بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع:
اختلالات رفتاری کودکان و عوامل موثر در آن ها
تهیه کننده:
……………………………………..
استاد مربوطه:
……………………………..
واحد مربوطه:
…………………..
چکیده
دوران کودکی از مهمترین مراحل زندگی است که در آن شخصیت فرد پایه ریزی و شکل می گیرد. بنابراین توجه به بهداشت روان در این مرحله نیز بسیار حیاتی و با اهمیت است. زیرا شناسایی و رفع اختلالات و مشکلات رفتاری و شخصیتی در سنین پایین کمک بسیار بزرگی در شکل گیری شخصیت سالم افراد در بزرگسالی محسوب می شود. منظور از اختلالات رفتاری، رفتارهای گوناگون افراطی، مزمن، انحرافی که گستره آن شامل اعمال تهاجمی یا برانگیختگی ناگهانی، اعمال افسرده گونه و گوشه گیرانه می باشد و بروز آنها به دور از انتظار مشاهده کننده است، به طوری که وی آرزوی توقف این گونه رفتارها را دارد. اغلب اختلالات رفتاری ناشی از کمبود توجه به دوران حساس کودکی است. این بی توجهی منجر به عدم سازش با محیط و بروز مشکلات رفتاری برای کودک می شود. عواملی مانند: فضای نامساعد خانوادگی، تاثیرات سوء فرهنگی و اجتماعی، تجربه های نامطلوب و شکست های پی در پی، عوامل وراثتی، عوامل محیطی، صنعتی شدن و تکنولوژی – ناکارآمدی تربیت سنتی، مسائل اقتصادی (رفاه و فقر)، مسائل سیاسی (مثل جنگ)، غافل شدن خانواده ها از مسائل تربیتی، رشد بسیار سریع امکانات رسانه ای و … در شکل گیری اختلالات دوران کودکی موثرند. این اختلالات به انواعی مانند: بیش فعالی – کمبود توجه، اوتیسم، اختلال سلوک، اختلال لجبازی – نافرمانی، فوبی ها (ترس های مرضی) و اختلال تیک قابل تقسیم می باشند. والدین باید در هنگام مواجهه با اختلال رفتاری و روانی کودکان برخوردی مناسب با او داشته باشند.
فهرست مطالب
مقدمه
اهمیت و ضرورت شناخت اختلالات رفتاری
عوامل موثر در ایجاد اختلالات رفتاری
انواع اختلالات رفتاری کودکان
اختلال بیش فعالی – کمبود توجه
اختلال اوتیسم
اختلال سلوک
اختلال لجبازی – نافرمانی
اختلال تیک
فوبی ها (ترس های مرضی)
تاثیرات اختلالات رفتاری
الف. تاثیر بر هوش و پیشرفت تحصیلی
ب. تاثیر بر خصوصیات و سازش اجتماعی
ج. تاثیر بر رشد زبان
برخورد والدین با اختلال رفتاری و روانی کودکان
نتیجه گیری
فهرست منابع
مقدمه
کودکان، گل های باغ زندگی، ثمرات زندگی خانوادگی و آینده سازان جامعه و مملکت هستند. در روزگار ما، وجود آنها توجه بیشتری را از جانب والدین و اولیای امور آنها از جمله مدارس و … می طلبد. اما در عین حال، انواع مشکلات و مسائلی را که خانواده ها با آن دست به گریبانند، بر تربیت و شخصیت آنها تاثیر می گذارد؛ از جمله مسائل اقتصادی، اجتماعی، افزایش جمعیت و تراکم، زندگی شهرنشینی و تجمل گرایی. باید توجه داشت که بسیاری از اختلالات روانی که در بزرگسالی به چشم می خورد ریشه در مشکلات دوران کودکی و نوجوانی دارد؛ مشکلاتی در خانواده ها از جمله: اختلاف بین والدین، طلاق، فقر، اعتیاد و … همه بر شکل گیری شخصیت کودک تاثیر می گذارد و باید توجه داشت که رفتار کودک در واقع بازتاب و آینه ای از وجود پدر و مادر و فضای حاکم بر خانواده اوست. وقتی که پدری از طرفی، به فرزند می گوید که "دروغگویی بد است" اما پشت تلفن یا دم در منزل که با او کار دارند، از او می خواهد که "بگو من نیستم" فرزند او دچار سردرگمی می شود که "حقیقت چیست؟" و "کدام کار درست و کدام خطاست؟" پس ابتدا خودِ آنها باید الگوی مناسبی برای فرزندان شان باشند و انتظار چیزهایی را که خود رعایت نمی کنند از آنها نداشته باشند و شرایط تربیت صحیح را نیز برای آنها فراهم سازند. از جمله از رفت و آمدهای نامناسب و شرکت در مجالس غیر اخلاقی بپرهیزند. از آوردن برخی وسایلی که برای کودک و نوجوان انحراف ذهنی و اخلاقی ایجاد می کنند از جمله ماهواره و فیلم های مبتذل در محیط خانه دوری کنند. بر معاشرت ها و دوستی های آنها نظارت صحیحی داشته باشند تا صحنه هایی را که این روزها بسیار دردناک و تاسف بار است و امروز دامن گیر نسل کم سن تری شده از جمله: انواع خلاف ها و بزهکاری ها، اعتیاد، دختران فراری، دزدی ها و … کمتر شاهد باشیم.
در این نوشته، در خصوص اختلالات رفتاری کودکان به اجمال سخن می گوییم. اصطلاح اختلالات رفتاری، بدون آنکه تعریف شود، تقریبا 85 سال پیش، وارد فرهنگ علم روان شناسی شده است. از آن هنگام معلمان، پزشکان، روان شناسان و افراد دیگری که با مشکلات هیجانی و رفتاری کودکان در ارتباط هستند از این اصطلاح برای بیان مقصود خویش استفاده کرد ه اند. یک سری ملاک ها و معیارهایی، اختلالات رفتاری را شامل می شود از جمله رفتارهایی که ناهنجاری زاست و با هنجارهای تربیتی، اخلاقی، اجتماعی، همخوان نیست و باعث ایجاد مشکل در خانواده، محیط تحصیلی و … می شود و عملکرد کودک را مختل می سازد.
برخی روان شناسان، کودک با اختلالات رفتاری، را کودکی می داند که رفتارهایش به اندازه ای نامناسب است که شرکت او در کلاس درس، باعث از هم گسیختن حواس یا آشفتگی ذهنی سایر همکلاسان باشد و نیز فشاری بیش از حد به معلم وارد کند. همچنین در تعریف اختلال رفتاری باید به میزان، شدت، طول مدت، سن و موقعیتی که رفتار در آن بروز می کند توجه داشت. میزان، به این نکته که رفتار در یک دوره زمانی چقدر رخ می دهد، اشاره دارد. گاهی بیشتر کودکان بدون اجازه از جای خود بلند می شوند، کتک کاری می کنند اما کودکی که هر روز نزاع می کند یا هر دو دقیقه از جایش برمی خیزد، میزان بالا و غیرعادی از این گونه رفتارها را نشان می دهد. شدت، به نیرومندی یا بزرگی رفتار اشاره دارد. برای مثال چنانچه کودکی به خاطر ناکام شدن در رسیدن به هدف با مشت بر روی میز بزند، ممکن است ضربه ای که به میز می زند به گونه ای باشد که سر و صدای زیادی ایجاد کند و یا اینکه به قدری شدید باشد که به دست یا میز آسیب وارد کند. مورد اول پاسخی عادی در نظر گرفته می شود، اما مورد دوم رفتار شدید تر به عنوان واکنشی غیرعادی تلقی می گردد. طول مدت، مقدار زمانی است که یک رفتار دوام یابد. هر کودکی ممکن است گاهی به دلیل آسیب دیدن احساساتش بهانه گیری و گریه و زاری کند. اما قشقرق و گریه و زاری که یک ساعت یا دو ساعت ادامه می یابد با طغیان ده دقیقه ای کاملا متفاوت است. تناسب سنی، رفتارهای متناسب با سن به این واقعیت اشاره دارند که برخی از رفتارها در کودکان سنین معین، کاملا بهنجار است اما همان رفتارها اگر به سنین بعدی ادامه یابند یا اینکه قبل از سن مورد انتظار بروز کنند، می تواند مشکل ساز و نابهنجار تلقی شوند. مثلا ترسیدن از هیولا در خانه و چسبیدن به والدین رفتارهایی هستند که اگر از سوی کودکان 5 یا 6 ساله دیده شوند متناسب با سن هستند اما اگر در سنین بالاتر مشاهده شوند، غیرطبیعی تلقی می شوند.
البته نکته مهمی که باید به خاطر سپرد این است که وجود دوره واحدی از آنچه نابهنجار به نظر می رسد، به معنی وجود آشفتگی و اختلال رفتاری در کودک نیست. حوادثی که در زندگی کودک رخ می دهند، همین طور فشارها و تغییرات بشری او می توانند منجر به بروز مشکل رفتاری شده یا باعث شوند او چندین هفته رفتارهای جدید و مشکل رفتاری نشان دهد. رفتارهایی نابهنجار در نظر گرفته می شود که چندین ماه ادامه پیدا کند و علت قابل شناسایی بلافاصله نداشته باشند مثل جدایی والدین، مرگ یکی از بستگان و … .
با توجه به مطالب یاد شده شاید بتوان اختلالات رفتاری را این چنین تعریف کرد: رفتارهای گوناگون افراطی، مزمن، انحرافی که گستره آن شامل اعمال تهاجمی یا برانگیختگی ناگهانی، اعمال افسرده گونه و گوشه گیرانه می باشد و بروز آنها به دور از انتظار مشاهده کننده است، به طوری که وی آرزوی توقف این گونه رفتارها را دارد.
اهمیت و ضرورت شناخت اختلالات رفتاری
اهمیت و ضرورت شناخت اختلالات رفتاری در چیست و چرا به بررسی آن ها می پردازیم؟ علت آن این است که اختلافات رفتاری باعث:
* خارج شدن از مسیر طبیعی رشد و نرسیدن به کمال رشد
* توقف ترقی و پیشرفت فرد
* افزایش شیوع اختلالات رفتاری
* آسیب رساندن به خود یا دیگران
* هدر رفتن سرمایه های ملی (آموزش ، تحصیل و بهداشت)
* هدر رفتن سرمایه های انسانی
و در نهایت برای اصلاح جامعه شناخت و مطالعه آن ها ضروری است.
عوامل موثر در ایجاد اختلالات رفتاری
محققین، مشکلات رفتاری را ناشی از علل مختلفی می دانند که مهم ترین آن ها عبارتند از:
* فضای نامساعد خانوادگی
* تاثیرات سوء فرهنگی و اجتماعی
* تجربه های نامطلوب و شکست های پی در پی
* عوامل وراثتی
* عوامل محیطی
1- محیط قبل از تولد (دوران رحمی)
2- محیط بعد از تولد: عوامل خانوادگی (سیستم تربیتی ، نظام درون خانواده) عوامل اجتماعی (مدرسه ،دوستان و همسالان ، جامعه)
* صنعتی شدن و تکنولوژی – ناکارآمدی تربیت سنتی
* مسائل اقتصادی (رفاه و فقر)
* مسائل سیاسی (مثل جنگ)
* غافل شدن خانواده ها از مسائل تربیتی
* رشد بسیار سریع امکانات رسانه ای
انواع اختلالات رفتاری کودکان
انواع مختلفی از اختلالات در منابع مختلف ذکر شده است که مهم ترین آن ها به شرح زیر می باشد:
* اختلال بیش فعالی – کمبود توجه
یکی از مشکلات نسبتاً شایع کودکان دبستانی است. از برجسته ترین ویژگی های این اختلال، بی قراری افراطی کودک می باشد. شاید بسیاری از شما، کودکی را دیده باشید که در مجالس و مهمانی ها یک جا بند نمی شود، مرتب به قول معروف از در و دیوار بالا می رود، وسایل را به هم می ریزد، وسط صحبت دیگران می پرد و در حقیقت بمبی از انرژی است. اصولاً مادر چنین کودکی شکایت می کند که بچه او پرحرف، کم خواب، دچار حواس پرتی (گاهی زمین می خورد) می باشد، کاری را به اتمام نمی رساند، پای تلویزیون بند نمی شود و غذایش را به تمامی نمی خورد. اگر این کودک به سنین مدرسه رسیده باشد، سر کلاس آرام نمی نشیند، با بغل دستی خود حرف می زند، از جا بلند می شود، تمرکز ندارد، املا را جا می اندازد و اصولاً علی رغم هوش خوب، اُفت تحصیلی پیدا می کند. این اختلال ADHD نامیده می شود، معمولاً قبل از سن 7 سالگی نمود دارد، حداقل باید 6 ماه طول کشیده باشد تا تشخیص داده شود، از لحاظ جنس، در پسرها بیشتر از دخترها مشاهده می شود. برخی از عوامل از جمله: مواجهه با سموم در دوره قبل از تولد، زودرسی و صدمه قبل از تولد به دستگاه عصبی جنین، عفونت ها و ارثی بودن را در ایجاد آن دخیل دانسته اند. تغییرات دستگاه عصبی مرکزی و مواد مترشحه آن مثل دوپامین، نوراپی نفرین، محدودیت هیجانی و محرومیت های خانوادگی از دیگر عوامل اند.
این کودکان در شیرخوارگی به برخی محرک ها مثل صدا، نور و حرارت حساس هستند. اعتماد به نفس منفی، بیش فعالی، بی ثباتی هیجانی، میدان توجه کوتاه، تکانشگری (از جا پریدن)، اختلال حافظه و یادگیری، نقایص گفتاری در آنها دیده می شود. ممکن است تغییراتی در نوار مغز آنها دیده شود. با درمان، ابتدا بیش فعالی و سپس حواس پرتی برطرف می شود. اکثر کودکان با بالا رفتن سن، بهبود نسبی می یابند و در 15% موارد، نشانه ها تا دوران بزرگسالی، دوام می آورند.
بسیاری از این کودکان دچار بی توجهی و یا رفتارهای تنبیهی نابجا از طرف والدین در خانه یا مدرسه و ناسازگاری با همسالان می شوند که بیشتر باعث صدمه خوردن به عزت نفس آنها می گردد. درمان های مختلف دارویی مثل: محرک ها (ریتالین)، ضد افسردگی ها (ایمی پرامین)، کلونیدین، فلتوگزتین و … برای آنها به کار می رود. یک برنامه چند وجهی شامل روان درمانی انفرادی، تعدیل رفتار، مشاوره والدین و درمان اختلالات یادگیری، ساختاری صحیح از پاداش و تنبیه برای آن ها باید در نظر گرفته شود.
* اختلال اوتیسم
یکی از شایع ترین اختلال های روان پزشکی کودکی، اوتیسم می باشد. علیرغم دامنه وسیع رفتارهایی که به وسیله واژه اوتیسم پوشش داده می شود، تقریبا چهار نشانه وجود دارد که به طور غیرقابل تغییر مورد تاکید است: انزوای اجتماعی، عقب ماندگی ذهنی، نقایص زبانی و رفتارهای کلیشه ای. این کودکان از هر تماس اجتماعی کناره گیری می کنند؛ وضعیتی که در تنهایی افراطی اوتیسم نامیده می شود. از نظر ارتباط اجتماعی، اوتیسم را می توان به سه طبقه فرعی تقسیم کرد:
* کناره گیر: کودک، به ندرت یک ارتباط اجتماعی خود به خودی برقرار می کند.
* منفعل: کودک، شروع کننده تماس نیست اما به تماس دیگری پاسخ می دهد.
* فعال: کودک، به دیگران به طریق غیر معمول نزدیک می شود.
* اختلال سلوک
این نوع اختلال، الگویی تکراری و مداوم رفتاری است که در آن حقوق اساسی دیگران، مقررات یا هنجارهای اجتماعی ـ اخلاقی عمده متناسب با سن، زیر پا گذاشته می شود. رفتارهای کودکان مبتلا به اختلال سلوک به شرح زیر می باشد:
برخی پرخاشگرند، نزاع می کنند، از داخل یا خارج از خانه دزدی می کنند، دروغ می گویند، دیگران را تهدید می کنند، زورگویی و قلدری، قساوت جسمی نسبت به افراد و حیوانات، از خانه و مدرسه فرار می کنند، بیرون ماندن از خانه علی رغم منع والدین، در سنین اولیه درگیر مسائل جنسی می شوند، به عضویت گروه های بزهکار درمی آیند، آتش افروزی، اموال دیگران را از بین می برند و معمولا چنین کودکانی دوستی نداشته و یا دوستان بسیار اندکی دارند. برای تشخیص اختلال سلوک حداقل سه یا چند رفتار باید به مدت سه ماه طول کشیده باشد. عواملی چون سطح پایین اجتماعی، اقتصادی، روش تربیتی خشن و تنبیهی، اختلالات خانوادگی و فقدان نظارت مناسب والدین در ایجاد آن موثرند. بسیاری از والدین این کودکان، مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی و وابستگی به الکل هستند. طلاق به خودی خود یک عامل خطرساز محسوب می شود. این کودکان، چندان کوششی برای پنهان کردن رفتار ضد اجتماعی خود نمی کنند. افکار و ژست های خودکشی در اینها شایع است. اغلب از نظر اجتماعی، کنارگیر یا منزوی هستند. برخی از اینها با افرادی مثل خود دوست شده و گروه هایی را تشکیل می دهند. از هر گونه الگوی ثابت انضباطی گریزان هستند. در اینها عملکرد ضعیف در مدرسه، اضطراب و نشانه های افسردگی، اختلالات یادگیری و سوء مصرف مواد دیده می شود. در درمان آنها باید ساختار محیطی همراه با مقررات در نظر گرفته شود. روان درمانی انفرادی معطوف به ارتقای مهارت های حل مسئله، مورد استفاده قرار گیرد. درمان دارویی با داروهایی مثل "هالوپریدول"، "کاربامازین"، "فلئوگزتین" به کار گرفته می شود. مشاوره و روان درمانی خانواده و توجه به مسائل همه جانبه دخیل در ایجاد اختلال، اهمیت بسزایی دارد.
اختلال سلوک ممکن است بسیار زود و در حوالی ۵ یا ۶ سالگی شروع شود، ولی به طور معمول در اواخر کودکی و یا اوایل نوجوانی آغاز می شود. شروع این اختلال پس از ۱۶ سالگی نادر است. در بیشتر افراد این اختلال با رسیدن به بزرگسالی تخفیف پیدا می کند. بسیاری از افرادی که اختلال سلوک دارند، به ویژه از نوعی که شروع آن در نوجوانی است و کسانی که نشانه های کم و خفیفی دارند، در بزرگسالی به سازگاری اجتماعی و شغلی مناسب دست می یابند.
* اختلال لجبازی – نافرمانی
در این اختلال، کودک به شیوه ای منفی گرایانه، خصمانه و توام با نافرمانی در مقابل اشکال قدرت عمل می نماید. اما برخلاف اختلال سلوک، این رفتارها منجر به نقض جدی قانون و پایمال شدن حقوق دیگران نمی شود. برجسته ترین ویژگی های تشخیصی این اختلال عبارتند از: جر و بحث کردن با بزرگسالان، بی اعتنایی به دستورات، ایجاد مزاحمت برای دیگران، کینه توزی و پرخاشگری و سرزنش دیگران.
* اختلال تیک
یک فعالیت حرکتی یا صوتی است که به طور ناگهانی، سریع، نمودکننده، غیرموزون و کلیشه ای اتفاق می افتد. افرادی که تحت تاثیر تیک قرار دارند، معمولا آن را غیرقابل مقاومت تلقی می کنند اما می توانند آن را برای مدت نسبتا طولانی متوقف سازند. همه شکل های تیک تحت تاثیر فشار روانی بدتر می شوند و در جریان فعالیت های مورد علاقه و لذت بخش رو به کاهش می گذارند. تیک های حرکتی و صوتی را می توان به انواع ساده و مرکب تقسیم کرد. تیک های حرکتی ساده شامل پلک زدن، تکان دادن گردن، بالا انداختن شانه، و شکلک درآوردن است. تیک های صوتی ساده عبارتند از: صاف کردن گلو، خرخر کردن، بالا کشیدن بینی و فین کردن و پارس کردن است. تیک حرکتی مرکب شامل حرکات بیانگر چهره ای، پریدن، لمس کردن و پا به زمین کوبیدن است. تیک های صوتی مرکب عبارتند از: تکرار کلمات یا عبارات خارج از متن، هرزه گویی، مکررگویی و پژواک گویی. بیشتر اختلالات تیک گذرا هستند و تحت درمان دارویی برطرف می شوند.
* فوبی ها (ترس های مرضی)
ویژگی اصلی ترس های مرضی، وجود ترس آشکار و مداوم از اشیاء یا شرایط خاص است. ترس های مرضی با سنین مختلف رشد کودکان ارتباط دارند. معمولا نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به این اختلال به این موضوع شناخت کافی دارند که ترس های ایشان غیرمنطقی است ولی این مساله ممکن است در مورد کودکان صادق نباشد. کانون ترس ممکن است پیش بینی آسیب دیدن از شی یا موقعیت مورد نظر باشد. اضطراب و ترس در کودکان ممکن است با گریه، بی قراری، سفت کردن اعضای بدن یا محکم چسبیدن ابراز شود. لازم به ذکر است ترس یا اجتناب باید به اندازه ای شدید باشد که باعث پریشانی در فرد شده و با عملکردهای مختلف او تداخل نماید. در نوع دیگر از ترس های مرضی که با بافت ترس های خاص متفاوت است، نوعی کناره گیری افراطی از افراد غیرآشنا وجود دارد که این امر باعث می شود این کودکان در تماس های اجتماعی روزانه دچار مشکل گردند. فوبی اجتماعی، ترس شدید از موقعیت های اجتماعی ویژه و پرهیز از آنهاست. رایج ترین محرک هایی که فوبی اجتماعی را ایجاد می کنند عبارتند از: صحبت کردن در جمع، تعامل در موقعیت های اجتماعی، خوردن، نوشیدن و نوشتن در جمع و استفاده از توالت عمومی.
تاثیرات اختلالات رفتاری
* الف. تاثیر بر هوش و پیشرفت تحصیلی
با توجه به نتایجی که از تحقیقات (اجرای تست های استاندارد) به دست آمده، اغلب کودکان مبتلا به اختلال رفتاری در مدارس، به لحاظ تحصیلی عقب مانده بوده و تقریبا یکسال عقب تر از سطح پیشرفت مورد انتظار قرار دارند. آنان به تناسب سن عقلی خود در مدرسه تلاش نمی کنند و خیلی به ندرت می توان در بین آنان کودکی را یافت که از نظر تحصیلی پیشرفته باشد. تعداد زیادی از آنها که دچار اختلال شدید و عمیق هستند حتی فاقد مهارت هایی نظیر خواندن و حساب می باشند و در میان آنهایی هم که در ظاهر در خواندن و حساب توانا هستند، تعداد کمی قادرند از این مهارت ها در حل مسائل روزمره استفاده نمایند.
* ب. تاثیر بر خصوصیات و سازش اجتماعی
این کودکان به دو گروه برون گرا و درون گرا تقسیم می شوند. اختلال های رفتاری برون گرایانه با خصوصیات پرخاشگری و تهاجم و رفتارهای درون گرایانه با صفات اضطرابی و گوشه گیرانه مشخص می شوند. این کودکان در برقراری روابط اجتماعی و عاطفی دوستانه با همسالان دچار مشکل جدی هستند. دسته درون گرا رابطه ای با دیگران برقرار نمی کنند و دسته برون گرا به علت خشم و عصبانیت و پرخاشگری دوستان را مورد بی احترامی، کتک زدن و … قرار می دهند و آنها هم از برقراری روابط سالم اجتماعی محرومند.
علاوه بر این برخی از این کودکان مهارت های لازم برای کنترل و محدود کردن رفتارهایشان را ندارند و در نوجوانی ناتوانی آنها در کنترل رفتار به تعارض های جدی منجر می شود. برخی از آنها با قوانین اجتماعی دچار مشکل می شوند و احتمال نقض قوانین در آنان افزایش می یابد و زمینه را برای فعالیت های غیرقانونی فراهم می کنند.
ما کودکی را که عقب مانده ذهنی و یا دچار فلج مغزی است سرزنش نمی کنیم، اما تعداد زیادی از مردم تصور می کنند کودکان بدرفتار قادر به کنترل رفتار خود می باشند و اگر بخواهند می توانند آن را متوقف سازند. این تصور که این کودکان مسئول رفتار خود می باشند، در ارتباط متقابل بین آنها و اطرافیانشان نظیر خانواده، همکلاسان و حتی معلمانشان تاثیر نامطلوبی بر جای خواهد گذاشت.
* ج. تاثیر بر رشد زبان
کودکان مبتلا به آشفتگی یا اختلال رفتاری ممکن است دارای اشکال خفیف تاخیر و مشکل زبانی باشند. برخی از آنها به ندرت می توانند حول موضوع اصلی صحبت کنند و مشکلاتی در استفاده از زبان به شکل مناسب به گونه ای که به موقعیت و مکالمه معنی بدهد، دارند. برخی کودکان آشفته شدید به هیچ عنوان حرف نمی زنند و به نظر نمی رسد که زبان را بفهمند. برخی نشانه های پژواک گویی از خود بروز می دهند. یعنی هر آنچه را می شنوند تکرار می کنند و چیز دیگری نمی گویند. گفتن سخنان بی معنا در بین آنان بسیار رایج است و مدام سوالات یا جملات را تکرار می کنند.
برخورد والدین با اختلال رفتاری و روانی کودکان
یکی از مهم ترین مباحث بهداشت روان، سلامت روان کودکان و نوجوانان است. از آن جا که دوران کودکی یکی از تاثیرگذارترین و حساس ترین مراحل زندگی است، توجه به بهداشت روان در این مرحله نیز بسیار حیاتی و با اهمیت است. زیرا شناسایی و رفع مشکلات رفتاری و شخصیتی در سنین پایین کمک بسیار بزرگی در شکل گیری شخصیت سالم افراد در بزرگسالی محسوب می شود. این در حالی است که طبق تحقیقات بین ۱۵ تا ۲۰ درصد کودکان و نوجوانان به نوعی از مشکلات رفتاری و روانی رنج می برند.
کودکان نیز همچون بزرگسالان دچار آشفتگی های روانی-رفتاری می شوند و این مسئله باعث تحقیقات و مطالعات دامنه داری در زمینه انواع این آشفتگی ها و تفاوت آنها با آشفتگیهای رفتاری-روانی بزرگسالان و همچنین شیوه های درمانی این آشفتگی ها شده است. روش برخورد والدین در هنگام مواجهه با اختلال رفتاری و روانی کودکان باید به این صورت باشد که :
* والدین نباید کنترل خود را ازدست بدهند، زیرا از دست دادن کنترل و خونسردی سبب تشویق و دلهره بیش از حد آنان می شود که خود سبب می گردد اضطراب و تشویق کودک افزایش یابد.
* والدین نباید یکدیگر را متهم کنند، زیرا اتهام و مقصر دانستن یکدیگر سبب ایجاد جو ناسازگاری در خانواده می شود. بدیهی است چنین جو مخربی نه تنها علت واقعی را مشخص نمی کند بلکه موجب تشدید این اختلالات خواهد شد.
* بعضی از والدین شاید جهت خاموش نمودن رفتارهای ناسازگارانه و اختلال رفتاری کودک متوسل به پرخاشگری و تنبیه بدنی و یا تحقیر و سرزنش و اعمال رفتارهای پرخاشگرانه شوند، این دسته
از والدین باید بدانند تنبیه بدنی ، تحقیر و سرزنش نه تنها در دراز مدت تاثیری در درمان اختلال رفتاری کودکان ندارد بلکه موجب می شود رفتارهای ناسازگارانه و اختلال رفتاری به شکل گسترده تر، جدیدتر و وخیم تر بروز نماید. والدین در چنین مواقعی بایستی رفتارهای سازگارانه و صحیح کودکان خود را شناسایی کنند و در هنگام بروز چنین رفتارهای سازگارانه به تشویق آن بپردازند.
* والدین بایستی ساختار تربیتی خانوادگی ، خود را دقیقا مورد بازبینی قرار دهند، زیرا ساختار تربیتی خانوادگی طرد کننده ، بی تفاوت و مستبد موجب بروز اختلال رفتاری دوران کودکی می شود.
* والدین بایستی علاوه بر اقدامات فوق در هنگام بروز اختلال رفتاری کودکان به متخصص مربوط خصوصا روانپزشک ، و مشاور خانواده ، مراجعه نمایند تا اولا علت این اختلالات دقیقا مشخص شود، ثانیا درمان جامع و صحیح انجام گیرد. ثالثا از مزمن شدن این اختلالات پیشگیری شود.
نتیجه گیری
نتایج تحقیق نشان داد که عواملی مانند: فضای نامساعد خانوادگی، تاثیرات سوء فرهنگی و اجتماعی، تجربه های نامطلوب و شکست های پی در پی، عوامل وراثتی، عوامل محیطی، صنعتی شدن و تکنولوژی – ناکارآمدی تربیت سنتی، مسائل اقتصادی (رفاه و فقر)، مسائل سیاسی (مثل جنگ)، غافل شدن خانواده ها از مسائل تربیتی، رشد بسیار سریع امکانات رسانه ای و … در شکل گیری اختلالات دوران کودکی موثرند. این اختلالات به انواعی مانند: بیش فعالی – کمبود توجه، اوتیسم، اختلال سلوک، اختلال لجبازی – نافرمانی، فوبی ها (ترس های مرضی) و اختلال تیک قابل تقسیم می باشند. اکثر کودکان به نحوی از مشکلات رفتاری رنج می برند که نیازمند توجه و حمایت بیشتری در زمینه بهداشت روان هستند و این امر مستلزم یک برنامه ریزی جامع و دقیق در زمینه بهداشت روان می باشد. بدین منظور بررسی سطح سلامت روانی کودکان و ارائه خدمات بهداشت روان و آموزش به والدین و مربیان به منظور پیشگیری از بروز اختلالات رفتاری و تشخیص و درمان به موقع آن در کودکان ضروری است. در پایان، بار دیگر بر اهمیت رفتار و برخورد اطرافیان با کودک که در ابتدا خمیری پاک و دست نخورده دارد (هر چند از طرفی دیگر، مسائل ارث و ژنتیک نیز از همان ابتدای تولد، همراه اوست) در شکل گیری شخصیت او، تاکید می نماییم.
فهرست منابع
1. سیف نراقی، مریم و نادری، عزت الله؛ آموزش و پرورش کودکان استثنایی، تهران، پیام نور، 1380، چاپ ششم، ص 327.
2. سیف نراقی، مریم و نادری، عزت الله؛ اختلالات رفتاری کودکان، تهران، پدر، 1374، چاپ سوم، ص 14 تا 16.
3. ملکشاهی، فریده و فرهادی، علی؛ 1387، بررسی شیوع مشکلات رفتاری کودکان پیش دبستانی شهرستان خرم آباد 1385، فصلنامه علمی-پژوهشی یافته، دانشگاه علوم پزشکی لرستان، دوره 10، شماره 3.
http://pooyamoshavereh.persianblog.ir
http://ravanshnase.parsiblog.com
http://robabnaz.persianblog.ir
http://samiraeslamieh.blogfa.com
http://www.hawzah.net