسیدن به نتیجه قابل قبول که در واقع بر روی مقدار تقاضا تاثیر خواهد گذاشت.
احتمال تکرار آزمایش را نیز 5% در نظر می گیرد.
روش برآورد تجهیزات
مدت زمان لازم جهت انجام کلیه آزمایشها بر روی یک ماشین = تعداد ماشین آلات لازم
مدت زمان در دسترس ماشین
چنانچه بخواهیم عوامل اشاره شده را در رابطه فوق نشان دهیم به رابطه ذیل خواهیم رسید.
تبصره: تجهیزات مصرفی نظیر لوله های آزمایش، بالن، پیپت و نظایر اینها به عنوان سایر تجهیزات در نظر گرفته شده تنها برآوردی از هزینه های مورد نیاز آنها در مواقع لازم ارائه خواهد شد.
انواع سیستم های اطلاعاتی انبار
هر سیستم اطلاعاتی انبار و تدارکات باید بتواند اطلاعات مربوط به رویدادها، نقل و انتقالات و عملیات گردش کالا را ثبت و پردازش کند و صورتها و گزارش های مورد نیاز را فراهم آورد این کار مستلزم آن است که ابتدا اطلاعات مورد نیاز، یا در واقع اطلاعات و گزارش های خروجی سیستم تعیین و سپس اطلاعات ورودی لازم برای رسیدن به اطلاعات مزبور فراهم شود و سرانجام روش ها و وسایلی که می تواند پردازش را انجام دهد، انتخاب گردد. بطور کلی از نظر تکنولوژی ثبت و پردازش اطلاعات سیستم های عمل کننده را به دو دسته می توان تقسیم کرد:
الف- سیستم دستی Mamual system ب- سیستم رایانه ای Computerized system
اگرچه، این دو سیستم از نظر شکل کار و چگونگی پردازش اطلاعات متفاوتند، اما برونداد یا خروجی یکسانی دارند که در نمودار زیر نشان داده شده است. در جدول صفحه بعد نیز این دو سیستم از ابعاد مختلف مورد مقایسه قرار گرفته اند.
سیستم ها
ابعاد
دستی
رایانه ای
ورودی
اسناد، مدارک و گزارش های شفاهی و غیره
نوار مغناطیسی، پایانه ها
داده پرداز
انسان
واحد پردازش مرکزی CPU
انبار یا حافظه
قفسه ها، قفسه های گردان، یاداشت ها، پرونده ها، کارتها، دفاتر و حافظه بشری
نوار مغناطیسی، چیپس نیمه هادی، اکسید فلزی دیسک مغناطیسی و نوری و غیره
خروجی
اسناد، گزارش های دستی یا تایپی، نمودارها، گزارش های شفاهی و غیره
اوراق چاپی کامپیوتری، نمودارها، نوار مغناطیسی، میکروفیلم، صوت و غیره
جدول مقایسه سیستم های دستی و کامپیوتری
عوامل موثر در انتخاب سیستم های مختلف
در انتخاب طرق، وسایل و سیستم های پردازش اطلاعات، علاوه بر شرایط محیطی و اقتصادی و تکنولوژی یک جامعه ای که موسسه در آن فعالیت می کند، سه عامل باید مورد نظر قرار گیرد:
1- حجم اطلاعاتی که باید ثبت و پردزاش شود.
2- مدتی که صرف پردازش اطلاعات می شود و زمانی که گزارش های مورد نظر باید آماده شود.
3- هزینه هایی که باید صرف پردازش اطلاعات گردد.
الف- سیستم دستی
در این نوع سیستم، کار ثبت با قلم و مداد و بوسیله دست انجام می گیرد. یک سیستم دستی ممکن است ساده یا پیچیده باشد. در "سیستم های دستی ساده" انواع دفاتر و فرم های مورد استفاده، و تعداد صورتها و گزارش ها محدود است حال آنکه، در "سیستم های پیچیده" و پیشرفته دستی برحسب مورد، دفاتر اختصاصی و سیستم های فرعی گوناگونی را شامل می شود که می تواند حجم بزرگی از اطلاعات متنوع را پردازش و صورتها و گزارش های بسیاری را سریع و به موقع فراهم آورد. استفاده از وسایل مکانیکی و الکترونیکی کوچک مانند ماشین های حساب و ماشین های صندوق در دهه اخیر سرعت و صحت عملیات دستی را افزایش داده است.
موسسات کوچک و متوسط می توانند کار خود را به آسانی و با کارآیی با سیستم های دستی مناسبی انجام دهند. ما در موسسات بزرگ معمولاً از سیستم پردازش مکانیکی و کامپیوتری استفاده و فقط معدودی از اطلاعات با سیستم دستی پردازش می شود. این نکته نیز مهم است که سیستم های مکانیکی و کامپیوتری موجود بر تجارب حاصل از کاربرد سیستم های پیچیده دستی متکی است و بدون آگاهی از رویه ها و روش های دستی نمی تواند به درستی درک و مورد استفاده قرار گیرد.
ب- سیستم رایانه ای
در این سیستم، اطلاعات انبار بوسیله رایانه و دستگاههای جانبی آن ثبت و پردازش می شود. در حال حاضر انواع مختلفی از کامپیوتر از قبیل، سوپر کامپیوتر، کامپیوترهای بزرگ، کامپیوترهای متوسط و کوچک با سرعت ها و ظرفیت های متفاوت و نام های تجاری متنوع به بازار عرضه شده و مورد استفاده می باشد. با وجود اختلاف های زیادی که در شکل و اندازه و قدرت پردازش انواع کامپیوترها وجود دارد، همگی این خاصیت مشترک را دارند که می توانند انواع اطلاعات را طبق برنامه ای که در حافظه آنها قرار می گیرد، پردازش و اطلاعات پردازش شده را به شکلی که قبلاً در برنامه تعیین شده است ارائه کنند.
در سیستم های رایانه ای، عملیاتی نظیر وارد کردن اطلاعات به کامپیوتر و جدا کردن نسخه های چاپ شده و صحافی آنها، معمولاً با دست یا با استفاده از وسایل و تجهیزات مکانیکی انجام می گیرد که سهم اینگونه عملیات در پردازش اطلاعات ناچیز است. از آنجا که انواع مختلف کامپیوترها در نگهداری انبوهی از اطلاعات و پردازش سریع آنها توانایی زیادی دارند، امروزه غالب موسسات، اموری چون تهیه را با استفاده از کامپیوتر انجام می دهند.
توسعه سریع ریزکامپیوترها، که از لحاظ اندازه کوچک و از نظر قیمت ارزان و کار با آن نسبتاً آسان است و در عین حال، از لحاظ پذیرش برنامه و پردازش اطلاعات توانایی زیادی دارد، استفاده از سیستم های کامپیوتری را برای موسسات کوچک از لحاظ فنی ممکن و از نظر اقتصادی با صرفه کرده است.
یک سیستم رایانه ای متشکل از چهار قسمت یا سیستم فرعی است:
1- سخت افزار Hard Ware :
که عبارت از اجزاء فیزیکی سیستم اعم از مانیتور، هارد دیسک و صفحه کلید و … است.
2- نرم افزار Soft Ware :
نرم افزار دستورالعمل هایی است که به کامپیوتر می گویند چه باید بکند.
3- کارکنان
متصدیان و کسانی که کارهای مربوط به کامپیوتر را انجام می دهند.
رویه ها:
روش انجام کار بر روی کامپیوتر و دستورالعمل ها.
اقلام و تجهیزات مورد نیاز سیستم دستی
همانگونه که در بخش گذشته اشاره شد، در سیستم دستی، کلیه امور، از جمله تبادل اطلاعات، ثبت و ضبط اطلاعات و … بوسیله دست انجام می شود. از این رو به آن "سیستم دستی" گفته می شود. سیستم دستی، هنوز هم به عنوان یک روش کارا، برای گردآوری، ثبت و ذخیره سازی اطلاعات انبار و تدارکات، در بسیاری از سازمانها، چه بزرگ و چه کوچک شناخته می شود.
اقلام مورد نیاز جهت بکار انداختن و فعال نگاه داشتن یک سیستم دستی را می توان در انواع زیر طبقه بندی نمود:
1- اقلام ماموریتی؛ شامل فرم ها، کارت ها و دفاتر اموال.
2- اقلام ثبت و تحریر؛ شامل مداد، خودکار و سایر لوازم ثبت.
3- اقلام بایگانی؛ نظیر پوشه، کلاسور، قفسه و لاک و مهر و غیره.
4- اقلام کمکی؛ نظیر میز و صندلی، بی سیم و …
در اینجا به تشریح مختصر هر یک از موارد فوق می پردازیم:
1- اقلام ماموریتی
این دسته از اقلام، ملزومات هستند که بطور مستقیم در راستای انجام ماموریت اصلی سیستم اطلاعاتی، یعنی جمع آوری، ثبت، و نگاهداری اطلاعات مربوط به کالاها و اموال ضروری می باشند. اقلام ماموریتی به شرح زیر می باشند:
الف- فرم ها:
همانطوریکه که قبلاً اشاره شد، فرم ها، برگ های چاپی از پیش تعیین شده ای هستند که برای گردآوری اطلاعات ثبت اولیه اطلاعات و مستند سازی عملیات مورد استفاده قرار می گیرند. تعدد و تنوع فرم ها برحسب وسعت سازمان، حجم اطلاعات، گردش اطلاعات و بخش های درگیر و مرتبط، متفاوت است.
مهمترین فرم های مورد استفاده جهت گردآوری و مستند سازی اطلاعات اموال و انبار به شرح زیر می باشند:
1- برگ درخواست کالا.
2- حواله انبار.
3- حواله انبار محصول.
4- برگ مرجوعی کالا به انبار.
5- برگ درخواست خرید.
6- برگ توزین باسکول.
7- برگ رسید کالا به بازرسی کالا (درب ورودی).
8- فرم گزارش روزانه بازرسی کالا (وارده یا صادره).
9- رسید انبار.
10-برگ برگشت از خرید.
11-برگ تحویل اسقاط.
12-برگ سفارش خرید.
13-جواز خروج.
14-برگ کالای امانی دریافتی.
15-برگ کالای امانی ارسالی.
16-برگ برگشت کالای امانی دریافتی.
17-برگ تحویل کالای ساخته شده به انبار.
18-صورتحساب فروش (نقدی و غیر نقدی).
19-برگ تعدیل موجودی (کاهش یا افزایش).
20-صورتحساب خرید.
21-برگ کنترل اسناد.
22-فرم گزارش موجودی.
23-فرم شمارش موجودی.
مشخصات و موارد استفاده از فرم های مذکور در فصل چهارم توصیف شده است و نمونه هایی از این فرم ها نیز در ضمیمه جزوه گنجانده شده است.
ب- کارتها (کاردکس ها):
کارتهای انبار یا اموال، اطلاعات مربوط به نقل و انتقال را شامل می گردد و در هر مقطع زمانی تعداد موجود از هر قلم جنس موجود در انبار را نشان می دهد. بطور کلی از طریق این کارتها، در هر زمان لازم می توان میزان داد و ستد موجودی و سایر اطلاعات لازم راجع به هر یک از انواع کالاهای موجود در انبار را بدست آورد.
در فصل چهارم، ضمن تشریح این کارتها، انواع آنها که در انبارها مورد استفاده قرار می گیرند نیز توصیف گردید، در اینجا صرفاً به یادآوری نام این کارتها اکتفا می شود:
– کارت کوچک (کارت قفسه).
– کارت بزرگ.
– کارت مصرف کننده.
– کارت سفارش انبار.
– کارت حساب انبار (کاردکس مرکزی).
ج- دفاتر انبار و اموال:
در دفاتر انبار و اموال مشخصات کالاهای وارده به انبار و صادره از انبار، ثبت می گردد. در بیان تفاوت کاردکس دفاتر می توان گفت که کاردکس ها، اطلاعات مربوط به یک قلم خاص از کالاها را نشان می دهند، در صورتیکه در دفاتر اطلاعات کلی مربوط به تمام اموال، بر حسب طبقه بندی از پیش تعیین شده، ثبت و ضبطی گردد. دفاتر انبار و اموال معمولاً به دو دسته تقسیم می شوند.
1- دفتر واردات:
این دفتر اختصاصی به ثبت مشخصات کالاهای وارده به انبار دارد. مشخصات کالا و اطلاعاتی که درباره آن باید در دفتر واردات ثبت گردد به تناسب حجم کار، میزان فعالیت سازمان و نحوه نگهداری حساب اموال و صدور کارت اختصاصی برای هر نوع کالا تغییر می کند. به هر حال دفتر واردات اموال باید متضمن اطلاعات زیر باشد:
شماره ترتیب: که از اول هر سال از یک شروع می شود و بطور مسلسل تا پایان سال ادامه داده می شود.
تاریخ: یعنی روزی که جنس وارد انبار می گردد.
منبع ورود کالا: که به تفکیک فروشنده یا برگشت دهنده انتقالی از انبار دیگر بایستی ثبت گردد.
نوع کالا.
شماره سند یا حواله یا برگشتی کالا.
شماره نوع جنس.
واحد مقدار.
بهای واحد.
بهای کالا اعم از خریداری شده یا برگشتی.
بهای کالای انتقالی از سایر انبارها.
ارزش کالا و مبلغ کل واردات.
ب- دفتر صادرات:
این دفتر اختصاص به ثبت مشخصات صادرات انبار دارد و بایستی دارای اطلاعات زیر باشد:
شمارش ترتیب:
تاریخ: مربوط به روزی است که جنس از انبار صادر می گردد.
درخواست کننده: نام و نشان و خصوصیات واحد یا اشخاص گیرنده.
نوع و مشخصات کالا.
شماره درخواست ها یا حواله انتقال.
واحد مقدار.
بهای واحد.
مبلغ و ارزش کالا.
جمع کل صادرات انبار.
2- اقلام ثبت و تحریر
دسته دوم از اقلام مورد نیاز در سیستم دستی (و تا حدودی سیستم رایانه ای)، ملزومات و اقلامی هستند که برای ثبت اطلاعات در اسناد و مدارک و دفاتر بکار می روند. این اقلام به شرح زیر می باشند:
1- قلم و مداد: قلم و مداد مهمترین و در عین حال ضروری ترین وسیله ثبت اطلاعات است.
2- ماشین تحریر: انواع ماشین التحریر نیز از جمله وسایل دیگری است که برای ثبت اطلاعات در انواع فرم ها و تهیه کاردکس ها مختلف با پاکیزگی و کارآیی بالا مورد استفاده قرار می گیرد (البته لازم به ذکر است که ماشین تحریر از وسایل ضروری سیستم اداری انبار و تدارکات نیست).
3- دستگاه فرم نویس: وسیله دیگری که می تواند کار ثبت را ساده سازد، "دستگاه فرم نویس" است. این دستگاه یک محفظه و یک صفحه دارد و با نیروی برق یا با دست کار می کند. یک دسته فرم آماده در محفظه دستگاه قرار داده می شود و دستگاه در هر نوبت تعداد نسخ لازم از فرم مورد نظر را روی صفحه می آورد. پس از آنکه این فرم نوشته شد با زدن دکمه ای یا کشیدن دسته ای یک فرم دیگر در نسخ مورد نیاز روی صفحه دستگاه قرار می گیرد و بدین ترتیب کار نوشتن فرم آسان می شود.
4- تراش ها: مداد ترداش ها که ممکن است روی میزی و ثابت استفاده شود که گرانتر هستند یا تراش های مدرسه ای کوچک که البته جز اقلام مصرفی به شمار می روند.
5- پاک کن ها.
6- دفاتر خط دار سفید: که برای یادداشت وقایع روزانه مورد استفاده، ممکن است قرار گیرد.
7- لوازم پر مصرف: نظیر غلط گیرها (لاک های تحریر)، کاربن ها، استامپ ها، کاغذهای A4 یا A3 ، جوهر استامپ، تاریخ زن، مرکب خودنویس.
8- وسایل علامت گذاری (کدگذاری): از علامت گذاری اقلام هنگام ارسال اقلام کالا استفاده خواهد شد. اغلب اوقات علامت گذاری اقلام توسط دست و بوسیله مداد یا ماژیک انجام می گیرد. هر چند که اقلام کالا را می توان به طرق مختلف علامتگذاری کرد، لیکن روشهای مناسب به تسریع در کار می انجامد.
3- وسایل و ملزومات بایگانی:
اسناد و مدارک انبار باید بطور مرتب بایگانی شود تا هنگام لزوم به راحتی در دسترس قرار گیرد. برخی از این اسناد، ابتدا بطور موقت و به ترتیب تاریخ نگاهداری و پس از انجام دادن اقدامات بعدی به طور دائم بایگانی می شود. یعنی ابتدا در "کلاسورهایی" به اندازه مناسب بایگانی و سپس به "پرونده های" مربوط منتقل می شود. برخی دیگر از اسناد و مدارک، که کاربردهای خاصی دارند و باید در وسایل متناسبی نگهداری شود. کارتهای حساب انبار از جمله اینگونه مدارک است و معمولاً در کاردکس های مناسب یا در فایل کابینت های کشویی و رومیزی نگهداری می شود. اما در هر حال، اغلب اسناد و مدارک، نهایتاً باید به مدت طولانی مثلاً 5 تا 10 سال حفظ و بایگانی شود که برای این کار از انواع "فایل کابینت های عمودی" یا "قفسه" استفاده می شود.
مهمترین وسایل مورد نیاز در سیستم بایگانی انبار و تدارکات عبارتند از:
1- پوشه: پوشه جلدی است مقوایی که برای محافظت اوراق، مدارک و اسناد از آن استفاده می شود. جنس پوشه ها بهتر است از بهترین نوع و در صورت لزوم به رنگهای مختلف انتخاب شود. پوشه های مورد استفاده در بایگانی دو دسته اند:
– پوشه ساده.
– پوشه فیبری فنردار.
2- پنس: پنس ها انواع مختلف می باشند. برخی بسیار نرم و کم دوام هستند و برخی دیگر محکم ترند. از پنس ها برای نگاهداری اسناد و مدارک در پرونده ها استفاده می شود.
3- ماشین دوخت: ماشین دوخت (منگنه زن) وسیله ای است که با آن اسناد را به هم وصل می کنند.
4- ماشین برش: ماشین برش که بر اساس خاصیت فیزیکی اهرم ها ساخته شده است دستگاهی است که می توان با آن کاغذ و مقوا را برید.
5- برچسب ها: که بر دو نوع هستند: الف- برچسب های ثابت که از نوع سلولوئیدی است و زواید تمیزی که از برش مخصوص لبه پوشه به دست می آید. ب- برچسب های متحرک، که آنها را از فلز می سازند.
6- وسایل لاک و مهر: برای این که از محتویات پرونده آگاه نشوند و اوراق پرونده مفقود نشود در بایگانی از مهرهای لاستیکی و فلزی که روی آنها مطالبی حک گردیده استفاده می شود. همچنین برای جلوگیری از دسترسی افراد دیگر به مندرجات اسناد و مدارک بر روی برخی از آنها حجم جامد و شکننده ای بنام لاک را می کوبند.
7- کازیه: کازیه جعبه ای است مکعب مانند و بدون در، که جهت تفکیک نامه ها و سوابق بکار می رود.
8- قفسه ها: که متنوع هستند چوبی یا آهنی.
9- کلاسورها: کلاسورها وسیله ای است که یک یا چند پوشه را می توان در آن جا داد. جنس کلاسورها محکمتر از پوشه و از جهت اندازه با پوشه برابر است.
10-فیش و جای فیش (برگه و برگه دان): برگه دانها جعبه هایی هستند که برای نگهداری منظم برگه ها و کارتها بکار می روند.
11-دفاتر بایگانی: دفتر ارسال و مراسلات، دفتر اندیکاتور و دفتر اندیکس از دفاتر بایگانی می باشند.
4- اقلام کمکی:
برخی دیگر از اقلام مورد استفاده در سیستم دستی (و رایانه ای) که بیشتر جنبه اداری و کمکی دارند و وجود آنها برای انبار جنبه حیاتی ندارد. این دسته از اقلام عبارتند از:
1- تلفن: وجود تلفن در انبار هم برای متصدیان انبار و هم مصرف کنندگان و کاربران کمک زیادی است زیرا ارتباط بین آنها را آسانتر می کند.
2- بی سیم: در مراکز و آمادگاههایی که حجم زیادی از کالاها و تجهیزات را نگهداری می نمایند برقراری ارتباط تک تک این واحدها تا حدی مشکل است. در این موارد بکارگیری بی سیم به منظور برقراری ارتباط باعث صرفه جویی زیادی در میزان حرکت تجهیزات حمل و نقل انبار می گردد.
3- تلویزیون مدار بسته: استفاده از لیف تراک، یا ریچ تراک به منظور ذخیره سازی اقلام کالا در ارتفاع نسبتاً زیاد مخاطراتی به همراه خواهد داشت. زیرا راننده که در پایین قرار گرفته به سختی می تواند اقلامی را که در ارتفاع بالا (بیش از 6 متر) قرار گرفته اند بطور دقیق ببیند و همین مسئله احتمالاً منجر به سقوط کالا و بوجود آمدن خسارات جانی و یا مالی خواهد شد. به منظور کاهش شرایط خطرزا در چنین مواردی از تلویزیون مدار بسته استفاده می گردد.
4- دستگاه کاردکس: قفسه های مخصوصی که کاردکس ها با توجه به نام یا شماره کالا و با رعایت حق تقدم حروف در آن تنظیم و قرار داده می شود. در این دستگاه کارت های متعددی که قابل جابجا شدن هستند قرار دارد که به عنوان راهنمای الفبایی و یا شماره ای مورد استفاده قرار می گیرد.
5- وسایل محاسبه: اگرچه می توان با قلم و مداد و به کمک ذهن می توان محاسبات لازم در انبار را انجام داد. با این حال، امروز ماشین حسابهای الکتریکی و الکترونیک و ماشین های صندوق هم در سیستم های دستی و هم در سیستم های رایانه ای مورد استفاده است.
اقلام و تجهیزات مورد نیاز در سیستم رایانه ای
ملزومات و تجهیزات مورد استفاده در سیستم رایانه ای برحسب نوع سیستم یا شبکه عملیاتی مورد استفاده متفاوت است، در اینجا ضمن توصیف و بیان کاربرد سه سیستم عملیاتی رایج، اقلام مورد نیاز جهت پیاده سازی هر سیستم را تشریح می کنیم:
1- سیستم PC با کامپیوترهای شخصی:
الف- تعریف: یک کامپیوتر شخصی مستقل می باشد که در آن واحد یک کاربر می تواند با آن کار کند و حافظه های جانبی آن عبارتند از: دیسکت سخت و فلاپی دیسکت که بسته به ظرفیت آنها، دیتا در آن ذخیره می شود و دارای یک بوت خروجی که پرینتر به آن متصل می شود. سیستم عامل (OP) راه اندازی آن DOS با سطحهای version متفاوت می باشد.
ب- کاربرد: جهت ثبت و ضبط اطلاعات و سرعت و دقت عمل در دستیابی به اطلاعات و کاهش نیروی انسانی از کامپیوترهای شخصی استفاده (PC) می شود. این کاربر می تواند از طریق فاکس مدم و خط تلفن با کاربرهای دیگر در هر نقطه از جهان و شبکه های کامپیوتری دنیا ارتباط برقرار کند و تبادل اطلاعات انجام دهد.
ج- تجهیزات لازم جهت کامل کردن یک کامپیوتر شخصی (PC).
1- کیس کامپیوتر: به شکل یک مکعب مستطیل می باشد که از جنس پلاستیک ساخته شده است که بصورت Desk top مینی تاور و فول تاور موجود می باشد و اجزاء کامپیوتر اعم از منبع تغذیه، مادربرد کامپیوتر، کارت I/O (ورودی و خروجی) کارت گرافیک (مونیتور) از نظر فیزیکی به آن اتصال دارد و از نظر الکتریکی بردها به مادربرد متصل می شود.
مادربرد:
از اجزاء اصلی کامپیوتر بوده که برد اصلی پردازشگر مرکزی CPU حافظه RAM و شکافهای (Slot) اتصال الکتریکی بردها به کامپیوتر روی آن قرار دارد.
2- مونیتور: یک صفحه نمایش می باشد که Data روی آن نمایش داده می شود و بسته به نوع رنگ، اندازه و قدرت تفکیک و تقسیم بندی می شود.
3- کی برد: به شکل یک مکعب مستطیل با ارتفاع کم بوده که بسته به تعداد کلیدهای آنها، 102، 104، 84، کلیدی ساخته می شوند و از طریق یک کابل به مادربرد اتصال الکتریکی پیدا می کند.
4- ظرفیت حافظه RAM: حداقل 640 KB بسته به کاربرد آن قابل افزایش می باشد.
5- دیسکت سخت Hard Disk تعداد و نوع درایو: انتخاب این اجزاء با توجه به نیاز استفاده کننده مشخص می شود.
د- تجهیزات لازم جهت ارتباط یک PC با PC دیگر و ارتباط با شبکه ها:
1- خط تلفن.
2- کارت فاکس مدم: یک برد سخت افزاری بوده که در داخل یکی از شکافهای مادربرد جا می گیرد و بسته به سرعت و مارک آن قابل تقسیم بندی می باشد.
3- نرم افزار مربوطه: نرم افزاری است که ارتباط نرم افزاری فاکس مدم را با دیگر شبکه ها فراهم می کند مانند نرم افزار BIAST.
4- کارت مخصوص اتصال PC به شبکه کامپیوتری و Main نرم افزار مربوط به آن.
هـ- تجهیزات جانبی و امنیتی
1- U P S : دستگاه تولید برق اضطراری بوده که ولتاژ جریان و فرکانس را برای استفاده PC تثبیت می کند علاوه بر آن همراه باطری می تواند هنگان نبودن برق شهری تا مدتی برق دستگاه شما را تامین کند.
2- مونیتور فیلتر: وسیله ای به شکل مربع مستطیل که از تشعشعات اشعه بر روی چشم انسان جلوگیری می کند کسانیکه در شبانه روز بیش از چند ساعت با PC کار می کنند باید از مونیتور فیلتر استفاده کنند.
3- کاور Cover : یک پوشش پلاستیکی بوده که در هنگام عدم استفاده از دستگاه بر روی دستگاه می پوشانند تا از رسیدن گرد و غبار به داخل آن جلوگیری کند.
2- شبکه (Local Area NetWork) LAN
الف- تعریف شبکه: از اتصال چند کامپیوتر PC به یکدیگر بوجود می آید و جهت سرویس دادن به چند کاربرد در محیط محدود مانند یک پادگان یا اداره بکار گرفته می شود.
کاربردها می توانند بطور انفرادی مانند یک PC مستقل و یا با سرور (ایستگاه مرکزی) تبادل اطلاعات کنند و از برنامه اطلاعات مشترک ایستگاه مرکزی استفاده کنند. نحوه اتصال PC ها به یکدیگر چند نوع می باشد اصطلاحاً توپولوژی شبکه می نامند (ستاره – حلقه – باس).
ب- کاربرد: در محلی که چند کاربر وجود داشته باشد و فاصله آنها بیش از یک کیلومتر نباشد مورد استفاده قرار می گیرد تا اینکه کلیه کاربرها بتوانند از یک برنامه مشترک استفاده کنند و یا پرینتر را به اشتراک می گذارند می توان زمان استفاده از شبکه را به طور دلخواه تنظیم کرد.
ج- تجهیزات لازم جهت ایجاد شبکه LAN :
1- کامپیوتر PC به تعداد ایستگاههای لازم، حداقل MB RAM 1 کاربرها می توانند در ایستگاه خود هارد و درایو نداشته باشند.
2- سرور: می توان کامپیوتر 386 یا مدل بالاتر با حداقل 4 MB RAM یک دستگاه و یا دو دستگاه بسته به نیاز کاربرها در شبکه داشته باشیم. سرور، یک کامپیوتر مرکزی بوده که کلیه کارها اعم از تعریف کابران، زمان استفاده یوذرها از شبکه – محدودیتهای کاربران در شبکه، نحوه استفاده از فایلها و برنامه توسط این دستگاه مشخص می شود.
3- پرینتر: به تعداد مورد نیاز و کار آن چاپ کردن اطلاعات روی کاغذ جهت استفاده کاربران می باشد.
4- کارت شبکه: کارت شبکه به تعداد کاربرها و سرورها که یک برد سخت افزاری بوده که در داخل یکی از شکافهای slot کامپیوتر قرار می گیرد و کابل شبکه به آن متصل می شود.
5- کابل کواکسیال: کابل 50 با شماره RG 58 به متراژ مورد نیاز.
6- B N C : به ازاء هر کاربر دو عدد.
7- اگر توپولوژی (اتصال بندی شبکه) BUS باشد دو عدد ترمینیتور هم لازم دارد و کانکتوری است که ابتدا و انتهای شبکه را می بندد.
8- اگر توپولوژی شبکه ستاره (star) باشد بجای ایستگاه مرکزی یک دستگاه بنام HUB لازم دارد که ظرفیت آن 8-16 یا 32 کاربر می باشد و کلیه انشعابها به هر ایستگاه از این دستگاه گرفته می شود.
9- سیستم عامل شبکه: که معمولاً نرم افزار ناول با سطحهای versin متفاوت مانند 3.2 می باشد که روی تعدادی فلاپی دیسکت ذخیره شده است.
10-در توپولوژی باس BUS اگر فاصله از 300 متر تجاوز کند یک دستگاه تکرار کننده لازم دارد. Repeater.
تعاریف
پینتر: دستگاه سخت افزاری است که فاصله کاربران را 300 متر دیگر افزایش می دهد.
دستگاههای جانبی و امنیتی:
1- U.P.S : دستگاه تولید برق اضطراری بوده که حتماً برای سرور لازم می باشد. برای ایستگاهها اگر بکار رود ضریب امنیت شبکه بالا می رود.
2- کلیه وسایلی که در PC ها استفاده می شود در این شبکه نیز به تعداد کامپیوترها مورد استفاده قرار می گیرد.
3- شبکه های کامپیوتری Main
1- تعریف: دارای یک سیستم مرکزی است که در یک مکان نصب می شود و دیگر کاربرها در این شبکه کلیه کارهای خود اعم از پردازش ورود و خروج اطلاعات را از طریق C.P.U (پردازشگر مرکزی) انجام می دهند. برعکس شبکه LAN در این شبکه کاربرها بطور مستقل نمی توانند کار کنند. هر ایستگاه یک ترمینال نامیده می شود. با استفاده از دستگاههای جانبی مانند خطوط تلفن، مدم، ماکس، ماکروویو می توان اطلاعات را به دورترین نقاط یک کشور و جهان انتقال داد.
مزایای سیستم: سرعت پردازش بسیار بالا، ورودی و خروجی زیاد، عدم محدودیت در تعداد کاربرها، مصونیت صد در صد در مقابل ویروسهای کامپیوتری.
معایب: هزینه نگهداری بسیار بالا و گران بودن سیستم سخت افزار و نرم افزار شبکه.
2- کاربرد: با استفاده از این شبکه می توان اطلاعات را به خارج از یک اداره – یک شهر – و یا یک کشور فرستاد. با این شبکه چند صد کاربر می توانند همزمان کار کنند. حافظه آن چند گیگابایت ورود و خروج اطلاعات بسیار بالا و سرعت انتقال در حد مطلوب می باشد.
3- تجهیزات لازم جهت شبکه Main
1- پردازشگر مرکزی C.P.U همراه کابلهای مربوطه:
تعریف: یک دستگاه مستقل بوده که پردازش کلیه اطلاعات به عهده این پردازشگر می باشد.
مانند 4341 – 4381 – P12
2- دیسکت درایو: به شکل مکعب مستطیل بوده که دیسکتهای سخت در آن نصب می شود عمل خواندن و نوشتن اطلاعات روی دیسکتهای سخت به عهده این دستگاه می باشد، مانند: 3380-3350
3- کنترولر دیسکت درایو: ورود و خروج اطلاعات به هر دیسکت درایو به خود واگذار می کند. به هر کنترولر دیسکت درایو می توان از یک تا هشت دیسکت درایو متصل کرد تا آنها را کنترل کند.
مانند: 3880 _ 2 و 3880 _ 1
4- تیپ درایو: tape Drive : دستگاهی است که تیپ داخل آن قرار می گیرد و خواندن و نوشتن اطلاعات روی tape به عهده این دستگاه می باشد.
مانند: 3420
5- کنترولر تیپ درایو: عمل ورود و خروج اطلاعات به هر تیپ درایو و عملیات کنترلی روی آن به عهده این دستگاه می باشد. این دستگاه می تواند از یک تا شانزده تیپ درایو پشتیبانی کند و مستقیماً با پردازشگر مرکزی در تماس می باشد مانند: 3803
6- کنترل یونیت محلی: Local
از آنجایی که ترمینالها که کاربرها با آن کار می کند نمی توانند مستقیماً با پردازشگر مرکزی تبادل اطلاعات نمایند این دستگاه واسطه ای است بین C.P.U و کاربرها که مالتی پلکس و دی مالتی پلکس را بر عهده دارد. با این دستگاه واحد 32 کاربر می توانند کار کنند بدون اینکه خدشه ای در اطلاعات وارد آید.
7- پرینتر مخصوص شبکه Main : دستگاهی است که اطلاعات را از پردازشگر مرکزی گرفته و به سرعت روی کاغذ چاپ می کند. سرعت بسیار بالا برای چاپ کردن با حجم وسیع و زمان زیاد مورد استفاده قرار می گیرد.
مانند: 3203 – 4248
8- کنسول اپراتوری: تقریباً مانند یک ترمینال می باشد که فقط در سایت مرکزی نصب بوده و اپراتور سایت می تواند با آن کار کند که بالا آوردن سیستم و دستورات کنترلی به C.P.U از طریق این کنسول داده می شود.
مانند: 3205
9- دیسکت سخت: از چند صفحه دایره ای شکل که دارای یک محور و به شکل استوانه ساخته شده است که به جنس صفحات دایره ای شکل از مغناطیسی بوده، جهت ثبت و ضبط اطلاعات بکار می رود.
مانند: AA4 – AE4
10-تیپ tape : مانند یک تسمه بوده که چند متر طول دارد و روی یک حلقه پیچیده شده است و جنس نوار از ذرات مغناطیسی بوده و جهت ثبت و ضبط اطلاعات بکار می رود. نحوه دستیابی به اطلاعات ترتیبی می باشد.
11-نرم افزار VM/SP : یک نوع سیستم عامل رایج (OP) در شبکه Main می باشد که در سخت افزار C.P.U لود می شود و کلیه کارهای سیستم را به عهده می گیرد.
12-RSCS : یک نرم افزار در سیستم Main می باشد که کار چاپ کردن اطلاعات کاربران را به عهده دارد تا تداخلی در گزارش گیری کاربران بوجود نیاید.
13-دستگاهها و نرم افزارهای لازم جهت ارتباط داخل و خارج کشور:
الف- کنترلر ارتباطات راه دور: که تقریباً یک نیمه C.P.U می باشد که کلیه خطوط راه دور را (ReMote) از طریق این دستگاه سرویس داده می شود. C.P.U به غیر از پردازش کار دیگری انجام نمی دهد. مانند: 3725 – 3705
ب- مدم: مدم که از کلمه مدولاتور و وظیفه آن سوار کردن موج ا طلاعات روی موج کاربر در مبدا و پیاده کردن آن در مقصد می باشد. مانند مدم RM 3296
ج- کنترل یونیت راه دور ReMote : کارت مالتی پلکس و دی مالتی پلکس کردن خطوط کامپیوتر را به عهده دارد که به هر دستگاه می توان 32 (سی و دو) ترمینال وصل کرد. و 32 (سی و دو) کاربر مستقل با آن کار کند.
مانند: 3274 _ 41C = 3274 61C
د- نرم افزارهای vtam _ NCP : دو نرم افزار هستند که در حافظه دستگاه کنترولر ارتباطات راه دور لود می شود و کلیه خطوط راه دور را سرویس داده و به درخواستهای آنها پاسخ می دهند.
هـ- محیط انتقال: عبارتند از فاکس – خطوط مخابراتی – فیبر نوری – ماکروویو و ماهواره می باشد. بسته به امکانات موجود از آنها استفاده می شود.
تجهیزات جانبی و امنیتی: از آنجایی که دستگاههای کامپیوتری هنگام کار تولید حرارت کرده و بعضی از آنها به حرارت حساس بوده باید دمای داخل سایت 24-20 درجه سانتیگراد بوده و رطوبت آن 45 درصد باشد. همچنین دستگاهها به نوسانات برق حساس بوده و موجب خسارات زیادی می شود.
الف): جهت تنظیم و ثابت نگه داشتن دما و رطوبت از دستگاههای کولینگ cooling که دما و رطوبت را به طور اتوماتیک ثابت نگه می دارد استفاده می شود که باید بسته به تعداد دستگاهها و فضای سایت تعداد و قدرت کولینگ ها را انتخاب کرد.
ب): برای تنظیم و ثابت نگه داشتن نوسانات برق از دستگاه U.P.S استفاده می کنیم و در کنار آن باطری نصب کرده تا در نبودن برق بتوان مدت زمان کوتاه سیستم کامپیوتری را فعال نگه داشت.