چکیده
هدف این پژوهش، بررسی نقش مدیریت مشارکتی در شرکت های تولیدی کوچک و متوسط استان یزد در سال ۱۳۹۳ است. جامعه آماری شامل کلیه کارکنان شرکت های فعال تولیدی در شهرک های صنعتی استان بوده و نمونه ای متناسب با این جامعه به شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب گردید. روش پژوهش از نوع همبستگی بوده و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای محقق ساخته است که پس از تایید اعتبار و پایایی آن از طریق تحلیل عاملی، در میان پاسخ دهندگان توزیع شد. داده های گردآوری شده با بهره گیری از آزمون های آماری مناسب از جمله ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام، تجزیه و تحلیل شدند.
نتایج آزمون فرضیات نشان داد که بین تمامی ابعاد مدیریت مشارکتی – شامل مشارکت کارکنان در هدف گذاری، در تحولات سازمانی، در حل مشکلات و در تصمیم گیری – با کارآفرینی سازمانی، رابطه ای مستقیم و معنادار وجود دارد. تحلیل رگرسیونی نیز بیانگر آن است که این چهار بعد به طور خالص ۷۱ درصد از واریانس کارآفرینی سازمانی را تبیین می کنند. در این میان، مشارکت کارکنان در حل مشکلات، اثرگذارترین عامل شناسایی شد که به تنهایی قادر است ۶۸ درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نماید.
کلید واژه ها: مدیریت مشارکتی، کارآفرینی سازمانی، ریسک پذیری، نوآوری، پیشگامی، رقابت تهاجمی، واحدهای کسب وکار جدید، مشارکت در هدف گذاری، حل مشکلات
مقدمه
در دنیای پرتلاطم و پویای امروز، شتاب فزاینده تحولات علمی، اقتصادی و اجتماعی از مهم ترین ویژگی های عصر حاضر به شمار می رود. از پایان جنگ جهانی دوم تاکنون، توسعه اقتصادی به یکی از اولویت های اصلی کشورها تبدیل شده است؛ اولویتی که در پرتو شکل گیری اقتصاد جهانی و رقابت های فراگیر، اهمیتی دوچندان یافته است. در چنین شرایطی، سازمان ها با تهدیدات و دگرگونی های گسترده ای در سطح بین الملل روبرو هستند که بقای آن ها را در معرض خطر قرار داده و ضرورت نوآوری، خلاقیت و بازنگری در راهبردها را برای بقا و پویایی بیشتر از گذشته مطرح ساخته است. در این میان، کارآفرینی به عنوان موتور محرک سازمان های کارآمد و موفق شناخته می شود (ذبیحی و مقدسی، ۱۳۸۵: ۶).
در سطح جهانی، رشته های مدیریت و اقتصاد توجه روزافزونی به کارآفرینی به ویژه از منظر اقتصادمحور دارند؛ به طوری که حمایت از کارآفرینان و فراهم آوردن بسترهای مناسب برای شکوفایی ظرفیت های کارآفرینانه، از راهکارهای کلیدی توسعه اقتصادی، به خصوص در کشورهای در حال توسعه به شمار می رود (آرچی بونگ، ۲۰۰۴: ۴). در دنیای رقابتی امروز، سازمان ها ناگزیر از تغییر هستند و مدیران باید بتوانند از ظرفیت های انسانی در زمینه خلاقیت و نوآوری بهره برده و زمینه مناسبی برای فعالیت های کارآفرینانه فراهم آورند.
از جمله زیرساخت های لازم برای توسعه کارآفرینی سازمانی می توان به سبک رهبری مناسب، کار تیمی موثر، حمایت از کارکنان نوآور، وجود نظام های پاداش دهی متناسب و پذیرش ریسک اشاره کرد. در این میان، مدیریت مشارکتی جایگاه ویژه ای دارد؛ مفهومی که با گسترش فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، ظهور سازمان های شبکه ای و افزایش تخصص و مشارکت کارکنان، بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است (پارنل، ۲۰۰۱: ۵۲۳–۵۳۵).
مشارکت، به معنای درگیری داوطلبانه ذهنی و عاطفی افراد در مسائل گروهی و سازمانی است که ضمن تقویت انگیزه، آنان را در دستیابی به اهداف جمعی و پذیرش مسئولیت ها سهیم می کند (ناصحی فر، ۱۳۸۵: ۵). مدیریت مشارکتی نیز ناظر بر ایجاد فضایی سازمانی از سوی مدیران است که در آن کارکنان، مشتریان و پیمانکاران، در فرآیندهای تصمیم سازی، تصمیم گیری و حل مسائل سازمانی نقش فعال ایفا می کنند (حضوری، ۱۳۸۵: ۱۵).
بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه میان مدیریت مشارکتی و کارآفرینی سازمانی است. در این راستا تلاش شده است تا مولفه های مدیریت مشارکتی که بیشترین تاثیر را بر تقویت کارآفرینی سازمانی دارند، شناسایی شوند؛ به امید آن که سازمان های ایرانی نیز با بهره گیری از این الگو، گامی موثر در مسیر توسعه و پویایی خود بردارند.
فهرست مطالب
چکیده 9
فصل اول : کلیات
1-1- مقدمه 11
2-1- بیان مساله 12
3-1- اهمیت و ضرورت پژوهش 14
4-1- اهداف پژوهش: 16
5-1- سوال ها و فرضیه های پژوهش 16
1-5-1- سوال اصلی: 16
2-5-1- سوال های فرعی: 16
3-5-1- فرضیه های پژوهش: 16
6-1- روش پژوهش 17
7-1- جامعه آماری مورد بررسی 17
1-7-1- جامعه آماری 17
2-7-1-نمونه آماری 17
8-1- قلمرو پژوهش 18
1-8-1-قلمرو موضوعی پژوهش 18
2-8-1-قلمو زمانی پژوهش 19
3-8-1-قلمرو مکانی پژوهش 19
9-1- اصطلاحات و متغیرهای پژوهش 19
1-9-1- مدیریت مشارکتی 19
2-9-1- کارآفرینی سازمانی 19
3-9-1- شرکت ها ی کوچک و متوسط 20
4-9-1- نوآوری 20
4-8-1- پیشگامی 20
5-8-1- ریسک پذیری 20
6-9-1- خودتجدیدی 20
7-9-1- رقابت تهاجمی 21
فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه پژوهش
1-2- مقدمه 23
2-2- بررسی نظریه های پیرامون کارآفرینی سازمانی 23
1-2-2-مفهوم و تعاریف کارآفرینی 23
2-2-2- تاریخچه کارآفرینی 25
3-2-2- تعریف کار آفرین 26
1-3-2-2- صفات و ویژگی های کارآفرینان 27
4-2-2- انواع کارآفرینی 28
5-2-2- تعریف کارآفرینی سازمانی 30
1-5-2-2- ویژگیهای کارآفرینان سازمانی 32
2-5-2-2- عوامل موثر بر کارآفرینی سازمانی 33
1-2-5-2-2- عوامل زمینه ای موثر بر رفتار کارآفرینی سازمانی 33
2-2-5-2-2- عوامل ساختاری موثر بر رفتار کارآفرینی سازمانی 34
3-5-2-2- ویژگی سازمان های کارآفرین 35
1-3-5-2-2- ابعاد ساختاری 35
2-3-5-2-2-ابعاد محتوایی 37
4-5-2-2-الگوهای کارآفرینی سازمانی 37
1-4-5-2-2- الگوی کارآفرینی سازمانی کورنوال و پرلمن 37
2-4-5-2-2- مدل ترغیب کارآفرینی کوارتکو و هاجتس 38
3-4-5-2-2- مدل کارآفرینی سازمانی از دیدگاه فرای 39
4-4-5-2-2- مدل 4E: 39
5-4-5-2-2- مدل کارآفرینی سازمانی آنتونیک و هیسریچ 40
3-2- مدیریت مشارکتی 44
1-3-2- تعریف مشارکت 44
2-3-2- تعریف مدیریت مشارکتی 45
3-3-2- سیر تکوین مدیریت مشارکتی 47
4-3-2- دلایل عمده تمایل به مدیریت مشارکتی توسط سازمان ها : 48
5-3-2- ویژگیها و عناصر محیط مشارکتی : 48
6-3-2- هدف مدیریت مشارکتی 49
7-3-2- مزایای مدیریت مشارکتی : 50
8-3-2- نظریه های تببین کننده مدیریت مشارکتی 50
1-8-3-2- نظریه های انگیزشی 50
1-1-8-3-2- تئوری انگیزه پیشرفت مک کله لند 50
2-1-8-3-2-تئوری دوعاملی انگیزشی هرزبرگ 51
3-1-8-3-2- نظریه انتظارات 51
2-8-3-2- الگوی اقتضایی 52
1-2-8-3-2- الگوی تانن بام و اشمیت 52
2-2-8-3-2-مدل مشارکت در تصمیم یا تئوری اقتضایی وروم، یتون و جاگو 54
9-3-2- ابعاد مشارکت در تصمیم گیری 55
10-3-2-ویژگی های سازمان های مشارکت جو 57
4-2- شرکتهای کوچک و متوسط 58
1-4-2- کارآفرینی سازمانی در شرکت های کوچک و متوسط 59
2-4-2- مدیریت مشارکتی در شرکتهای کوچک و متوسط 61
3-4-2- شرکت های کوچک و متوسط استان یزد 61
5-2-بررسی پژوهش های انجام شده پیرامون موضوع کارآفرینی سازمانی و مدیریت مشارکتی 62
1-5-2- پژوهش های انجام شده پیرامون موضوع موضوع کارآفرینی سازمانی و مدیریت مشارکتی در خارج از کشور 62
2-5-2-پژوهش های انجام شده پیرامون موضوع موضوع کارآفرینی سازمانی و مدیریت مشارکتی در داخل کشور 64
6-2- جمع بندی پایه های تجربی 70
7-2- چهارچوب نظری و مدل تحلیل پژوهش 71
فصل سوم : روش شناسی
1-3-مقدمه 74
2-3-نوع و روش پژوهش 74
3-3-جامعه آماری مورد بررسی 74
1-3-3- جامعه آماری 74
2-3-3-نمونه آماری 74
3-3-3-واحد تحلیل 75
4-3- شیوه نمونه گیری 75
5-3- روش و ابزار گردآوری اطلاعات: 79
1-5-3- کارآفرینی سازمانی: 79
2-5-3- مدیریت مشارکتی 79
6-3-اعتبار و پایایی پژوهش 80
1-6-3- اعتبار پژوهش 80
1-1-6-3-اعتبار محتوای پژوهش 80
2-1-6-3- اعتبار سازه ای تحقیق 80
1-2-1-6-3-اعتبار مبتنی بر تحلیل عاملی 80
1-1-2-1-6-3-تحلیل عاملی متغیرهای مستقل پژوهش 81
2-6-3-پایایی پژوهش 86
7-3-روشهای تحلیل آماری 88
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته ها
1-4- مقدمه 90
2-4- نتایج توصیفی یک متغیره 90
1-2-4- توزیع جنسی پاسخگویان 90
2-2-4- توزیع سنی پاسخگویان 90
3-2-4- وضعیت شهرک صنعتی محل فعالیت پاسخگویان 91
4-2-4- وضعیت تحصیلات پاسخگویان 92
5-2-4- وضعیت سابقه کار پاسخگویان 92
6-2-4- وضعیت نحوه حضور کارکنان در شرکت 93
7-2-4-آماره های توصیفی مدیریت مشارکتی در شرکت های تولیدی کوچک و متوسط استان یزد 93
1-7-2-4-آماره های توصیفی میزان مشارکت کارکنان در هدف گذاری 93
2-7-2-4-آماره های توصیفی میزان مشارکت کارکنان در تصمیم گیری 95
3-7-2-4-آماره های توصیفی میزان مشارکت کارکنان در حل مشکلات 97
4-7-2-4-آماره های توصیفی میزان مشارکت کارکنان در تغییر و تحول سازمانی 98
8-2-4-آماره های توصیفی میزان کارآفرینی سازمانی در شرکت های تولیدی کوچک و متوسط استان یزد 101
1-8-2-4-آماره های توصیفی میزان کارآفرینی سازمانی در بعد نوآوری در محصول، خدمات و فرآیند 101
2-8-2-4-آماره های توصیفی میزان کارآفرینی سازمانی در بعد پیشگامی 103
3-8-2-4-آماره های توصیفی میزان کارآفرینی سازمانی در بعد ریسک پذیری 105
4-8-2-4-آماره های توصیفی میزان کارآفرینی سازمانی در بعد خودتجدیدی 107
5-8-2-4-آماره های توصیفی میزان کارآفرینی سازمانی در بعد رقابت تهاجمی 109
6-8-2-4- توزیع فراوانی گویه های بعد ” ایجاد شرکتها یا واحدهای مستقل و کسب و کار جدید 111
3-4-روابط بین متغیرها و نتایج تحلیل استنباطی چند متغیره 113
1-3-4- آزمون رابطه بین مشارکت کارکنان در هدف گذاری و کارآفرینی سازمانی 113
1-1-3-4- آزمون رابطه بین مشارکت کارکنان در هدف گذاری و ابعاد شش گانه کارآفرینی سازمانی 114
2-3-4- آزمون رابطه بین مشارکت کارکنان در تصمیم گیری و کارآفرینی سازمانی 116
1-2-3-4- آزمون رابطه بین مشارکت کارکنان در تصمیم گیری و ابعاد شش گانه کارآفرینی سازمانی 117
3-3-4- آزمون رابطه بین مشارکت کارکنان در حل مشکلات و کارآفرینی سازمانی 119
1-3-3-4- آزمون رابطه بین مشارکت کارکنان در حل مشکلات و ابعاد شش گانه کارآفرینی سازمانی 119
4-3-4- آزمون رابطه بین مشارکت کارکنان تغییر و تحول سازمانی و کارآفرینی سازمانی 121
1-4-3-4- آزمون رابطه بین مشارکت کارکنان در تغییر و تحول سازمانی و ابعاد شش گانه کارآفرینی سازمانی 122
4-3-4- آزمون رابطه بین مدیریت مشارکتی و کارآفرینی سازمانی در شرکت های تولیدی کوچک و متوسط استان یزد (فرضیه اصلی) 123
4-4-نتایج استنباطی تحلیل مدلهای چند متغیره تحقیق 124
1-4-4-برازش مدل تحلیل رگرسیون چند متغیره 124
2-4-4-تحلیل مسیر 128
3-4-4- مدل سازی معادلات ساختاری 129
1-3-4-4- ارزیابی تناسب یا برازش مدل 130
2-3-4-4- تحلیل نتایج معادله ساختاری مرتبط با کارآفرینی سازمانی 130
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
1-5-مقدمه 134
1-2-5-نتایج تجربی توصیفی 134
1-1-2-5-نتایج تجربی توصیفی متغیرهای مستقل 134
2-1-2-5-نتایج تجربی توصیفی متغیر وابسته پژوهش 135
2-2-5-نتایج تجربی استنباطی 136
3-5- بحث در نتایج 137
4-5- پیشنهادهای پژوهش 139
1-4-5-پیشنهادهای کاربردی 139
2-4-5- پیشنهادهای پژوهشی 141
5-5- محدودیت های پژوهش 141
منابع : 142
ضمائم 149