اقدام پژوهی چگونه می توانیم نشاط را در دانش آموزان مدرسه راهنمایی در هنگام استراحت کلاسی افزایش دهیم

موضوع اقدام پژوهی :
* چگونه می توانیم نشاط را دردانش آموزان مدرسه راهنمایی درهنگام ساعات استراحت کلاسی افزایش دهیم

تشکر وقدردانی
با عنایت به لطف پروردگار وهمکاری صمیمانه مدیر ومعاون پرورشی، دبیر ریاضی ودبیر زبان انگلیسی مدرسه شهرستان علی آبادکتول وهمچنین خانواده دانش آموز مقداد که مرا در انجام این تحقیق همراهی کردند کمال تشکر وقدردانی را دارم وبرای همگی سلامتی آرزو می کنم.

فهرست مطالب
چکیده 4
مقدمه 5
توصیف وضع موجود: 6
بیان مسئله 6
شواهد۱ 7
بیان تعاریف ومفاهیم: 7
یافته های علمی 8
عوامل موثر بر شور و نشاط دانش آموزان 10
پیشینه تحقیق: 12
۱-جمع آوری اطلاعات 13
* ۱-۱مشاهده: 13
* ۱-۲مصاحبه: 14
تجزیه تحلیل: 15
ارائه راه حل موقت : 15
مراحل اجرا 16
شواهد ۲ 18
نتیجه گیری : 19
منابع 20

چکیده
باتوجه به این که اینجانب به عنوان معاون آموزشی مشغول هستم ودغدغه اصلی من ساعت استراحت کلاسی است که بچه هادائمادرحال دعواولگدبازی می باشندتصمیم گرفتم که چه کار کنیم تابتوانیم ساعت استراحت دانش آموزان رابه ساعت شادوبانشاطی تبدیل کنیم وچگونه برنامه هایی درساعات استراحت کلاسی برای شادابی بچه هامی توانیم داشته باشیم وآیاحضورمعاون درساعات استراحت کلاسی دانش آموزان می تواند درشاد کردن دانش آموزان تاثیربگذاردوساعات استراحت کلاسی چقدرباشد تابچه هادرآن زمان لذت کافی ببرند.
پس از انجام اقدامات مد نظر، محیط مدرسه تا اندازه ای تغییر کرد که این تغییر هم در رفتار دانش آموزان مشهود بود و هم دانش اموزان و معلمان در ساعات استراحت کلاسی احساس آرامش بیش تری داشتند و هم موجب یادگیری بهتر دروس دانش آموزان در کلاس گردید

مقدمه
ساعت استراحت کلاسی دانش آموزان هم فرصتی برای استراحت ورفع خستگی نوجوانان ونوجوانان وهم مهمترین وسیله اجتماعی شدن آنان به شمارمی رودوتجربیاتی که دانش آموزان در ساعت تفریح به دست می آورندمی توانددرنگرش آنان نسبت به خودومدرسه وتحصیل اثربگذاردوفرصتی است که باگروهای سنی مختلفی ضمن بازی گروهی باهم دوست شونددرکشورمانقش معاون مدرسه دراین زمینه برجسته است ومدیرنقش چندانی ندارد.
.

توصیف وضع موجود:
اینجانب …………. ، دارای مدرک ……………… ، مدت ………سال است که مشغول خدمت در نظام تعلیم و تربیت این مرزو بوم هستم . در حال حاضر پست سازمانی من معاونت آموزشی آموزشگاه ……………… شهرستان ……………… می باشد .
بیان مسئله
باتوجه به این که اینجانب به عنوان معاون آموزشی مشغول هستم ودغدغه اصلی من ساعت استراحت کلاسی است که بچه هادائمادرحال دعواولگدبازی می باشندتصمیم گرفتم که چه کار کنم تابتوانم ساعت استراحت دانش آموزان رابه ساعت شادوبانشاطی تبدیل کنم
وچگونه برنامه هایی درساعات استراحت کلاسی برای شادابی بچه هامی توانیم داشته باشیم
وآیاحضورمعاون درساعات استراحت کلاسی دانش آموزان می تواند درشاد کردن دانش آموزان تاثیربگذاردوساعات استراحت کلاسی چقدرباشد تابچه هادرآن زمان لذت کافی ببرند.

شواهد۱
بیان تعاریف ومفاهیم:
چگونه – از چه نوع در چه وضع ? :کلمه استفهام است . چسان . چه شکل به چه
* توانایی داشتن, توانابودن, قدرت کاری داشتن (فرهنگ عمید- فرهنگ واژگان فارسی)
می توانیم- خواهد توانست بتوان تواننده توانا توانسته توانش ) قدرت داشتن توانایی داشتن (فرهنگ فارسی به فارسی).
* میزان شادابی تازگی طراوت . – شادی شادمانی -فرهنگ عمید)
* دانش دانستن, عمل دانستن, دانندگی, دانایی, فضل
آموزان
* در حال آموزانیدن در حال آموختن (فرهنگ واژگان فارسی)
ابتدایی
مرحله ایست از مراحل زندگی بشر و بعقیده علمای فن بشر در این مرحله فقط از حیث قوای عقلی از حیوان برتر بود و هیچگونه صنایعی نداشت و از وجود آتش هم بی خبر بود -فرهنگ واژگان فارسی)
هنگام
وقت, زمان, موقع, فصل, گاه (فرهنگ عمید)
ساعت
* وقت, هنگام, زمان اندک, جزیی اززمان, ساعات جمع (فرهنگ عمید)
استراحت
* راحت کردن, آسایش خواستن, آسایش یافتن, بر آسودن, آرمیدن , آسایش, آسودگی – فرهنگ عمید)

کلاس
* طبقه بندی شاگردان در کلاسها ی مختلف مدرسه
افزایش
* افزونی, افزون کردن, افزون شدن- فرهنگ عمید)

یافته های علمی
نشاط رامی توان به شادی وشور وشعف معناکردامابه خودی خودشادی آفرین نیست ونیازمندیک سری ابزارها ولوازم امکانات ومحیط مناسب است تابه نشاط معنای واقعی بخشد.
اکنون باید ببینیم نشاط درمدرسه که یک محیط آموزشی وتربیتی محسوب می شودبه چه امکانات وشرایطی نیازمنداست که با آنهابتوان محیطی مناسب وموفق درتربیت وآموزش وارتقای علمی دانش آموزان درفضایی کاملا متنوع صمیمی وباانگیزه های مثبت ایجادکرد.برای رسیدن به چنین هدفی باید به عوامل ذیل به عنوان ضروریات یک محیط علمی بانشاط توجه شود.
به عقیده روانشناسان رنگ اشیاء فضا ولباس افراد تاثیر مستقیمی دربرقراری ارتباط شخص با آنهاداردبارهاکوشیده ایم با فرد وفضا ویا حتی غذایی که می خوریم ارتباط برقرارکنیم اما نتوانسته ایم زیرااین دقیقا تاثیر رنگ آنهابرروان ماست ازاین روتازمانی که دانش آموزان نتوانندخودراباقضای کلاس واشیای داخل آن میز ونیمکت لباس معلم ومانندآنهاتطبیق دهدنمی تواندازحضوردرکلاس درس لذت ببردودرفضای آن احساس آرامش کند.به همان میزان که رنگ قرمزمحرک وشادی بخش است ورنگ آبی ایجادآرامش می کندواحساسی آمیخته باصلابت وشکوه درفرد ایجاد می کندورنگ صورتی مهربانی وعطوفت ایجاد می کند.
روزنامه کیهان ۱۸۸۹۹به تاریخ ۲۴/۶/۸۶ صفحه ۱۰)
* مهمترین خصوصیات آدم های شاد عبارت است از:
1- کنترل زندگی 2- توجه به جسم و روح 3- زندگی را صحنه برد و باخت نمی دانند 4- از زندگی یاد می گیرند 5- برنامه ریزی دارند 6- هدفمند هستند و با یادآوری شادی های زندگی احساس لذت می کنند 7- به آینده دید مثبت دارند 8- مسئولیت پذیرند 9- بعضی از اتفاقات را به محیط نسبت می دهند 10- همیشه تلاش جهت بهتر شدن دارند. (شارف، 1386، ص 186)

عوامل موثر بر شور و نشاط دانش آموزان
– خانواده
خانواده اولین نهادی است که انسان در آن رشد می کند و تاثیر مستقیم بر اعمال و رفتارها و نگرش ها و طرز تلقی های فرزندان دارد. برخی خانواده ها عموماً دنیا را مکانی قابل اعتماد، منظم، پیش بینی پذیر، قابل مهار می بینند. آن ها خود را با کفایت می شمارند، سایر خانواده ها اطراف خود را محیطی خطرناک، نااستوار و متزلزل، غیرقابل پیش بینی می انگارند که خطر بالقوه در آن وجود دارد (گلدبنرگ، 1387، ص 12). بنابراین دیدگاه خانواده و رفتار اعضای خانواده بر نوجوانان تاثیر فراوان دارد.
– مدرسه شاد و با روح
مدرسه موقعیتی فراهم می کند تا دانش آموزان بتوانند فارغ از دغدغه های بزرگ سالانه، زندگی را بازی و تمرین کنند و کم کم آماده شوند تا در زمین واقعی زندگی به اجرا درآورند (سنجانی، 1387، ص 34).
الف) شاداب سازی ظاهری مدرسه
محیط ظاهری و فیزیکی شاد بر شادابی و شادمانی افراد تاثیر دارد. این بخش شامل:
1- فضاسازی و زیباسازی حیاط مدرسه: دیوارهای تزیین شده با نقاشی های زیبا، سطح زمین مناسب، کاشت درخت و فضای سبز، قرار دادن نیمکت های رنگی، زیبا، تابلوی زیبا در سردر مدرسه، مناسب بودن اندازه محیط مدرسه.
2- زیباسازی ساختمان مدارس: رنگ آمیزی در و پنجره و ساختمان، نصب پرده های زیبا، زیباسازی راهروها، کلاس ها و قرار دادن گلدان های گل های طبیعی و مصنوعی در راهروها، مناسب بودن اندازه کلاس ها و…
3- زیباسازی و تمیز بودن نمازخانه، کتابخانه و کارگاه: استفاده از خوش بو کننده ها، قفسه های زیبا، مناسب بودن محیط کتابخانه، نمازخانه و کارگاه.
4- پوشش های ظاهری معلم ها، مدیر و کارکنان، دانش آموزان: استفاده از روپوش های شاد برای دانش آموزان و همچنین پوشش مرتب و استفاده از رنگ های شاد و روشن برای کارکنان مدرسه.
5- رعایت بهداشت: تمیز بودن محیط مدرسه، کلاس ها، بهداشت فردی، اجتماعی، دانش آموزان
ب) معلم شاد و با روحیه:
معلم آهنگ و فضا و جو کلاس درس را تنظیم می کند، چنانچه قرار باشد که روح دانش آموزان پرورش و رشد یابد، باید این روند از روح معلم آغاز گردد. حال اگر روح معلم افسرده و ناتوان باشد شانس ناچیزی برای تقویت و مراقبت از روح دانش آموزان بوجود خواهد آمد. معلم با انواع روش های تدریس آشنا باشد. اطلاعاتش به روز باشد، معلم باید بداند که دانش آموزان دارای تفاوت های فردی هستند و نیز باید با روش های تشویق وتنبیه آگاهی لازم داشته باشد و پر روحیه و باانگیزه باشد.

پیشینه تحقیق:
پژوهشی تحت عنوان چگونه می توانیم مدرسه ای شاداب وبانشاط داشته باشیم:
(هماپورنعیم آبان۸۵تاتیرماه ۸۷)
نتایج بررسی در دو دبیرستان دخترانه وپسرانه درشهرستان چناران چنین بیان می کند:
۱-برای زیباسازی فضای مدرسه (رنگ آمیزی- گل سبزی-پیام بهداشتی)۹۴درصدپسران و۹۲درصددختران
۲-ایجاد موقعیت هایی برای بازی وتفریح۹۰درصدپسران۹۲درصددختران نظرمثبت دادند.
۳-موسیقی۸۷درصدپسران و۸۳درصددختران
۴-پرباربودن برنامه صبحگاهی ۸۹درصدپسران و۸۵درصددختران
۵-افزایش زمان وتنوع زنگ استراحت پسران۷۰ودختران۶۳
باتوجه به نتیجه مذکورنسبت پسران به دختران برای افزایش زمان ساعات استراحت بیشتراست.
(زهرااسدی۸۷):
درپژوهشی تحت عنوان چگونه می توانیم مدرسه راشاداب سازیم توجه خاص به ساعات استراحت دارد وایشان برای راحل این این مساله ورزش صبحگاهی وزیباسازی وجذاب کردن محیط مدرسه وساختمان آنراموثردانسته است.
۱-جمع آوری اطلاعات
* ۱-۱مشاهده:
باتوجه به مطالب وتوضیحاتی که درقسمت توصیف وضع موجودوشرایط فیزیکی محیط مدرسه بیان شد مانند:کمبودفضا ومناسب نبودن حیاط مدرسه وکوچک بودن فضانسبت به تعداددانش آموزان ، دانش آموزان درساعت استراحت کلاسی به کارهای گوناگونی به شرح ذیل مشغول می باشند:

کشتی گرفتن -دعواکردن-باسنگ توپ بازی کردن -لگدبازی کردن -ورزش کردن
پس ماچه کارهایی بایدانجام دهیم که برشادی دانش آموزان بیافزاییم وحوادث واتفاقاتی راازقبیل دعواوزمین خوردن باتوجه به فضای کوچک مدرسه به حداقل برسانیم وبرنامه های فرهنگی وتفریحی متنوعی ایجادکنیم.
* ۱-۲مصاحبه:
* بایکی ازدبیران آموزشگاه که ۲۰سال سابقه آموزشی داشت صحبت نمودم ایشان شادابی بچه هارادرآموزشگاه ومدرسه برگرفته ازشادابی معلمان ومدیر ومعاون آموزشگاه می دانستند واذعان داشتندفضایی که امروزه بعضی ازمدارس واقعادارندبخصوص کوچک بودن صحن آموزشگاه وکمبودامکانات باعث شده که بچه ها نتواننددرساعت استراحت کلاسی شادباشندوانرژی های مازادخودراتخلیه نمایندوروی بیاورندبه دعواوکشتی گرفتن ویابازی باسنگ وهل دادن همدیگر(رجوع شودبه تصاویربالا)وبایدکاری کنیم که شادی آنهابه صورت هدف داروبابرنامه گذرانده شود.
* الف- مدیرآموزشگاه درمجتمع اظهارداشتندکه ساعت استراحت کلاسی برای ماحکم یک کابوس راپیداکرده است وهرساعت آن که به سلامت می گذردنفس راحتی می کشیم وخداراشکر می کنیم ایشان می گویدکه ازطرفی نمی شودجلوی جنب جوش بچه هاراگرفت وازطرفی دیگراین فضاهای کوچک نسبت به دانش آموزان وداشتن پله هادرمحوطه زمینه درگیری وخشونت بین بچه هارابه وجود می آورد
* ب-یکی ازاولیای دانش آموزان به نام آقای امیرزاده که همان روزبه مدرسه مراجعه نموده بودنددرتکمیل صحبت های مدیرمحترم آموزشگاه گفتندکه ای کاش آموزش پرورش درساختن مدارس به مجموعه ای ازعوامل ازجمله به نیازهای جسمی وروحی بچه هابیشترتوجه می کردومحوطه های بزرگ تری می ساخت ویا یک برنامه ای خاص درساعت استراحت بچه هاترتیب می دادتاانرژی بچه هاتخلیه شودیابیشترمنجربه شادی بچه هاگردد.
* ج-دانش آموز-یکی ازدانش آموزان کلاس دوم به نام آقای احمدعاشوری بیان می داردکه درساعت استراحت کلاسی اکثراوقات بازی می کنند ویاخوراکی های خودرامی خورندوگاهی هم بابچه هادعوامی کنندوبعضی وقت هابابچه هادوستی کوتاه مدتی رادارنداین دانش آموزکه ازهمان دانش آموزان پرجنب جوش می باشدمی گویدکه معمولادردعواهابیشترمواقع کتک زیادی رانوش جان می کنم.
تجزیه تحلیل:
* باتوجه به یافته های علمی ومشاهداتی که درشواهد۱بیان شد ومصاحبه هایی که بامدیرآموزشگاه اولیا دانش آموزان انجام شدمویداین مطلب است که بهترین راه حل جهت شادکردن بچه هادرساعت استراحت کلاسی راهنمایی وارشادکردن آنان به بازی هایی ازقبیل بازی های بومی ومحلی مانند طناب بازی و….و ورزش های صبحگاهی درمراسم آغازین وبرگزاری مسابقات ورزشی درساعت استراحت و بازی های بی خطر می باشد که باعث شادی ونشاط بچه ها می گردد

ارائه راه حل موقت :
(روش هاوراهکارهای ایجادشادی ونشاط درمحیط آموزشی وساعت استراحت کلاسی )

۱-دیوارکلاس وراهروودیوارهای محوطه ی آموزشگاه بایدازخشکی وبی روحی خارج شودوبهترین راهکاردراین خصوص مزین کردن فضای آموزشی به پوسترهای مناظرطبیعی وتاریخی ورنگ آمیزی آنهااست که باعث شادی ونشاط درمدرسه می باشد.(به اعتقادروانشناسان رنگ هادرخلق شادی وانبساط روحی معجزه می کند -:روانشناسی بازی دکتراحمدوند)
۲-پارک وشهربازی جذاب ترین فضاهابرای نوجوانان وحتی بزرگسالان هستندروی همین اصل بایدفضای مدرسه حتی الامکان بافضای پارک وجنگل شبیه سازی شودودانش آموزان درساعت استراحت کلاسی به ورزش های بی خطروبازی های آموزشگاهی روی بیاورندکه هم شادی آنهاارضا شودوهم انرژی جسمی آنهاتخلیه شود.
۳-کشورماازلحاظ قومی وزبانی وسبک زندگی مردمی بسیارمتنوع است وتمامی اقوام وطوایف مانندپازلی هستند که ایران رادرنقشه جغرافیایی جهان جاودانه ساخته اند دراین میان بازی های محلی به اذعان اکثرجهانگردان خارجی جذاب ترین بخش فرهنگ سنتی ایران زمین راتشکیل می دهندانجام بازی های محلی درمدارس وبخصوص درساعت استراحت کلاسی نه تنهااین بخش ازفرهنگ کشورراازغبارفراموشی حفظ خواهدکردبلکه موجی ازنشاط- تلاش- شادی- رقابت ومثبت اندیشی درمدرسه ایجادمی کند.

مراحل اجرا
اقدام اول:
پس ازبررسی محیط آموزشگاه ودرنظرگرفتن فضاهای مناسب جهت انجام کاربرای ایجادتغییرات بامدیرمدرسه درخصوص رنگ آمیزی مدرسه ودیوارهای حیاط جهت بانشاط کردن مدرسه واردمذاکره شدیم. مدیرمدرسه پس ازمشورت وجلسه باانجمن اولیا ومربیان قول مساعددادندکه پس ازتعطیلی مدارس وباکمک مالی انجمن دیوارهارنگ آمیزی وشعارهای مذهبی ونوشته های علمی برروی دیوارهاجهت لذت بردن بچه هاوهمچنین افزایش سطح علمی آنهانوشته شودوهمچنین می توان ازدست نوشته های آنان برروی دیوارهاکمک گرفت که خوداین عمل بچه هابسیاردرشادابی ولذت آنهاکمک می کند .
اقدام دوم:
باتوجه به این که ورزش وبازی دردوران آموزشگاه جزونیازهای اصلی واساسی نوجوانان می باشدتاانرژی های مازادخودراازاین طریق تخلیه نمایندوهمچنین بازی باعث شکل گیری شخصیت نوجوانان درسنین بزرگسالی می شودمارابرآن داشت تابه فکروسایل شادی بخش وجذاب درآموزشگاه بیفتیم وبرای این موضوع به شهرداری وآموزش وپرورش مراجعه نمودیم وآنهافرمودندچون نصب وسایل بازی هزینه براست ونیزآموزشگاه پیریان فضای کافی برای نصب وسایل راندارد امکان پذیرنمی باشداماماازهمکاران عزیز فرهنگی تقاضاداریم درآموزشگاههایی که فضای کافی دارندویاازنظر مالی مشکلی ندارندبرای این کار اقدامات لازم راانجام دهندویاباکمک خوددانش آموزان واولیای آنان درخت بکارندتاهم محیط آموزشگاه ازنظر اکسیژن تامین شودوهم فضایی آرام بخش برای بچه هاایجادشود.

اقدام سوم:
باتوجه به این که اقدام دوم امکان پذیرنبود به فکراین افتادیم که برای شادی ونشاط بچه هادرساعات استراحت کلاسی ازوسایلی استفاده کنیم که نیاز به فضا وهزینه زیادی نداشته باشد پس به همین خاطرتصمیم گرفتیم که ورزش صبحگاهی رادرمراسم آغازین فعال ترنماییم وبرای این منظور با مربی محترم تربیت بدنی آموزشگاه نیز هماهنگ شدکه هرروز ۵دقیقه رابه این کاراختصاص دهدواین کاریک ماهی است که درآموزشگاه اجرامی شود که باعث شادابی بچه هاورضایت همکاران محترم شده است .
دومین اقدامی که درساعت استراحت کلاسی انجام گرفت ونتیجه بخش ورضایت مندبود ودانش آموزان بسیارراضی وخشنودبودندروی آوردن آنهابه بازی های ورزشی ازقبیل والیبال -بسکتبال-توپ راکت-بدمینتون وطناب بازی وهمچنین برگزاری مسابقه ی جذاب طناب کشی بود که هیچ هزینه ی اضافی دربرنداشت .فقط ذوق واشتیاق وعلاقه مندی آنهارابه ورزش چندبرابرنمودونکته ی بسیارجالب این که ازدرگیری های فیزیکی ولفظی وبی هدف ونگران کننده ای که قبلا درساعت استراحت کلاسی انجام می گرفت کاسته شد .

شواهد ۲
با تو جه به برنامه هایی که در بیان مساله داشتیم ، از جمله : شاداب سازی ساعت استراحت کلاسی ، حضور معاون در این ساعت و مدت زمان ساعت استراحت، و در شواهد 1 که شامل مشاهده و مصاحبه بود مواردی از جمله لگد بازی ، کشتی ، دعوا ، سنگ بازی در آن دیده می شود .
و در قسمت مصاحبه ای که با مدیر اموزشگاه و اولیاء و تعدادی از دانش آموزان داشتیم و همچنین مطالعات و تحقیقاتی که در این باره انجام دادیم و راهکارهایی که همکاران ارائه دادند، ساعت استراحت کلاسی به مثابه کابوسی در آمده بود که پس از اتمام آن نفس راحتی می کشیدیم و خدا را شکر می کردیم که هیچ اتفاق خاصی نیفتاد .
نتیجه گیری :
پس از انجام اقدامات فوق ، محیط مدرسه تا اندازه ای تغییر کرد که این تغییر هم در رفتار دانش آموزان مشهود بود و هم دانش اموزان و معلمان در ساعات استراحت کلاسی احساس آرامش بیش تری داشتند و هم موجب یادگیری بهتر دروس دانش آموزان در کلاس گردید .
علاوه بر این تعداد زیادی از بازی های خطر آفرین آنان مانند : دویدن های اضافی ، لگد بازی ، دعوا ، کشتی و… در محیط آموزشی کاسته شد و دانش آموزان به ورزش و بازی های جذاب و بی خطر روی آوردند ؛ معلمان نیز همواره در پی یافتن راه های جدید برای ایجاد نشاط بیش تر و آرامش روحی و روانی دانش آموزان در ساعات استراحت کلاسی بودند .
با توجه به تعداد زیاد دانش اموزان و کمبود فضای تفریحی و آموزشی مطالعات ، بررسی ها و مشاهدات انجام شده و تلاش های مستمر مدیرآموزشگاه ، مربّی پرورشی ، مربی ورزش ، همکاران ، اولیای محترم دانش آموزان و در پایان و پیگیری های خودم به این نتیجه رسیدیم که می شود با کمترین امکانات ، میتوان محیط شاد و با نشاطی را (بدون در نظر گرفتن مدّت زمان) درساعات استراحت کلاسی بوجود آورد .

منابع
1. فر هنگ شمیم (امیر کبیر سابق ) تالیف علی اصغر شمیم
2. کتاب رفتار های بهنجار ونابهنجار تالیف دکتر شکوهی نوابی نژاد
3. جزوه طراحی مسائل آموزشی استاد غفاریان

19