چکیده:
کلاس های درس در یک دسته بندی کلی یا شاداب، جذاب و مخاطب پذیرند یا کسل کننده، خمود و مخاطب گریز یا معمولی و عادی. کلاس درسی که در آن به مولفه های جذابیت توجه نمی شود با گذشت زمان ممکن است کم کم سستی و کسل کنندگی در آن به چشم آید که گسست ارتباط بین دبیر و دانش آموز از روشن ترین پیامدهای ناگوار آن خواهد بود و نتایج آموزش را عقیم و بی اثر می سازد. سوال اصلی و اساسی این است که چگونه می توان کلاس درس را جذاب، دلپذیر و خوشایند کرد تا نه فقط مقررات آموزشی، بلکه اشتیاق فراگیران برای یادگیری و حس کنجکاوی وحقیقت جویی آنان عمده ترین عامل حضورشان در کلاس باشد و رعایت انضباط و مقررات و آداب آموزشی را برای بهر ه برداری بیشتر از کلاس باعث شود؟
آیا می توان با قاطعیت و انعطاف پذیری و با اعمال حاکمیت و مدیریت بی چون و چرا، کلاس را جذاب کرد؟
آیا با واگذارکردن فراگیران به حال خود و حذف نظارت و مدیریت، می توان کلاس را جذاب ساخت و شوق فراگیر برای حضور در کلاس را برانگیخت؟
اینجانب عاطفه مشهوری دبیر علوم تجربی آموزشگاه شهیده مریم ابوالقاضی با توجه به این تحقیق ابتدا در مورد وضعیت کلاس و مدرسه وضعیت دانش آموزان توضیح دادم و اینکه چگونه می توان نشاط را به کلاس برگردانم راه حل هایی با مشورت معلمان ، اولیاء و دانش آموزان ارائه دادم و از میان راه حل ها دو مورد را به اجرا در آوردم .
مقدمه
اگر شادی و نشاط در مدرسه و کلاس نباشد زیستن برای یادگیری و یادگیری برای زیستن متعالی محقق نخواهد بود. جهان هستی در نتیجه تلاش مداوم و همکاری مجموعه ای عظیم به وجود آمده و در تلاش و پویایی این اعضا است که هر روز حیاتی نو اقامه می کند چنانچه مصداق بارز این کلام است که ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند. و حال اگر نظری ریز بین تر بر این مجموعه اندازیم یکی از هزاران ما حصل آن تشکیل اجتماعات مردمی است اجتماعی که به طور خاص در پیکره اش خانواده ها نقش بسته اند.
زمانی که فرزندان یک خانواده یا یک اجتماع در یک محیط سالم و با نشاط زندگی نمایند و به دور از تنش ها و هتک حرمتها و در سایه احترام متقابل والدین در یک مکتب درس تربیت می شوند. اگر خانواده ها در شاداب سازی زندگی فرزندانشان تلاش نمایند طبیعی است که نتیجه موثرتری در فرایندهای زندگی آینده بچه ها خواهد داشت. از جمله گردشهای هفتگی ماهانه و حتی سالانه به تجدید قوای روحی خانواده کمک کرده و با نشاط و شادابی والدین فرزندان اطمینان خاطر یافته و به دور از تنش ها و اضطرابها استرسها به حرکت در مسیری صحیح هدایت می شوند. که البته در کنار همه ی آنچه گفته شد افکار و عقاید پدر و مادر و چگونگی به دست آوردن این نشاط نیز حایز اهمیت است. ولی اجتماع هم نباید این کار را فقط به عهده ی خانواده بگذارد بلکه جامعه نیز در به وجود آوردن فضای شاداب و قابل تحمل برای بچه ها باید نقش مهمی را ایفا کند و این زمانی موثر واقع می شود که کارها با برنامه ریزی صحیح و رعایت تمام اصول اخلاقی طرح شوند. از آنجا که محیط آموزشی مدرسه در بین محیط بعد از خانواده قرار داد که فرد در آن اجتماعی شده و در معرض آموزشهای رسمی قرار می گیرد که این آموزشها در سرنوشت او و بالطبع در سرنوشت جامعه موثر خواهد بود و برای اینکه تلاش مدیران و معلمان و کلیه مسئولان آموزشی در این محیط و سرمایه های مادی و معنوی جامعه در زمینه های آموزش و پرورش هدر نرود بهتر است این آموزشها در محیطی شاد ارائه شود زیرا یادگیری و آموزش در محیط شاد بهتر از محیط های خشک و سرد است پس دانش آموز در یک محیط با نشاط بهتر می تواند یاد بگیرد تا در محیطی سرد و بی روح .هنگامی که در مدرسه مکانی برای آموختن مهارتهای کاربردی زندگی باشد برای دانش آموزان شوق انگیز و نشاط آور خواهد بود. مهمترین مولفه شاد بودن امید به زندگی است. به عبارت دیگر بین شاد بودن و امید به زندگی یک رابطه مستقیم وجود دارد. به امید روزی که در مدارس ما تمامی مولفه های شاد به کار گرفته شود
بیان مسئله:
دبیر یکی از ارکان اساسی آموزش و پرورش است و بدون در نظر گرفتن نقش او، نقش سازنده ای را نمی توان برای تعلیم و تربیت منظور کرد. دبیر نه تنها متخصص مسائل آموزشی، بلکه راهنما، سرمشق، مشاور مشفق و دوست و مشکل گشای دانش پژوهان است.
حال اگر دبیر بتواند غیراز آنکه مسائل آموزشی را می آموزد، مشفقانه و مشتاقانه در صلاح و اصلاح رفتار و تربیت فراگیران بکوشد، با آنان نه از روی مقررات خشک آموزشی بلکه از روی احساس و عاطفه متعادل رفتار کند، موقعیت آنان را درک کند، خشک و عبوس و با اخم و ترشرویی برخورد نکند، حرمت و جایگاه آنان را پاس دارد و با آنان در تعامل و تفاهم باشد، کلاس درس، کلاس خوشایند و پرجاذبه خواهد شد و فراگیران برای حضور در چنین کلاسی اشتیاق نشان خواهند داد.
دبیری می تواند جذابیت کلاس را فراهم آورد که از نظر علمی توانا و مسلط باشد. در واقع اصلی ترین وظیفهآموزشی دبیر یاد دادن و آموختن است و دبیری که از نظر علمی تواناتر باشد، بهتر می تواند این وظیفه را به انجام رساند. حال اگر وظیفه آموزشی دبیر با کم آگاهی او به خوبی انجام نگیرد و کلاس درس او سطح مناسبی از اندیشه و دانایی را نداشته باشد، ممکن است فراگیران نسبت به حضور در چنین کلاسی احساس تردید کنند و به این نتیجه برسند که خودشان با مطالعه کتاب می توانند به همین سطح از آموزش که دبیر آن را عهده دار شده است، دست یابند.
1-چگونه میتوانم کلاس با نشاط داشته باشم؟
2- چگونه میتوانم دانش آموزان را به جنب و جوش هیجان وادار کنم؟
3- چگونه میتوانم در حین تدریس دانش آموزان را به سوال و پرسش وادار کنم؟
4- چگونه می توانم علاقه دانش آموزان به درس علوم تجربی را افزایش دهم؟
توصیف وضعیت موجود
اینجانب عاطفه مشهوری مدت 12 سال است که در آموزش و پرورش مشغول خدمت می باشم و هم اکنو دبیر علوم تجربی آموزشگاه شهیده مریم ابوالقاضی شهرستان نهاوند هستم.موضوع تحقیقی که انتخاب کردم درباره چگونه می توانم کلاس با نشاطی داشته باشم.
در سال تحصیلی اخیر احساس میکردم دانش آموزان در کلاس رغبتی به درس نشان نمی دهند و کلاس برایشان خسته کننده است. من با انتخاب این موضوع قصد دارم راهکارهایی پیدا کنم تا بتوانم کلاس بانشاطی داشته باشم .
تعریف واژگان
چگونه
1 – (ادات استفهام ) از چه نوع ، در چه وضع . 2 – (ادات تعجب ) چه جور، چه طور (فرهنگ معین)
در این تحقیق چگونه عبارتست ازچند و چون اصلاح یک کیفیت
می توانم:
توانایی داشتن، قادر بودن ( فرهنگ معین)
کلاس :
کلمه ٔفرانسوی هر یک از شعبه های مدرسه که شاگردان آن هم قوه و همدرس در یک اطاق درس می خوانند. اطاق درس دسته ای از شاگردان مدرسه . (فرهنگ دهخـدا)
نشاط :
شادمانی . (غیاث اللغات ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). کاغک . کروژ. (فرهنگ اسدی ). خرمی . سرور. شادی . طرب . خرسندی . (ناظم الاطباء). سرزندگی . دل زندگی . زنده دلی . خوشدلی . هِزّه . رامش . اریحیت . مقابل کسل. (فرهنگ دهخـد)
گردآوری شواهد 1 :
در این مرحله بهترین روش جمع اوری اطلاعات مشاهده رفتار دانش اموزان در حین درس دادن است و صحبت کردن با معلمان در دفتر راجع به وضعیت دانش آموزان می باشد و دیدن نمرات دانش آموزان در دفتر نمره می باشد
1- بی حوصلگی دانش اموزان و عدم توجه آنها
3- نداشتن انگیزه و عدم توجه به درس
5- با وسایل تحریر خود سرگرم بودن و دائما نگاه کردن به ساعت کلاس
1- داشتن مشکلات فردی و تامین نبودن از نظر مالی
3- بی علاقه بودن معلمان به مطالعه و نگفتن مطالب جالب و یکنواختی تدریس
5- استفاده نکردن مغلمان از فیلم اسلاید و کار عملی و دائما به صورت تئوری درس دادن
یافته های علمی
شادی چیست؟
شادکامی و نیکبختی هنری است آموختنی. شاد بودن حقیقی یعنی آن نشاط جانفرایی که از رضایت و آرامش خاطر می آید که بدون شادی دیگران میسر نمی شود. اندازه خوشی و ناخوشی افراد بسته به مال و مقام و سایر مزایا و یا بدی و خوبی پیش آمدها نیست بلکه بیشتر وابسته به قدرت تعقل و طرز فکر هر فردی است.
شادی واقعی آن نوع سادی است که مکان و زمان در آن تاثیر نداشته باشد. بهترین مثال برای این نوع شادی، ارتباط شادمانه کودکان با یکدیگر استو نوع شادی که توام با خلاقیت می باشد.
باید توجه داشت که شادی و نشاط و شادابی در صورتی مثبت و مطلوب تلقی می شود که با دید "الدنیا مزرعه الاخره" به آن نگریسته شود نه آن که در غرب موسوم است. یعنی شادی و نشاط دنیوی برای هر چه بیشتر فراموش کردن آخرت و امکان استفاده های هر چه بیشتر از لذات این دنیا
شادی در اسلام:
اسلام دین شاد است شیعه اگر غم دارد ولی محزون نیست بلکه غم برای شیعه بار معرفتی دارد.
شادی در فرهنگ ایران باستان:
در میراث کهن ما ایرانیان شادی پدیده ای کهن محسوب می شود به گونه ای که می گویند نخستین معجزه ی زرتشت خندیدن وی در بدو تولد بوده است.
پارسیان شادی را آفریده خداوند و اندوه و غم را آفریده ی اهریمن می دانستند. مردم ایران باستان حدود 60 روز از سال را جشن می گیرند و به ستایش می پرداختند. گذشتگان ما برای پیدایش انسان جشن بزرگ نوروز را با شکوهی بسیار زیاد بر پا می کردند. ایرانیان سعی می کردند به هر بهانه ای روزگار را به شادی و شکرگزاری سپری کنند و پیشینه ی تاریخی کشورمان نشان می دهد که نشاط در همه ی ادوار مورد توجه ایرانیان بوده است.
چو شادی بکاهد، بکاهد روان *** فرو گردد اندر میان ناتوان
مده دل به غم تا نکاهد روان *** به شادی همی دار دل را جوان
شادی لازمه ی حیات اجتماعی:
اگر با دقت احوال انسان های شاد و ناشاد را بررسی کنیم، متوجه می شویم که اندوه مادی متاعی شیطانی و شادی هدیه ای رحمانی است.
از ابتدای تمدن بشری غم و اندوه مایه ی توقف و انزجار و شادی و نشاط عامل تحرک و نظم بوده است. انسان از اندوه و غم تاریکی می گریزد و به شادی و نور پناه می برد. شاد زیستن آرزوی دیرینه ی آدمی است و ریشه در خلقت و نهاد آدمی دارد در جامعه ی غم زده انرژی افراد صرف بر کردن اندوه و ناراحتی می شود و دیگر فرصتی برای تولید و توسعه اندیشه های سالم باقی نمی ماند. به تجربه ثابت شده است شادی و نشاط ماده اولیه تغییر جامعه و تحول و تکامل درونی انسانهاست. در جامعه ی خوشحال و خرسند تولید بهتر، اشتغال بیشتر و اقتصاد سالم تر خواهد بود. بدون شک در چنین محیطی امنیت اجتماعی و فردی راحت تر به دست می آید.
در محیط شاد ذهن انسان پویا، زبانش گویا و استعدادش شکوفا می شود. غم زدگی محکوم به شکست است و از این بابت بر دلسوزان جامعه واجب است روح شادی و نشاط را در رگ حیاط جامعه بیش از پیش تزریق کنند. ما باید بتوانیم با برگزاری جشن های ملی- دینی و دیرینه ی میهن خود اسباب شادی و شادمانی جامعه و مردم را فراهم کنیم تا از بروز هزاران مشکل جلوگیری کنیم و یا صرف هزینه های کم برای شادی از پرداخت هزینه های هنگفت آسیب های اجتماعی در امان باشیم.
ما برای اینکه در سطح جامعه میزان شادی را بالا ببریم، باید از افراد خانواده ها شروع کنیم. اگر آنها شاد باشند سرانجام جامعه ای شاد خواهیم داشت.
نباید فراموش کرد که مشکلات اجتماعی راه حلهای اجتماعی دارند در راهکارهای در برخورد با چنین مشکلاتی می توانند بسیار کار ساز باشند و همیشه پیشگیری کار آمدتر از درمان است
رمز و راز شاد زیستن چیست :
لازمه ی شادی و شاد بودن چیزی نیست جز مثبت اندیشی و جست و جوی خوبیها و زیبائیها.
انسان با نگرشی منفی به دنیا چیزی جز روحیه ی افسرده و چهره ای غمگین و حالتی خشمگینانه ندارد.
انسان معمولاً جایگاه و مقام ارزشی بالا دارد. اگر در آیات و نشانه های خداوند و نیز در قرآن کریم و کتب آسمانی دیگر به تفحیص بپردازیم، کراراً با موضوع قدرت انسان و دمیده شدن روح خداوند در وجودش برخوردار می کنیم. هیچ موجودی را نمی توان یافت که مانند انسان تکامل یافته و توانا باشد.
خداوند یکتا همه توانایی ها و قابلیت ها و استعدادهای لازم را به شکل بالقوه در ابعاد وجودی انسان قرار داده است و او را مختار ساخته تا در صورت تمایل آن ها را به عمل در آورد که این از بزرگ ترین موهبت های الهی برای انسان است.
موفق ترین و کامیاب ترین افراد کسانی هستند که دائماً امواج و پیامهای مثبت شخصیت وجودی خود را دریافت می کنند و از تخیلات مثبت فراوانی برخوردارند و واقع بین هستند
اهمیت تقویت نشاط و امید به زندگی در مدرسه:
امروزه پس از سالها بحث و جدل و نظریه پردازی درباره توسعه و شاخص های آن، صاحبنظران اقتصادی و اجتماعی ، شاخص به نام توسعه انسانی را به عنوان معیار توسعه یافتگی مطرح کرده اند. برای رسیدن به توسعه انسانی از سه شاخص اصلی استفاده می شود.
شاخص نرخ امید به زندگی- شاخص باسوادی- شاخص درآمد سرانه برای بالا بردن نرخ امید به زندگی راههای گوناگون وجود دارد. که یکی از راههای آن مجهز کردن افراد به مهارت های احساسی زندگی و توجه به بهداشت روانی است.
مهارت به معنی به کار بستن اصول و راهبردهای نظری آموخته شده در حل مسائل و موقعیت های عینی است. مدرسه نخستین جامعه ای است که مودک در آن گام می نهد و اگر درست عمل کند عامل مهمی در پرورش مهارت های زندگی محسوب می شود. کودکان و نوجوانان 12 سال در مدرسه زندگی می کنند، یاد می گیرند و ساخته می شوند. اولین تجربه های زندگی اجتماعی کودکان در محیط مدرسه فراهم می شود و بسیاری از برداشت های ذهنی، پیش فرضها، باورها و بازخورهای آنان نسبت به زندگی در مدرسه و در کلاس درسی مورد آزمون سنجش و تجربه قرار می گیرد و گفته می شود مدرسه سرچشمه مناسبات اجتماعی و رفتارها و کردارهای نسل آینده است و در بلند مدت نسل جامعه محصول فرهنگی آن قلمداد می شود.
مدرسه اگر ایستا، غم زده و میرنده باشد دانش آموزان به جای نشاط و طراوت و شادابی، انزجار و به جای مهربانی و عشق ورزی، حسادت و کینه توزی را می آموزند.
در مدرسه پویا، امید به زندگی، موفقیت و کنجکاوی، شادی و طراوت تحصیلی، برانگیزنده و تحقیق دهنده استعدادها و نیازهای فطری و مقتضیات آتی دانش آموزان است.
مدرسه باید ضمن آموزشی علوم تجربی، مفاهیم ریاضی، زبان و علوم اجتماعی، کوشش جهت داری نیز برای ایجاد فرصت های علمی تعریف مهارت های زندگی و آموزشی آن به دانش آموزان فراهم کند و به طور کلی مهارت های لازم را برای داشتن یک زندگی موفقیت آمیز به دانش آموزان یاد بدهد.
در مدارس مدرن مهارت در حل مسئله ، مهارت در تصمیم گیری درست مهارت در طرح هدف های واقع بینانه زندگی مهارت در تفکر انتقادی و خلاق و مهارت در برقراری ارتباطات انسانی از جمله مهارت هایی اند که زیاد به آن توجه شده.
در کشورهای توسعه یافته به موازات آموزش علوم و فنون به جنبه های دیگری چون توسعه خود، رشد هیجانی و عاطفی تمرکز حواس، تفکر، کنترل خود، مهرورزی، نوع دوستی، محبت به دیگران، مدیریت در رفتار و اخلاق نیک، امیدواری به زندگی در متن برنامه ریزی های آموزشی و تربیتی، تحت عنوان مهارت های زندگی، وارد شده است. در چنین شرایطی است که تربیت از دالان مدرسه به گستره جهان هستی وارد می شود و شرق زیستی با شور و نشاط دانستن یگانه می شود.
پیشینه های تحقیق :
درباره این تحقیق کسی که مستقیما در کلاس روی نشاط در کلاس به صورت مخصوص کار کرده باشد یافت نمی شود ولی منابعی وجود دارد که در کنار موضوعات دیگر گذری نیز راجع به نشاط در کلاس نیز بحث نموده است از جمله آنها دانش جویانی مانند طاهره ، فرشته میرحسینی ، عصمتی، (1385) سید محمد میر کمالی فصل نامه مدیریت آموزش و پرورش دوره پنجم تابستان و پائیز (1377)و مجله نگاه که به مدارس ارسال می شود و غیره ….
تجزیه و تحلیل و تغییر داده ها :
برای تجزیه تحلیل داده ها از روش شش پرسش استفاده می کنم
1-چرا :علت استفاده این تحقیق داشتن کلاس با نشاط
2-چگونه: استفاده از نظرات مدیر ومعاونین و پرسش از دانش اموزان و کتاب و غیره ….
3-چه کسی: من به عنوان معلم این کلاس
4- چه چیزی: برقراری نشاط در کلاس
5-چه موقع: از الان تا پایان تدریسم در تمامی کلاسها
6- چه مکانی: در سر کلاس سوم به عنوان نمونه و ارجاع به سایر کلاسها
انتخاب راه حل یا راه حل های موقت:
1-پخش فیلم یا اسلاید در سر کلاس
2-کنفرانس دادن دانش آموزان
3- استفاده از کارگاه به جای درس تئوری
4- برای هر فصل بازدید بردن دانش آموزان
5- استفاده از رنگ های شاد در سر کلاس
6- متنوع صحبت کردن معلم در حین تدریس
شیوه های اجراء:
از میان راه حل های بالا من دو نمونه را اجراء کردم
1-دانش آموزان برای فصل برق از کتاب علوم تجربی به کارگاه بردم و آنها کار عملی مربوطه را انجام دادند و در حین کار اعمال و رفتار آنها را مورد بازبینی قرار دادم
2- برای فصل خودرو دانش اموزان را جهت بازدید از کارگاه مکانیک به هنرستان بردم و علاقه و نشاط را در دانش آموزان مورد بررسی قرار دادم
شواهد 2:
بعد از اینکه دو تا راه حل بالا را روی دانش آموزان پیاده نمودم سپس در مورد نشاط و علاقه به کلاس و مخصوصا درس علوم تجربی از دانش آموزان با توجه به جدول زیر پرسش نمودم
تعداد دانش آموزان
موافق
مخالف
تعداد دانش آموزان علاقه مند به بازدید
19
16
3
تعداد دانش آموزان علاقه مند به کار عملی
19
15
4
تعداد دانش آموزان علاقه مند به تدریس به صورت تئوری درسر کلاس
19
2
17
ارزشیابی :
با توجه به شواهد 2 به این نتیجه که دانش آموزان کار عملی که در دروس علوم تجربی وجود دارد یا آزمایشگاه که در درس علوم هست علاقه بیشتری دارند تا به صورت تئوری درس دادن در سر کلاس .
و همین ایجاد علاقه به درس در بین دانش آموزان و باعث نشاط در کلاس می گردد.
راههای علاقه مندی دانش آموزان به کلاس :
– فعال نمودن وشرکت دادن دانش آموزان به کلاس در بحث های گروهی وارائه کنفرانس توسط آنان.
-ایجاد انگیزه در دانش آموز
– برخورد محترمانه وارزش گذاری به شخصیت دانش آموز ودرک آنها
– آموزش نحوه صحیح مطالعه 5-ایجاد تنوع ونشاط در کلاس با استفاده از روش های نوین یادگیری
– همیاری باعث رشد ادراک دانش آموزان می شود ،زیرا آنها رغبت درپی فعالیت گروهی سطوح بالاتر یادگیری (کاربرد ، تجزیه وتحلیل و ارزیابی ) می شوند (الیس ووالن ،1382،280 )
– در بحث های گروهی همه ی اعضای گروه فرصت اظهار نظر ورهبری را می یابند ومهارت رهبری آنان تقویت می شود ، هم چنین کار کردن بایکدیگر را به طور طبیعی تجربه می کنند
پیشنهاداتی جهت فراگیری بهتر درس علوم تجربی:
– استفاده وآشنایی دبیران محترم با انواع روش های نوین تدریس در فرایند یاد دهی ویادگیری که موجب تنوع وعلاقه مندی بیشتر دانش آموزان در بحث های درسی وعلمی می شود.
– پیش مطالعه درسی توسط دانش آموزان 20 دقیقه قبل از تدریس دبیر در کلاس.
– تهیه وسایل کمک آموزشی مربوط به آموزش علوم تجربی مانند انواع فیلم ،سی دی ونرم افزارهای آموزشی رایانه ای ، نقشه البته به شرط استفاده ازاین وسایل توسط دبیران.
– برگزاری بازدید های علمی برای دانش آموزان در درس علوم تجربی به صورت هدفمند وسازماندهی شده
– مشارکت هرچه بیشتر دبیران ومسئولان مدرسه ها با دانش آموزانی که قصد انجام فعالیت های خارج از مدرسه را دارند ، مانند تهیه ملزومات وامکانات برای تهیه ماکت ،وسایل دست ساخت وروزنامه دیواری وتحقیقات میدانی وتشویق این گونه فعالیت ها
– افزایش واهمیت دادن به دوره های تخصصی آموزش ضمن خدمت دانش افزایی دبیران علوم تجربی وشرکت فعال همکاران
-استفاده نکردن از دبیران غیر متخصص برای تدریس علوم تجربی
– استفاده از ارزشیابی مستمر از نحوه تدریس وتهیه چک لیست های آموزشی – یادگیری توسط دبیران
– مجهز کردن کتابخانه های مدارس به کتاب های علوم تجربی ومجلات آموزشی این رشته
– در صورت امکان تاسیس وتجهیز اتاق علومی مدارس ومناطق آموزش وپرورش وسیستم هوشمند رایانه ای
– برگزاری جشنواره های تدریس دبیران وجشنواره های از وسایل دست ساخت وتحقیقات دانش آموزی
– استفاده از سایت تکنولوژی آموزشی وتجهیز مدارس به وسایل مورد نیاز به خصوص نقشه های آموزشی لازم و نرم افزارهای مورد نیاز آموزشی در درس علوم تجربی که تدریس مطالب آن به کارگاه آموزشی مناسب نیاز دارد
– در صورت امکان برای هر درس کلاسی اختصاص داده شود وامکانات لازم مورد نیاز برای هر درس به تناسب رشته تحصیلی ودرسی که تدریس می شود در اختیار دبیر ودانش آموزان قرارداده شود
– استفاده بیشتر از نرم افزا رهای آموزشی می تواند در علاقه دانش آموزان موثر باشد به عنوان مثال مطالب درسی را به صورت powerpoint آماده کرده ودر کلاس استفاده شود همانطوری که بنده در دروس علوم تجربی این کار را انجام داده ام .
– تشکیل وحمایت از انجمن های علمی فرهنگیان ودانش آموزان با امکانات وفضای فراهم تشکیل بانک اطلاعاتی در دسترس عموم از موفقیت ها وتجارب گذشته دانش آموزان برتر وفرهنگیان نمونه
– احیای پژوهشگاه دبیر به شکل علمی – پژوهشی نه صرفا در قالب گروههای آموزشی
– برنامه ریزی وسرمایه گذاری صبورانه وهدفمند برکیفیت آموزشی که به تبع بعد از چند سال کمیت آموزشی مورد نظر را نیز فراهم می کند.
پیشنهادات جهت شرکت دادن دانش آموزان در کار گروهی :
دانش آموزان از همدیگر چیزهای زیادی می آموزند. آن ها اغلب راحت تر می توانند متوجه مطلبی شوند که یک تازه آموخته توضیح می دهد. اکثر دانش آموزان لذت می برند دست کم بخشی از وقت خود را صرف کار های گروهی کنند. پیشنهاد های زیر می تواند به شما کمک کنند تا بهره بیشتری از کار گروهی ببرید.
۱-در رابطه با دلایل خود برای فعالیت های گروهی، با دانش آموزان صادق باشید. با آن ها راجع به مزایای آموزش گروهی صحبت کنید.
۲-به جای رقابت، برای تشریک مساعی برنامه ریزی کنید. برای آن ها فعالیت های گروهی ترتیب بدهید تا تکالیف بین اعضای گروه تقسیم، و تجربه نصیب همه شود
۳-به دانش آموزان یاری دهید به همدیگر کمک کنند. دانش آموزان را تشویق به گرفتن تست از یکدیگر بکنید تا بتوانند به صورت غیر رسمی، همه در طرح سوالات منطقی و هم در پاسخ دهی به پرسش ها تمرین کنند.
۴-دانش آموزان را به ارزشیابی اوراق یکدیگر بگمارید. کمترین خاصیت این کار آن است که آن ها پاسخ های خود را با نمونه پاسخ هایی که به آن ها داده اید مقایسه کنند. متعاقباً با افزایش مهارت آن ها در ارزشیابی کار یکدیگر، می توانید آن ها را به انواع پیچیده تری از ارزشیابی، که در آن دانش آموزان با در نظر گرفتن یک ضابطه ی معین یا از قبل توافق شده نسبت به کار همدیگر اظهار نظر می کنند، تشویق نمایید.
۵-به دانش آموزان فرصت دهید به همدیگر درس بدهند. درس دادن به دیگران بهترین راه برای ثبت دانسته های خود است
۶-گرو های متفاوتی تشکیل دهید. وقتی دانش آموزان را برای همکاری های دسته جمعی گروه بندی می کنید، راجع به نحوه ی آرایش آن ها بیندیشید. در شرایط مختلف ممکن است بخواهید آن ها را در گروه های دوستی، گروه های بر اساس توانایی و یا تیم های یادگیری جای دهید تا محدوده قابلیت ها و توانایی ها را متعادل سازید.
۷-مواظب احساسات آن ها باشید. نسبت به رسیدگی به مشکلات بین فردی درون گروهی حساس باشید. هیچ دلیلی ندارد دانش آموزانی را که هیچ علاقه ای به یکدیگر ندارند وادار به همکاری بکنید. شاید لازم باشد طرح هایی احتیاطی در نظر داشته باشید تا در صورت بروز اشکال، آرایش گروه ها را تغییر دهید.
۸-از تنبلی جلوگیری کنید. بر فعالیت های گروهی نظارت کنید تا مطمئن شوید دانش آموزی در یکی از گروه ها تنبلی نمی کند و از مسئولیت شانه خالی نمی کند.
۹-دانش آموزان مشکل ساز را تقسیم کنید. گه گاه ترکیب گروه ها را تغییر دهید تا دانش آموزان محبوب یا مشکل ساز همیشه در گروه یکسانی باقی نمانند.
– با مطالعه وتحقیق چالش های مسیر کلاس خود را بشناسد وفاصله ذهنی ومهارتی خویش را با دانش آموزانش کم کند.
– در کلاس در س به فعالیت های کلاسی به مثابه لحظات مهم اصل زندگی می نگرد نه صرفا وظیفه
– همه دانش آموزان را دوست دارد اگر چه مطمئن است ممکن است همه آنها اورا دوست نداشته باشند.
– در فعالیت های کلاسی وشخصی خود را هدفمند ، پرتلاش،علاقه مندوکم انتظار نشان می دهد
– دانش آموزان را برای آینده ای که می بیند می سازد نه صرفا برای برآوردن انتظارات روزمره گذشته وامروز
– به دانش آموز ان شوق وزیبایی های زندگی، اندیشیدن وارزش علم را می آموزد
توصیه ها
هر معلمی با بالا رفتن تجربه اش پی خواهد برد که باید به برخی کارهای ضروری در کلاس درس توجه نماید ، بعضی اعمال را نباید انجام دهد، و خود را در کلاس برای دقایقی به جای شاگردان فرض نماید . تجربه نشان داده معلمانی که در کلاس درس فعالیت و تحرک بیشتری داشته ، به شغل خود علاقه و عشق می ورزند ، هدف های متنوعی دارند ، درگیری ها و جنگ اعصاب کمتری داشته باشند ، دیر تر از دیگران فرسوده و شکسته خواهند شد و همیشه به عنوان فردی شاداب و با نشاط و موفق در شغل خود نزد دیگران شناخته شده اند . در زیر به صورت خلاصه ، کارهایی که معمولا" در کلاس درس باعث جلب توجه دانش آموزان ، علاقمندی به درس و معلم و نشاط آنان میشود ذکر می گردد .
1- به محض مشاهده علایم خستگی در دانش آموزان و حواس پرتی آنان ، جریان تدریس یا پرسش را قطع کرده و به آنها اجازه داده شود که از جای خود بلند شده ، کشش عضلانی داشته ، نفسی بکشند و دقایقی کوتاه آزاد باشند ، اگر بدون توجه به خستگی دانش آموزان به تدریس یا پرسش ادامه دهیم ، در واقع کاری بیهوده و بی ثمر را دنبال خواهیم کرد .
2- هیچگاه بدون اطلاع قبلی ، پرسش کلاسی یا امتحان کتبی برگزار نکنیم و حتی در جلسه قبل ، صفحات و نوع پرسش و حتی افرادی که از آنان پرسش شفاهی انجام می شود تلویحا" مشخص شوند و این صرفا" برای رفع حالت اضطراب دانش آموزان است ، برخی معلمان برای حالت " همیشه آماده باش بودن کلاس " توجهی به این نکته ندارند که امتحان یا پرسش بدون اطلاع قبلی ، از نظر دانش آموزان نوعی مچ گیری محسوب می شود . در رابطه با دانش آموزانی که از آنان پرسش به عمل می آید باید گفت معمولا" به سه دسته تقسیم می شوند و هر کسی تکلیف خود را خواهد دانست و در کنار آن پاسخ گویی داوطلبانه هم مد نظر قرار می گیرد و بدین ترتیب دانش آموزان تمایل بیشتری هم برای جواب دادن دارند و درگیری ها خیلی کمتر می شود .
3- حتما" قبل از تدریس درس جدید ، خلاصه مطلب قبلی برای دانش آموزان گفته شود و آنها را به هم ربط داد .این کار به دانش آموزانی که حتی دروس قبل را مطالعه نکرده اند اجازه می دهد مطالب را به یاد آروند و در یادگیری مطالب جدید انگیزه پیدا کنند.
4- اگر وقت اضافه ای در کلاس موجود بود ، نباید گذاشت دانش آموزان از سرو کول هم بالا بروند بلکه به نحوی باید آنها را تحت آموزش قرار داد به عنوان مثال صحبت و تبادل نظر در مورد مسایل اجتماعی محل سکونت ، یا وضع مدرسه و غیره ، دانش آموزان اظهار نظر در جمع را خیلی دوست دارند .
5- طوری برنامه ریزی شود که هر جلسه با توجه به دوره تحصیلی و پایه ، حدود 3 تا 5 دقیقه یک رفتار نیکوی اجتماعی، فردی و یا یک روایت یا حدیث مرتبط با دانش آموزان در پایان کلاس ذکر شود . این موارد حتی در کلاس ریاضی و تاریخ و غیره هم امکان پذیر است .
6- با بهره گیری از روش ایفای نقش ( برای هر درسی امکان دارد) توسط دانش آموزان ، منظور خود و موضوع را سریعتر و بهتر به دانش آموزان منتقل کنید ، بهتر است جلسه قبل ، قرار ایفای نقش ، موضوعات و شرکت کنندگان مشخص شوند .
7- به صلاحدید معلم می توان هر جلسه یکی از دانش آموزان را به ترتیب انتخاب کرد تا مطالبی در راستای درس را به دانش آموزان ارائه دهد ( این کار بین دانش آموزان به نام کنفرانس مشهور است) . اگر معلم بتواند اهداف این کار را کاملا" تشریح و زمینه های آن را فراهم نماید ، شاگردان هم بدان علاقمند خواهند شد ، در صورتی که همه کلاس در برنامه شرکت کنند ، موانعی مانند تمسخر دیگران ،اضطراب صحبت در روبروی همکلاسی ها و غیره به تدریج کمتر خواهد شد .
8- استفاده از ارزانترین و کاراترین تشویق ها یعنی تشویق لفظی ( با دلیل نه طبق عادت کلامی ) را در کلاس هرگز فراموش نکنید . کلماتی مانند : آفرین ! احسنت ! خوبه ! باریک ا…! تشکر ! به جابود ! خوشحالم ! و غیره اثری شگفت انگیز دارد .
9- استفاده از تشویق " کف زدن " توسط کل کلاس برای موفقیتهای کوچک و بزرگ آنان ، یا به دنبال آمادگی کل دانش آموزان یا گروهی از آنان برای پاسخ گویی به درس ، اتمام درس ، کسب نمرات مطلوب ، اظهار نظرهای مناسب و غیره ، حال و هوای کلاس را عوض خواهد کرد .
10-دو کار در کلاس نباید توسط معلم فراموش شود ، و اثر معجزه آسایی در آرامش و آمادگی دانش آموزان دارد و آن ذکر صلوات در برخی مواقع و یا تلاوت آیاتی از قرآن مجید با ترجمه توسط یکی از دانش آموزان است . و این کار ارتباطی به دروس خاص ندارد و نباید فقط به کلاس دینی و پرورشی یا قرآن بسپاریم . حداقل هر چند جلسه یکبار شروع کلاس با تلاوت قرآن در آرامش شاگردان موثر است …
11- برای پرسش پای تخته الزامی نیست که دانش آموز سرپا و روبروی دانش آموزان بایستد ، می توان برای آنها که خیلی اضطراب دارند ، یک صندلی روبروی میز معلم گذاشت تا دانش آموزانی که مایل هستند روی آن نشسته و با حالت شبیه به مصاحبه به درس پاسخ گویند ( با اجرای این روش ، کلیه دانش آموزان ، خصوصا" شاگردان مضطرب ، تمایل نشان داده و نمرات مطلوبی کسب می کنند)
12-هر دو ماه یکبار به صورت غیر مستقیم نظر دانش آموزان خود را در مورد شیوه تدریس و کلاس داری و برنامه آن بسنجید ، مطالبی را به شما خواهند گفت که قطعا" تعجب خواهید کرد!(شنیدن یا خوانده انتقادات دانش آموزان جرات خاصی می خواهد !) و شما باید برای رفع نقایص روش خود اقداماتی بیاندیشید و از رضایت آنان مطلع شوید. زیرا بدون بازخور دقیق نمی توان از عملکرد کار خود مطمثن بود.
13- سعی کنید هر ساله با دانش آموزان خود تعدادی عکس دسته جمعی بیاندازید و یکی از دانش آموزان اسامی را پشت عکس یااگر دیجیتالی بود به صورت دستی برای شما بنویسد ، این کار خیلی مورد علاقه دانش آموزان است و احساس صمیمیت خاصی با معلم می کنند و برخی از آنها که برای کلاس درد سر ساز بوده اند با این اعمال ، تغییراتی خواهند داشت . امروزه دوربین های دیجیتالی و غیره کار را بسیار راحت و کم هزینه کرده اند .
14- به دانش آموزانی که درخواست بیرون رفتن از کلاس و آبخوری یا غیره را دارند ، توجه نمایید و به هیچ وجه مانع نشوید ، در غیر این صورت آن دسته دانش آموزان به اجبار در کلاس نشسته و حتی گاها" شاهد مشکلات ناخواسته ای خواهید شد مثل : تهوع ، بیهوش شدن از ضعف یا احساس شرمندگی آنان ، برخی معلمان به اشتباه ، عدم اجازه به دانش آموز را نشان از مدیریت مطلوب خود و اداره کلاس می دانند !
15-جوایز هر چند ساده مانند خودکار و غیره را تهیه و به بهانه های مختلف هر چند وقت یکبار به دانش آموزان اهدا کنید در این میان دانش آموزانی که پیشرفتهایی داشته اند باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند .حتی دانش آموزانی که دارای توانایی مالی بسیار بالایی هستند ، از این کار معلم بسیار خوشحال می شوند .
16-تهیه تراکت هایی برای کلاس توسط معلم در رابطه با درس یا موضوعات دیگر و نصب آن در کلاس ( در حضور دانش آموزان) توجه آنان را به شدت جلب می کند.
17-هر معلمی در شرایط لازم میتواند مهارت های زندگی را در کلاس به دانش آموزان آموزش دهد گاهی وقت ذکر یک خاطره کوتاه از حسادت ، میتواند در تغییر نگرش دانش آموزان بسیار موثر باشد و درگیری های کلاسی و یا درگیری با دفتر را به طرز چشمگیری کاهش داد ، معلمان چند دهه قبل پند و نصایح خود را از دانش آموزان دریغ نمی کردند و عموما" نتایج مطلوبی داشت و شما هم حتما" خاطره ای از این اعمال معلم در کلاس دارید .
18- رعایت زمانبندی دروس بسیار مهم است اگر در یک جلسه 3 درس داده شود و یا 3 جلسه پشت سر هم فقط پرسش پای تخته بدون تدریس داشته باشیم ، اشکال ایجاد خواهد شد و منتظر خستگی خود و دانش آموزان و افزایش بی نظمی آنها و جنگ اعصاب برای خود باشید .
19- هر چند وقت یکبار به دانش آموزان اجازه بدهیم خاطرات خوب و بد خود را از کلاس شما یا کلاس سنوات قبل برای کلاس تعریف کنند ، این مورد علاوه بر اینکه یک بازخورد مفید برای روش شماست ، می تواند در جذابیت کلاس و رفع نگرانی و حتی اضطراب دانش آموزان هم نقش داشته باشد .
20- اگر وقت اضافه ای موجود بود ، با دانش آموزان در مورد مهمترین اتفاقات هفته پیش در سطح شهر یا رسانه ها تبادل نظر کنید تا دید آنها به مسایل محیط و نحوه بیانشان را تقویت نمایید .
21- بردن کتابهای مرتبط با درس ، اثر خوبی بر جلب توجه دانش آموزان دارد و این اعمال را هرگز فراموش نکرده و شما را به عنوان معلمی دلسوز و علاقمند به حرفه خود معرفی خواهد کرد .
22- متاسفانه برخی معلمان ، "تدریس" را با در آوردن سئوال و جواب تمام متن توسط خودشان ، اشتباه می گیرند ! این کار علاوه بر اینکه باعث انهدام خلاقیت و کاوشگری دانش آموز می شود بلکه معلم را خسته کرده و دانش آموز چیز تازه ای یاد نخواهد گرفت ! باید گفت بعضی از والدین در این کار معلم هم نقش دارند و وی را مجبور میکنند که به خیال خود ، فرزندشان را برای امتحان آخر سال آماده کند ! اگر نوشتن نمونه سوال لازم است بهتر است این کار را به دانش آموزان محول کنیم ، آنهم بعد از تدریس و با هدف مشخص برای صفحات محدود، و باز هم متاسفانه باید گفت برخی والدین یا دانش آموزان از بعضی معلمان تعریف و تمجید می کنند که حتی یک سوال را از کتاب جا نمی گذارد ( والبته یک کلمه هم توضیح نداده !)
23- صحبتهای بسیار مختصر با دانش آموزان در سالن و حیاط یا جلوی درب مدرسه ، نقش مهمی در آرام کردن آنها در کلاس خواهد داشت و آنها احساس صمیمیت بیشتری با معلم خواهند کرد.این صحبتها می تواند بسیار ساده و غیر خصوصی باشد مانند : "معلوم بود که دیشب درست رو خوب خوانده بودی !" یا " آمادگی تو برای کنفرانس امروز خیلی خوب بود " یا " آیا باز هم می توانی 3 خط مطلب در مورد درس فلان بنویسی ؟" … این کار باعث کاهش چشمگیر اضطراب آنان خواهد شد . متاسفانه شنیده شده که" این کار ها دانش آموزان را پر رو خواهد کرد !"
24- وضع نکردن مقررات دست و پاگیر و خشک کلاسی باعث جلوگیری از خستگی معلم و دانش آموز در کلاس خواهد شد مهمتر اینکه آنها از معلم و کلاس دلزده نخواهند شد . بعضی معلمان حساسیت زیادی به جنب و جوش گریز ناپذیر شاگردان در کلاس دارند و حتی تنبیه هایی را اعمال کرده و وقت گرانبهای کلاس را به درگیری و تنبیه در مورد مقررات خود ، اختصاص می دهند .( به عنوان مثال کسی به هیچ وجه نباید برگردد و دانش آموز دیگر را نگاه کند … یا نگاه کرده به پنجره کلاس ممنوع است )
منابع :
۱- جان جی- گایزل، ترجمه حجازی،محمد، 1352 ، شادکامی تهران، انتشارات ابن سینا، ص 1
۲ – سرشار، مرضیه، 1388 ، بهار، شادی و نشاط در فرهنگ ایرانی، رشد آموزشی علوم اجتماعی، شماره 3 ، ص 60
۳ – سرشار، مرضیه، 1388 ، بهار، شادی و نشاط در فرهنگ ایرانی، رشد آموزشی علوم اجتماعی، شماره 3 ، ص 60
۴ – سرشار، مرضیه، 1388 ، بهار، شادی و نشاط در فرهنگ ایرانی، رشد آموزشی علوم اجتماعی، شماره 3 ، ص 60
۵ – سرشار، مرضیه، 1388 ، بهار، شادی و نشاط در فرهنگ ایرانی، رشد آموزشی علوم اجتماعی، شماره 3 ، ص 60
۶ – مراد حاصل، مهدی، 1385 اردیبهشت، رمز و راز شاد زیستن، ماهنامه پیوند، شماره 319 ، ص 18
۷ – صباغیان، زهرا، 1384 تابستان، مدرسه و تقویت نشاط و امید به زندگی، ماهنامه پیوند، شماره های 309- 310- 311 ، ص 28
وزارت آموزش و پرورش
اداره کل آموزش و پرورش استان همدان
اداره آموزش و پرورش شهرستان نهاوند
عنوان اقدام پژوهی :
چگونه توانستم کلاس درس علوم تجربی را برای فراگیرانم شاد و جذاب نمایم؟
نام و نام خانوادگی مولف اول/مجری اصلی :
پست سازمانی : دبیر
رشته تحصیلی : حسابداری
آخرین مدرک تحصیلی : لیسانس
دوره تحصیلی : متوسطه اول
سمت فعلی : دبیر
شماره پرسنلی :
شماره همراه :
وزارت آموزش و پرورش
اداره کل آموزش و پرورش استان همدان
اداره آموزش و پرورش شهرستان نهاوند
عنوان اقدام پژوهی :
چگونه توانستم کلاس درس علوم تجربی را برای فراگیرانم شاد و جذاب نمایم؟
نام و نام خانوادگی مولف اول/مجری اصلی :
پست سازمانی : دبیر
رشته تحصیلی :
آخرین مدرک تحصیلی :
دوره تحصیلی :
سمت فعلی : دبیر
شماره پرسنلی :
تقدیم به تمامی فرهنگیان پژوهشگر که عمر خود را صرف خدمت به دانش آموزانشان می نمایند.
سال دولت و ملت
همدلی و همزبانی
فهرست مطالب
چکیده
مقدمه
بیان مسئله
توصیف وضعیت موجود
تعریف واژگان
گردآوری شواهد 1
یافته های علمی
شادی چیست
شادی در فرهنگ ایران باستان
شادی لازمه ی حیات اجتماعی
رمز و راز شاد زیستن چیست
اهمیت تقویت نشاط و امید به زندگی در مدرسه
پیشینه های تحقیق
تجزیه و تحلیل و تغییر داده ها
شیوه های اجراء
شواهد 2
پیشنهاداتی جهت فراگیری بهتر درس علوم تجربی
پیشنهادات جهت شرکت دادن دانش آموزان در کار گروهی
توصیه ها
منابع
28