موضوع: برنامه ریزی آموزشی در دوران پیش از دبستان
1
مقدمه
امروزه اهمیت و ضرورت آموزش و پرورش در دوره ی پیش از دبستان بیش از گذشته مورد توجه بوده که افزایش روز افزون متقاضیان آموزش های این دوره ،نیاز های والدین شاغل و شرایط فعلی جامعه ضرورت تهیه ی برنامه های غنی و کیفی را در این دوره را نشان می دهد .
نتایج تحقیقات ،موءید سرمایه گذاری بیشتر برای آموزش بهتر و برنامه های کیفی به علت کسب موفقیت های بیشتر کودکان در سال های بعد از گذرانیدن دوره ی پیش از دبستان است.
آموزش و پرورش دوره ی پیش از دبستان به عنوان درون دادی حساس هم از نظر رشد کلی یک فرد و هم از نظر تاثیر در پذیرش و نگه داری کودکان در سطوح ابتدایی ، در سطح کلان مورد تاکید فراوان است.
مهمترین نظریه ژان پیاژه سو یسی توضیحی است که ازمراحل مختلف رشد ذهنی به دست می آید پیاژه باتاکید براین مراحل اهمیت زمان را کاملا ً نشان داده است به نظر اوزمان عامل اساسی رشدشناختی وسایرجنبه های روان شناسی کودک است .
آموزش و پرورش پیش از دبستان چیست :
آموزش و پرورش در دوران اولیه کودکی برنامه ای است برای کودکان 3 تا 6 ساله که در دوره ی پیش از دبستان هستند.
این برنامه، برنامه ای است که محیط بازی محرکی را برای رشد هوشی، کلامی، اجتماعی، عاطفی و جسمی کودک فراهم می آورد.
برنامه ای است که مبنایی برای رشد خواندن، نوشتن و حساب کردن تشکیل می دهد.
برنامه ای است که تعامل به محیط، مشارکت فعال در فعالیتهای گروهی و توانایی حل مسائل خلاق را در کودکان تقویت می کند.
برنامه ای است که بر تدارک تجارب دست اول برای کودکان تاکید دارد.
برنامه ای است که بر طراحی از قبل و جدول بندی و نظم در برنامه ها تکیه دارد و نسبت به نیازهای کودکان انعطاف پذیر است.
برنامه ای است که به طور غیر مستقیم کنترل خود و در نتیجه ی انظباط درونی را در کودکان بهبودمی بخشد .
اصول حاکم بر آموزش و پرورش دوره پیش دبستانی:
در برنامه ها و فعالیت های دوره پیش دبستانی اصول زیر مورد توجه قرار می گیرد:
1- رعایت تفاوت های فردی و توجه به شرایط فرهنگی و بومی کودکان
2 توجه به ویژگی های مراحل رشد و پرورش حواس گوناگون کودکان
3- اولویت دادن به بازی و فعالیت های نشاط آور و پرهیز از روش های آموزش انتزاعی و حافظه مدار
4- هماهنگی و همسویی با اهداف دوره ابتدایی
علاوه بر این اصول زیر نیز در این دوره باید رعایت گردد:
اصل کودک محوری ،اصل محوریت رویکرد کل نگر ،اصل انعطاف پذیری برنامه ها ،اصل محوریت بازی ،اصل محوریت رویکرد ارتباطی در گزینش محتوا
اهداف کلی در دوره پیش دبستان:
حیطه ی دانش:
مراد از دانش ، دانستنی های ضروری ، یعنی آن دسته از اطّلاعاتی است که در زندگی روزمره و آینده ی کودکان کاربرد داشته باشد و در چهارچوب آن ها مهارت های اساسی نگرشی وسعت می یابد.
الف: اهداف دوره پیش از دبستانی در حیطه ی دانش عبارت اند از:
– آشنایی با نقش هر یک از حواس در شناخت محیط زندگی
– آشنایی مقدّماتی با مفاهیم اساسی (ریاضی ، علوم)
– گسترش گنجینه ی لغات
– آشنایی مقدّماتی با توانایی های اندام مختلف بدن
– آشنایی با نکات بهداشتی و ایمنی و تغذیه ی سالم و ناسالم
– آشنایی مقدّماتی با عبادات ، آداب و رسوم مذهبی و دینی
– آشنایی با پیامبران ، ائمه ی اطهار و شخصیّت های دینی و ملّی
– آشنایی با رفتارهای نوع دوستانه(از طریق الگوها)
– آشنایی با حقوق فردی و اجتماعی
– آشنایی با تاثیر و اهمّیّت مشاغل در رفاه عمومی
– آشنایی با محیط زندگی اجتماعی خود و دیگران
– آشنایی با مقرّرات و قوانین اجتماعی
– آشنایی با الگوهای زندگی مردم و نشانه های اساسی کشور ایران
چرا آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان اهمیت دارد؟
آموزش و پرورش در دوره پیش دبستان برای رشد کلی و همه جانبه ی کودک اهمیت دارد بویژه در موارد زیر:
شش سال اولیه زندگی کودک سال هایی حساس هستند زیرا میزان رشد در این سالها نسبت به مراحل دیگر رشد، سرعت بسیار بیشتری دارد.
پرورش کامل استعدادهای کودک، بویژه در این سالها، نیاز به محیطی محرک و برانگیزنده دارد.
با افزایش مداوم تعداد مادران شاغل، گسیختن و وابستگی ها و نظام خانواده های سنتی، تنشهای روانی حاصل و نیز اشتغال والدین در خارج از محیط خانه، که حاصل الگوی زندگی کنونی است.
آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان به عمومیت و جامعیت و آموزش و پرورش ابتدایی نیز کمک می کند.
یک برنامه آمادگی برای مدرسه کودک فراهم می کند، یعنی او را با مفاهیم و مهارتهای گفتاری و جسمی که برای یادگیری خواندن و نوشتن و حساب کردن در کلاس های ابتدایی ضروری هستند، آشنا و از این نظر آماده می کند. همچنین به رشد قابلیت ها و شایستگی های دیگر کودک کمک می کند، مانند سازش با کودکان دیگر، پیروی از برنامه های عادی روزانه، یادگیری، ساکت نشستن و تمرکز کردن بر فعالیتها در یک دوره زمانی خاص، طولانی تر شدن مدت توجه و مواردی از این قبیل همه ی مهارتها و شایستگی ها به سازگاری کودک سالهای اولیه ی مدرسه کمک می کند. این آمادگی ها تا حدودی به کاهش تعداد مردودی، افت تحصیلی و شکست در سطوح مدرسه کمک می کند.
وقتی کودکان خردسال به مراکز آموزش و پرورش دوره پیش از دبستان راه می یابند، خواهران بزرگتر آنها نیز آزادی بیشتری دارند و بدون نگرانی برای سرپرستی و مراقبت از آنها می توانند در مدارس عادی حضور پیدا کنند. بنابراین، آموزش و پرورش دوره پیش از دبستان به طور غیر مستقیم تاثیر مثبتی بر ورود به مدارس دختران خواهد داشت.
تاثیر آموزش و پرورش پیش از دبستان بر رشد شناختی وهوشی کودکان
طبق تحقیقات انجام یافته در دانشگاه های معتبر دنیا از جمله در نیو یورک تاثیر محیط های غنی تربیت بر رشد در سال ها ی اولیه حیات کودک انکار ناپذیر است ؛این آموزش ها باعث رشد کرتکس مغز می شود وشیار های آنرا عمیق تر می کند وباعث افزایش وزن آن میشود همچین قطر رگ هایی که خون را به کرتکس مغز می فرستند می نماید و حجم سلول های ترشح شده آنزیم حافظه ساز را افزایش می دهد در نتیجه مغز تقویت شده ویاد گیری آسان تر انجام می شود .
بر اساس تحقیقات عموم محققان دوران کودکی برای رشد هوش بسیار ضروری است وچنان چه آموزش ها ومحرک های لازم ومناسب در این دوره ارائه نگردد در دوره های بعدی محرکات وآموزش ها تاثیرات کمتری در تغییر پذیری فرد داشته وبا تلاش هایی که به منظور جبران به عمل آید فقط 50٪ فرصت از دست رفته قابل جبران خواهد بود .(از نشریه ی استا ندارد سازی مهد کودک های ایران )
برنامه های آموزشی دوره پیش از دبستان:
برنامه ی پیش دبستان اساساً به جای تاکید بر محتوا (فعّالیّت محوری) است یعنی بازی ، قصه ، شعر ، کاردستی ، نقّاشی ، مشاهده ، بحث و گفت و گو ، گردش علمی ، اجرای آزمایش و نمایش خلاق فعّالیّت های آموزشی را تشکیل می دهد.
برنامه ی پیش دبستان در هم تنیده است یعنی به جای آموزش مستقیم و موضوع محور رشته های علمی مانند ریاضی ، علوم ، زبان آموزی و … آن هم جدا از یکدیگر ، اساس کار بر فعّالیّت فراگیران متمرکز بوده و آن ها از این طریق اطلاعات مورد نیاز رشته های مختلف را کسب می نمایند.
تاکید برنامه های پیش دبستان در استفاده از بسته های آموزشی است. به عبارت دیگر ، منابع متعددی از قبیل ، کتاب راهنمای مربی ، وسایل مورد نیاز ، برگه های کار عملی کودک و …. در اختیار مرکز قرار می گیرد.
بر برنامه ی درسی تاکید می شود. یعنی مبنای عمل مرکز آموزشی ، کل برنامه ی درسی است نه یک رسانه محض مثل کتاب.
در برنامه ی پیش دبستان ، می بایست به فرهنگ بومی ، محلی توجه شود.
تاثیر آموزش های پیش ازدبستان بر رشد وسازگاری اجتماعی کودکان
کودکان در این سنین علاقه بیشتری به ارتباط بابزرگتر هانشان میدهند. شرایط اجتماعی امروزی از نظر نوع سکونت ،تعدادافرادخانوار ومحدوده های شغلی واجتماعی والدین دراین زمینه موثر است . آموزش های این دوره میتواند آمادگی رشدرادر دوره ابتدایی تسهیل کند.کودکانی که ازآموزش قبل ازدبستان برخوردار بوده اندازنظرمهارت های کلامی ودستیابی به تجارب دست اول به هنگام بازی وفعالیت ازسایرکودکان رفتارجامعه پسنده تری ازخودنشان میدهند.به طورکلی میتوان گفت آموزش قبل ازدبستان برسازگاری عاطفی واجتماعی کودکان بطور چشمگیری موثر می باشد.
در مشاهده ی تعامل بین مربی ودانش آموزبه این موارد می تواند مورد توجه قرار گیرد :
– مربی با کلام تمایل خود را برای کمک به دانش آموز نمایان می کرد .
-مشکل وپرسش دانش آموزان را در باره ی تکلیف در اکثر موارد پاسخ میداد
– تکالیف دانش آموزان را به صورت فردی باز بینی می کردند .
– از وسایل کمک آموزشی به نسبت این سن کمتر استفاده می کردند .
– یشتر از تشویق های کلامی استفاده می شد .
– محتوارا بیشتر تکرار می کردند.
– با رفتار غیر کلامی دانش آموزان را در ادامه بحث هدایت می کردند .
محور های برنامه های روزانه آنها به طور کامل تدارک دیده نشده بود که لاجرم بعضی موارد آموزشی ومهارتی وشناختی و…..در این سن مورد غفلت واقع می شد.
نتیجه گیری:
در یک جمعبندی می توان گفت اهمیت این مقطع هنوز در مراکز شهرستانی با دیدگاه سنتی که ،پیش دبستانی مقدمه ای برای دبستان است حاکم است وهیچ نظارتی هم در این خصوص صورت نمی گیرد
گردآورندگان:
بهنام حجی آقا – وحید حسینی فاطمه آهن جان