تاثیر کالبد و فرم بر حس تعلق ساکنین محله
ساکنین شهر ها به دنبال جایی مطلوب و مناسب می گردند تا بتوانند نسبت به آن احساس تعلق داشته باشند.
سوال تحقیق: چه عناصر و شاخصه های کالبدی بر حس تعلق ساکنین محله اثر میگذارند؟ چگونه حس تعلق در سطح یک محله برای افراد ساکن در آن بوجود می آید و می توان انرا ایجاد کرد؟
هدف: بررسی مفهومی احساس تعلق در محله
محله : رکنی است مابین خانواده و شهر. محله از خانه های مجاور هم در یک فضای جغرافیایی خاص تشکیل می شود و خانواده نسبت به محله مسکونی خود احساس مشابه خانه مسکونی خود را دارد و با ورود به محله، خود را در یک محیط آشنا و خودی مثل خانه می بیند. محله از تجمع و بهم پیوستگی، معاشرت نزدیک، روابط محکم همسایگی و اتحاد غیر رسمی میان گروهی از مردم به وجود می آید. استوارترین و پرشورترین فضای زیستی شهروندان، محله می باشد.
روابط ساکنین هر محله: 1 . روابط افراد نوع انسان با یکدیگر، 2. روابط افراد نوع انسان با گروه هاى اجتماعى خاص، 3. روابط افراد با جوامع مختلف انسانى.
حس مکان : عاملی است که موجب تبدیل یک فضا به مکانی با خصوصیات حسی و رفتاری ویژه برای افراد خاص می گردد. تعلق مکانی از لحاظ فرهنگی، منعکس کننده مولفه های اصلی حیات اجتماعی – فرهنگی است.
عوامل شکل دهنده حس تعلق:
حس تعلق
فرد
مکان
دیگران
سطوح حس تعلق به مکان: 1-بی تفاوتی نسبت به مکان 2-آگاهی از قرارگیری در یک مکان 3- تعلق به مکان 4-دلبستگی به مکان 5-یکی شدن با اهداف مکان 6-حضور در مکان 7-وفاداری برای مکان
چگونگی عملکرد فعالیت های انسانی -آنچه را که مردم می بینند :یعنی توانایی درک واقعی محیط اطراف -آنچه را که مردم می ستایند :به مفهوم قدرت ستایش فهم و استفاده از محیط -آنچه را که مردم می توانند استفاده کنند :به معنی وجود دسترسی واقعی به فضای موجود در محله در طی فعالیت های روزانه -آنچه را که مردم به خاطر می آورند:به منظور یاد آوری تجارب و خاطرات -آنچه را که مردم تدایی می کنند :که مربوط میشود به جنبه های نمادی ،فرهنگی،تاریخی و معنا در فضای موجود در سطح محله.
در محلات گذشته : -زندگی اجتماعی پررنگ در مراکز محلات، -تعاملات اجتماعی -تعریف مرز محله، -ارتباط و نزدیکی ساکنان که از ویژگی های عمده زندگی شهرنشینان در محلات گذشته بود.
امروزه با گسترش شهرنشینی: با از بین رفتن تعاریفی که ناشی از کوچک شدن مقیاس فضایی شهرها و بزرگ شدن مقیاس کالبدی محلات می باشد و با رشد ارتباطات الکترونیکی، فضای مجازی بین افراد گسترش یافته و فضاهای عمومی و اجتماعی افراد در فضای مجازی گنجانده شده است.
گرایش افراد به محلات قدیم از دیدگاه اجتماعی (پارامترهای متعددی در ایجاد حس گرایش به محله یک عنصر اجتماعی بر شمرد.)مهمترین آنها تجربیات گذشته و خاطرات دوران کودکی کسانی که زندگی محله را تجربه کرده و ادراک و احساس مطلوب باعث گرایش به آن می شود. تصور مطلوب از محله کودکی باعث پذیرفتن به عنوان یک واقعیت خوشایند در سن بالا است. یکی از عوامل موثر در برقراری ارتباط با شهر سرزندگی آن است. محله های اصیل به عنوان عناصر شهری به جامانده از شهرنشینی گذشته دارای این خصلت زنده و انسانی است. جوهره عنصر شهری در پویایی و حیات آن است و لذا برخورد با کالبد محله باید برخوردی مجرد باشد. وجود سلسه مراتب در صورت بندی فضاهای دسترسی یکی از مهمترین عوامل هویت دهنده در بافت محله های شهری است. ارتباط هر یک یا چند واحد مسکونی از طریق بن بست خصوصی یا فضای نیمه خصوصی کوچه بر قرار می شود. با گذر از بن بست به کوچه در واقع روان اجتماعی افراد از حد خانواده یا چند خانواده موجود در بن بست به تعداد بیشتری افزایش می یابد.
عوامل موثر در حس تعلق افراد محله: -وجود عناصر کالبدی بزرگ،زیبا،خوش نام در مرکز محله(اعم از بافت،رنگ،جنس و …) -عوامل روانشناختی مثل خاطره کودکی،خاطره جمعی،شناخت افراد محله،وجود حس اعتماد و امنیت
تجزیه و تحلیل نیاز های اصولی رفتارهای فردی و جمعی : ولی باید توجه داشت که محله های امروز ما محله های قدیم نیستند و همچنین خواستها و نیازهای مردم نیز تغییر یافته است . به طور مثال در گذشته عناصر کالبدی چون زور خانه ها ،حمام ها،قهوخ خانه هاو…را داشتیم اما امروزه حمام عمومی متناسب با نیاز های مردم امروزی نیست . یکی از عمده مسائلی که در دنیای امروز ما مطرح است تماشای تلویزیون است؛یعنی با این کار فرد می خواهد به گذران وقت بپردازد پس در اینجا یک نیاز مطرح می شود که می توان بر طبق آن فضایی را پدید آورد.
-همچنین ایجاد یک فضای سبز عمومی که کاشت درختان و گل های تزئینی موجود در آن توسط خود اهالی محله انجام گرفته است خود عامل تقویت حس تعلق در محله است چون سبب مشارکت ساکنین محله شده است. -ایجاد شوراهای محلی نیز به دلیل اینکه احساس مشارکت واقعی را در ساکنین یک محله ایجاد می کند به وجود آورنده ی حس تعلق در محله به حساب می آید از طرفی اجرای این روش امنیت و کنترل مطلوب را در سطح محله به دنبال دارد. – افراد به دلیل وجود یک نقطه در محله شان به آن احساس تعلق دارند که باید با ساماندهی آن هم هویتش را حفظ کرد وهم نقش و کارکرد عمده آن را که بر ایجاد احساس تعلق افراد تاثیر گذار است را احیا نمود مانند میدان
نتیجه گیری: در محله هاى امروزی که متاسفانه هم آیینی و اشتراک در فرهنگ اخلاقی و رفتاری ساکنین محله ها جاى خود را به اشتراک در مقام و مرتبه اقتصادىشان داده است، اگر چنانچه به این مهم توجّه گردد، محله ها، نه تنها از نقطه نظر رشد فرهنگ انسانی و تعالی روحانی ساکنین، بلکه از نظر رشد سطح رفاهیّات مادّی واخلاقیات اجتماعی، و از همه مهمتر، از نظر بالارفتن میزان کمّی و کیفی امنیّت (روحی روانی و حتی جسمانى) نیز وضع مناسبتری از وضع امروزین خود خواهند داشت.
راهکارهای پیشنهادی: – حفظ ، نگهداری و شاخص کردن عناصر کالبدی (مانند مساجد) و ایجاد فضاهای محلی متناسب با نیاز های امروزی بوسیله مردم. -افزایش نقش مشارکتی افراد محله – بازآفرینی و حفظ عناصر هویتی (کالبدی – رفتاری) محلات گذشته با ویژگی های زندگی امروزه -ایجاد یک عرصه عمومی در سطح محله به منظور اجرای نمایش های خیابانی یعنی افراد را به یک فضای شهری فرا بخوانیم چون این فعالیت تقریبا برآورد کننده نیاز افراد است ،از طرفی با این کار توانسته ایم هم مردم یک محله را در کنار هم جمع کنیم وهم رابطه های اجتماعی را تقویت کنیم وهم به ایجاد یک فضای شهری پرداخته ایم واینگونه می توان گفت که با تقویت رابطه های افراد با یکدیگر حس تعلق را در محله بالا برده ایم.