تاثیرنقش پرداخت تسهیلات بانکی در افزایش سطح اشتغال روستاها
(مطالعه موردی بانک کشاورزی )
1- مقدمه
رشد و توسعه اقتصادی هرکشوری درگروه سرمایه گذاریهای مولد و فعالیت های تولیدی آن است. بخصوص فعالیتهای که درون جوش بوده و وابستگی ارزیشان به خارج از مرزها کمتراست.ازموانع عمده رشد و توسعه کشورهای درحال توسعه کمبود سرمایه و عدم بکارگیری صحیح و اصولی منابع سرمایه ای موجود می باشد. سرمایه و سرمایه گذاری همواره درزندگی بشرنقش مهمی را بعهده داشته است.
وجود سرمایه درهمه کشورهای جهان ازچنان اهمیتی برخورداراست که یکی از مهمترین پیش نیازهای چند گانه پیشرفت اقتصادی کشورها به شمارمی رود.
بعضی از اقتصاد دانان معتقدند کشورهای درحال توسعه به کشورهایی اطلاق می گردد که هم ازنظرسرمایه و هم ازنظرپس انداز کردن فقیرهستند 1.
ولی همانطوریکه سرمایه، بعنوان یکی از مهمترین عوامل رشد و پیشرفت اقتصادی شناخته شده است، استفاده بهینه و کاراترازسایرعوامل تولید مانند کارو یا عامل زمین درکشاورزی نیزازاهمیت فراوانی برخوردارند. استفاده مطلوب ازسرمایه، مستلزم داشتن مدیریت صحیح و قوی می باشد ولی این دانش نیز خود می تواند با سرمایه گذاری های مکفی درتربیت نیروی انسانی بدست آید.حال اگرسرمایه ها و منابع پولی لازم و کافی دراختیار بخش کشاورزی قرارگیرد، قطعاً از زمین، به عنوان یک عامل مهم تولیدی، استفاده بیشتری می توان برد. بکاربردن تکنولوی جدید درتولید و تبدیل روشهای سنتی و قدیمی تولید به شیوه های نوین و پیشرفتته مستلزم وجود منابع سرمایه ای و اختصاص سرمایه بیشتربه کلیه بخشها می باشد. اگر دیده می شود که ازکل منابع آب موجود درکشورفقط 30% آن بطور مطلوب مورد استفاده قرارمی گیرد علت آن چیزی نیست جزکمی توجه به سرمایه گذاری برای انتقال صحیح آب ازمنابع آن به مزارع و اگرمیانگین تولید درواحد سطح درکشورایران هنوز با سطح جهانی فاصله بسیاردارد علت آن چیزی جزبکار بردن شیوه های سنتی تولید که آنهم بعلت کمبود سرمایه هنوز فرصت تغییرو تحو ل را پیدا نکر ده است، نیست. درمباحث اقتصادی یکی از مرسوم ترین راههای تامین سرمایه واحد های تولیدی، اعطای اعتبار و رفع نیازهای پولی آنها توسط سیستم بانکی کشورمی باشد یعنی اینکه استفاده بهینه و اصولی ازاعتبارات می تواند سهم بسزایی درپیشرفت اقتصادی کشورداشته باشد.
درنظام بانکی ایران، همانطوری که درفصل های آینده خواهد آمد، بانک کشاورزی بعنوان مهمترین بانک اعطاء کننده تسهیلات و اعتبارات به بخش کشاورزی، نقش موثری درتامین سرمایه مورد نیاز این بخش را دارد. ولی این نقش انحصاراً به بانک کشاورزی تعلق ندارد بانکهای تجاری نیزبا توجه به گستردگی شبکه و دامنه فعالیتهای خود می توانند با اندکی توجه قدمهای موثری در رونق بخشیدن و افزایش تولیدات کشاورزی برداشته و درتامین سرمایه مورد نیازکشاورزان سهم بیشتری داشته باشد نقش اقتصادی بانکها ازیک طرف به جمع آوری وجوه سرگردان و کوچک موجود دردست مردم و ازطرف دیگرهدایت این وجوه بسوی فعالیت های تولیدی معطوف است. بدین ترتیب نظام بانکی کشوردولت را دررسیدن به اهداف و سیاستهای اقتصادی خود یاری می رساند.
با توجه به اینکه در ایران سرمایه همه بانکها متعلق به دولت است و مردم سپرده های خود را باین بانکها می سپارند، بانکها با اعتبارات صحیح و به موقع و نظارت برمصرف درست آنها می توانند دولت را درجهت اعمال سیاست های پولی و اقتصادی یاری رسانند و مجریان خوبی برای اجرای سیاست های دولت و بانک مرکزی باشند.
بررسی نتایج بدست آمده ازاعطای تسهیلات و اعتبارات توسط بانک در رابطه با افزایش کمی و کیفی محصولات، نشان می دهد یکی از عمده ترین عوامل بهبود تولید، توزیع مطلوب اعتبارات می باشد.اگرچه تاکنون تحقیقاتی چند درزمینه چگونگی توزیع اعتبارات توسط بانک کشاورزی و نقش آن درافزایش تولیدات کشاورزی انجام گرفته اما تحقیقی که بتواند نقش پرداخت تسهیلات بانکی را درافزایش سطح اشتغال نیروی کار در روستاها مورد بررسی قراردهد تاکنون انجام نپذیرفته است ازآنجائیکه اعطای تسهیلات و اعتبارات توسط بانک کشاورزی، بعنوان بازوی اعتباری دولت دربخش کشاورزی بسیارموثرمی باشد، تحقیق حاضرسعی کرده است تاثیرپرداخت تسهیلات بانکی را درافزایش سطح اشتغال روستاها مورد بررسی قراردهد. علاوه برآن سعی شده تا مشخص گردد که کدامیک ازعقود اسلامی مورد استفاده بانکها، بر روی تولید محصولات کشاورزی و افزایش سطح اشتغال در روستاها نقش موثری داشته است.
2- ادبیات تحقیق
موضوع بیکاری ازجنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی اهمیت دارد.ازنظراقتصادی نیروی کار به عنوان یک عامل تولید است ونرخ بیکاری بالا، استفاده نکردن کامل جامعه ازنیروی کار را نشان
می دهد. در بسیاری ازکشورهای جهان بیکاران مشمول استفاده بیمه بیکاری می شوند. ازسوی دیگرنرخ بیکاری بالا ممکن است به مسائل اجتماعی همچون افزایش سرقت و بروز فساد مالی، جنایت و غیره دامن بزند و یا اینکه، تشکلهای سیاسی که ازخیل بیکاران تشکیل شده اند را در جامعه پدید آورد.
اهمیت بررسی وضعیت کار درمناطق روستایی
بررسی وضعیت کاردرمناطق روستایی ازچند جنبه اهمیت دارد.اولاً شناسایی وضعیت عرضه و تقاضای نیروی کار و درآمد روستائیان و عوامل موثر برآنها، سیاستگزاران را برای بکارستن سیاست های مناسب درراستای ایجاد کاردرمناطق روستایی یاری خواهد داد. ثانیاً بررسی وضعیت بازارکار روستایی، بویژه عرضه نیروی کارروستایی می تواند تغییرات مهاجرت از روستاها به شهرها را درسالهای آینده توضیح دهد.بعبارت دیگربا توجه به رشد عرضه نیروی کار در سالهای آینده، اگربخشهای اقتصادی درمناطق روستایی نتوانند این نیروها را جذب کنند و یا اینکه سیاست های دولت را در راستای افزایش سطح درآمد و رفاه روستائیان نباشد، باید درانتظار مهاجرت روستائیان به مناطق شهری، فشاربرخدمات شهری، شلوغی شهرها و آلودگی بیشترمحیط زیست باشیم. ثالثاً بررسی بازارکار روستایی، اهمیت برنامه ریزی توسعه مراکز اسکان روستایی را نشان می دهد.دراین راستا توزیع جمعیت در ایران نامتعادل و نا متوازن بوده است و الگوی استقرارجمعیت و کانونهای زیستی به بهره گیری متناسب از ظر فیت ها و قابلیت های موجود وابسته نیست. بعبارت ساده تر، پراکنش جمعیت بطورعمده به زیان مناطق روستایی است.کاهش و تخلیه سریع سکونت گاههای روستایی و پراکندگی جمعیت آن نسبت به شهرها دولت را در ایجاد زیرساختهای روستایی و سرمایه گذاریهای زیربنایی ناتوان ساخته است.به همین مناسبت استقرار بهینه جمعیت روستایی درکشورمورد بحث دولتمردان است.
رابعاً ایجاد بازارهای کارمحلی درمناطق روستایی موجبات افزایش رفاه روستائیان را فراهم می آورد که یکی از موضوعات اساسی دردو دهه گذشته بوده است.دراین راستا شناخت بهتر توانمندیهای بازارهای کارروستایی می تواند سیاستگزاررا درافزایش شغل و درآمد و اسکان و رفاه مادی روستائیان کمک کند. یکی از راههای افزایش رفاه مادی درمناطق روستایی ایجاد فرصت های شغلی جدید برای روستائیان است. با توجه به اینکه بخش کشاورزی ایران بعلت عدم مکانیزاسیو ن روشهای تولیدی زراعی و باغی با حفظ سطح زیرکشت مزارع و باغات کنونی، توانایی ایجاد فرصتهای شغلی بسیار زیادی را ندارد، لذا توجه به دیگرانواع فعالیتهای اقتصادی درمناطق روستایی حائز اهمیت شده است. فعالیتهای جدید باید شناساییی و تشویق شوند درغیراینصورت نیروی کار بازار روستایی به مناطق شهری سرازیر خواهد شد.
مبانی نظری عرضه نیروی کارو اشتغال روستایی
1-مدل نعمت فلیحی 1:
مبانی نظری، عرضه نیروی کاربا توجه به تابع مطلوبیت و محدودیت بودجه افراد بررسی می شود. تابع عرضه نیروی کارازراه حداکثرکردن مطلوبیت فرد نسبت به انواع محدودیت های بودجه ای بدست می آید. محدودیت های بودجه بطورمعمول دربرگیرنده درآمد و برخاسته ازکارو درآمد غیرکارقیمت های کالا و میزاان مخارج خانوار است. محدودیت های غیربودجه ای زمان خانوارو روشهای تولید خانواررا دربرمی گیرد.
لازم به گفتن است که بطور معمول تعریف تابع مطلوبیت و محدودیت ها برای زنان و مردان یکسان نیست و این دو گروه امکان دارد رفتارهای متفاوتی را ازخود نشان دهند. بنابراین دراین بخش نخست مبانی عرضه نیروی کارمردان و سپس عرضه نیروی کار زنان مورد بررسی قرارمی گیرد.
تابع عرضه کار مردان براساس تابع مطلوبیت و محدودیت های بودجه ای و غیربودجه ای استخراج شدنی است.
دراین الگو عوامل مختلفی ازجمله دستمزد واقعی، سهم شاغلان بخشهای مختلف اقتصادی، پوشش تحصیلی درصد دارندگان مدارک عالی، نرخ بیکاری، سرانه هزینه های تامین اجتماعی، حداقل دستمزد واقعی و اسمی شاخص قیمت مصرف کننده، تولید ناخالص داخلی، نرخ تورم و تولید ناخالص داخلی سرانه مورد توجه قرارگرفته اند.
2- مدل بیکر ( الگوی تخصیص زنان در عرضه نیروی کار ):
درسال 1965 بیکر جهت ارائه تابع عرضه نیروی کار زنان مدلی ارائه داد بنام الگوی تخصیص زنان. درالگوی وی، هدفهای اساسی، انتخاب زمان فراغت و کالاهای بازاری وجود ندارد بلکه کالای ترکیبی با بکارگیری کالاهای بازاری و زمان بعنوان داده تولید می شوند. برای مثال زنان با خرید بعضی از مواد غذایی ازبازارو صرف زمان روی این مواد غذایی کالاهای ترکیبی و یا بعبارت دیگر غذاهای جدید پدید می آورند.
درالگوی تخصیص زمان باید توجه داشت که بعلت پیشرفت فن آوری دربکارگیری کالاهای بادام درخانه، شیوه تخصیص زمان بوسیله زنان با گذشته زمان پیوسته درحال تغییراست و این مطلب یکی از دلایل بالا رفتن نرخ مشارکت زنان دربازارکار به شمار می آید.
3-تابع عرضه نیروی کارمدل اسپراگ:
اسپراگ درسال 1998 درکشورانگلستان باارائه مقاله ای به بررسی نرخ مشارکت زنان و همچنین نرخ باروری می پردازد. وی نرخ مشارکت نیروی کار زنان را تابعی از آموزش، متوسط درآمد خالص واقعی زنان (بطور ساعتی )، متوسط درآمد خالص واقعی مردان بطور ساعتی، نرخ پست خالی، نرخ بهره واقعی، تعداد فرزندان یک تا پنج سال، تعداد فرزندان شش تا ده ساله و تعداد فرزندان یازده تا پانزده ساله درنظرمی گیرد.براساس این مطالعه درآمد مردان و تعداد فرزندان درسنین مختلف تاثیرمنفی روی نرخ مشارکت زنان دارند.دیگرمتغیرها نیز تاثیر مثبتی بر نرخ مشارکت دارند. درتابع عرضه نیروی کاراسپراگ موضوع بسیارمهم متغیرآموزش است.
4-تابع عرضه نیروی کارمدل کلارک و آنکر
درسال 1990 کلارک و آنکربا ارائه مقاله ای به بررسی نرخهای مشارکت نیروی کارمردان و زنان مسن درسطح بین المللی پرداختند. دراین مطالعه نرخ مشارکت نیروی کار تابعی از:
تولید ناخالص سرانه، نرخ شهرنشینی، نسبت مردان یا زنان 65 ساله و بالاتربه مردان یا زنان 64-15 ساله، نسبت زنان مسن به مردان مسن منهای یک است. همچنین درمطالعه یاد شده روی این نکته تاکید شده است که گسترش طرحهای تامین اجتماعی، کاهش نرخ مشارکت گروههای مسن را درپی دارد.
5-تابع عرضه نیروی کارمدل کوتیس
درسال 1990 درکشوریونان کوتیس با استفاده از داده های مقطعی به بررسی نرخهای مشارکت نیروی کار زنان پرداخت. وی نرخ مشارکت نیروی کار زنان را تابعی ازاین موارد در نظرگرفت:1-نرخ بیکاری مردان 2-نرخ بیکاری زنان 3-درصد شاغلان بخش کشاورزی 4-نرخ شهرنشینی 5-نرخ رشد جمعیت 6-درصد زنان 10 ساله و بالاترکه تحصیلات ابتدایی ندارند 7-نسبت زنان 10 ساله و بالاتربه کل جمعیت 8-درصد جمعیت زیر 10 سال به کل جمعیت 9-درصد زنان 10 ساله و بالاتربودن شوهر10-درصد مردان 10 ساله و بیشترکه جزو نیروی کاربه شمار می آیند.
3- روش تحقیق
نظربه اینکه طرح تحقیق حاضر می باید روشهای بهینه ای را برای بررسی رفع مشکلات اشتغال روستایی ارائه دهد و کلیه عوامل مرتبط با موضوع را مطرح نماید، لذا این تحقیق براساس اطلاعات جمع آوری شده از بانک کشاورزی ایران، بانک مرکزی و مرکزآمارایران و سایرسازمانهای ذیربط، دربین سالهای 1372 الی 1378 مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرارگرفته است ازاین رو روش تحقیق حاضرعمدتاً به صورت کتابخانه ای و توصیفی است.
4- بررسی و بحث
الف -فرضیه اول تحقیق
دراین تحقیق فرضیه ارتباط بین اعطای تسهیلات توسط بانک کشاورزی بعنوان متغیرمستقل و سطح اشتغال روستایی به عنوان متغیروابسته مورد آزمون قرارگرفته است.این فرضیه، یکبار با قیمت های ثابت و دیگری با قیمت های جاری مورد بررسی قرارگرفته است.
به موجب بررسیهای صورت گرفته، بین تسهیلات بانک کشاورزی (به قیمت ثابت ) و سطح اشتغال روستایی رابطه معنی داری وجود ندارد. دلایل این امرعبارتند از:
1-مهاجرت مداوم و دائمی از روستاها به شهرها و وجود انگیزه قوی برای مهاجرت به شهرها
2-خروج تسهیلات گرفته شده ازبخش کشاورزی به سایربخشها و فعالیتها.
3-وجود تورم نسبتاً بالا درسالهای مورد بحث که باعث ناچیز شدن ارزش واقعی تسهیلات اعطایی می گردد.
بررسی و آزمون فرضیه فوق با قیمتهای جاری گرچه نتایج بهتری ارائه کرده است اما همچنان تاثیر معنی دار تسهیلات بانک کشاورزی روی اشتغال بسیارمحدود و ناچیز بوده و لذا مدل مورد بررسی تائید نشده است.
ب) فرضیه دوم تحقیق:
دراین تحقیق فرضیه دوم "اثرتسهیلات مشارکتی نسبت به تسهیلات غیرمشارکتی درایجاد اشتغال نیروی کاردرروستاهاست " آزمون های صورت گرفته نشان داده است که ارتباط معنی داری بین تسهیلات مشارکتی (مشارکت مدنی ) و اشتغال دربخش کشاورزی وجود داشته، درحالیکه عقود غیرمشارکتی ارتباط معنی داری با افزایش اشتغال بخش کشاورزی نشان نمی دهد.
– نتیجه گیری
در بررسی پرداخت تسهیلات توسط بانک کشاورزی به کشاورزان درمقایسه با شاغلین بخش کشاورزی انتظارمی رود با افزایش سطح تسهیلات واقعی، سطح اشتغال نیزافزایش پیدا کند.ارقام موید این واقعیت هستند که چون رقم تسهیلات واقعی پرداخت شده درسالهای مورد بحث افزایش چندانی نداشتند بنابراین سطح اشتغال کشاورزی در روستاهای کشورنیزافزایش قابل ملاحظه نداشتند، بدین ترتیب فرضیه تائید نمی گردد.
بانک کشاورزی ازحالت یک بانک تخصصی خارج شده و تبدیل به یک بانک تخصصی تجاری گردیده است. چون بانکهای تجاری سود را دردرجه اول اهمیت کارخود می دانند بانک کشاورزی نیز به تبعیت ازبانکهای تجاری گرایش قابل ملاحظه ای به بخش تجاری پیدا کرده و در سال 1378 بیشترین پرداخت تسهیلات خود را درعقد فروش اقساطی انجام داده است که طی سالهای قبل بی سابقه بوده است.
بطوری کلی نتایج حاصل از تحقیق به تفکیک زیربیان می گردد:
1-طبق بررسی های اقتصاد سنجی ارتباط بین تسهیلات کشاورزی به قیمت ثابت و اشتغال مورد تائید قرارنگرفت و درعین حال رابطه بین اشتغال و تسهیلات بانک کشاورزی به قیمت جاری اگرچه دروضعیت بهتری محاسبه گردیده لیکن تاثیراین تسهیلات نیز روی اشتغال بسیارمحدود و ناچیزمی باشد. بنابراین لازم است که نقش تسهیلات اشتغال زا دربانک کشاورزی مورد توجه بیشتری قرارگیرد.
2-اگراقتصاد روستایی نتواند فرصتهای شغلی مورد نیاز را درپاسخگویی به عرضه نیروی کارایجاد کند نرخ بیکاری روستایی نسبت به مناطق شهری بشدت افزایش می یابد، این وضعیت پایدار نخواهد بود. به بیان دیگر، دراین حالت افزایش نرخ بیکاری روستایی باعث رشد مهاجرت به شهرها شده و این مهاجرت تا زمانی ادامه پیدا می کند که نرخهای بیکاری درمناطق شهری و روستایی بهم نزدیک شوند. به هر حال کاهش نرخ بیکاری درکل کشوربدون توجه جدی به بازارکار روستایی امکان پذیر نیست. توجه به این مطلب می تواند درموفقیت برنامه سوم موثرباشد.
3-بانک کشاورزی می تواند با اعطای تسهیلات بموقع باعث ایجاد اشتغال درخارج ازفصل زراعی درروستاها گردد و ازاین طریق موجبات افزایش سطح اشتغال را فراهم سازد. به این ترتیب لازم است که نقش گسترش شعب خدماتی را بمنظورجذب منابع لازم را درنظرگرفت.
4-اعطای تسهیلات تکلیفی نیزدر همهه مناطق یک سان نبوده است بطوریکه درصد این تسهیلات دربرخی از شهرهای مستعد کشاورزی به مراتب کمترازتهران صورت گرفته است. این امر بنحوی درتشویق مهاجرت و جلوگیری از اشتغال درمناطق زراعی نقش داشته و موجب گردیده تا تخصیص تسهیلات تکلیفی بیشتردرنقاط مهاجر پذیرصورت گیرد.درحالیکه اگردرصد بیشتری ازاین تسهیلات در مناطق محروم تزریق می گردید، احتمالاً تاثیربیشتری براشتغال ایجاد می نمود.
5-طبق بررسی اقتصاد ینجی ارتباط بین تسهیلات مشارکت مدنی و اشتغال روستایی مورد تائید قرارگرفت درحالیکه ارتباط بین سایرتسهیلات و اشتغال روستایی مورد تائید قرارنگرفت.
پیشنهادات
بمنظور افزایش سطح اشتغال کشاورزی در روستاهای کشورموارد زیرپیشنهاد می گردد:
1-افزایش سقف تسهیلات اعطائی به بخش کشاورزی حداقل به میزان سهم این بخش درتولید ناخالص ملی (ازطرف بانک مرکزی و ابلاغ آن به بانکها برای اجراء )
2-ترغیب و تشویق بانکها بویژه بانکهای تجاری درمصرف سقف مصوب تسهیلات به بخش کشاورزی
3-تامین منابع لازم بانک کشاورزی برای اعطای تسهیلات به کشاورزان بطوریکه این بانک بتواند انتظارات درنظرگرفته شدده دربرنامه های اقتصادی را تامین و نقش خود را درتوسعه بخش کشاورزی ایفاء نماید.یکی از دلایل عمده پائین بودن میانگین تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی درمقایسه با سایر بانکها محدود بودن منابع آن می باشد.
4-ترغیب و تشویق کشاورزان به هدایت پس اندازهای خود به سمت بانک کشاورزی که قطعاً باعث تقویت بنیه مالی این بانک و تجهیزمنابع آن خواهد شد.
5-متناسب کردن زمان پرداخت وام به کشاورزان با فعالیتهای زراعی، بنحوی که تسهیلات پرداختی بتواند به موقع و درزمان نیاز واقعی کشاورز دراختیاروی قرارداده شود.
6-اعطای تسهیلات بانکها بویژه بانکهای تجاری درامور زیر بنایی کشاورزی بنحوی که باعث اصلاح ساختارتولید بخش شده و زمینه را برای افزایش اشتغال روستایی فراهم سازد.
7-بمنظورتوسعه کشاورزی و فعالیت های وابسته به آن و ایجاد اشتغال، طرح احیای مراتع و جنگلها مورد حمایت همه جانبه قرارگیرد.
8-بمنظور اقتصادی کردن تولید کشاورزی و تسهیل امراشتغال، احیاء و توسعه کشاورزی همراه با ایجاد و توسعه صنایع وابسته ازطریق تشکیل تعاونیهای تولید بصورت کشت و صنعت انجام گیرد و متعاقب آن تعاونیهای توزیع و مصرف محصولات و فرآورده های کشاورزی ایجاد شود.
9- تسیهلات و خدمات دولتی بیشتری، مشروط به مشارکت سرمایه گذاران در زمینه های کشاورزی و صنعیت ارائه شود.
10-جهت جلوگیری از مهاجرت بی رویه جمعیت روستاها به شهرها، امکانات و تسهیلات ویژه در زمینه های تولید درمناطق محروم و شهرهای کوچک مهیا شود تا فارغ التحصیلان دانشگاهی به این مناطق جذب شوند.
11-جهت ایجاد فرصتهای شغلی بیشتر بانک کشاورزی می بایست تسهیلات بلند مدت پرداخت نماید و درهزینه های سرمایه ای، اعطای تسهیلات نماید.
12-گسترش عملیات پائین دستی سدها برای افزایش سطح زیرکشت یکی دیگراز راههای است که منجربه افزایش اشتغال روستایی می گردد.
13-اصلاح نظام قیمت گذاری محصولات کشاورزی یکی دیگراز راههایی است که موجب حمایت بخش کشاورزی و افزایش سطح اشتغال می گردد. درسالهای مورد بررسی دولت محصولاتی نظیر گندم، جو، چغندرقند و … را به قیمتهای که توسط شورای اقتصادی تعیین می شد، خریدار ی کرده است.این قیمتها اغلب پایین بوده و به زیان کشاورزان عمل کرده اند.
14-گرچه بخش کشاورزی منبع اصلی اشتغال در روستاها است ولی با توجه به کوچکی زمینهای کشاورزی مکانیزاسوین بخش کشاورزی ممکن نیست. لذا یکپارچه سازی زمینهای کشاورزی باید مورد توجه بیشتری قرارگیرد.
فهرست منابع
1-بانک کشاورزی، اداره بررسیهای اقتصادی، گزارش عملکرد سالهای مختلف
2-بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اداره بررسیهای اقتصادی، ترازنامه و گزارشهای اقتصادی سالهای مختلف
3-ابراهیم رازقی، اقتصاد ایران، نشر نی، تهران سال 1368
4-علی ناییج حقیقی، بررسیهای ساختاراقتصادی بخش کشاورزی، مجله تازه های اقتصاد شماره های 61 و 62 سال 1376
5-نقش بخش کشاورزی درتوزیع ودرآمد و کاهش فقر، نادرمهرگان، جهاد سال 1375
6-سید حسین مهدوی نجم آبادی، بانک اسلامی نمونه، موسسه علوم بانکی ایران سال 1369
7-مرتضی قره باغیان، اقتصادی رشد و توسعه، نشرنی، تهران سال 1371
8-سازمان برنامه و بودجه، مجله برنامه بودجه، شماره 49 و 50 سال 1379
9-سازمان برنامه و بودجه، مجله برنامه بودجه، شماره 49 و 50 سال 1379
10-مایکل تودارو، توسعه اقتصادی درجهان سوم، ترجمه غلامعلی فرجادی، سازمان برنامه و بودجه سال 1364
11-بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، اداره حسابهای اقتصادی، حسابهای مالی ایران، سالهای مختلف
12-ویلیام اچ برانسون، تئوری و سیاستهای اقتصادی کلان، جلد اول، ترجمه عباس شاکری، نشرنی، تهران، سال 1372
13-مستندات قانون برنامه سوم اقتصادی جلد پنجم
14-نادرمهرگان، بررسی تغییر و تحولات تشکیل سرمایه درکشور، مجله زمینه شماره 23 سال 1372
15-پنجمین سمیناربانکداری اسلامی ایران، مجموع مقالات، بانکداری اسلامی و توسعه روستا، محمد اکرم خان مدیرکل موسسات آموزش حسابداری و حسابرسی پاکستان
1 قره باغیان، مرتضی، اقتصاد رشد و توسعه، جلد دوم، نشر نی، سال 1371
1 فلیحی، نعمت، برآورد الگوهایی عرضه نیروی کارو پیش بینی مقادیرعرضه، سازمان برنامه بودجه، دفتراقتصاد کلان
—————
————————————————————
—————
————————————————————
252 مجموعه خلاصه پایان نامه های مرتبط با بانک کشاورزی
252
25