بررسی ریشه دهی در ارقام مختلف انگور

فهرست
عنوان صفحه
تاریخچه ارزش اقتصادى و غذایى انگور 1
گیاه شناسى انگور 10
ساختار اندام هاى مو 14
روشهاى تکثیر مو 31
انواع مختلف قلمه مو 36
طرز تهیه قلمه 40
کاشت قلمه 45
گزینش پیوندک 52
پیوندک انگیلیسى یا نیمانیم 56
آماده سازى پایه 57
شیوه اجراى پیوند ترصیعى 63
تاثیر پیوند بر تولید و کیفیت میوه 76
توافق پایه و انواع مختلف خاک 78
گزارش کار 80
شرح کار 80
جداول 87
نتیجه گیرى 96
منابع 97

دانشگاه آزاد اسلامى واحدابهر

دانشکده کشاورزى

موضوع پایان نامه :
بررسى ریشه دهى در ارقام مختلف انگور

استاد راهنما :
جناب آقای دکتر ولى اله ربیعى

تهیه کننده:
محدثه محمدى

سال 87 – 1386
تاریخچه و ارزش اقتصادی و غذایی انگور
اصل و دیرینگی انگور
انگور،یکی از مهمترین میوه هایی است از زمانهای بسیار قدیم مورد استفاده بشر قرار گرفته است. بطور کلی ،دو نظریه متفاوت در مورد دیرینگی انگور وجود دارد . عده ای از آگاهان معتقدند که انگور،حتی پیش از پیدایی غلات ،مورد استفاده بشر قرار گرفته است انگور،بطور وحشی و به مقداری فراوان در جنگلها وجود داشته و انسانهای نخستین،از برگ و میوه آن بهره می جستند. عده ای دیگر دیرینگی انگور را در حدود 6تا7 هزار سال تخمین می زنند. بر طبق روایات موجود ،حضرت نوح (ع)نخستی کسی بود که به پرورش انگور پرداخت. در نگاره های موزائیکهای مصری که به 3500سال پیش از میلاد تعلق داشته و به دوران سلطه فنیقی ها و آشوری ها بر مصر مربوط می شوند،می توان چگونگی کاشت و پرورش تاک را بطور کامل مشاهده کرد . در دوران سلطنت ها موراپی 1 پادشاه بابل ( 1728 -1686پیش از میلاد ) تاکستانها ی فراوانی در منطقه ای پهناور بین رودخانه های دجله و فرات وجود داشته است که بطور مصنوعی آبیاری می شده اند . و بر طبق نظریه ی مورخین شخصی به نام سایبولد 2، بذر انگور های کاشته شده را از منطقه ای نا معلوم ، به جنوب آرارات و شرق دجله ( تقریبا منطقه ی آذربایجان و کردستان ) آورد .

………………………………………………………………………………
1.Hamoorapy 2.Sibold
پرورش انگور در آسیای صغیر از حدود 2000 تا 2500 سال پیش از میلاد شروع شده و توسط مهاجرین از طریق دریای مدیترانه به کشورهای بالکان گسترش یافته است بر طبق نشانه های بدست آمده یونانیان در حدود هزار سال پیش از میلاد پرورش انگور را در کشور خود آغاز کردند .عدهای از آگاهان بر این عقیده اند که یونانیان شیوه ی پرورش و تولید انگور را از فنیقی ها که حدود 2 هزار سال پیش از میلاد در مصر می زیسته اند فراگرفته اند .در سال 600 پیش از میلاد پرورش انگور در فرانسه از شهر بندری مارسی 1 آغاز شده و کاشت آن به سوی شمال این کشور گسترش یافت . رومیان نیز در حدود 30 تا 50 سال پس از میلاد کشت انگور را در قسمتهای جنوبی آلمان آغاز کردند و مبدا تاریخی کاشت انگور در ایران متاسفانه بطور دقیق معلوم نیست .اما بر طبق نظر متخصصین کاشت انگور حداقل از 2 هزار سال پیش از میلاد در این کشور متداول بوده است . در مورد انگور حکایات داستانها و روایات بسیار فراوانی وجود دارد که اکثرا در زمینه ی استفاده از انگور برای تهیه ی شراب (دوران پیش از میلاد ) در منطقه ی آسیا صغیر روم و یونان قدیم بوده و بیانگر مصرف آن در بزمهای درباری لشکر کشی ها و جنگل های مختلف می باشند . این رسم در میان شاهان ایران و اطرافیانشان رواج داشته و بخشی از ادبیات منظوم منشور فارسی نیز به شراب و می گساری اختصاص یافته است که خمریات نامیده می شود . اما پس از ظهور اسلام در ایران کاشت و پرورش انگور بطور کلی برای تولید فرآورده های غیر الکلی مورد استفاده قرار گرفت.

………………………………………………………………………………
1.Marseille
ارزش اقتصادی انگور
انگور یکی از مهمترین میوه هایی است که از دیر باز تاکنون به مقدار زیادی و به اشکال مختلف مورد استفاده ی بشر قرار گرفته است.
بر طبق آمار سازمان بین المللی انگور در پاریس سطح زیر کشت انگور در سال 1910، برابر با 7 میلیون هکتار بود که تا سال 1987 نزدیک به 10 میلیون هکتار رسیده است .
تولید و پرورش انگور در قاره های مختلف ، به دلیل متفاوت بودن شرایط اقلیمی دارای سطوح زیر کشت گوناگونی است که به ترتیب اهمیت عبارتند از:
نام کشور میلیون هکتار درصد کل
اروپا 409/7 73
آسیا 476/1 3/14
آمریکا 516/0 15
آفریقا 458/0 6/3
از مهمترین کشورهای تولید کننده انگور ، می توان اسپانیا ( 1740000هکتار) ، ایتالیا ( 1406000هکتار ) ، فرانسه ( 1320000هکتار ) و شوروی ( 1203000هکتار ) را نام برد که جمعاً بیش از 55% از کل سطوح زیر کشت جهان را دربر می گیرند . در جدول شماره 1 سطح زیر کشت و مقدار کل تولید انگور برای مصارف تازه خوری ، کشمش و شراب سازی در کشورهای مختلف ، ارئه شده است .
در سال 1987 ، مقدار کل تولید انگور ( به استثنای کشمش ) در دنیا ، حدود 66میلیون و 990 هزار تن بوده که حدود 38 میلیون تن از این مقدار ، فقط در قاره اروپا تولید شده است . متاسفانه ، افزون بر 80% از میزان کل تولید انگور در دنیا ، در صنایع شراب سازی مورد استفاده قرار می گیرد و به همین دلیل ، در بسیاری از کشورهای تولید کننده انگور در قاره اروپا و آمریکا ، ارزش اقتصادی انگور فقط به تولید و تهیه شراب و دیگر فراورده های مشابه ، وابستگی دارد . در کشورهای مسلمان جهان ، انگور برای مصارف تازه خوری ، کشمش ، شیره و یا آب انگور ، تهیه شده و مورد استفاده قرار می گیرد .
میزان کل تولید انگور برای مصارف تازه خوری ، حدود 7 میلیون تن و میزان کل تولید کشمش دنیا در سال 1987 ، افزون بر 1 میلیون و 81 هزار تن می باشد.
سطح زیر کشت انگور در سال 1354 نسبت به سال 1353 حدود 16%افزایش نشان می دهد . مهمترین مراکز زیر کشت انگور در ایران استان مرکزی با 41 هزار هکتار (26% از کل کشور )استان فارس با 34988 هکتار استان خراسان با 30 هزار هکتار (19% از کل کشور ) و استان آذربایجان غربی با 20 هزار هکتار (12% از کل کشور ) می باشد .میزان تولید انگور نیز در سال 1354 نسبت به سال 1353 حدود 28% افزایش نشان می دهد .مهمترین مراکز تولید انگور نیز به ترتیب اهمیت عبارتند از:
استان مرکزی با 254 هزار تن ( 34%از کل کشور )خراسان با 140 هزار تن (18% از کل کشور ) و آذربایجان غربی با 84 هزار تن ( 11% از کل کشور ) تعداد کل بوته های مو در ایران در سال 1354 حدود 156 میلیون اصله تخمین زده شده و میانگین عملکرد انگور همین سال در سطح کشور برابر با 4725 کیلو در هکتار است.
ارزش غذایی انگور
انگور از نظر ارزش غذایی و خاص بهداشتی دارای سودمندی های بسیار ی است. میزان مواد و عناصر مختلف موجود در میوه ی انگور با توجه به نوع رقم شرایط محل کاشت و درجه رسیدگی حبه ی انگور کاملا متفاوت است .از مهمترین مواد قندی موجود در حبه ی انگور تازه ساکاروز، گلوکز، دکستروز واز اسیدهای آلی ، اسید فرمیک،اسید مالیک ، اسید سیتریک واسید تارتاریک را می توان نام برد . درآب انگور علاوه بر آب ، قند و اسید های مختلف ، 5/3 تا 4 گرم بی تارتارات پتاسیم و همچنین نمک های کانی مانند آهک منیزیم ، آهن ، منگنز و سیلیس وجود دارد . مقدار انرژی موجود در هر 100 گرم انگور تازه ، 67 کیلو کالری و در هر 100 گرم کشمش برابر با 268 کیلو کالری می باشد.
در مورد ارزش طبی انگور روایات و مطالب بسیاری وجود دارد که همگی بیانگر اثرات فوق العاده زیاد انگور از لحاظ بهبودی و درمان بیماریهای مختلف می باشد .
در کتاب طب النسی و الائمه نوشته ی سید محمود ده سرخی از قول رسول اکرم (ص) آمده است که :
بهترین طعام شما نان و بهترین میوه های شما انگور است .
از بین میوه ها انگور و خربزه را دوست دارم .
خرید و فروش من انگور و خربزه است.
انگور را دانه دانه بخورید که گوارا تر است.
در همین کتاب از حضرت صادق (ع) نقل شده است که :
چهار چیز است که از بهشت نازل شده است که یکی از آنان انگور است.
در حدیث دیگری آمده است : چون آب تمام شد و استخوان مردگان نمایان شد. حضرت نوح (ع) چون آنها را بدید سخت نا شکیبایی نمود و غمگین گشت خداوند وحی فرمود :
انگور سیاه بخور تا غمت زائل شود . از حضرت امیرالمومنین علی (علی) نیز نقل شده است که : بخورید سرکه که از انگور درست شده و آن کرم شکم بکشد .و همچنین: بخورید کشمش که صفرا را خاموش بلغم را ساکن و پی را محکم و خستگی را می برد و قلب را نیکو می کند .
بطوری که اشاره شد در مورد انگور و خواص طبی و موارد استفاده ی آن برای درمان بیماریهای مختلف گفته های فراوانی وجود دارد که در اینجا اثرات متفاوت قسمتها ی مختلف بوته ی انگور بطور مختصر شرح داده می شود . از برگ تازه مو در پخت غذا استفاده می شود .
دم کرده ی برگ خشک آن نیز به عنوان چای برای رفع بیماریهای نقرس یرقان اسهال و خون ریزی ها مورد استفاده قرار می گیرد.
از قطره های تراونده ی شاخه های انگور در اوائل فصل رویشی (اشک انگور ) برای درمان بیماریهای پوستی تب خال و دفع سنگهای کلیه استفاده می شود .
در کتاب سبزیها و میوه های شفا بخش ترجمه و نگارش م- نراقی چنین آمده است که: انگور املاح معدنی بدن را زیاد می کند ادرار می آورد و ملین است و برای کم خونی مسمومیت بدن در مقابل خستگی و یا سو تغذیه درد مفاصل رماتیسم و انسداد مجاری طحال و کبد و از بین بردن سنگ مثانه و کلیه ،مورد استفاده قرار می گیرد .
گیاه شناسی انگور
رده بندی گیاهی و گونه های وحشی مو
مو گیاهی است از تیره ی آمپلی داسه که آن را سارمانتاسه ویا ویتاسه نیز می نامند .این تیره شامل 10 جنس مختلف است که عدهای از آنان جزو گیاهان زینتی بوده و جنس های دیگر به استثنای جنس ویتیس که از لحاظ تغذیه به مورد توجه می باشد فاقد اهمیت هستند . جنس ویتیس به نوبه ی خود دارای دو زیر جنس است که از لحاظ تعداد کروموزم متفاوت بوده و از یکدیگر تشخیص داده می شوند.
این دو زیر جنس عبارتند از :
1.موسکادینه
2. اوی ویتیس
براساس آزمایشهای فراوانی که بین این دو زیر جنس انجام گرفته است امکان دو رگ گیری در آنان وجود ندارد.
زیر جنس موسکادینه
از مشهورترین گونه های وحشی این زیر جنس که تعداد کروموزم های آنان 40 عدد بوده و در قاره ی آمریکا ( نواحی فلوریدا و مکزیکو ) پراکنده هستند می توان ویتیس روتوندی فولیا و ویتیس مونسونیا را نام برد.
شاخه های این گونه های وحشی بدون انشعاب بوده و در محل گره ها فاقد صفحات عرضی می باشد پوسته ی آنها نیز به سختی از شاخه جدا می شود ( شکل 1-2) خوشه ی انگور این گونه ها کم حبه بوده (در حدود 40 حبه ) و حبه ها پس از رسیدن می ریزند . هسته ی این گونه ها بر خلاف گونه های وحشی دیگر دارای شیارهای عرضی است. گلهای این گونه ها ناقص بوده و بر روی دو پایه ی مختلف قرار دارند . آنها خواهان آب و هوای گرم و مرطوب بوده و به سختی از طریق پیوند و قلعه ازدیاد می شوند در صورتی که ازدیاد آنها از طریق خوابانیدن شاخه به آسانی انجام پذیر است . از صفات بسیار خوب این گونه ها مقاومت بیش از حد آنها در برابر آفت فلیو کسرا بیماری های قارچی و نماتدهاست.
زیر جنس اوی ویتیس
این زیر جنس دارای گونه های وحشی بسیار فراوانی است (حدود 35 گونه ) تعداد کروموزم های این گونه ها 38 عدد بوده و از لحاظ مو کاری بسیار جالب می باشد. این زیر جنس بر حسب حوزه ی پراکندگی آن به سه دسته ی زیر تقسیم می شوند.
1.گونه های وحشی آمریکایی
این گونه ها از لحاظ کیفیت دارای اهمیت فوق العاده ای بوده و به همین دلیل در سالهای گذشته تعداد زیادی از این گونه های وحشی به کشورهای اروپایی وارد شده و مورد استفاده قرار گرفته است. متاسفانه ابتلا و حساس بودن مقدار زیادی از این گونه ها به آفت فیلوکسرا باعث بروز خسارات زیادی در موستان های اروپا شده و به همین دلیل در سالهای اخیر از ورود آنها به اروپا جلو گیری می شود.

مهمترین گونه های وحشی آمریکایی عبارتند از :
الف- ویتیس استیوالیس Vitis aestivalis
ب- ویتیس لابروسکا Vitis labrusca
ج- ویتیس ریپاریا Vitis riparia
د- ویتیس روپستریس Vitis rupestris
ه- ویتیس سینرآ Vitis cinerea
و- ویتیس برلاندری Vitis berlandieri
2.گونه های وحشی آسیایی
مهمترین گونه های وحشی آسیایی عبارتند از :
الف -ویتیس آمورنسیس Vitis amurensis
ب- ویتیس تومبرگی Vitis thumbergi
3.گونه های وحشی اروپایی
در این گروه فقط یک گونه ی وحشی بسیار مهم قرار دارد که مو معمولی (ویتیس وینیفرا) نامیده می شود .این گونه به دو زیرگونه به نامهای سیلستریکا و کاکازیکا دارد.
ارقام مختلف این گونه ی وحشی اروپایی که شمار آنها در حدود 5000 رقم بوه و از دو رگ گیری ارقام مختلف آن بدست آمده اند با نامهای متفاوت در نقاط مختلف دنیا پراکنده می باشند . ارقام این گونه به زمستان های نسبتا سرد و تابستان های گرم طولانی و خشک نیازمند می باشند. زیر گونه ی سیلوستریکا ، بیشتر در نواحی جنوبی و مرکز اروپا و شما آفریقا پراکنده بوده و بوته های آن بیشتر خواهان مناطق مرطوب هستند .زیر و گونه ی کاکازیکا بیشتر در نواحی جنوبی روسیه ارمنستان قفقاز ترکستان کشمیر و ایران پراکنده بوده و در مناطق خشک و مرطوب قابل کشت می باشند.
ساختار اندامهای مو
ریشه
ریشه قسمتی از گیاه است که در خاک قرارگرفته و عمل جذب مواد غذایی ( عناصر کانی ) و آب ذخیره سازی مواد و همچنین استقرار گیاه در خاک را برعهده دارد. بوته های مو دارای ریشه های بسیار قوی طویل بسیار منشعب هستند . این انشعابات از شکلی منظم و خاص برخوردار بوده و برخلاف شاخه فاقد گره و میان گره می باشند.انشعابات ریشه با توجه به نوع تکثیر در فواصل مختلفی از بافت پریسیکل خارج می شوند در صورتی که انشعابات شاخه در فواصلی منظم از گره ها خارج می شوند.در گیاهانی که از طریق تکثیر جنسی (بذری ) بوجود آمدهاند طول ریشه های اصلی بسیار زیاد بوده و گاهی تا عمق 3 تا 4 متری نیز به درون خاک نفوذ می کنند.در چگونگی گسترش ریشه ی مو خاک و دمای آن ونیز نوع رقمی که کاشته می شود اهمیت فراوانی دارد .بنا به گزارش وودهام و الکساندر (1966) بهترین دما برای رشد ریشه 20 درجه ی سانتیگراد است. بطور کلی ریشه ها پس از خروج از قلمه به تدریج جهت عمودی گرفته وبعد بطور مایل رشد می کنند. رشد و نمو سطحی و یا افقی مو نیز زیاد بوده و کلا به هر اندازه که نمو طولی ریشه ی اصلی زیاد تر باشد به همان میزان نیز نمو سطحی ریشه های فرعی افزایش می یابد .بر همین اساس ریشه های مو با حجم بیشتری از خاک تماس گرفته و می توانند از آب و مواد غذایی بیشتری استفاده کنند. بطور کلی مواد غذایی خاک که مورد نیاز گیاه می باشند. به صورت املاحی فوق العاده رقیق توسط تارهای کشنده ریشه (ریشه های موئین ) جذب شده و به بافتها و قسمت های داخلی گیاه انتقال می یابند.
تمامی املاحی که وارد ریشه می شوند ابتدا میبایستی در آب به صورت محلول در آمده و از غشا سیتوپلاسمی یاخته های ناحیه ی جذب کننده ی ریشه یعنی تار های کشنده دارای یاخته های اپیدرم (بشره ) عبور کنند. سلولز دیواره ی یاخته ای به تمام مواد محلول در آب اجازه ی عبور می دهد. اما غشاء سیتوپلاسمی عبور این مواد را کنترل کرده و فقط در برابر بعضی از آنها تراوا می باشد. فعالیت تارهای کشنده در دوران جوانی زیاد بوده اما پس از سپری شدن مدتی کوتاه یعنی در زمانی که تارهای کشنده ی گیاه به حداکثر رشد خود رسید و پلاسیده شدند ، از فعالیت آنها کاسته می شود.
تعداد تارهای کشنده ی موجود بر روی ریشه ی مو به چگونگی خواص شیمیایی خاک مورد استفاده برای کشت بستگی کامل دارد. آزمایشهای انجام گرفته توسط وینکلر در سال 1974 نشان داده است که تعداد ریشه های فرعی موئین موجود در هر سانتیمتر از ریشه های فرعی مو حدود 476 عدد در زمینهای اسیدی دارای 7/5 PH=و حدود 180 عدد در اراضی قلیایی دارای 5/7 PH=می باشد . معمولا جهت رشد ریشه به شرایط محیطی خاک بستگی دارد. ریشه های مو همیشه در قسمتی از خاک دیده می شوند که از نظر مواد غذایی ، اکسیژن و رطوبت کافی ، غنی می باشد. این ریشه ها در محیط نامساعد ( خاک خشک ، سنگلاخی و دارای لایه غیر قابل نفوذ ) قادر به رشد نیست . به همین دلیل ، لایه های سطحی خاک به علت کمی رطوبت و قسمتهای زیرین خاک به علت کمی اکسیژن ، برای رشد و نمو ریشه مو نامساعد می باشند . در خاک های سنگین رسی ریشه های مو ، به دلیل نبود قابلیت نفوذ پذیری و تهیه نامتعادل این نوع خاک ها ، دارای بیشترین گسترش در قسمت سطحی خاک هستند ، در صورتی که در خاک های سبک (شنی ) ، به سوی اعماق زمین رشد می کنند . ریشه های مو، در جوانی سریعاً به سوی اعماق زمین رشد می کنند که در نتیجه ، گسترش و پراکندگی آنها در عمق بیشتر از عرض می باشد . در صورتی که پس از پیر شدن ، رشد آنها در جهت عرضی بیشتر از جهت عمقی خواهد بود .
با توجه به فراوانی ریشه های سطحی و یا افقی مو، می بایستی از شخم عمیق در موستان ها خودداری شود ، چرا که این عمل غالباً باعث از بین رفتن و زخمی شدن مقدار زیادی از ریشه های فرعی می شود . چگونگی جهت رشد مو، به نوع ارقامی که برای کاشت در نظر گرفته شده اند ، بستگی دار . گونه های آمریکایی مو مانند ویتیس روپستریس دارای ریشه هایی کاملاً عمودی و راست بوده و به اعماق خاک فرو می روند . بیشتر قلمه های انواع مختلف مو که در خزانه تربیت می شوند نیز دارای ریشه ای عمودی و دراز می باشند . این قلمه ها ، معمولاً بسیار نزدیک به یکدیگر قرار داشته و به همین علت ، مقدار زیادی از آب زمین را جذب می کنند و از این طریق باعث خشک شدن سریع زمین می شوند . ریشه این نوع قلمه ها ، به ناچار می بایستی رشد عمودی خود را برای جستجوی آب ادامه داده و از رشد ریشه های جانبی بکاهند .
در شرایط مناسب اواخر تابستان ، مقدار زیادی از اسیدهای آمینه ی مختلف ، به ویژه آرجنین و اسید سیتریک و نشاسته ، در بافت های ریشه ذخیره می شوند و در سال بعد به مصرف می رسند.
تنه و شاخه
قسمتهای هوایی مو ،شامل تنه ،بازو و برگها می شود. تنه یا ساقه اصلی مو ،قسمتی است که در فضای بین سطح خاک و شاخه های آن قرار داشته و در حقیقت رابطی است بین ریشه ،بازوها و شاخه ها :تنه مو،همانند دیگر درختان میوه ،دارای خاصیت تولید شاخه هایی اولیه می باشد که در اصطلاح باغبانی بازو نامیده می شوند. ارتفاع تنه مو،در شکلهای داربستی و شکل هایی که از قیم استفاده می کنند ،متفاوت است. اما در شکلهای دیگر ، ارتفاع تنه اکثرا بسیار کوتاه بوده و به صورت خزنده بر روی زمین قرار می گیرد . ساختمان تنه شبیه به ساختمان ساقه بوده و هر ساله با اضافه شدن یک لایه چوبی که توسط لایه زاینده در زیر پوست ایجاد می شود، بر قطر آن افزوده می گردد.
در طول تنه مو که ارتفاع آن در شکل های مختلف،چند سانتیمتر تا 5/1 متر نیز می رسد ، بازوهای مناسبی انتخاب کرده و طول آنها را با هرس سالانه ،کوتاه نگاه می دارند . بازوها ،به علت باقی ماندن هر ساله بر روی بوته ، به تدریج ضخیم و کلفت می شوند. بر روی بازوها ،مهمیزها 1 و شاخه های یکساله 2 قرار دارند. به وسیله نگهداری تعداد معینی مهمیز و شاخه یک ساله بر روی بازوها ،می توان هر ساله میزان باروری مو را تحت کنترل قرار داد . شاخه ها ،که از رشد یک جوانه بوجود می آیند ،در اوایل بهار علفی و سبز رنگ بوده و پایان فصل رشد ،بر اثر نمو و ذخیره سازی مواد غذایی ،چوبی می شوند. شاخه های جوان مو،به چندین قسمت قابل تفکیک زیر ،تقسیم می شوند:

………………………………………………………………………………
1.spurs 2.cane
ژاتاک انتهایی (مریستم انتهایی)،گره ،میان گره ،جوانه،پیچک و شاخه های جانبی. اگر چه سهم این قسمت ها در فرایند تشکیل میوه یکنواخت نیست ،اما دستیابی به یک محصول خوب،زمانی امکان پذیر خواهد بود که تمامی آنها از رشدی متعادل برخوردار باشند. قسمت انتهایی شاخه مو،از یک جوانه انتهایی تشکیل نمی شود . این قسمت که 10تا20سانتیمتر طول دارد ،در نتیجه تکثیر یاخته ها و بزرگ شدن آنها بوجود می آید . شاخه ها پس از تکمیل رشد سالانه خود ،هرگز رشد طولی نخواهند داشت و فقط بر ضخامت خود می افزایند. بنابراین ،اگر در سال دوم کشت یک مو ،در نظر داریم که شاخه ای را برای تشکیل تنه نگهداری کنیم ،باید در سال اول انتهای آن را در ارتفاع مورد نظر قطع کنیم تا شاخه های جانبی در ارتفاعی بهینه بوجود آیند و بازوها را تشکیل دهند. بازوهای مو،در سالهای بعد هرگز خود بخود رشد نمی کنند،مگر اینکه بر طبق معمول هر ساله ،قسمتی از مهمیز را بر روی آن باقی بگذاریم تا باعث افزایش طول بازو شوند در گزینش موقعیت شاخه های فرعی ،باید به دلیل ثابت ماندن فاصله گره ها پس از رشد ساقه و نیز عدم افزایش طول میان گره ها دقت بسیاری صورت پذیرد.
تعداد اندک از جوانه ها ،تا فصل رویشی سال بعد به صورت خفته باقی می مانند. و بیشتر به شاخه های جانبی تبدیل می شوند،بر روی شاخه های اصلی دو نوع شاخه جانبی می توان یافت. نوع اول که معمولا بر اثر آسیب دیدن شاخه ها و یا عمل هرس در آغاز فصل،بوجود آمده و بر روی خود،جوانه ها و شاخه های جانبی ثانویه را ایجاد می کنند. این نوع شاخه های جانبی،همانند شاخه های اصلی عمل کرده و در همان سال میوه می دهند و در سال بعد نیز به شاخه های یک ساله تبدیل می شوند. از این شاخه ها می توان مهمیز تهیه کرد. و باروری مو را در سال بعد تامین ساخت. میوه این شاخه ها ،کمی بعد از میوه شاخه های اصلی می رسد. اگر شاخه های جانبی ثانویه به موقع رشد کنند ،قادر خواهند بود که در همان فصل رویشی ،محصول بدهند. اما رسیدن این محصول سوم مو،ندرتا ممکن است که بهنگام باشد و میوه ها،اکثرا نارس باقی خواهند ماند . معمولا افقی قرار گرفتن شاخه ها و یا بستن آنها بر روی سیم ها،عاملی است که به ایجاد شاخه های جانبی کمک می کند،بر روی مو،علاوه بر شاخه های جانبی یاد شده،نوع دیگری از شاخه جانبی وجود دارد که کوتاه بوده و هرگز به اندازه کافی مواد غذایی در خود ذخیره نمی کنند و نمی توانند بارور شده و یا شاخه های جانبی ثانویه تولید کنند. این شاخه های جانبی علفی،در فصل پاییز به کلی خزان زده می شوند و دیگر قادر نخواهند بود که به شاخه خشبی یک ساله تبدیل شوند.

برگ
برگهای بوته مو، بر روی گره ها قرار داشته و در کنار هر کدام از آنها ، یک جوانه جانبی دیده می شود . برگها از دم برگ، براکته ها و پهنک تشکیل یافته اند. آنها در حالت عادی دارای وضعیتی منظم بوده و بر روی دو ردیف 1 که نسبت به یکدیگر دارای وضعیتی عمودی هستند ، قرار می گیرند. دمبرگ ، قسمتی است استوانه ای یا پهن ، که صفحه برگ را به شاخه متصل ساخته و طول آن در ارقام مختلف ،از 2تا 6سانتیمتر متفاوت می باشد . انتهای دمبرگ ،که آوندهای رسانای شیره خام و پرورده از آن عبور می کنند ،پهن شده و به پنج رگ برگ اصلی تقسیم می شود،این قسمت را که دارای کمی فلس نیز می باشد ،براکته می نامند که در اوایل پاییز خزان زده می شود،یاخته های میان برگی 2 برگ انگور ،به دلیل دارا بودن تعداد بیشماری کلر پلاست برای جذب نور ،و فضای فراخ بین یاخته ای برای ورود هوا و آب ،قادر به تولید حداکثر مواد قندی می باشند روزنه ها، بیشتر در سطح زیرین برگ قرار دارند .
پهنک برگهای مو،بطور کلی توسط بریدگی های عمیقی که در کنار آن وجود دارد به 5لب یا پهنک کوچک تقسیم می شود ،عمق این بریدگی ها با جنس های مختلف خانواده ویتاسه 3 متفاوت می باشد.

……………………………………………………………………………..
1.Distichous 3.Vitace 3.Mesophy
گل
اولین آثار تشکیل خوشه گل (گل انگیزی)،در فصل رویش سال پیش آشکار شده و تا اواخر فصل رشد جاری ادامه می یابد و اجزای گل در جوانه هایی که گل انگیزی آنها دیر صورت می پذیرد ، تمام اجزای گل طی فصل جاری تکمیل نمی شوند. در اینگونه جوانه ها ، تکمیل اجزای گل به اوایل بهار سال بعد و سپری شدن دوره استراحت زمستانه موکول می شود.
در ارقام مختلف، محل جوانه های بارده بر روی شاخه ها متفاوت می باشد. اما بطور کلی ، پربارترین قسمت شاخه های یکساله ، بین چهار و دوازدهمین گره قرار دارد ،آغاز گل انگیزی و تحول و تکمیل جوانه های گل به موقعیت جغرافیایی محل موستان بستگی دارد .
در طول زمستان ، تغییرات فراوانی در جوانه ها از نظر تکمیل قسمتهای گل روی نمی دهد. در اوایل بهار چند روز پس از پیدایی برگها بر روی شاخه های سبز ،خوشه های گل ظاهر می شوند. قسمتهای مختلف گل که پس از گل انگیزی تشکیل می شوند،به ترتیب عبارتند از :کاسبرگ ها ،گل برگها،پرچم ها و مادگی، رشد این اعضا تا هنگام گل دهی و تلقیح آنان تقریبا سریع و محسوس است گلبرگ ها از بالا به یکدیگر چسبیده بوده و یک کلاهک واحد را تشکیل می دهند که به هنگام باز شدن گل می افتد . پرچم ها حدود سه هفته پس از ظهور برگها شروع به رشد کرده و میله و بساک آن دیده می شود. حدود یک هفته بعد مادگی و اجزای آن که کلاله خامه و تخمدان می باشد قابل رویت خواهند شد . گل انگور دارای دو و گاهی سه برچه است که در هر کدام از آنها دو تخمک وجود دارد . پس از آن که پرچم ها کاملا رشد کردند رشد دانه های گرده شروع شده و همزمان با آن تخمکها می رسند . در این هنگام حدود 6 تا 8 هفته از ظهور برگها گذشته است و گل آماده ی باز شدن و عمل لقاح می باشد. از جمله عواملی که در رشد خوشه ها پس از ظهور گل موثر می باشند می توان مواد غذایی تعداد خوشه و دما را نام برد.در صورتی که خوشه های گل پس از ظهور تنک شوند باقیمانده ی خوشه ها از رشد بیشتری برخوردار خواهند شد. همچنین کم کردن تعداد خوشه ها باعث می شود که مواد غذایی و کربوهیدرات بیشتری به گلها برسد و مانع ریزش آنها شود. (لازم به گفتن است غیر از روی (Zn)که کمبود آن باعث ریزش گل می شود کمبود مواد قندی نیز می تواند عاملی برای ریزش گل بشمار آید).
پس از ظهور برگها به هر اندازه که دمای محیط بالاتر باشد خوشه های گل سریعتر رشد کرده و گلها زودتر باز می شوند. برای مثال انگور سلطانی از هنگام ظهور برگها در بهار تا بازماندن گل به حدود 740 درجه روز 2 نیازمند است . در بهار هر چه هوا گرمتر باشد این مقدار حرارت زودتر به جوانه رسیده و گل باز می شود و بر عکس . این مقدار حرارت می تواند طی حداقل 20 و حداکثر 70 روز به گیاه برسد (بات روز 1973 ).
انواع ارقام ویتیس وینیفرا دارای گلهای کامل سبز رنگ و کوچک می باشند. گل کامل دارای اندام های زیر است:
1 کاسه ی گل شامل پنج کاسبرگ سبز رنگ که پس از ظهور خوشه خشک می شوند.
2- جام گل شامل پنج گلبرگ سبز رنگ می باشد که از بالا به یکدیگر چسبیده اند. بر همین اساس گل انگور از بالا باز نمی شود و گلبرگ ها از پایین جدا شده و مانند کلاهکی می افتند (شکلها ی شماره 7-2-و8-2 )
3- پرچم ها که معمولا پنج عدد بوده و هر پرچم دارای یک میله و یک بساک است.هر بساک خود از وسط به دو قسمت شده و دارای چهار کیسه ی گرده می باشد.
شهد گل در قسمت پایین و بین میله ها قرار دارد و مقدار آن زیاد نبوده و دمای زیادی را جذب نمی کند.
4- مادگی شامل کلاله ، خامه و تخمدان است. تخمدان دو قسمتی بوده و در هر قسمت دو تخمک وجود دارد. هر تخمک دارای یک کیسه جنینی است و یاخته ی تخم در آن قرار دارد که بعد از لقاح تبدیل به بذر می شود.
کلا له و خامه آغشته به شهد بوده چسبناک می باشند و دانه ی گرده را بر روی خود نگاه می دارند.
اطراف تخمدان را لایه ای به نام پری کارپ احاطه کرده است که یاخته های آن تقسیم و بزرگ شده و قسمت گوشتی حبه را ایجاد می کنند.
تمام انواع انگورهای اروپایی گل هایی کامل دارند. اما بعضی از ارقام آمریکایی دارای گل هایی ناقص هستند یعنی فقط گلهای نر و ماده دارند . اما بعضی از ارقام که دارای گلهای نر می باشند قادر به تولید میوه نبوده و معمولا به عنوان پایه بکار می روند پرچم در این ارقام کاملا رشد کرده و دانه های گرده ی فراوانی تولید می کنند. عضو نر گلهای ماده بر خلاف گلهای نر رشد بسیار اندکی کرده و دانه ی گرده قادر به سبز شدن برروی کلاله نیست اما مادگی در آنها کاملا رشد کرده است.
بعضی از گونه های جنس روتوندی فولیا، دو پایه می باشند یعنی دارای گلهای نر و ماده ی جدا از هم و روی پایه های مختلف هستند در این حالت برای تشکیل میوه می بایستی مخلوطی از گیاهان نر و ماده را کاشت.
در بهار معمولا هنگامی که میانگین 3 دما میانگین به حدود 20 درجه ی سانتیگراد برسد گلهای انگور باز می شوند در دمای 15 درجه تعداد بسیار اندکی از گلها باز می شوند. در دمای 35 درجه ی سانتیگراد باز شدن گلها بدون این که آسیبی به آنها برسد به تعویق می افتد بنا به گزارش هارادا در سال 1959 علت گل انگیزی در انگور فعالیت هرمونی بوده و چند هفته پیش از گل انگیزی غلظت این مواد در گیاه به شدت بالا می رود.
طول مدت گل دهی در انگور به شرایط جوی بستگی دارد در شرایط معمولی گل دهی گیاه 8تا 10 روز بطول می انجامد و ابتدا گلهای قسمتهای پایین شاخه باز می شوند باران رطوبت و آفتاب تاثیر مستقیمی در باز شدن گلها ندارند.
خوشه و میوه
گل انگور ،به صورت خوشه ای برروی بوته ظاهر می شود که از لحاظ ساختاری و منشاء شباهت بسیاری به پیچک دارد. روی محور اصلی خوشه شاخه های فرعی و گاهی ثالثیه ای بطور نامرتب ظاهر می شوند که هر کدام به چندین دمگل منتهی می گردند. در انتهای هر دمگل یک گل قرار می گیرد که به یک حبه تبدیل می شود.
خوشه انگور از لحاظ ساختمان ظاهری دارای دو قسمت باسک یا چوب خوشه و حبه ی انگور است اندازه ی خوشه ها نسبت مقادیر هر یک از قسمتهای یاد شده با توجه به نوع ارقام نوع کشت و شرایط آب و هوایی متفاوت و متغیر است. در حدود 2تا 5% از وزن خوشه ی انگور را باسک یا خوشه ی چوبی آن تشکیل می دهد. بطور کلی باسک اسکلت بندی خوشه ی انگور را تشکیل داده و شامل شاخه ی اصلی شاخه های فرعی ودمگل ها می باشد. علاوه برآن باسک مجرای تغذیه ی بین برگ و شاخه و حبه های میوه است.
حدود 70تا 80 % از وزن باسک را آب تشکیل داده و در حدود 2تا 5/3 1 آن از مواد دارای تانن تشکیل یافته است. علاوه بر آن مقدار 9 تا 14% از وزن باسک متشکل از مواد سلولزی می باشد. سرعت قهوه ای شدن چوب خوشه ی انگور رابطه ی مستقیمی با ریزش حبه ها داشته و در ارقام گوناگون متفاوت است.

حبه های انگور از سه قسمت پوست هسته و گوشت تشکیل شده اند.
پوست حبه ی انگور در حدود 7تا 12 % از وزن آن را تشکیل داده و نقش حفاظت از میوه را برعهده دارد . پوست هر رقم انگور دارای ماده ی بو دار ویژه ای است که باعث بهتر شناخته شدن میوه ها می شود. در پوست حبه های انگور اکثرا مواد رنگی مختلفی وجود دارد که به استثنای انگور های رنگین (انگور هایی که فقط گوشتشان قرمز است) در پوست آنها جمع شده اند مانند انگور رقم شاهانی پوست حبه از چندین لایه یاخته های دارای دیواره ی کلفت تشکیل می یابد که روی آن را یک لایه ی نازک مومی پوشانده است. کلفتی پوست حبه در ارقام مختلف متفاوت بوده و در انبار داری و حمل و نقل عامل مهمی بشمار می رود پوست حبه در مقایسه با گوشت آن دارای مقدار بیشتری ویتامین است. پوست حبه ی انگور باستثنای مواد رنگی شباهت زیادی به باسک داشته و متشکل از حدود 78 تا 80 % آب و تا 14% مواد هیدروکربه است.
تعداد هسته ی موجود در داخل حبه های انگور بیشتر به ارقام مختلف انگور بستگی داشته و تعداد آن از صفر تا 4 عدد متغیر است اندازه و شکل هسته ها نیز به نوع انگور بستگی دارد. در حدود 36 تا 40% از وزن هسته ی انگور را آب تشکیل می دهد میزان مواد هیدروکربنه ی هسته 34 تا 36% مواد چربی 10 تا 12% و مواد دارای تانن 7 تا 8% است. هسته های انگور از نظر استخراج مواد تاننی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشند. وزن هسته در ارقام مختلف از صفر تا 10% وزن حبه متغیر است. وجود هسته در انگور از بازار پسندی آن برای مصرف تازه می کاهد. اندازه ی هسته رابطه مستقیمی با اندازه ی حبه ی انگور دارد چرا که منبع اصلی تولید هرمون جبیرالین می باشد.
گوشت انگور که بطور کلی نزدیک به 82 تا 86 % از وزن کل خوشه را شامل می شود مهمترین قسمت انگور و بخش خوراکی میوه بشمار می آید.از هر تن انگور با توجه به رقم آن بین 640 تا 780 لیتر آب انگور بدست می آید. میزان در صد مواد متشکله ی انگور کاملا متفاوت بوده و به نوع رقم شرایط کشت و چگونگی شرایط آب و هوایی بستگی دارد. بطور کلی خوشه های انگور دارای شکلهای متفاوت کشیده مخروطی و کروی بوده و اندازه ی خوشه ها و همچنین اندازه و شکل حبه ها نیز بسیار متغیر است که یعدا بطور مشروح در باره ی آن بحث خواهد شد.

روشهای تکثیر مو
تکثیر مور،همانند بیشتر درختان به روشهای گوناگون مانند :ازدیاد جنسی1 با بذر و ازدیاد غیر جنسی 2 با قلمه، پیوند و خوابانیدن ،امکان پذیر است . متداول ترین روش تکثیر در بیشتر نقاط انگور خیز دنیا، ازدیاد پیوندی است.با استفاده از این روش ،می توان از طریق پیوند انواع پیوندک های مورد نظر و مرغوب بر روی پایه های مقاوم ،از نابودی بسیاری از ارقام انگور جلوگیری کرد . به عنوان مثال ،بسیاری از ارقام انگور موستان های کشور فرانسه در سال 1870 به علت حمله آفت فیلوکسرا در حال نابودی بودند،با پیوند زدن بر روی پایه های مقاوم امریکایی ،از نابودی نجات یافتند. با وجودی که اجرای این روش در بسیاری از کشورها متداول می باشد،در ایران به علت نبود آفت فیلوکسرا و همچنین از لحاظ آسانی کار،از روش تکثیر قلمه ای استفاده می شود.
روشهای مختلف ازدیاد مو، به شرح زیر می باشند:
ازدیاد بذری (جنسی)
ازدیاد مو از طریق بذر ،امکان پذیر بوده اما به دلیل بروز تغییرات ژنتیکی در نهال های حاصله و نا یکنواختی و همچنین تفاوت کامل آنها با گیاه مادری برای احداث موستان مورد استفاده قرار نمی گیرد. نا گفته نماند که در موسسات پژوهشی اصلاح بذر و نهال ،از این روش تکثیر برای بدست آوردن دو رگه های جدید استفاده می شود . در این روش ازدیاد ،نهال های جدید از طریق کاشت بذر بدست می آیند ،بذر را باید از انگورهای کاملا رسیده عاری از هر گونه آلودگی به آفات و بیماری ها ،گزینش و گردآوری کرده و در محلی خشک و خنک نگهداشت. برای شکستن دوره رکود 3 و بهتر سبز شدن بذرها باید آنها را پیش از کاشت ،سرمادهی4 کرد. برای انجام عمل سرمادهی بذرها،باید آنها را درون جعبه های کاشت،زیر ماسه مرطوب قرار داده و برای چند هفته در محلی سرد نگهداری کرد.

………………………………………………………………………………
1.Sexualpropagation 2.Asexual propagation
3.Dormancy 4.Stratification
خفتگی -خواب(
بهترین زمان کاشت بذر، اوایل بهار است. برای کاشت ،بذرها را بر روی ردیف هایی به عمق 3-4 سانتیمتر ،به صورت نواری کاشته و روی آنها را به منظور جلوگیری از سله بستن ،با مقداری ماسه می پوشانند. فواصل خطوط کاشت 30تا40 سانتیمتر و فواصل بذرها بر روی خطوط کاشت ،15سانتیمتر انتخاب می شود. بعد از کاشت باید هر 2یا3روز یکبار، خطوط را با آرامی آبیاری کرده و هر چند روز یکبار علفهای هرز را وجین نمود . بدین ترتیب،بذرهای کاشته شده پس از1 ماه سبز می شوند . باید توجه داشت که برگها و ساقه های جوان تازه روییده نسبت به نور شدید آفتاب حساس بوده و در صورت امکان باید با ایجاد سایه بان،از رسیدن نور شدید به آنها جلوگیری کرد. نهال های حاصله را باید در اواخر همان سال،به محل اصلی انتقال داد. اگر این عمل در سالهای بعد انجام گیرد،به ریشه های نهال ها آسیب فراوانی وارد خواهد آمد.
بوته های مو تولید شده به روش کاشت بذری، غالبا در سال چهارم یا پنجم بار آوری خود را آغاز می کنند . این مدت طولانی را می توان با پیوند شاخه های جوان مورد نظر بر روی ساقه های مسن تر ، کوتاه ساخته و گیاه را زودتر از زمان مقرر به میوه دهی وادار کرد.
ازدیاد غیر جنسی
در این شیوه ی ازدیاد تمامی گیاهان حاصله بدون هیچ تفاوتی مشابه گیاه مادری خود خواهند شد. این شیوه شامل : قلمه زنی پیوند و خوابانیدن است که پیرامون هر کدام بحث خواهد شد.
ازدیاد قلمه ای مو
این روش ازدیاد عبارتست از کاشتن بخشی از ساقه و یا شاخه های یکساله ی مو که کاملا خشبی شده و برگ های خود را بطور طبیعی از دست داده اند در شرایط مناسب از نظر دما و رطوبت . بطور کلی تمامی انواع مو را ( اروپایی و آمریکایی ) می توان از طریق قلمه تکثیر کرد بجز شمار اندکی از آنها که سختی ریشه دار می شوند مانند انواع برلاندری که می بایستی از طریق خوابانیدن شاخه ای ازدیاد شود.
معمولا قلمه را می بایستی دستکم 1 سال در خزانه ی اول و گاهی 1 سال دیگر نیز در خزانه ی دوم نگه داشت تا نهال دارای ریشه ای قوی و کافی شود. در ایران بویژه در موستان های قدیم معمولا قلمه ی بدون ریشه را در محل اصلی می کارند. در ازدیاد قلمه ای بر خلاف ازدیاد بذری بوته های حاصل کاملا مشابه پایه مادری بوده و تمام ویژگیها ی پایه ی اصلی را حفظ می کند. بنابر این به وسیله ی قلمه می توان خواص ارثی پایه ی مرغوب و مورد نظر را حفظ کرده و مورد بهره برداری قرار داد.
بطور معمول گزینش قلمه را می بایستی در 2 مرحله انجام داد. اول گزینش پای ی مادری که قلمه می بایستی از آن گرفته شود و دوم گزینش قلمه از مین بازوهای موجود بر روی پایه ی مادری که می بایستی قطع شوند. شاخه هایی خشبی که به عنوان قلمه مورد نظر می باشند می بایستی کاملا رسیده بوده و از پایه هایی سالم قوی کاملا خشبی و بدون آلودگی گزینش شوند. همچنین بایستی دقت داشت که شاخه های برگزیده بیش از حد لزوم کلفت و ضخیم نباشند چرا که به سختی ریشه می دهند. از گزینش شاخه هایی که برگشان پیش از خزان و به دلیل هجوم آفات مختلف ریخته است یا نارس هستند و یا بر اثر گرگ و سرما آسیب دیده اند نیز می بایستی خود داری شود.
زمان قطع شاخه برای تهیه ی قلمه از پایه ی مادری پس از خزان بوته های مو در پاییز و یا پیش از فعالیت حیاتی گیاه در اواخر زمستان و اوائل بهار است. در نواحی سردسیر که دارای زمستان های سخت و یخبندان شدید می باشند قلمه ها را می بایستی در اواخر پاییز و پیش فرا رسیدن سرمای شدید و یخبندان زمستانه از پایه ی مادری جدا ساخت. چرا که ممکن است بر اثر سرما خشک شوند. قلمه ها را پس از تهیه دسته دسته کرده و در جعبه های چوبی زیر ماسه قرار داده و در هوای آزاد نگاه می دارند و یا مستقیماً در هوای آزاد تا هنگام کاشت زیر شن قرار می دهند.
در مناطق نیمه گرمسیری که دارای زمستان هایی نسبتاً ملایم هستند قلمه گیری را می توان در بهار انجام داد. بدین ترتیب شاخه ها تا اواخر زمستان و یا اوائل بهار برروی بوته ی مادری باقی می مانند. در طول فصل زمستان شاخه های ضعیف از بین رفته و فقط شاخه هایی قوی که قادر به ایجاد پایه ی جدید می باشند باقی خواهند ماند.
انواع مختلف قلمه ی مو
انواع مختلف قلمه های مورد استفاده پایه ی مو عبارتند از:
قلمه ی ساده قلمه ی پاشنه دار قلمه ی قنداقه دار و قلمه ی جوانه.
قلمه ی ساده
قلمه ی ساده قسمتی از شاخه ی 1 ساله می باشد که کاملا خشبی شده است. طول قلمه در حدود 25 تا 40 سانتیمتر و قطر آن در انواع ویتیس وینیفرا در انتهای بالایی حدود 8 تا 12 میلی متر و در انواع آمریکایی تا 15 میلی متر می باشد.
قلمه ی پاشنه دار
برای تهیه این نوع قلمه سعی می شود افزون بر بخشی از شاخه های 1 ساله ی خشبی مقدار ی از شاخه ی 2 ساله نیز از پایه ی مادری قطع شود. مقدار شاخه ی2 ساله ی قلمه ی پاشنه دار هر چه کوچکتر انتخاب شود برای کاشت مناسب تر و بهتر خواهد بود
قلمه ی قند دار
در این قلمه طول شاخه ی 2 ساله به چندین سانتیمتر می رسد. اگر قطر این شاخه زیاد باشد می توان آن را در جهت طولی به دو نیم کرد به صورتی که بر روی نیمی از آن قلمه ی 1 ساله قرار گرفته باشد. در قلمه ی قند دار چین خوردگی فشرده ای در محل اتصال شاخه ی 1 ساله به شاخه ی2 ساله وجود دارد که فرآیند خارج شدن ریشه دارای تاثیری فراوان است. در مواردی که کشت قلمه در شرایطی نامناسب انجام گیرد و ریشه ها دیرتر از زمان معمولی ظاهر می شوند چوب و ساقه ی قلمه خواهد پوسید.
قلمه ی جوانه
اگر مقدار شاخه ی مورد نیاز قلمه زنی که همیشه دارای چند ین جوانه است برای تهیه ی قلمه کافی نباشد می توان از یک شاخه چندین قلمه تهیه کرد که هر کدام دارای یک جوانه باشند روش کار بدین صورت است که شاخه را می بایستی به قطعاتی کوچک تقسیم کرد بطوری که طول آنها از 1 تا 2 سانتیمتر تجاوز نکرده و هر یک دارای جوانه باشند. هر کدام از این قطعه ها را می توان مانند یک قلمه ی کامل در ماسه یا خاک کاشت .
گزینش قلمه
قلمه های مو را برای کاشت در خزانه و یا محل اصلی( موستان )از میان شاخه ها و یا بازوهایی بر می گزینند که در پاییز یا اواخر زمستان از پایه ی مادر قطع می شوند.
این قلمه ها می بایستی دارای خواص و شرایط زیر باشند:
الف – شاخه هایی که به منظور قلمه گزینش شده و مورد استفاده قرار می گیرد می بایستی کاملا رسیده و خشبی باشند و مراحل مختلف رشد خود را بطور منظم و کامل طی کرده باشند.
ب- در دوره ی رشد و نمو خود برروی پایه مادری از تغذیه ی خوبی برخوردار باشند.
ج- فواصل بین گره های قلمه می بایستی متوسط باشد زیرا فاصله های کم بین گره ها نشانه ی نامساعد رشد شاخه ها و یا آلود ه بودن پایه های مادری به بیماری و آفات است.فاصله ی بیش از حد بین گره ها از نشانه های رشد سریع و نداشتن مواد غایی کافی می باشد.
د- پوست قلمه می بایستی شفاف بوده و فاقد لکه های تیره یا سیاه رنگی باشد که نشانه ی پاره ای از بیماریهای قارچی است (مانند سفیدک)
ه-قسمت زیر پوست قلمه می بایستی کاملا سبز رنگ و آبدار باشد.
و- قسمت مغز قلمه می بایستی نسبتاً نازک و به رنگ روشن باشد.
ز- میزان مواد خیره ای قلمه مانند قند و نشاسته می بایستی در حداکثر باشد.
ح- مقطع قلمه می بایستی گرد باشد و مصرف قلمه هایی که دارای مقطع پهن ( بیضی ) و یا گوشه دار هستند می بایستی خود داری شود.
ط- قطر قلمه در انواع ویتیس وینیفرا می بایستی در انتهای بالایی بین 8 تا 12 میلی متر باشد. در انواع آمریکایی می توان از قلمه های کلفت استفاده کرد.
ی – طول قلمه معمولا می بایستی بین 25 تا 35 سانتیمتر و برای انواعی که در موستان پیوند خواهند شد40 تا 45 سانتیمتر در نظر گرفته شود. بطور کلی اندازه ی قلمه ها با توجه به چگونگی نوع خاک نیز کاملا متفاوت است بدین ترتیب که هر چه خاک مورد نظر قویتر باشد طول قلمه ها را کوتاه تر بر می گزینند.
در موستان های دیم ایران طول قلمه را بسیار بیشتر از این اندازه یعنی در حدود 5/1 متر انتخاب می کنند. قلمه ی بعضی از انواع مو مانند ویتیس برلاندری پس از کاشت بسیار سخت و دیر ریشه می دهند و به همین علت قلمه ها پلاسیده و خشک می شوند.برای جلوگیری از این وضعیت قلمه های نوع بر لاندیری را می بایستی برروی قلمه های اروپایی که با آنه زود جوش می خورند پیوند زد البته اجرای این روش به علت نیاز به کارگر ماهر گران تمام می شود.
طرز تهیه ی قلمه
پس از آن که شاخه ها برای تهیه ی قلمه گزینش و از پایه ی مادری جدا شدند می بایستی آنها را بر طبق مشخصاتی که در بالا گفته شد به قطعاتی کوچکتر ( قلمه ) تقسیم کرد.
بطور کلی مقطع بالایی قلمه ها را که از 3تا 4 گره تشکیل شده است می بایستی از 1 سانتیمتری بالای آخرین گره بالایی به شکل اریب وبا زاویه ای 45 درجه قطع کرد. اما مقطع قسمت پایین یعنی انتهای زیر ین قلمه می بایستی بطور افقی قطع شود.پس از تهیه ی قلمه ها هر 100تا 200عدد از آنها را می بایستی بطوری که دریک جهت قرار گیرند دسته کرد.این دسته ها را می بایستی در محل مناسب ، یعنی در مکانی که دمای آن بین 2تا5درجه سانتیگراد باشد ، زیر مقداری ماسه و یا خاک اره ی مرطوب قرار داده و برای اواخر زمستان و اوائل بهار که هنگام کاشت آنها در خزانه و یا محل اصلی می باشد ، نگهداری کرد. اگر محل نگهداری قلمه در مکانی سرپوشیده و محفوظ مانند گلخانه و یا زیرزمین باشد روی ماسه و یا خاک اره را با 20 تا 30 سانتیمتر خاک می پوشانند تا از تبخیر رطوبت ماسه و خشک شدن آن جلوگیری شود . اما اگر این محل در هوای آزاد باشد ، ضخامت خاکی که برای حفظ رطوبت ماسه بر روی آن می ریزند ، می بایستی حدود 50 تا 75 سانتیمتر باشد ، تا علاوه بر جلوگیری از خشکی ماسه و یا خاک اره ، از وارد آمدن آسیب سرمای زمستان جلوگیری شود . به طور کلی ، برای نگهداری و مراقبت از قلمه ها ، می بایستی دقت داشت که محل نگهداری بیش از حد خشک و یا مرطوب نباشد . چرا که خشکی زیاد ، باعث پژمردگی و پلاسیدگی و در نتیجه خشکی قلمه ها شده و رطوبت بیش از حد نیز باعث گندیدگی و فساد آن می شود . به همین دلیل ، می بایستی از نگهداری قلمه ها در ظرف های حاوی آب ، خودداری شود .
ریشه دار شدن قلمه ها
ریشه ی قلمه های مو ، از محل برش و بعضی از گره هایی که در داخل خاک قرار دارند همزمان با رویش جوانه های روی شاخه خارج می شوند . گاهی از فاصله بین دو گره نیز ریشه هایی بیرون می آیند . قلمه های بعضی از ارقام آمریکایی مانند ویتیس برلاندری ، بسیار سخت و کند ریشه دار می شوند . برای آسانی و تسریع در ظهور و رشد ریشه ها ، از روشهای متفاوتی استفاده می شود که به شرح زیر است :
سرمادهی
سرمادهی ، عبارتست از کاشتن قلمه در ماسه مرطوب و در شرایطی مناسب برای ریشه دار شدن . برای این کار ، درون جعبه هایی چوبی ، لایه ای به ضخامت 15 سانتیمتر ماسه شسته شده می ریزند و روی آن را با یک ردیف قلمه می پوشانند . آنگاه روی قلمه ها را دوباره با یک لایه ماسه می پوشانند . این عمل را تا پر شدن جعبه ها چندین بار تکرار می کنند ، سپس آنها را تا مدتی در محلی نسبتاً سرد قرار می دهند . سرما ، باعث کاهش تدریجی از میزان هورمون اسید آبسایزیک ( که باعث خواب رفتگی گیاه می شود ) شده و بر میزان هورمون جبیرالین ( که باعث بیداری گیاه می شود ) می افزاید .

خیس کردن قلمه
این روش عبارتست از فروبری قلمه ها در آب جاری ( ارتفاع آب می بایستی حدود 10 تا 15 سانتیمتر باشد ) اگر آب ، جاری نبوده و راکد باشد برای جلوگیری از فساد قلمه ها مقداری خاکه زغال ، چوب ، به آب می افزایند . پس از مدتی قلمه ها را در محل اصلی ، کشت می کنند . از این روش ، به ندرت برای ریشه دار کردن قلمه ها استفاده می شود .
پوست کنی
در این روش ، مقداری از پوست بخش زیرین قلمه که در خاک قرار می گیرد ، بدون آنکه چوب آن بشکند برداشته می شود . گاهی برای خروج سریعتر ریشه ها ، پوست ته قلمه را با یک برس فلزی زبر خراش داده و سپس اقدام به کاشت آنها در خاک می کنند . با انجام این عمل ، یاخته های لایه کامبیوم که بین پوست و چوب قرار دارند تحریک شده و در محل زخم ، ابتدا بافت پینه را تشکیل می دهند . آنگاه یاخته های بافت اختصاصی شده و پاره ای از آنها به ریشه تبدیل می شوند .

هورمونهای گیاهی
استفاده از هورمونهای گیاهی ، مانند اکسیژن و یا گیاهورمونهای دیگر نیز در بعضی از نقاط انگور خیز ، بسیار معمول است . بطور کلی ، از این هورمونها می توان برای تسهیل ظهور ریشه در قلمه های گیاهان استفاده کرد . از مهمترین انواع این هورمونها می توان از اسید های ایندول استیک ، ایندول بوتیریک نام برد .
برای انجام هورمون افزایی ، کافی است که ته قلمه ها را به مدت چند ساعت در مخلوط یا محلول رقیق هورمون ( 100قسمت در میلیون ) و یا به مدت چند ثانیه در محلول غلیظ هورمون ( 1000قسمت در میلیون ) فرو برده و سپس اقدام به کاشت کرد. نحوه ی عمل هورمون بطور طبیعی ، بدین ترتیب است که در محل زخم یا برش ، ابتدا هورمون اسید ایندول بوتیریک به تدریج انباشته می شود. یکی از آثار این هورمون تبدیل یاخته های پینه (غیر اختصاصی) به یاخته های ریشه است. با افزودن مصنوعی هورمون دیگر نیازی به زمان طولانی برای انباشت هورمون در محل زخم نیست .
بنابر این ریشه دار شدن گیاه سرعت می یابد.

کاشت قلمه
بطور کلی قلمه های تهیه شده در پاییز را اواخر فصل زمستان و یا اوایل بهار در خاک می کارند.کاشت قلمه با دو روش انجام می گیرد:
1- کاشت قلمه در محل اصلی مزرعه : برای انجام این کار معمولا از ارقامی استفاده می شود که قلمه ی آنها به آسانی ریشه می دهد. این شیوه ی کاشت رواج بسیار اندکی دارد. در بعضی از کشورهای مو خیز و همچنین ایران از این روش فقط برای ایجاد موستان دیمی استفاده می شود.
2- کاشت قلمه ی مو در خزانه : در بیشتر موارد قلمه ها را برای ریشه دار شدن در خزانه می کارند. این روش برای ارقامی مفید است که قلمه هایشان به سختی ریشه می دهند.
برای کاشت قلمه های مو در خزانه ابتدا زمین را از طریق شخم عمیق نرم و آماده ساخته و آنگاه شیارهایی موازی به عمق 20 تا 30 سانتیمتر متناسب با طول قلمه فاصل ی 40 تا 50 سانتیمتر از یکدیگر حفر می کنند.پس از آن قلمه ها را بطور مرتب و به فاصله ی 5 سانتیمتر از یکدیگر پای دیواره ی شمالی شیار به نحوی پهلوی هم قرار می دهند که 1 یا 2 جوانه ی انتهایی قلمه ها خارج از خاک قرار گیرد
خاک خزانه به هر اندازه که سبک و مقدار شن آن زیادتر باشد در صد موفقیت در ازدیاد قلمه ای مو بیشتر خواهد بود. در این خزانه قلمه ها به مدت یکسال باقی می مانند و در پایان سال اول رشد یعنی در پاییز همان سال یا اوائل سال دوم و پیش از شروع فعالیت حیاتی گیاهان قلمه های ریشه دار شده را در خزانه ی دوم ( خزانه ی انتظار ) کشت می کنند. در این خزانه قلمه ها را بر روی ردیف هایی به فاصله ی 75 سانتیمتر از یکدیگر وبا فواصل 45 تا 50 سانتیمتر بین هر بوته می کارند . در مواردی که در سال اول کاشت رشد شاخه های جوان بر روی قلمه و مقدار ریشه ی آن در همان سال به اندازه ی کافی باشد می توان قلمه ها را از خزانه ی اول مستقیما به محل اصلی انتقال داد.
پس از کاشت قلمه در خزانه و یا در محل اصلی می بایستی مراقب بود که در آبیاری قلمه ها اهمال نشود. پس از هر آبیاری زمین را می بایستی سله شکنی و وجین کرد.
ازدیاد مو از طریق خوابانیدن شاخه
این روش ازدیاد عبارتست از ریشه دار کردن بازو یا شاخه های مو پیش از جدا سازی آنان از بوته ی مادری در این روش قسمتی از ساقه و یا بازوی مو به نحوی زیر خاک قرار داده می شود که جوانه ی انتهایی آن خارج از خاک قرار بگیرد. این شاخه ها را پس از ریشه دار شدن اگر از پایه ی مادری جدا کرده و در خاک بکارند درختی مستقل و کاملا شبیه به پایه ی مادری خود تولید خواهد کرد.
خوابانیدن ساده ی شاخه ی مو (معمولی )
در این شیوه ی خوابانیدن معمولا سعی می شود که تا حد ممکن از بازوهای نزدیک به تنه ی اصلی بوته استفاده شود. برای این کار شاخه ها را بدون این که بشکن و یا پوستشان کنده شود خم کرده و در داخل شیاری قرار می دهند که به عمق 10 تا 12 سانتیمتر پای بوته حفر شده است. در زمان انجام این عمل می بایستی دقت شود که دست کم جوانه ی انتهایی شاخه خارج از خاک قرار گیرد. غالبا برای نگه داشتن شاخه در زمین یک دو شاخه ی چوبی تهیه کرده وبا استفاده از آنها شاخه را به زمین محکم می کنند .معمولا جوانه های بین پایه ی مادری و قسمتی را که می بایستی در خاک قرار بگیرد حذف می کنند. ازدیاد مو از طریق خوابانیدن شاخه در مواردی زیر انجام می پذیرد:
1- هنگامی که در موستان یک یا چند پایه بین ردیف های مو به دلیلی خشک شوند.
2- در هنگامی که از قلمه های سخت ریشه زای بعضی از انواع پایه های مو استفاده میشود.
درصورت اول رای پر کردن محلهای خالی در موستان گودالی به عمق 20 تا 30 سانتیمتر در محلی که بایستی پایه ی جدید قرار گیرد حفر کرده و شاخه های طویل مو را پس از خم کردن بطوری که انتهای آن خارج واقع شود در این گودال قرار می دهند و روی آن را به ضخامت 7 تا 8 سانتیمتر با خاک می پوشانند. پس از آن که یک یا چند گره شاخه ای که در خاک قرار دارد دارای کمی ریشه شد بقیه ی گودال را پر از خاک کرده و یکسال بعد از خوابانیدن شاخه بوته ی جدید را از پایه ی مادری جدا می کنند.
در صورت دوم یعنی در ارقامی که قلمه ی آنها سخت ریشه زا هستند شیارهایی به عمق 20 تا 30 سانتیمتر در اطراف پایه ی مادر حفر کره و شاخه های مو را ته هر یک از این شیارها به نحوی که انتهای آنها خارج از خاک باشد می خوابانند و روی آن را با 7 تا 8 سانتیمتر خاک می پوشانند. تعداد این شیارها و در نتیجه تعداد شاخه های خوابانیده شده نسبت به قدرت پایه ی مادری ممکن است که 1یا 3 عدد و یا بیشتر بشد. جوانه های که بر روی این شاخه ها قرار گرفته ا پس از مدت اندکی شروع به رشد و نمو کرده و از زیر خاک خارج می شوند.بارش و طویل شدن تدریجی این شاخه های جوان مقدار خاک داخل شیار ا افزایش می دهند تا آنجا که شیارها کاملا پر و هم سطح دیگر نقاط موستان شود. بدین طریق از هر بازو یا شاخه ی مو تعدادی نهال ریشه دار جوان بدست می آید. در هر صورت پس ا خوابانیدن شاخه میبایستی انتهای آزاد آن را که خارج از خاک قرار گرفته است به نحوی قطع کرد که فقط 1تا 2 جوانه خارج از خاک باشند.
در پاییز همان سال و یا اوایل بهار سال بعد شاخه ی خوابانیده شده را پیش از بیدار شدن بوته ی مو از خواب زمستانی با کمال دقت و ملایمت از خاک خارج کرده و نهال های متعدد ریشه دار را به وسیله ی قیچی باغبانی از یکدیگر جدا ساخته و در محل اصلی و یا خزانه ی انتظار می کارند.
خوابانیدن شیاری ( نهری ) شاخه ی مو
با اجرای این روش خوابانیدن می توان از هر گیاه مادری تعداد ی نهال ریشه دار را طی یک فصل تولید کرد. برای انجام این عمل شیارهایی به عمق 20 تا 25 سانتیمتر در نزدیکی پایه ی مادری حفر کرده و شاخه ی مورد نظر را بطور افقی در کف شیار قرار می دهند بطور ی که انتهای شاخه را که از خاک خارج شده است به یک قیم می بندند. پس از آن روی شاخه را با مقداری خاک به ضخامت 7 تا 8 سانتیمتر می پوشانند. از جوانه های موجود برروی شاخه ی خوابانیده شده شاخه هایی شروع به رشد می کنند. پس از آن که طول شاخه ها به 15تا 20 سانتیمتر رسید گودال را با خاک مرغوب زراعتی مخلوط با کود دامی پوسیده پر کرده و آبیاری می کنند. در طول تابستان ریشه های تولید شده قوی می شوند و در پاییز همان سال پس از خزان بوته ی مو شاخه ها را با مقداری ریشه از یکدیگر جدا ساخته و بدین ترتیب از یک شاخه چندین نهال ریشه دار تولید می کنند . این نهال ها را می بایستی به محل اصلی منتقل کرده و کاشت و یا در خزانه ی انتظار نگهداری کرد.
ازدیاد پیوندی بوته ی مو
هدف از زدن پیوند عبارت است از جوش دادن پیوند ک های انواع موهای مرغوب و مورد نظر اما حساس به بعضی از عوامل (مثلا فیلوکسرا ) برروی پایه های مقاوم به همان عوامل .
در سال 1880 موهای معروف فرانسه به آفت حشره ای به نام فیلوکسرا مبتلا شده و در حال نابودی کامل بودند. اما با پیوند زدن آنها برروی پایه ی مقاوم موهای آمریکایی که در برابر فیلوکسرا پایدار ی خوبی داشتند از نابودی آنها جلوگیری شد.
در مو کاری معمولا پیوند زنی با هدفهای زیر اجرا می شود:
1- هر گاه پایه ای نتواند بر روی ریشه ی خود در خاک محل کاشت زندگانی کند .آن را بر روی پایه ای که با این خاک سازش داشته و در برابر پاره ای از آفات ریشه مانند فیلوکسرا و یا بیماریهای قارچی و ویروسی مقاوم با پیوند می زنند.
2- برای یک دستی و اصلاح موستان هایی که بطور کاشته شده اند.
3- برای تغییر نوع یا رقم انگوری که در موستان کاشته شده است.
4- برای جوان سازی موستان های پیر و قدیمی .
اصولا پیوند زدن مجموعه عملیاتی است که به وسیله ی آن قطعه ای از یک گیاه معین و مورد نظر را که معمولا قسمت هوایی آن می باشد به نحوی بر روی پایه قرار می دهند که پس از مدتی دو گیاه مختلف یکی شده و به همزیستی خود ادامه دهند. گیاه ریشه داری که در زمین ثابت و مستقر بوده و وظیفه ی در آشامی آب و مواد غذایی و تثبیت یا ابر عهده دارد پایه نامیده می شود. قسمت هوایی که برروی پایه نصب و ثابت می شود و پس از رشد و نمو تاج درخت را تشکیل می دهد پیوندک نام دارد که با جذب گاز کربنیک ماده ی اولیه ترکیبات آلی مورد نیاز مجموعه ی پایه و پیوندک را در برگهای خود می سازد.
گزینش پیوندک
گفتیم که پایه و پیوندک تاثیری متقابل بر یکدیگر داشته وبا انجام پیوند می توان ارقامی بدست آورد که دارای صفات مشترکی از پایه و پیوندک باشند مثلا اگر گزینش پیوندک از پایه ای انجام گیرد که بارور و حاصل خیز بوده و زمان رسیدن میوه ی آن نیز منظم باشد همین خصوصیات را پس از پیوند حفظ خواهد کرد و بر عکس .
بدین ترتیب اهمیت گزینش پیوندک آشکار می شود و بر همین اساس می بایستی در گزینش پیوندک دقت بسیاری شود.
چگونگی گزینش پیوندک
به هنگام هرس مو شاخه هایی را که دارای رشد کامل بوده و کاملا سالم می باشند به منظور تهیه ی پیوندک گزینش کرده و از دیگر شاخه ها جدا می سازند. معمولا ضخامت و قطر این شاخه ها می بایستی متناسب باشد یعنی نباید زیاد قطور و یا نازک گرفته شوند چرا که شاخه های زیاد قطور و یا باریک میوه تولید نمی کنند. بطور کلی باید شاخه هایی را برای پیوندک بر گزید که بارور بوده و دارای خوشه هایی منظم و یکنواخت باشد. همچنین می بایستی دق شود که پیوندک عاری از هر گونه عیب و آلودگی باشد . زمان تهیه ی پیوندک ممکن است که پیش از زمستان (یا شروع فصل سرما ) و یا اواخر زمستان (پس از رفع یخبندان و پیش از بیداری بوته های مو از خواب زمستانی ) باشد.
نگهداری و مراقبت پیوندک
روشهای نگهداری پیوندک عبارتند از:
1- نگهداری در ماسه :
این روش به عنوان بهترین شیوه ی نگهداری شناخته شده است. برای نگهداری پیوندک در ماسه می بایستی دقت شود که رطوبت آن کمتر از زمانی باشد که برای پایه بکار می رود.
2- نگهداری در ظرفهای گلی یا سیمانی :
درون این ظرفها می بایستی تا ارتفاع 20 سانتیمتر ی آّب ریخته و کمی زغال چوب به آن افزوده و قلمه ها را در داخل این قرار داد.
3- نگهداری درون آب جاری :
در این روش بجای آن که قلمه ها را درون حوضچه های کوچک پر از آب قرار دهند آنها را تا مدتی درون جوی آب جاری قرار می دهند بطوری که ته قلمه ها ارتفاع 15 تا 20 سانتیمتر داخل آب باشد. این روش بهتر از روش نگهداری پیوندک ها در حوضچه های حاوی آب بوده اما همانند روش نگهداری در ماسه ی مرطوب (سرما دهی ) از نتیجه ای رضایت بخش برخودار نیست.
3تا 4 روز پیش از پیوند زنی بر روی پایه پیوندک ها را از درون ماسه بیرون آورده وبا آب فراوان کاملا شسته و تمیز می کنند. آنگاه به منظور جلو گیری از پلاسیدگی پیوندک ها انتهای آنها را تا زمان انجام پیوند ( که نبایستی بیش از چند ساعت بطول انجامد ) درون آب قرار می دهند. تاکید می شود که فقط آن قسمت از شاخه را که کاملا رسیده است می بایستی برای پیوندک مورد استفاده قرارداد.
شیوه ی اجرای پیوند
اجرای عملیات مختلف پیوند برای انواع گوناگون پیوند برروی مو عبارتند از:
1- اجرای عمل پیوند هنگامی که پایه ریشه دار بوده و در زمین ثابت است (در خزانه ).
2- اجرای عمل پیوند هنگامی که پایه خارج از زمین بوده و ثابت نیست (رو میزی ).
حالت اول
در این صورت پیوندک را برروی پایه ای یکساله و یا بیشتر که در محل اصلی مستقر می باشد قرار می دهند.
اجرای این روش تا اندازهای مشکل تر از عملیات پیوند رومیزی است . چرا که فراهم سازی شرایط لازم برای موفقیت کامل پیوند مانند دما رطوبت و غیره در محیط باز همیشه مقدور و موفقیت آمیز نبوده و بستگی به شرایط آب و هوایی دارد. در صورتی که برای پیوند رومیزی عملیات مختلف پیوند در کارگاه انجام شده و بلافاصله پس از پایان پیوند زنی گیاهان را در خزانه و یا نهالستانی که برای این منظور آماده شده است می کارند و در بهار همان سال جاری به محل اصلی منتقل می کنند.
قبلا در مورد جوش خوردن پایه و پیوندک بحث شده است می دانیم تا هنگامی که لایه های زاینده یا بافت کامبیوم پایه و پیوندک با یکدیگر تماس کامل نداشته باشند پیوند نمی گیرد . برای برقراری تماس لازم بین لایه ی زاینده در قسمت پایه و پیوندک روشهای مختل پیوند را بکار می برند. در مو کاری از انواع مختلف پیوند ها استفاده می شود که مهمتر ین انواع آن به ترتیب عبارتند از :
1- پیوند نیمانیم (انگلیسی )
2- پیوند شکافی ساده یا ترصیعی
3- پیوند شکافی کامل
4- پیوند شکافی پاشنه دار
5- پیوند شکافی میان تهی
6- پیوند شکافی زینی
7- پیوند شکافی جانبی
8- پیوند اسکنه بر روی ریشه
9- پیوند شکمی
پیوندک انگلیسی یا نیمانیم
ابزار لازم برای اجرای این پیوند چاقوی پیوندی است که به شکلهای گوناگون یافت می شوند و رایج ترین آنها چاقو هایی هستند که دارای تیغه اب راست تیز و یک تکه می باشند . به هنگام اجرای پیوند می بایستی دقت کرد که تیغه ی چاقو کاملا صاف و تیز باشد تا مقطع پایه و پیوندک کاملا صاف و بدون خراشیدگی و شکستگی بریده شود. زیرا زخمهای ناشی از بکارگیری ابزار تیز و صاف زودتر از دیگران التیام می یابند. گاهی بجای چاقوی پیوندی از دستگاههایی مخصوص (ماشین مخصوص پیوند زنی ) استفاده می شود که نتایج شان بسیار خوب بوده و اجرای پیوند با این دستگاه به وسیله ی متخصصین فنی در حال گسترش است.
آماده سازی پایه
برای انجام این کار پایه را از ارتفاع 25 تا 30 سانتیمتری سطح خاک قطع کرده و تمام جوانه هایی را که بر روی این قسمت از پایه قرار گرفته اند حذف می کنند تا از تولید اعضای جدید بر روی پایه جلوگیری شود.
آماده سازی پیوندک
برروی شاخه هایی که به عنوان پیوندک تهیه می شوند نباید بیش از یک جوانه وجود داشته باشد. پس از تهیه ی پیوندک و پایه که دارای قطر ی برابر می باشد آنها را تقریبا از 2 سانتیمتری بالای آخرین جوانه ی پایه و پایین ترین جوانه ی پیوندک قطع می کنند . سپس نوک پایه و ته پیوندک را به صورت قلم می تراشند . از 3/1 سمت بالایی مقطع پایه و 3/1 سمت زیرین مقطع پیوندک شکافی عمودی به اندازه ی 4تا 6 میلی متر در امتداد طول مقطع ایجاد کرده وبا تیغه ی چاقو لبه های شکاف های یاد شده را کمی بازتر می کنند بطوری که زبانه ی پیوندک و پایه بتوانند داخل یکدیگر شده و خود را نگه دارند. اگر پایه ی مورد نظر بدون ریشه باشد (مانند قلمه ) پایه را که دارای قطر و طول معینی می باشند با قیچی باغبانی به اندازه های مختلف قطع کرده و انتهای بالایی آن را به صورت اریب می برند. پس از آن در 3/1 قسمت بالایی مقطع مورب شکافی به عمق 5تا 6 میلی متر ایجاد می کنند بطوری که تشکیل یک شکاف را برروی قسمت مقطع تشکیل دهد.قطر شاخه و یا بازوی گزینش شده به عنوان پیوندک باید به اندازه ی قطر پایه بوده و دارای یک جوانه باشد. انتهای زیرین این شاخه را که باید برروی پایه قرار گیرد به اندازه ی مقطع پایه و بطور اریب می برند و مانند آن با یک چاقوی تیز شکافی به عمق برابر با عمق شکاف مقطع پایه برروی پیوندک ایجاد می کند.
پس از انجام این عملیات پیوندک و پایه را طوری برروی یکدیگر قرار می دهند که زبانه ی یکی داخل شکاف دیگری شده و قسمتهای مختلف بافت زاینده ی پایه و پیوندک کاملا برهم منطبق شوند. آنگاه روی آن را با نخ باغبانی محکم می بندند و پس از پایان عملیات یعنی سوار کردن پیوندک برروی پایه ی بدون ریشه (قلمه) هر 50 تا 100 عدد از آنها را که دارای طولی مساوی هستند دسته کرده و از بالا و پایین به وسیله ی ریسمانی می بندند. پس از تهیه ی دسته ها آنها را درون جعبه ای قرار می دهند که ته آن مقداری ماسه ی شسته ی کف رودخانه ریخته اندو روی آن را کاملا با ماسه می پوشانند این عمل را آنقدر ادامه می دهند تا جعبه از قلمه و ماسه پر شود . البته می توان بجای ماسه از خزه ی درختی و یا خاک اره نیز استفاده کرد. بدین ترتیب که ابتدا در ته جعبه حدود 10 سانتیمتر خاک اره ریخته و سپس قلمه های پیوند شده را پهلوی یکدیگر بر روی خاک اره بطور عمود قرار می دهند و بر روی آنها حدود 10 سانتیمتر خاک اره می ریزند و این عمل را تا پر شدن کامل جعبه ادامه می دهند. پس از آن جعبه ی حاوی قلمه را به منظور ایجاد بافت پنبه حدود 15 روز در دمای 25 درجه ی سانتیگراد و در محلی محفوظ و اندکی مربوط نگهداری می کنند. پس ز این مد جوانه های پیوندک شروع به رشد کرده و چون پایه ها هنوز ریشه نداده اند قادر به جذب مواد غذایی نبوده و در نتیجه اعضای جدید برای رفع نیازمندی های خود از مواد ذخیره ی شاخه و یا ساقه ها می کنند. اهمیت میزان مواد ذخیره شده در ساقه و یا بازوهای بوته ای که به عنوان پیوندک و یا پایه بکار می رود در این زمان کاملا آشکار می شود. به همین دلیل است که به هنگام گزینش بازوها و یا شاخه ی مو برای قلمه باید دقت شود که شاخه کاملا رسیده بوده و از لحاظ ذخیره ی مواد غذایی کامل شده باشد.
از بیماریهای بسیار خطرناک قلمه ها که هر ساله در موسسات تکثیر و ازدیاد انگور باعث بروز خسارات فراوانی می شود قارچی است به نام بوتری تیس سینرا و همچنین بیماری کپک سیاه که باعث پوسیدگی قلمه ها یا جوش نخوردن و ریشه دار نشدن آنها می شود برای مبارزه با این بیماری ها باید پیش از قرار دادن قلمه های پیوند شده در جعبه آنها را با یک ماده ی قارچ کش ضد عفونی کنیم .
اگر محل نصب پیوندک برروی پایه با دقت مورد توجه قرار گیرد دیده خواهد شد که پیوندک و پایه در محل تماس خود شروع به جوش خوردن کرده و در محل جوش خوردگی آنها برجستگی یا بالشتکی به نام بافت پینه بوجود آمده است. اگر آنها را از محل جوش خوردگی جدا ساخته و هر کدام را بطور جداگانه مورد بررسی قرار دهیم برروی سرتاسر مقاطع مورب پایه و پیوندک بافت سفید رنگ متمایل به زردی دیده می شود که تقریبا در هر دو قسمت مشابه بوده و به بافت جوش دهنده (التیام دهنده) معروف است. یاخته های بافتهای جوش دهنده ی پیوندک و پایه با یکدیگر جوش خورده و در نتیجه دو قسمت پیوندک و پایه با هم یکی شده و به همزیستی خود ادامه می دهند.
منشا بافت التیام دهنده همان لایه ی زاینده است که از یاخته هایی متراکم تشکیل یافته و مانند حلقه ای بین پوست و چوب قرار گرفته است. همین یاخته های متراکم پس از تکمیل شدن خود بافت زاینده را تشکیل می دهند.
برای جوش خوردن کامل پیوندک و پایه کاملا برروی هم قرار گرفته و بر یکدیگر منطبق باشند.اگر اندازه ی قطر پایه و پیوندک متفاوت باشد برای موفقیت در امر پیوند لازم است که پیوندک را طوری بر روی پایه سوار کنند که حداقل در چند نقطه با یکدیگر تماس داشته باشند. امروزه در باغبانی می توان با استفاده از ماشینهای پیوند زنی انواع مختلف پیوند های رومیزی را با سرعت تهیه کرد. با بکارگیری این ماشینها می توان حدود 200 تا 450 عدد پیوند در هر ساعت تولید کرد.
پس از گرفتن پیوند و جوش خوردن پیوندک با پایه جوانه برگ و شاخه برروی پیوندک ظاهر می شوند. در اوائل فعالیت پیوندک اعضای جدید ی که برروی پیوندک بوجود آمدهاند به دلیل رفع نیاز های خود از مواد ذخیره ای ساقه رنگ سبز متمایل به زرد دارند. اما پس از ظاهر شدن ریشه های پایه و رشد کافی آنها جذب عناصر غذایی مورد نیاز پیوندک را بر عهده گرفته و رنگ جوانه ها کاملا سبز می شود. قلمه ی بعضی از انواع بوته ی مو مانند برلاندری به سختی و کندی ریشه می دهد در این نوع قلمه ها اعضای مختلف نهال پیوند شده تا زمانی که مواد ذخیره ای پایان نیافته است می توانند به زندگی خود ادامه دهند . اما پس از مصرف مواد ذخیره ای توسط اعضای جدید گیاه به دلیل عدم ظهور ریشه و قادر نبودن پایه برای جذب مواد غذایی مورد نیاز در مدتی اندک خشک می شوند. اگر ریشه ها پس از جوش خوردن پایه پیوندک بموقع ظاهر شوند پایه می تواند مواد غذایی مورد نیاز خود را از زمین جذب کرده و به رشد خود ادامه دهد.
پس از جوش خوردن پیوند قلمه ها را از جعبه خارج کرده و برای ریشه دار شدن همانند قلمه ی معمولی در هوای آزاد می کارند. این قلمه ها باید یکسال در خزانه بمانند و اگر رشد آنها درآخر سال اول کم باشد آنها را به خزانه ی دوم منتقل می کنند و پایان سال دوم در محل اصلی می کارند.
پیوند شکافی ساده یا ترصیعی
در مواردی که قطر پایه از قطر پیوندک زیادتر بوده و در نظر است که از پیوند انگلیسی استفاده شود به دلیل عدم انطباق لایه های زاینده ی پایه و پیوندک پیوند با عدم موفقیت روبرو خواهد شد. در اینگونه موارد بجای استفاده از پیوند انگلیسی از پیوند شکافی ساده استفاده می شود.
پیوند شکافی ساده از دیر باز برای پیوند زنی دیگر درختان میوه معمول بوده و مدتی است که برای پیوند مو نیز بکار می رود .از این پیوند به هنگام تغییر نوع مو نیز استفاده می کنند . که زمان انجام آن بهار است .
شیوه ی اجرای پیوند ترصیعی
تهیه ی پایه .ابتدا خاک اطراف بوته را تا نزدیکی ریشه خالی کرده و آنگاه تنه را از 2تا3 سانتیمتری بالای سطح خاک ، با اره های تیز (اره تربر) می برند و محل بریدگی را با یک چاقوی تیز کاملا صاف می تراشند. آنگاه از سمت خارج مقطع پایه به کمک چاقوی پیوند زنی شکافی در امتداد طول تنه ایجاد کرده و چوب داخل آن را بر می دارند بطوری که مقطع شکاف به شکل مثلث در آید و پیوندک براحتی درون شکاف پایه قرار گیرد به هنگام قرار دادن پیوندک در داخل شکاف پایه باید دقت کرد که بر اثر فشار پیوندک به داخل شکاف پایه ترک نخورد.
تهیه ی پیوندک :
برای تهیه ی پیوند ک معمولا از شاخه های جوان یکساله ای که کامل شده اند استفاده می شود . برای این کار پیوندک را بگونه ای بر می گزینند که 2 جوانه بر روی آن باشد. سپس قسمت زیزین آن را از سمت پایین جوانه ی زیزین به صورتی نوک تیز می تراشند و سمت داخلی آن را طوری تراش می دهند که به هنگام استقرار در داخل شکاف پایه آن را کمتر باز کند.
پس از قرار دادن پیوندک در شکاف پایه آن را طوری جای می دهند که جوانه ی پایین درست به سمت خارج قرار گیرد و لایه های زاینده ی پایه و پیوندک در چند نقطه با هم تماس یابند. هنگامی که قطر پایه بسیار زیادتر از پیوندک باشد 2پیوندک را در 2 قسمت از شکاف پایه نصب می کنند. اگر هر دو پیوندک گرفتند می توان در صورت لزوم یکی از آنها را به هنگام خواب گیاه قطع کرد.
پیوند شکافی کامل
زمان اجرای این پیوند معمولا فصل بهار بوده و به ندرت در پاییز هم انجام می گیرد . این پیوند را بیشتر برروی پایه های ریشه دار مستقر در محل اصلی انجام می دهند.برای اجرای این پیوند ،خاک پای بوته را کنده و تنه را اندکی پایین تر از سطح خاک و بطور افقی می برند . البته باید توجه داشت که این عمل ، چند روز پیش از شروع ریزش اشک مو انجام می شود ،چرا که در نتیجه ریزش اشک مو،تنه بوته خیس شده و امکان پوسیدن آن بیشتر می شود. پس از بریدن پایه ،شکافی طولی به اندازه 2تا3 سانتیمتر در طول پایه و امتداد قطر آن ایجاد می کنند. پیوندک،که دارای 2 جوانه است ،از کناره پایین جوانه پایینی، به صورت اریب تراشیده می شود،بطوری که پوست دو قسمت دیگر محل بریدگی روی پیوندک، از بین نرود. آنگاه پیوندک را به گونه ای درون شکاف پایه قرار می دهند که جوانه پایین پیوندک خارج از شکاف پایه قرار گرفته و پوست لبه های پایه و پیوندک کاملا بر روی یکدیگر قرار گیرند. پس از انجام این عمل ،محل پیوند را با نخ باغبانی بسته و با چسب باغبانی روی آن را می پوشانند.
پیوند شکافی پاشنه دار
شیوه تهیه پایه و پیوندک در پیوند شکافی پاشنه دار ، تقریبا مشابه پیوند کافی کامل است ، با این تفاوت که پیوندک را به گونه ای می تراشند که وقتی روی پایه قرار گیرد پاشنه هایشان کاملا بر یکدیگر منطبق بوده و بر روی هم سوار شوند . در این پیوند سطح تماس پایه و پیوندک ،بسیار بیشتر از سطح تماس پیوند شکافی کامل است.
پیوند شکافی میان تهی
شیوه تهیه این پیوند، مشابه پیوند شکافی کامل است ، با این تفاوت که مقداری از چوب داخلی شکاف پایه نیز به گونه ای برداشته می شود که پایه شکافی V شکل را تشکیل می دهد تا پیوندک بطور کامل در آن مستقر شده و محکم گردد.
پیوند شکافی زینی
شیوه این پیوند ، بر عکس پیوند شکافی کامل است . در این پیوند ،قسمت زیرین پیوندک را همانند پایه پیوند شکافی کامل ،شکاف داده و نوک پایه را نیز به صورت اریب می تراشند و نوک تیز پایه را درون شکاف پایه قرار می دهند. از آنجا که پیوندک مانند زین بر روی پایه قرار می گیرد،این پیوند را شکافی زینی نامیده اند.
پیوند شکافی جانبی
این پیوند ،به نام پیوند کادیلاک نیز معروف بوده و بیشتر در کشورهای اروپایی مانند جنوب کشور فرانسه و همچنین افریقای شمالی متداول است. این پیوند به جای پیوند شکافی معمولی ساده، اجرا می شود.
شیوه اجرای پیوند شکافی جانبی
تهیه پایه : در فصل پاییز ، هنگامی که جریان شیره گیاهی متوقف شده است . پیش از فرا رسیدن سرما شکافی اریب به عمق 5/1 سانتیمتر به وسیله چاقو یا دستگاهی مخصوص بر روی بدنه پایه ایجاد می کنند ،بطوری که عمق آن به مغز پایه نرسد.
تهیه پیوندک : پیوندک ، شاخه ای جوان و یکساله بوده و دارای 1تا2 جوانه است. قسمت زیرین این شاخه را به صورت مخروطی نوک تیز می تراشند ،بطوری که سمت پایین جوانه کمتر از طرف دیگر تراشیده شده و جوانه در سمت بالایی آن قرار گیرد . پس از تهیه پیوندک آن را به گونه ای درون شکاف پایه قرار می دهند که جوانه پیوندک ،رو به سمت بیرونی قرار گیرد . پس از استقرار پیوندک ، محل پیوند را با نخ باغبانی محکم بسته و سپس با چسب می پوشانند و برای جلوگیری از خطر شکستگی ، آن را به یک قیم می بندند.
مزایای پیوند شکافی جانبی : 1. اگر پیوند شکافی جانبی در فصل پاییز نگرفت ، در بهار می توان مجددا بر روی همان پایه پیوند زد.
2. دمای فصل پاییز برای گرفتن این پیوند بسیار مناسب است .
3. رشد این پیوند در مقایسه با پیوند شکافی معمولی ، بسیار سریع تر است.

پیوند اسکنه بر روی ریشه
برای انجام این نوع پیوند ، خاک پای بوته مو را در اسفند (نواحی معتدل سرد)و شاید بهمن ماه (نواحی گرم معتدل با زمستان های ملایم) به عمق 25تا 30 سانتیمتر بر می دارند تا اولین ریشه اصلی نمایان شود . آنگاه ،تنه را با اره باغبانی به فاصله 5تا10سانتیمتر از محل اولین ریشه قطع می کنند و بدین ترتیب پایه بدست می آید.
برای تهیه پیوندک ،انتهای زیرین شاخه ای را که دارای 2تا3 جوانه می باشد در دو طرف متقابل بطور اریب می تراشند . با این کار ، نوک پهن و نازکی بدست می آید که آن را درون شکاف ایجاد شده در بالای پایه قرار می دهند . پس از استقرار پیوندک قسمت های بریده و زخمی شده پایه و پیوندک را با مقدار زیادی چسب باغبانی می پوشانند .
پیوند شکمی
در این پیوند ، پیوندک شامل یک جوانه بوده و دارای مقداری پوست بدون چوب می باشد. شکل پیوند ممکن است مربع ، مستطیل ، بیضی و یا شکل های دیگر باشد .

شیوه اجرای این پیوند عبارت است از :
تهیه ی پیوندک : پیوندک را می بایستی از جوانه های شاخه های کاملا رسیده برگزید و در پوست قسمت بالا و پایین جوانه شکافی افقی به عرض 1 سانتیمتری و عمق ضخامت پوست ایجاد کرد. سپس با کمک نوک تیغه ی چاقوی پیوند زنی از انتهای شکاف های عرضی 2 شکاف پوستی دیگر از هر دو سمت چپ و راست در امتداد طول پایه و عمود بر شکاف اولی ایجاد کرد تا یک مربع مستطیل را تشکیل دهند. آنگاه جوانه را به همراه مقداری پوست از روی شاخه جدا می کنند. این کار می بایستی به گونه ای انجام گیرد که فقط پوست و جوانه ی بدون چوب از ساقه جدا شوند.
تهیه ی پایه : برای پایه معمولا شاخه هایی جوان چوبی شده یکساله و عاری از هر گونه عیب و نقصی را بر می گزیند. آنگاه 2 شکاف کم عمق عمود برهم یکی کوتاه و افقی و دیگری نسبتا طویل (در حدود 2تا 3 سانتیمتر ) به شکل Tبرروی پایه و در چند سانتیمتری بالا ی سطح زمین (8 تا 10 سانتیمتر) ایجاد می کنند. سپس دو لبه ی شکاف را با نوک چاقوی پیوند زنی باز کرده و پیوندک را از قسمت بالای شکاف پایه به درون آن فرو می برند.
بطوریکه جوانه ی پیوندک کاملا در وسط شکاف قرار گیرد و لایه ی زاینده ی پیوندک و پایه برروی یکدیگر منطبق شوند. پس از پایان نصب پیوندک برروی پایه و اطمینان از درستی آن محل پیوند را از بالا و پایین جوانه با نخ باغبانی می بندند.زمان اجرای عملیات پیوند شکمی معمولا هنگامی است که شیره ی گیاهی کاملا در جریان بوده و هیچ گونه خطر سرما زدگی نیز وجود نداشته باشد (بهار و پاییز ).
اگر اجرای پیوند در اواخر تابستان و یا اوائل پاییز انجام گیرد پیوندک تا اوائل بهار در حالت خواب باقی می ماند.
شرایط لازم برای گرفتن قلمه های پیوند شده
برای بهتر جوش خوردن پیوندهای انجام شده، وجود شرایطی ویژگی لازم است که عبارتند از:
الف- دما
بافتهای جوش دهنده پایه و پیوندک ،در دماهای پایین فاقد هر گونه فعالیتی بوده و در دمای 15درجه سانتیگراد ،به کندی فعال می شوند. با افزایش دما از 15 درجه به بالا تا 30 درجه ،فعالیت بافتها سریعتر شده و عمل جوش خوردن بهتر انجام می شود.
دمای مناسب برای التیام یا جوش خوردن پایه و پیوندک ،بین 22تا 30 درجه سانتیگراد است. ناگفته نماند که در دمای 35 درجه نیز عمل جوش خوردن انجام می گیرد،اما قلمه ها پلاسیده شده و خشک می شوند.
-همجنسی پایه و پیوندک
یکی از مهمترین شرایط موفقیت در پیوند زنی ،یک جنس بودن پایه و پیوندک تا حد ممکن است، چرا که پیوند بین دو خانواده مختلف،به ندرت جوش خورده و نتیجه می دهد.
پیوندک جدید ،باید کاملا رسیده ،خشبی و از نظر مواد ذخیره ای غنی باشد. به همین دلیل، بهترین زمان جداسازی پیوندک از پایه ، دوران استراحت زمستانی بوته است.
پایه و پیوندک هر چه جوان تر باشند، درصد موفقیت در پیوند زنی بیشتر خواهد بود و پایه و پیوندک زودتر با یکدیگر جوش می خورند. اگر پایه مسن باشد ،پیوندک را باید از شاخه های جوان یکساله برگزید. برای جوش خوردن کامل پایه و پیوندک و همزیستی بهتر آنها ،لازم است که از لحاظ فیزیولوژیکی با یکدیگر سازگار 1 باشند . به عبارت دیگر،تناسب کاملی بین پایه و پیوندک برقرار باشد. در این صورت ،رشد گیاهان پیوندی متناسب بوده ،بطور مرتب میوه می دهند و تا مدتی طولانی عمر خواهند کرد. بر عکس اگر پایه و پیوندک ناسازگار2 باشند. همزیستی آنها ممکن نبوده و در مدتی کوتاه پیوندک خشک شده و از بین خواهد رفت.
در عمل ثابت شده است که اگر بین پایه و پیوندک شاخه هایی که پیوند می شوند نزدیکی و همجنسی وجود داشته باشد ،پیوندک بر روی پایه جوش خورده و زخم ناشی از بریدگی ،به زودی التیام می پذیرد . و اگر درصد این نزدیکی بالا باشد ،آثار و نشانه های زخم سریعا از بین خواهند رفت. بنابراین ،می توان گفت که نزدیکی و همجنسی بین پایه و پیوندک ،یکی از مهمترین شرایط موفقیت در پیوند زنی بشمار می آید ،یعنی،علاوه بر یک جنس بودن پایه و پیوندک ،باید بین یاخته های التیام دهنده زخم پایه و پیوندک نیز هماهنگی کاملی وجود داشته باشد. به عبارت دیگر ،هر گاه جای بریدگی در پایه و پیوندک سریعتر التیام پذیرد و آثار زخم از بین بروند ،این استعداد یا قابلیت را سازگاری 3 می نامند. بالا بودن میزان سازگاری ،باعث طولانی شدن عمر درختان پیوندی و موفقیت پیوند می شود. با کم شدن این میزان ،از عمر درختان و درصد گرفتن پیوند کاسته می شود و اگر هیچ سازگاری وجود نداشته باشد ،پایه و پیوندک جوش نخورده و محل زخم پیوند التیام نمی پذیرد و پیوندک خواهد خشکید . این حالت را می توان به خوبی در پیوند رقم وینیفرا بر روی پایه رقم پارتنوسیسوس کنکوفولیا 4 مشاهده کرد.
اگر چه هنوز علل ناقص و یا منفی بودن نتیجه پیوند کاملا روشن نیست،اما می توان بعضی از علل گفته شده در این زمینه را به شرح زیر بیان داشت:

…………………………………………………………………………….
1.Compatible 2.Incompatible
3.Compatiblity 4.Partemocisus concofolia

الف-وجود اختلاف قطر بین پایه و پیوندک که بر اثر آن اختلالاتی در جریان شیره گیاهی ظاهر می شود در نوع ریپاریا .
ب-نبود تعداد کافی لوله های آوندی در سطح اتصال پیوندک و پایه ، که بر اثر آن عمل جوش خوردن پیوند بطور ناقص انجام می گیرد .
ج-پیدایی موانعی (تشکیل غده ها)در داخل لوله های آوندی سطح اتصال پیوندک و پایه .
بر اساس بررسی ها و پژوهش هایی که در زمینه پیوند زنی انجام گرفته است ،عده ای مانند برنون و بریال معتقدند که پس از استقرار پیوندک بر روی پایه و آغاز جوش خوردن آنها،ماده ای به نام آنتی ژن در محل پیوند بوجود می آید که جریان آن در پایه،باعث تشکیل نوعی ماده رسوبی شده و از جریان شیره گیاهی (بویژه بعضی از ئیدرات های کربن)در آوندها جلوگیری می کند . به نظر می رسد که عمل این ماده،مانند عمل مالیک هیدرازید می باشد که نوعی فرآورده صنعتی ضد هورمونی است و باعث توقف رشد گیاه می شود.
همچنین،باید به این موضوع توجه داشت که جوش خوردن پیوندک بر روی پایه ،از سویی به انواع پایه مو بستگی داشته و از سوی دیگر وابسته به بعضی از شرایط می باشد که عبارتند از :کیفیت و چگونگی عملیات پیوند ،انطباق لایه های زاینده پایه و پیوندک با هم، زمان بیداری پایه و پیوندک از خواب زمستانی ، دما ، تهویه ، رطوبت و عوامل دیگر .
تاثیر متقابل پایه وپیوند ک
بطور کلی پایه و پیوندک پس از انجام عمل پیوند برروی یکدیگر تاثیر متقابل دارند و به همین دلیل تغییراتی در گیاهان پیوندی ظا هر می شود .
به نظر گوتیه و دانیل موهی نوع اروپایی ویتیس وینیفرا که نسبت به آفت فلیوکسرا حساسیت دارند بر اثر پیوند برروی موهای آمریکایی از حساسیت خود به میزان بسیار اندکی کاسته و در نتیجه نسبت به آفت یاد شده مقاومت بیشتری یافته اند . در صورتی که از مقاومت موهای نوع آمریکایی که نسبت به آفت فیلو کسرا کاملا مقاوم می باشند کاسته می شود. همین تغییرات در مورد میوه دهی این ارقام نیز بوجود می آید.
بطور معمول گیاهان گزینشی برای پیوندک اگر از بازوهای بوته ی رقمی ضعیف بوده و بر روی پایه ای قوی تر و بزرگتر پیوند شوند شاخه های حاصله قوی تر و کلفت تر از بوته ی مادری خواهند شد و برعکس .
تاثیر پیوند بر عمر بوته ی مو
گفتیم که اگر بین پایه و پیوندک همجنسی و نزدیکی کاملی وجود داشته باشد درختان پیوندی تا مدتی طولانی عمر می کنند و در غیر این صورت درختان پیوندی عمر زیادی نداشته و غالبا از محل پیوند دچار شکستگی شده و پس از زمانی کوتاه پژمرده می شوند. بطور کلی درختانی که دارای سازگاری کامل بوده و خوب نگهداری شوند ممکن است که با بازده کافی تا 30،40 وحتی 50 سال عمر کنند. امروزه تعداد زیادی موستان دیده می شود که عمر شان از 50 سال نیز بیشتر می باشد.
تاثیر پیوند بر تولید و کیفیت میوه
پیوند معمولا زمان میوه دهی درختان میوه را سرعت می بخشد. بطوری که درختان پیوندی در سال دوم یا سوم میوه می دهند اما درختان غیر پیوندی از همان پایه به ندرت پیش از سال چهارم یا پنجم میوه دهی خود را آغاز می کنند اگر پیوندک از نوعی مرغوب گزینش شود وباپایه سازگاری داشته باشد می توان گفت که پیوند زنی در تولید میوه موثر بوده ومقدار آن راافزایش می دهد پیوند برروی کیفیت میوه نیز موثر است مثلا انواع موهای آمریکایی که به عنوان پایه برای موهای اروپایی کاشته می شوند معمولا دارای میوه ای نا مرغوب هستند. اما اگر موهای اروپایی را که دارای میوه هایی مرغوب و خوش طعم هستند روی آنها پیوند بزنند در کیفیت انگورهای یادشده تغییراتی پدید آمده و طعم آنها تا اندازه ای ترش می شود.
شرایط لازم برای گزینش پایه مو
یکی از شرایط مهم برای گزینش پایه ی مو ، میزان مقاومت آن در برابر سرمای محل رشد و نمو می باشد.
در نواحی گرمسیر و یا نقاطی که دارای آب و هوای معتدل می باشند مقاومت در برابر سرما اهمیت چندانی ندارد. اما در مناطق سردسیر برای دوام درخت پیوندی و برداشت بهره ی کافی از آن می بایستی پایه هایی را برگزید که در برابر سرمای سردترین زمستان محل کاشت مقاومت کند. بویژه این نکته را می بایستی در نظر داشت که مقاومت پایه در برابر سرما می بایستی بیشتر از مقاومت پیوندک باشد چرا که اگر حساسیت پایه به سرما بیشتر از پیوندک باشد بوته ی پیوندی در سالهای بسیار سرد از ریشه خشک می شود اما اگر مقاومت آن زیادتر باشد حتی با از بین رفتن پیوندک نیز می توان از ریشه ی قوی و گسترده ی پایه ی مقاوم در برابر سرما استفاده کرده و دوباره بر روی آن پیوند زد.

مقاومت در برابر بیماری و آفت ها
از دیگر شرایط مهم گزینش پایه ی مو مقاومت آن در برابر انواع مختلف بیمار ی ها و آفت ها ست . مثلا پاره ای از انواع ویتیس وینیفرا با مورد هجوم قرار گرفتن از سوی حشره ی فیلوکسرا در مدت نسبتا کوتاهی از بین می روند.
توافق پایه و انواع مختلف خاک
مقاومت انواع بته ی مو در برابر آفت فیلوکسرا برحسب طبیعت خاک آب و هوا تطابق پایه ها با خاک و تناسب پایه و پیوندک تغییر می یابد. بطوری که خاکهای گرم خشک و قابل تهویه باعث آسانی ازدیاد حشره ی فیلوکسرا می شوند و خاک های مربوط و چسبناک از رشد و ازدیاد آنها می کاهند.
خاکهای رسی و آهکی که به آسانی ترک بر می دارند حرکت این حشره را در داخل خاک آسان می سازند در صورتی که فیلوکسرا خاکهای شنی را دوست ندارد و بر همین اساس در ساحل دریای مدیترانه به علت نرمی شنها و رطوبت بسیار بالا از این حشره خبری نیست.
دماهای بالا و منظم برای زندگی حشره ی یاد شده بسیار مناسبند. و هر چه طول مدت گرما یا تعداد ماههای گرم سال بیشتر باشد به همان اندازه نیز بیشتر تکثیر می شوند. دماهای بسیار زیاد خشک و بیش از اندازه برای زندگی این حشره نا مناسبند. سرما و تابستان کوتاه مدت مانند آب و هوای بعضی از مناطق اروپا از آن جمله شمال کشور فرانسه بویژه اگر خاک زراعتی نیز چسبنده و کمی مربوط باشد برای ادامه ی زندگی حشره فیلوکسرا نامساعد است.بطور کلی هر چه میزان سازش بین پایه و خاک و همچنین هماهنگی بین پایه و پیوندک کمتر باشد بوته های پیوندی در برابر نیش فیلو کسرا مقاومت کمتری نشان خواهند داد و زمانی که بین پایه و خاک زراعتی سازش وجود داشته باشد از حداکثر رشد برخوردار بوده و محصول متناسبی تولید می کند.
مو های ویتیس وینیفرا که موهای ایرانی نیز جزو آنه می باشند تقریبا در تمام خاکهای زراعتی به عمل می آیند اما انواع آمریکایی نه تنها در زمینهای آهکی به دشواری رشد می کنند بلکه با خاکهای غیر آهکی نیز بر حسب درجه ی چسبندگی رطوبت و یا خشکی آنها به سختی سازش می یابند.

گزارش کار :
همانطور که قبلاً گفته شد یکی از روشهای تکثیر مو ازدیاد غیر جنسی می باشد حال ازدیاد غیر جنسی می تواند با قلمه یا پیوند و یا با خوابانیدن صورت پذیرد در بین این سه روش تکثر مو ، من ازدیاد با قلمه را انتخاب کردم . با توجه به مطالب گذشته این روش ازدیاد عبارتست از کاشتن بخشی از ساقه و شاخه های یکساله مو که کاملاً جنسی شده و برگهای خود را به طور طبیعی از دست داده اند .
هدف :
بررسی ریشه دهی در ارقام مختلف انگور
شرح کار
من در ابتدای کار با توجه به آب و هوای منطقه خود که کوهستانی می باشد به گزینش هفت رقم انگور پرداخته و از هر کدام از این قلمه ها 10عدد قلمه خشبی ( چوب سخت ) یکساله را گرفته و در هفت ردیف 10تایی در خاکی شامل ماسه بادی ، خاک نرمی قرار دادم البته با در نظر گرفتن اینکه شاخه ها خود حاوی 3تا 4گروه بوده از پایه مادری با زاویه 45درجه به شکل اریب و با توجه به آخرین گروه بالایی جدا کرده و به مدت 3روز در آب قرار دادم این کار به منظور جلوگیری از خشک شدن قلمه ها استفاده می کردم سپس با گزینش شاخه ها با اندازه های متغیر البته با اندکی تفاوت آنها را در خاک قرار دادم من کار خود را از 13/9/86شروع کردم قلمه ها را در گلخانه در یک محیط با شرایط مناسب کاشتم به طوری که قبلاً گفته شد منطقه ابهر شرایط کوهستانی را شامل می شود قلمه ها فرصت مناسب برای گذراندن سرمای زمستانه را داشتند و با توجه به شرایط گلخانه و محیط کاشت یعنی داخل ماسه مرطوب مجال کافی برای جوانه زنی را داشت البته باید در نظر داشت که با وجود سرمای کافی که خود نقش موثری در کاهش تدریجی میزان هورمون اسید آسبزیک ( که باعث خواب رفتگی گیاه ) شده و بر میزان هورمون جیبرالین ( که باعث بیداری گیاه می شود) می افزاید . ولی سرمای بیش از اندازه باعث خشک شدن گیاه و قلمه می شود . و از طرفی در حین کاشت قلمه به طور مرتب به آبیاری آنها می پرداختم.با توجه به اینکه محیط گلخانه خود شرایط ایده ال را برای گیاه و برای خاک از لحاظ رطوبت را فراهم می کرد نیاز به آبیاری چندان زیادی نداشت ، بعد از دریافت سرمای لازم قلمه ها شروع به جوانه زدن کرده و پس ریشه دار شدند به طوری ظهور جوانه از تاریخ 20/10/86و ظهور ریشه از تاریخ 11/12/86آغاز شد و می توان با توجه به این مطلب گفت قلمه ها فرصت کافی برای ریشه دار شدن را داشتند و اما در ادامه کار اکنون به توضیح مختصری در مورد ارقام مختلف انگور می پردازیم که عبارت از عسگری ،گو اوزوم،شاهانی ،پستان گاوی ،بیدانه سفید و قرمز و فخری .
بیدانه :
این رقم کشمشی نیز نامیده می شود و به فراوانی در اکثر نقاط مو خیز ایران پراکنده است . انگور بیدانه ، به دو رنگ سفید مایل به زرد و قرمز دیده می شود و هر دو نوع آن یکی از بهترین انگورهای مجلسی بشمار می آید و به طوری که بیان شد یکی از بهترین ارقام موجود برای تولید ، کشمش مرغوب بدون دانه است . این انگور در بعضی از نقاط ایران به منظور مصرف زمستانه به صورت آونگ نگهداری می شود و همچنین برای شیره پزی بکار میرود . سطح کشت بیدانه سفید بسیار بیشتر از بیدانه قرمز است . بوته ی بیدانه ، جزو ارقام تند ریشه بوده و طول شاخه های آن به حدود 5/2متر می رسد و رنگ آنها قهوه ای روشن است جوانه ی انتهای این رقم بسته ، کرکدار ، سفید رنگ است . برگ های آن بطور کلی فاقد کرک بوده و رنگشان سبز تیره و رنگ رگ برگهای آنها زرد روشن است ، برگ های این رقم نازک بوده و برای تهیه دلمه مورد استفاده قرار می گیرند . گره ها ، سبز بوده و در جهت پایین بنفش رنگ می باشند . این رقم ، دارای پیچک های قوی و سبز رنگ و همچنین گلهای کامل ( هرمافرودیت ) است . طول خوشه ی بیدانه نسبتاً بلند و دارای تراکمی متوسط بوده و دم آن سبز رنگ است . حبه ها ، بدون دانه و گرد بوده و ضخامت پوست آنها متوسط است . میزان نسبی قند میوه حدود 200گرم در لیتر اسید آن حدود 5گرم در لیتر ، الکل حدود 13گرم در لیتر و مواد خشک میوه 27گرم است . میزان ویتامین موجود در میوه متغیر بوده و حدود 2/1میلی گرم در 100گرم ماده ی خشک است . میوه ی این رقم در شهریور ماه می رسد .
شاهانی :
این رقم سلطانی نیز نامیده می شود . به فراوانی در اکثر نقاط ایران وجود دارد . انگور شاهانی ، به رنگ سفید و قرمز تیره دیده می شود نوع سفید آن در اطراف شهر تبریز دیده شده است . هر نوع انگور شاهانی ، از لحاظ تازه خوری و مجلسی و همچنین تهیه مویز مورد مصرف دارند . این رقم به دلیل ضخامت زیاد پوست آن قابل نگهداری و آونگ شدن بوده و آب آن در شیره پزی مورد استفاده قرار می گیرد بوته های شاهانی ، جزو ارقام کند رشد بوده شاخه های آن بین 1 تا 5/1متر است ، رنگ شاخه ها سبز جوانه ی انتهای آنها تقریباً باز است . برگ ها و دمبرگ ها فاقد کرک بوده و رنگ دمبرگ زرد مایل به قرمز است گل های این رقم ماده اند . و شکل خوشه ی آن استوانه ای متورم بوده و حبه ها ، متوسط ، گرد و دانه دار می باشد . میزان نسبی قند میوه این رقم حدود 250 گرم در لیتر ،اسید حدود 6گرم در لیتر و مواد خشک آن 26گرم است . مقدار ویتامین در این رقم ،1/1 میلی گرم در 100گرم ماده خشک است . انگور شاهانی ،جزو ارقام زودرس بوده و محصول آن زودتر از انگور بیدانه به بازار عرضه می شود.
عسگری :
این رقم ، بیشتر به مصرف تازه خوری می رسد و به صورت کشمش نیز مورد استفاده قرار می گیرد . کاشت و پرورش آن در اکثر نقاط ایران گسترش دارد. جوانه انتهایی این رقم بسته و کرک دار بوده ،اما برگ ها و دمبرگ فاقد کرک می باشند. طول شاخه ها (1تا 5/1متر)و میزان رشد آنها متوسط است. شاخه ها در قسمت انتهایی قرمز و در قسمت پایینی سبز رنگ می باشند. گلهای این رقم ،کامل بوده و خوشه ها تراکم اندکی دارند. حبه ها تقریبا کشیده و سفیده رنگ بوده و غالبا دارای خال های قهوه ای و هسته می باشند. این رقم ، به دلیل داشتن پوستی نازک ، از نظر حمل و نقل قابلیت اندکی داشته و از لحاظ نگه داری،فاقد مورد مصرف است . میزان قند میوه این رقم حدود 155گرم در لیتر و درصد الکل آن 1/9گرم در لیتر است ،این رقم ،جزو انگورهای زودرس می باشد.
فخری:
این رقم که در بعضی از نقاط تبرزه نیز نامیده می شود ،بیشتر مصرف تازه خوری داشته و یکی از انگورهای مجلسی بشمار می آید از این انگور گاهی به صورت کشمش نیز استفاده می شود . محل پراکندگی آن بیشتر در آذربایجان شرقی و غربی بوده و در دیگر نقاط موخیز نیز دیده شده است. فخری جزو ارقام زودرس بوده و پس از انگور یاقوتی به بازار عرضه می شود. جوانه انتهایی آن بسته و کرک دار بوده اما برگ ها و دمبرگ آن فاقد کرک می باشند. رنگ دمبرگ ها قرمز است. شاخه های این رقم سبز رنگ بوده و برروی آنها حلقه هایی قرمز رنگ دیده می شود . گلهای آن کامل و شکل خوشه ها مخروط کشیده است که دم خوشه آن نسبتا کوتاه و سبز رنگ می باشد. حبه ها، بیضی شکل دانه دار ، نسبتا ًضخیم پوست بوده و رنگ آنها زرد متمایل به کهربایی است مقدار قند میوه ی این رقم حدود 141گرم در لیتر ، اسید آن حدود 9/2گرم درلیتر ، میزان الکل میوه حدود 8گرم در لیتر ، میزان مواد خشک آن حدود18گرم در لیتر و مقدار و ویتامین B آن 1/0میلی گرم در هر 100گرم ماده خشک است.

انگور پستان گاوی :
علت این نامگذاری آن است که حبه های این انگور به پستان گاو شباهت دارد . حبه های این رقم دانه دار، ضخیم پوست و سفید یا قرمز رنگ است. خوشه های این انگور کوچک و تنک هستند . مورد مصرف این انگور ،تهیه شیره ،ترشی و نگهداری به صورت آونگ است.
گزارش کار :
همانطور که قبلاً گفته شد یکی از روشهای تکثیر مو ازدیاد غیر جنسی می باشد حال ازدیاد غیر جنسی می تواند با قلمه یا پیوند و یا با خوابانیدن صورت پذیرد در بین این سه روش تکثر مو ، من ازدیاد با قلمه را انتخاب کردم . با توجه به مطالب گذشته این روش ازدیاد عبارتست از کاشتن بخشی از ساقه و شاخه های یکساله مو که کاملاً جنسی شده و برگهای خود را به طور طبیعی از دست داده اند .

هدف :
بررسی ریشه دهی در ارقام مختلف انگور
شرح کار
من در ابتدای کار با توجه به آب و هوای منطقه خود که کوهستانی می باشد به گزینش هفت رقم انگور پرداخته و از هر کدام از این قلمه ها 10عدد قلمه خشبی ( چوب سخت ) یکساله را گرفته و در هفت ردیف 10تایی در خاکی شامل ماسه بادی ، خاک نرمی قرار دادم البته با در نظر گرفتن اینکه شاخه ها خود حاوی 3تا 4گروه بوده از پایه مادری با زاویه 45درجه به شکل اریب و با توجه به آخرین گروه بالایی جدا کرده و به مدت 3روز در آب قرار دادم این کار به منظور جلوگیری از خشک شدن قلمه ها استفاده می کردم سپس با گزینش شاخه ها با اندازه های متغیر البته با اندکی تفاوت آنها را در خاک قرار دادم من کار خود را از 13/9/86شروع کردم قلمه ها را در گلخانه در یک محیط با شرایط مناسب کاشتم به طوری که قبلاً گفته شد منطقه ابهر شرایط کوهستانی را شامل می شود قلمه ها فرصت مناسب برای گذراندن سرمای زمستانه را داشتند و با توجه به شرایط گلخانه و محیط کاشت یعنی داخل ماسه مرطوب مجال کافی برای جوانه زنی را داشت البته باید در نظر داشت که با وجود سرمای کافی که خود نقش موثری در کاهش تدریجی میزان هورمون اسید آسبزیک ( که باعث خواب رفتگی گیاه ) شده و بر میزان هورمون جیبرالین ( که باعث بیداری گیاه می شود) می افزاید . ولی سرمای بیش از اندازه باعث خشک شدن گیاه و قلمه می شود . و از طرفی در حین کاشت قلمه به طور مرتب به آبیاری آنها می پرداختم.با توجه به اینکه محیط گلخانه خود شرایط ایده ال را برای گیاه و برای خاک از لحاظ رطوبت را فراهم می کرد نیاز به آبیاری چندان زیادی نداشت ، بعد از دریافت سرمای لازم قلمه ها شروع به جوانه زدن کرده و پس ریشه دار شدند به طوری ظهور جوانه از تاریخ 20/10/86و ظهور ریشه از تاریخ 11/12/86آغاز شد و می توان با توجه به این مطلب گفت قلمه ها فرصت کافی برای ریشه دار شدن را داشتند و اما در ادامه کار اکنون به توضیح مختصری در مورد ارقام مختلف انگور می پردازیم که عبارت از عسگری ،گو اوزوم،شاهانی ،پستان گاوی ،بیدانه سفید و قرمز و فخری .
بیدانه :
این رقم کشمشی نیز نامیده می شود و به فراوانی در اکثر نقاط مو خیز ایران پراکنده است . انگور بیدانه ، به دو رنگ سفید مایل به زرد و قرمز دیده می شود و هر دو نوع آن یکی از بهترین انگورهای مجلسی بشمار می آید و به طوری که بیان شد یکی از بهترین ارقام موجود برای تولید ، کشمش مرغوب بدون دانه است . این انگور در بعضی از نقاط ایران به منظور مصرف زمستانه به صورت آونگ نگهداری می شود و همچنین برای شیره پزی بکار میرود . سطح کشت بیدانه سفید بسیار بیشتر از بیدانه قرمز است . بوته ی بیدانه ، جزو ارقام تند ریشه بوده و طول شاخه های آن به حدود 5/2متر می رسد و رنگ آنها قهوه ای روشن است جوانه ی انتهای این رقم بسته ، کرکدار ، سفید رنگ است . برگ های آن بطور کلی فاقد کرک بوده و رنگشان سبز تیره و رنگ رگ برگهای آنها زرد روشن است ، برگ های این رقم نازک بوده و برای تهیه دلمه مورد استفاده قرار می گیرند . گره ها ، سبز بوده و در جهت پایین بنفش رنگ می باشند . این رقم ، دارای پیچک های قوی و سبز رنگ و همچنین گلهای کامل ( هرمافرودیت ) است . طول خوشه ی بیدانه نسبتاً بلند و دارای تراکمی متوسط بوده و دم آن سبز رنگ است . حبه ها ، بدون دانه و گرد بوده و ضخامت پوست آنها متوسط است . میزان نسبی قند میوه حدود 200گرم در لیتر اسید آن حدود 5گرم در لیتر ، الکل حدود 13گرم در لیتر و مواد خشک میوه 27گرم است . میزان ویتامین موجود در میوه متغیر بوده و حدود 2/1میلی گرم در 100گرم ماده ی خشک است . میوه ی این رقم در شهریور ماه می رسد .

شاهانی :
این رقم سلطانی نیز نامیده می شود . به فراوانی در اکثر نقاط ایران وجود دارد . انگور شاهانی ، به رنگ سفید و قرمز تیره دیده می شود نوع سفید آن در اطراف شهر تبریز دیده شده است . هر نوع انگور شاهانی ، از لحاظ تازه خوری و مجلسی و همچنین تهیه مویز مورد مصرف دارند . این رقم به دلیل ضخامت زیاد پوست آن قابل نگهداری و آونگ شدن بوده و آب آن در شیره پزی مورد استفاده قرار می گیرد بوته های شاهانی ، جزو ارقام کند رشد بوده شاخه های آن بین 1 تا 5/1متر است ، رنگ شاخه ها سبز جوانه ی انتهای آنها تقریباً باز است . برگ ها و دمبرگ ها فاقد کرک بوده و رنگ دمبرگ زرد مایل به قرمز است گل های این رقم ماده اند . و شکل خوشه ی آن استوانه ای متورم بوده و حبه ها ، متوسط ، گرد و دانه دار می باشد . میزان نسبی قند میوه این رقم حدود 250 گرم در لیتر ،اسید حدود 6گرم در لیتر و مواد خشک آن 26گرم است . مقدار ویتامین در این رقم ،1/1 میلی گرم در 100گرم ماده خشک است . انگور شاهانی ،جزو ارقام زودرس بوده و محصول آن زودتر از انگور بیدانه به بازار عرضه می شود.

عسگری :
این رقم ، بیشتر به مصرف تازه خوری می رسد و به صورت کشمش نیز مورد استفاده قرار می گیرد . کاشت و پرورش آن در اکثر نقاط ایران گسترش دارد. جوانه انتهایی این رقم بسته و کرک دار بوده ،اما برگ ها و دمبرگ فاقد کرک می باشند. طول شاخه ها (1تا 5/1متر)و میزان رشد آنها متوسط است. شاخه ها در قسمت انتهایی قرمز و در قسمت پایینی سبز رنگ می باشند. گلهای این رقم ،کامل بوده و خوشه ها تراکم اندکی دارند. حبه ها تقریبا کشیده و سفیده رنگ بوده و غالبا دارای خال های قهوه ای و هسته می باشند. این رقم ، به دلیل داشتن پوستی نازک ، از نظر حمل و نقل قابلیت اندکی داشته و از لحاظ نگه داری،فاقد مورد مصرف است . میزان قند میوه این رقم حدود 155گرم در لیتر و درصد الکل آن 1/9گرم در لیتر است ،این رقم ،جزو انگورهای زودرس می باشد.
فخری:
این رقم که در بعضی از نقاط تبرزه نیز نامیده می شود ،بیشتر مصرف تازه خوری داشته و یکی از انگورهای مجلسی بشمار می آید از این انگور گاهی به صورت کشمش نیز استفاده می شود . محل پراکندگی آن بیشتر در آذربایجان شرقی و غربی بوده و در دیگر نقاط موخیز نیز دیده شده است. فخری جزو ارقام زودرس بوده و پس از انگور یاقوتی به بازار عرضه می شود. جوانه انتهایی آن بسته و کرک دار بوده اما برگ ها و دمبرگ آن فاقد کرک می باشند. رنگ دمبرگ ها قرمز است. شاخه های این رقم سبز رنگ بوده و برروی آنها حلقه هایی قرمز رنگ دیده می شود . گلهای آن کامل و شکل خوشه ها مخروط کشیده است که دم خوشه آن نسبتا کوتاه و سبز رنگ می باشد. حبه ها، بیضی شکل دانه دار ، نسبتا ًضخیم پوست بوده و رنگ آنها زرد متمایل به کهربایی است مقدار قند میوه ی این رقم حدود 141گرم در لیتر ، اسید آن حدود 9/2گرم درلیتر ، میزان الکل میوه حدود 8گرم در لیتر ، میزان مواد خشک آن حدود18گرم در لیتر و مقدار و ویتامین B آن 1/0میلی گرم در هر 100گرم ماده خشک است.
انگور پستان گاوی :
علت این نامگذاری آن است که حبه های این انگور به پستان گاو شباهت دارد . حبه های این رقم دانه دار، ضخیم پوست و سفید یا قرمز رنگ است. خوشه های این انگور کوچک و تنک هستند . مورد مصرف این انگور ،تهیه شیره ،ترشی و نگهداری به صورت آونگ است.

گزارش کار :
همانطور که قبلاً گفته شد یکی از روشهای تکثیر مو ازدیاد غیر جنسی می باشد حال ازدیاد غیر جنسی می تواند با قلمه یا پیوند و یا با خوابانیدن صورت پذیرد در بین این سه روش تکثر مو ، من ازدیاد با قلمه را انتخاب کردم . با توجه به مطالب گذشته این روش ازدیاد عبارتست از کاشتن بخشی از ساقه و شاخه های یکساله مو که کاملاً جنسی شده و برگهای خود را به طور طبیعی از دست داده اند .
هدف :
بررسی ریشه دهی در ارقام مختلف انگور
شرح کار
من در ابتدای کار با توجه به آب و هوای منطقه خود که کوهستانی می باشد به گزینش هفت رقم انگور پرداخته و از هر کدام از این قلمه ها 10عدد قلمه خشبی ( چوب سخت ) یکساله را گرفته و در هفت ردیف 10تایی در خاکی شامل ماسه بادی ، خاک نرمی قرار دادم البته با در نظر گرفتن اینکه شاخه ها خود حاوی 3تا 4گروه بوده از پایه مادری با زاویه 45درجه به شکل اریب و با توجه به آخرین گروه بالایی جدا کرده و به مدت 3روز در آب قرار دادم این کار به منظور جلوگیری از خشک شدن قلمه ها استفاده می کردم سپس با گزینش شاخه ها با اندازه های متغیر البته با اندکی تفاوت آنها را در خاک قرار دادم من کار خود را از 13/9/86شروع کردم قلمه ها را در گلخانه در یک محیط با شرایط مناسب کاشتم به طوری که قبلاً گفته شد منطقه ابهر شرایط کوهستانی را شامل می شود قلمه ها فرصت مناسب برای گذراندن سرمای زمستانه را داشتند و با توجه به شرایط گلخانه و محیط کاشت یعنی داخل ماسه مرطوب مجال کافی برای جوانه زنی را داشت البته باید در نظر داشت که با وجود سرمای کافی که خود نقش موثری در کاهش تدریجی میزان هورمون اسید آسبزیک ( که باعث خواب رفتگی گیاه ) شده و بر میزان هورمون جیبرالین ( که باعث بیداری گیاه می شود) می افزاید . ولی سرمای بیش از اندازه باعث خشک شدن گیاه و قلمه می شود . و از طرفی در حین کاشت قلمه به طور مرتب به آبیاری آنها می پرداختم.با توجه به اینکه محیط گلخانه خود شرایط ایده ال را برای گیاه و برای خاک از لحاظ رطوبت را فراهم می کرد نیاز به آبیاری چندان زیادی نداشت ، بعد از دریافت سرمای لازم قلمه ها شروع به جوانه زدن کرده و پس ریشه دار شدند به طوری ظهور جوانه از تاریخ 20/10/86و ظهور ریشه از تاریخ 11/12/86آغاز شد و می توان با توجه به این مطلب گفت قلمه ها فرصت کافی برای ریشه دار شدن را داشتند و اما در ادامه کار اکنون به توضیح مختصری در مورد ارقام مختلف انگور می پردازیم که عبارت از عسگری ،گو اوزوم،شاهانی ،پستان گاوی ،بیدانه سفید و قرمز و فخری .
بیدانه :
این رقم کشمشی نیز نامیده می شود و به فراوانی در اکثر نقاط مو خیز ایران پراکنده است . انگور بیدانه ، به دو رنگ سفید مایل به زرد و قرمز دیده می شود و هر دو نوع آن یکی از بهترین انگورهای مجلسی بشمار می آید و به طوری که بیان شد یکی از بهترین ارقام موجود برای تولید ، کشمش مرغوب بدون دانه است . این انگور در بعضی از نقاط ایران به منظور مصرف زمستانه به صورت آونگ نگهداری می شود و همچنین برای شیره پزی بکار میرود . سطح کشت بیدانه سفید بسیار بیشتر از بیدانه قرمز است . بوته ی بیدانه ، جزو ارقام تند ریشه بوده و طول شاخه های آن به حدود 5/2متر می رسد و رنگ آنها قهوه ای روشن است جوانه ی انتهای این رقم بسته ، کرکدار ، سفید رنگ است . برگ های آن بطور کلی فاقد کرک بوده و رنگشان سبز تیره و رنگ رگ برگهای آنها زرد روشن است ، برگ های این رقم نازک بوده و برای تهیه دلمه مورد استفاده قرار می گیرند . گره ها ، سبز بوده و در جهت پایین بنفش رنگ می باشند . این رقم ، دارای پیچک های قوی و سبز رنگ و همچنین گلهای کامل ( هرمافرودیت ) است . طول خوشه ی بیدانه نسبتاً بلند و دارای تراکمی متوسط بوده و دم آن سبز رنگ است . حبه ها ، بدون دانه و گرد بوده و ضخامت پوست آنها متوسط است . میزان نسبی قند میوه حدود 200گرم در لیتر اسید آن حدود 5گرم در لیتر ، الکل حدود 13گرم در لیتر و مواد خشک میوه 27گرم است . میزان ویتامین موجود در میوه متغیر بوده و حدود 2/1میلی گرم در 100گرم ماده ی خشک است . میوه ی این رقم در شهریور ماه می رسد .
شاهانی :
این رقم سلطانی نیز نامیده می شود . به فراوانی در اکثر نقاط ایران وجود دارد . انگور شاهانی ، به رنگ سفید و قرمز تیره دیده می شود نوع سفید آن در اطراف شهر تبریز دیده شده است . هر نوع انگور شاهانی ، از لحاظ تازه خوری و مجلسی و همچنین تهیه مویز مورد مصرف دارند . این رقم به دلیل ضخامت زیاد پوست آن قابل نگهداری و آونگ شدن بوده و آب آن در شیره پزی مورد استفاده قرار می گیرد بوته های شاهانی ، جزو ارقام کند رشد بوده شاخه های آن بین 1 تا 5/1متر است ، رنگ شاخه ها سبز جوانه ی انتهای آنها تقریباً باز است . برگ ها و دمبرگ ها فاقد کرک بوده و رنگ دمبرگ زرد مایل به قرمز است گل های این رقم ماده اند . و شکل خوشه ی آن استوانه ای متورم بوده و حبه ها ، متوسط ، گرد و دانه دار می باشد . میزان نسبی قند میوه این رقم حدود 250 گرم در لیتر ،اسید حدود 6گرم در لیتر و مواد خشک آن 26گرم است . مقدار ویتامین در این رقم ،1/1 میلی گرم در 100گرم ماده خشک است . انگور شاهانی ،جزو ارقام زودرس بوده و محصول آن زودتر از انگور بیدانه به بازار عرضه می شود.
عسگری :
این رقم ، بیشتر به مصرف تازه خوری می رسد و به صورت کشمش نیز مورد استفاده قرار می گیرد . کاشت و پرورش آن در اکثر نقاط ایران گسترش دارد. جوانه انتهایی این رقم بسته و کرک دار بوده ،اما برگ ها و دمبرگ فاقد کرک می باشند. طول شاخه ها (1تا 5/1متر)و میزان رشد آنها متوسط است. شاخه ها در قسمت انتهایی قرمز و در قسمت پایینی سبز رنگ می باشند. گلهای این رقم ،کامل بوده و خوشه ها تراکم اندکی دارند. حبه ها تقریبا کشیده و سفیده رنگ بوده و غالبا دارای خال های قهوه ای و هسته می باشند. این رقم ، به دلیل داشتن پوستی نازک ، از نظر حمل و نقل قابلیت اندکی داشته و از لحاظ نگه داری،فاقد مورد مصرف است . میزان قند میوه این رقم حدود 155گرم در لیتر و درصد الکل آن 1/9گرم در لیتر است ،این رقم ،جزو انگورهای زودرس می باشد.
فخری:
این رقم که در بعضی از نقاط تبرزه نیز نامیده می شود ،بیشتر مصرف تازه خوری داشته و یکی از انگورهای مجلسی بشمار می آید از این انگور گاهی به صورت کشمش نیز استفاده می شود . محل پراکندگی آن بیشتر در آذربایجان شرقی و غربی بوده و در دیگر نقاط موخیز نیز دیده شده است. فخری جزو ارقام زودرس بوده و پس از انگور یاقوتی به بازار عرضه می شود. جوانه انتهایی آن بسته و کرک دار بوده اما برگ ها و دمبرگ آن فاقد کرک می باشند. رنگ دمبرگ ها قرمز است. شاخه های این رقم سبز رنگ بوده و برروی آنها حلقه هایی قرمز رنگ دیده می شود . گلهای آن کامل و شکل خوشه ها مخروط کشیده است که دم خوشه آن نسبتا کوتاه و سبز رنگ می باشد. حبه ها، بیضی شکل دانه دار ، نسبتا ًضخیم پوست بوده و رنگ آنها زرد متمایل به کهربایی است مقدار قند میوه ی این رقم حدود 141گرم در لیتر ، اسید آن حدود 9/2گرم درلیتر ، میزان الکل میوه حدود 8گرم در لیتر ، میزان مواد خشک آن حدود18گرم در لیتر و مقدار و ویتامین B آن 1/0میلی گرم در هر 100گرم ماده خشک است.

انگور پستان گاوی :
علت این نامگذاری آن است که حبه های این انگور به پستان گاو شباهت دارد . حبه های این رقم دانه دار، ضخیم پوست و سفید یا قرمز رنگ است. خوشه های این انگور کوچک و تنک هستند . مورد مصرف این انگور ،تهیه شیره ،ترشی و نگهداری به صورت آونگ است.
بعد از معرفی این ارقام اکنون به جداولی که در خصوص آمار گیری در مورد خصوصیات اندام ها و تعداد و اندازه و وضعیت ریشه ها می باشد می پردازم.
با توجه به جداول کلی باید بگویم اعداد و ارقام ارائه شده نشان می دهد که رشد قلمه تقریبا به چه صورت می باشد البته نا گفته نماند در پایان کار تعدادی از ارقام خشک شده بودند که این خود شاید مربوط به ضعیف بودن بعضی از قلمه های گرفته شده می باشد.

نتیجه گیری :
طبق جدول ارائه شده بعضی از ارقام اصلا فاقد برگ پیچک و ریشه و شاخه می باشند و این خود می تواند به این دلیل باشد که بعضی از قلمه ها ضعیف بوده و نتوانستند رشد مطلوبی را از لحاظ ریشه دهی داشته باشند .
با توجه به جدول همانطور که گفته شد وضعیت ریشه ها در قلمه به صورت عمودی و گاهی مایل می باشند و محل در آمدن ریشه از آخرین جوانه نزدیک سطح ریشه می باشد چرا که در آنجا فعالیت سلولهای مرسیتمی زیاد می باشد با توجه به طول شاخه و ریشه می توان چنین نتیجه گیری کرد که هر چه طول شاخه ها بیشتر تراکم ریشه دهی کمتر می باشد و به عکس هر چه طول شاخه کمتر تراکم ریشه دهی بیشتر خواهد بود و این مسئله در ارقام متفاوت می باشد ، مثلا در گواوزوم مورد 7،در بیدانه سفید مورد4،در فخری مورد 10،در پستان گاوی مورد 8،در شاهانی مورد7،در بیدانه قرمزمورد4 و در عسگری مورد6 بیشترین ریشه دهی را داشته اند .

منابع:
– بونیون – ف در بسیس . بیولوژى مو – تالیف دکتر على ناظمیه – انتشارات دانشگاه تبریز – سال 1374
– تفضلى – عنایت اله – جمشید حکمتى ، پرویز فیروزه – انگور – انتشارات دانشگاه شیراز – چاپ دوم – سال 1373
– رمضانى – ایرج – عنایت اله تفضلى – مرتضى خوش خوى – اصول باغبانى – انتشارات دانشگاه شیراز – چاپ دوم – سال 1383
http://www2.hamshahri.net/hamnews/1384/840427/Irshahr/dakhl.htm
http://www.irantarvij.ir/festival/exhibition/hamedan.htm
http://www.parsbiology.com/forum/forum_posts