موضوع اقدام پژوهی:
پیشگیری از رفتارهای نادرست و نامطلوب دانش آموزان در کلاس
فهرست مطالب
چکیده 3
واژگان کلیدی : 3
مقدمه 4
اهداف: 4
گردآوری اطلاعات(شواهد اول): 6
تجزیه وتحلیل داده ها: 7
خلاصه یافته های اولیه: 7
چگونگی ایجادراه حلها: 8
اقدامات لازم برای پیشگیری ازرفتارهای نامطلوب دانش آموزان: 8
اقدامات پیشگیرانه مطلوب دارای این ویژگی هستند: 8
ارائه پاسخهای راهبردی به رفتارهای نامطلوب دانش آموزان: 9
گردآوری اطلاعات(شواهد دوم): 10
نتیجه گیری: 11
منابع وماخذ: 12
چکیده
توانایی اداره وهدایت کلاس،بخش مهمی ازکار هرمعلم وکلاس ونیزبسترمناسبی برای یادگیری است.به نظر میرسدمعلم برای اداره مطلوب ومنظم کلاس درس به دومهارت احتیاج دارد:یکی،برقراری ارتباط موثرومثبت بادانش آموزان ودیگری،مدیریت کلاس.
این مدیریت باعث تسهیل امراموزش وکاهش رفتارهای نامطلوب دردانش اموزان می شود.برای کمک به معلمان برای ایجادجوی آرام ومطلوب درکلاس،چهارراهبرد پیشنهادمیشود:
الف)پیشگیری ازرفتارهای نامطلوب دانش آموزان درکلاس،
ب)برقراری ارتباط موثرومثبت بادانش آموزان ،
ج)استفاده ازروش یادگیری مشارکتی درکلاس
د)فراهم کردن جومثبت ومطلوب برای یادگیری وآموزش.
واژگان کلیدی :
دانش آموزان – رفتار مطلوب – ارتباط موثر
مقدمه
کلاس درس محیطی است که دران برقراری ارتباط ومدیریت پیچیده است وگاهی حوادث غیرقابل پیش بینی اتفاق می افتدکه باانهاروبرو می شود.بنابراین توجه ویژه معلم به مسایلی که موجب قطع توجه وارتباط اموزش درکلاس می شود،لازم است.
بدیهی است،دانش آموزان نیازهایی دارندکه معلمان بایدبه آنهاتوجه کنندولی ممکن است گستاخی یک دانش آموز وبی توجهی معلم به آن،باعث شودکه دانش آموزان دیگرفکرکنندکه معلم توانایی اداره کلاس راندارد،بخصوص اگراین بی توجهی ها تکرار شود،ممکن است به افزایش بروز رفتارهای نامطلوب دردانش آموزان کمک کند.
بنابراین اگرمعلم احساس کندکه گرایشهای مختلف رفتاری درکلاس وجوددارد،بایدسعی کند ماهیت عمومی آنها رابشناسد.
اوبایدبرای مواجهه بابعضی رفتارهای نامطلوب دانش آموزان وپیشگیری ازآنها آماده شود،درتغییررفتارونگرش آنها تلاش نمایدودرباره تاثیرتصمیم گیریهای درازمدت خود دوراندیشی کند.
اهداف:
1. هدف عملی،که پیشگیری ازبروز رفتارنامطلوب بهتراز بروزواقدام به تغییر ان رفتار است.
2. هدف انسانی،معلم، دانش اموزان راافرادی که هم یادگیرنده اندوهم انسان می پذیرد،بنابراین،خودرامسول اصلاح وبرطرف کننده مشکلات انها می داند.به طور کلی ،پیشگیری بهتر ازدرمان است.
فرضیه های پژوهش:
1. دربعضی ازمواقع،رفتارهایی درکلاس نظم کلاس رابرهم می زند.دراین مواقع بایدباعوامل این بی نظمی به طورانفرادی ارتباط برقرارکردوازدلایل این بی نظمی مطلع شد.
2. رفتارهاوفعالیتهایی که موجب بی نظمی درکلاس می شوندرامشخص وقوانین ومقررات کلاس رامطرح ودانش آموزان راملزم به رعایت آن کنید،مثلالگدزدن به سطل آشغال،له کردن گچها،کثیف کردن دیوارهاوآزارواذیت همکلاسی هاراقدغن کنید.
3. منتظربعضی ازرفتارهای غیرقابل پیش بینی درکلاس باشیدوازآنهابرای بررسی میزان توانایی وانطباق خودبااین موارداستفاده کنید.
4. دانش آموزان بایدبدانندرفتارهای مطلوب وموردنظر معلم چیست.برای مثال معلم می تواندباگفتن اینکه :
(دوست دارم هنگام صحبت کردن ،چهارم دست خودرابلندکنید)رفتارموردنظرخودرابه دانش آموزان معرفی کند.
5.اگرهمیشه به رفتارهای نامطلوب دانش آموزان بی توجهی شود،دانش آموزان شمارافردی ناکارآمددرنظرمی گیرند،بنابراین به رفتارهای نامطلوب آنان واکنش جدی نشان بدهید. دراین مورد،سعی کنیدبین رفتارهای مطلوب ونامطلوب تفاوت قایل شوید.
6.درشروع کار،قوانین وضوابط کلاس رامطرح کنیدونسبت به آن قوانین تعهدنشان دهید.بعضی ازمعلمان درشروع کار به چندین قانون اشاره می کنند.بایددانست تعددقوانین درموفقیت معلم درکلاس موثرنیست،بلکه آنچه اهمیت داردروشن وقابل اجرابودن قوانین ودستورات است.
7. شرط لازم برای اجرای قوانین کلاس،درک دانش آموزان ازآن ضوابط وقوانین است.مثلادرکلاسهای ابتدایی بایدقوانین چهارمیه کلاس مطرح شود،درحالی که برای سطوح بالاتر،این ضوابط وقوانین جاافتاده است.درعین حال،هنوزهم معلم بایدانتظارات خودراازدانش آموزان،به طورروشن ،مطرح کند.همچنین بهتراست نظردانش آموزان درموردضوابط پرسیده شود.
8.کلاس رادرآغازباجدیت شروع کنیدومتعاقب آن،آزادی بیشتری به دانش آموزان بدهید،چراکه دادن آزادی بیشتربه دانش آموزان آسان ولی کنترل آنهاپس ازدادن ازادی های بیش ازحد،مشکل است.
9.یادگیری رابااهمیت ومعنی دار کنیدوازاین طریق دانش آموزان رابه کلاس علاقه مندنمایید.دربسیاری ازموارد،بی نظمی دانش آموزان درکلاس به دلیل ملال آوربودن تکالیف درسی است .اگرمطالب درسی برای دانش آموزان بامعنی وبااهمیت باشد، دانش آموزان ازنظرشناختی درگیروبه یادگیری علاقه مندمی شوند.
بیان مساله وتوصیف وضعیت موجود:
اینجانب ………… ، ……. ادبیات فارسی ، مدت…… سال است که در آموزش و پرورش خدمت می کنم . در حال حاضر معلم پایه چهارم و پنجم مدرسه ……. شهرستان ………… هستم .
علی محمددانش آموز پایه چهارم ازنظرظاهر کمی نامرتب بود،فرزنددوم خانواده که پدرش نگهبان مجتمع مسکونی ومادرش خانه دار است.درسش بسیار ضعیف ،همیشه به همکلاسیهای خود آزارمی رساند.وهنگام تدریس معلم ،رفتارهای نامطلوب نشان می دادونظم کلاس رابرهم می زد.تکالیف راانجام نمی دادوبه هشدارهای معلم واولیای مدرسه توجهی نشان نمی داد.
گردآوری اطلاعات(شواهد اول):
برای حل مشکل بایدموضوع رابامدیرمدرسه ومعاونین مدرسه ودیگرمعلمان،همچنین خانواده دانش آموزدرمیان بگذارم.حتی بابعضی ازدانش آموزان که احساس می کردم به علی محمدنزدیکترهستند.دراین موقع بود که بطورجدی پیگیرمساله شدم،تاعلت رفتارهای نامطلوب وی وهمچنین راه حلهای مناسب برای رفع آن راپیداکنم،تاوظیفه خودرابه عنوان یک معلم درقبال اوانجام داده باشم.پس چهارمیارابه مدرسه دعوت کردم وازنزدیک باآنهاصحبتی داشتم.
تجزیه وتحلیل داده ها:
پس ازجمع آوری اطلاعات موردنیازدرموردوضعیت خانوادگی علی محمد،ورفتارهای نامناسب وی درکلاس و….وضعیت رافهرست وارنوشتم.وبرای اصلاح رفتارهای او،چاره اندیشی نموده وتصمیم گرفتم ازمدیرمدرسه ودیگرهمکاران وخانواده دانش آموز یاری بگیرم.
خلاصه یافته های اولیه:
خلاصه یافته هاپس ازتجزیه وتحلیل عبارتنداز:
-بی توجهی والدین نسبت به رفتارهای اوونشان ندادن عکس العملهای جدی دربرابروی.
– الگوقراردادن رفتارهای نامناسب برادر.
-حالات درونی وانگیزه های ناخودآگاه.
-استقلال طلبی ومقاومت دربرابراقتدارمعلم.
– جلب توجه دیگران ،مخصوصامعلم.
– خستگی فوری ازبحث ودرس معلم.
-سردرگم بودن نسبت به انتظارات معلم وقوانین کلاس.
چگونگی ایجادراه حلها:
پس ازتحقیقات وبررسی های لازم متوجه شدم ابتداباید درصدداصلاح رفتارنامناسب اوباشم.بامطالعه کتاب روانشناسی تربیتی(پروین کدیور)وچاره اندیشیهایی کردم .صحبت هایی نیزبامدیرودیگرهمکاران داشته وازنظرات وراه کارهای انهانیزاستفاده کردم.همچنین به دلیل اشتیاق مادرجهت کمک به فرزندش راهکارهای لازم رابه اودادم.ودرطول سال تحصیلی باچهارمیادرتماس بودم.
اقدامات لازم برای پیشگیری ازرفتارهای نامطلوب دانش آموزان:
بامطالعه ی رفتارمعلمان درکلاسهای دارای رفتارهای نامطلوب وکلاسهای عادی نشان می دهدکه تفاوت این کلاسها به نحوه پاسخگویی معلمان به رفتارنامطلوب دانش آموزان نیست،بلکه ازاقدامات پیشگیرانه آنهاناشی می شود.
اقدامات پیشگیرانه مطلوب دارای این ویژگی هستند:
-نظارت:وقتی معلم بادانش اموزی کارمی کندبایدازفعالیت دیگران نیز اگاه باشد،بدین ترتیب به رفتارهای نامطلوب دانش آموزان بدون تاخیر پاسخ میدهد.
(نظارت)احتیاج به دومهارت دارد:یکی اینکه معلم به طور فعال بیش از یک دانش آموز را موردتوجه قرار دهد و دوم اینکه برای همه ی دانش آموزا فعالیتی مشخص کند.
پاسخ مقتضی ومناسب به رفتارهای نامطلوب دانش آموزان در کلاس: چگونه باید به رفتارهای نامطلوب پاسخ داد؟البته این رفتار ها می تواند ازیک رفتار زود گذر تایک فعالیت و رفتار مکرر،که کلاس را مختل می کند،تغییر می کند.دراین مورد می توان از راهبردهای ذیل که نارضایتی معلم را نشان میدهد استفاده کرد:
1.معلم نگاهی خیره و کوتاه مدت به دانش آموز داشته باشد. در این حالت،معلم جریان آموزش را قطع نمی کند.
2.استفاده ازشیوه بیان غیرمستقیم،مثلا وقتی معلم درحال صحبت کردن است بگویدکه صحبت ونجوای شماراشنیدم .
3.به شکل تصنعی از دانش اموزی که رفتارنامطلوب انجام داده است سوال کند.مثلابپرسد:که چرابه جای شرکت درکلاس،به فعالیت دیگری مشغولید؟این سوالی تنبیهی وانتقادی نیست.این،سوالی تصنعی است که به وسیله آن می توان وضعیت کلاس رااصلاح کرد.
4.استفاده ازشیوه بیان مستقیم.مثلابه دانش آموزبگویدکه لطفاگوش بدهید.
5.الگوسازی رفتارمطلوب.معلم به جنبه های رفتارمطلوب دانش آموزان دیگراشاره کندتاالگویی ازرفتار مطلوب به کلاس عرضه کرده باشد.
6.پاداش دادن به رفتارهای مطلوب ونادیده گرفتن رفتارهای نامطلوب(شیوه اصلاح رفتار)
7.دانش آموزخاطی رادرقسمتی ازکلاس منزوی کندیااینکه اوراازکلاس اخراج کند.البته این مشکل وجودداردکه دانش آموزیادانش آموزان خاطی نتوانندبه دلیل اخراج شدن ازکلاس،دانش آموزان منظم کلاس رامشاهده کرده وآنهاراسرمشق خودقراربدهند.ازطرف دیگر،ممکن است بعضی ازدانش آموزان نتوانندعلت اخراج آن دانش آموزرابفهمند.
ارائه پاسخهای راهبردی به رفتارهای نامطلوب دانش آموزان:
این مساله به نگرش مدرسه ومعلمان به دانش آموزان بستگی دارد.دراین موردسه موضوع مطرح می شود:
-نگرش انسانگرایانه معلم نسبت به دانش آموزان موجب می شودکه
آنهاخودراتوانابدانندورفتارخویش رااصلاح کنند.
-مذاکره کردن منطقی بادانش آموزان که باعث می شودآنهادرموردمشکل خودفکرکنند.مثلاازدانش آموزپرسیده شودکه چرااین کارراانجام دادی؟نتایج وفایده این کارچیست؟این سوالات به دانش آموزان کمک می کند تاشخصابه حل مشکل وشناسایی رفتارنامطلوب خودبپردازند.
گردآوری اطلاعات(شواهد دوم):
طی تماسهایی که بامادرعلی محمد داشتم از توانایی های علی محمد وعلاقه مندی های اوسوالاتی کردم .چهارمیای دانش آموزازپیشرفت اوتاحدودزیادی راضی بودند.گرچه ازرفتارهای دانش آموز مشخص می شودکه تغییروتحولی دردانش آموز بوجودآمده است.
برای این که دقیقامشخص شودکه روشهای بکارگرفته شده موثربوده است یانه تصمیم گرفتیم درباره ی آنچه انجام داده ایم اطلاعات عینی وموثق جمع آوری کنیم.
-درکلاس جوی آرام ودلپذیر ایجادشده بود.
-رابطه اش بادوستانش روزبه روز صمیمی تر می شد.
-مسولیتهایی که درکلاس به اوداده می شدبه نحو احسن انجام می داد.
-دربحث های کلاسی وفعالیتهای محوله مشتاقانه شرکت می کرد.
-وضعیت درسی دانش آموز روز به روز بهتر می شد.
-والدین از پیشرفت تحصیلی ورفتارهای وی اظهاررضایت می کردند.
-مدیرمدرسه هم ازفرایندکارراضی بود.
باتوجه به وضعیت ایجادشده دردانش آموز مشخص می شودکه پدرومادرش نیزدراین زمینه همکاری لازم راداشته اندومحیط خانه را به یک محیط آرام وصمیمی تبدیل کرده اند.
نتیجه گیری:
سوالی دراینجامطرح است که چگونه معلمان می توانندرفتارهای مطلوب را تثبیت ورفتارهای نامطلوب راحذف کنند؟یکی از راهبردها،استفاده ازتقویت مداوم وپیوسته برای رفتارهای مثبت است.درمورددانش آموزی که به طورمداوم رفتارهای نامطلوبی دارد،معلم مجبور می شودتمام رفتارهای مودبانه اوراتشویق کند.اگرچه این راهبرد،روش قابل قبولی نیست،ممکن است به تغییررفتاربینجامد.
هرکلاس درس یک محیط اجتماعی است که درآن معلم ودانش آموزبایکدیگربه تعامل می پردازند.راهبردهای آموزشی معلم،ترکیبی است ازملاحظات نظری وارزیابی ویژگیهای هریک ازدانش آموزان به منظور ایجادارتباط مناسب باآنها.توجه به موارد ذیل دربرقراری ارتباط مناسب وموثردرکلاس موثراست:
1. معلم بایدمودبانه صحبت کندوبهتراست ازکلماتی مانندباید،بایستی ومجبوریداستفاده نکند،زیرااینگونه دستورات تلاشهای اورابرای بهبودارتباط درکلاس تضعیف می کند.
2.معلم بایددرمواقع لازم وضروری ازدانش آموزان خواهش وتقاضاکند.معلمی که کرارادادوفریادمی کشدنمی تواندازدانش آموزان تقاضایی داشته باشد.
3.به دانش آموزان بیاموزیدتااحساسات خودرادورازهرگونه افراط وتفریط نشان دهندوبه آنهاگوشزدکنیدکه استفاده ازاحساسات برای تاثیرگذاری بردیگران کاردرستی نیست.
4.گاهی اوقات سوالهایی غیرجدی مطرح کنیدتاساختارشخصیتی شماجدی وغیرقابل انعطاف به نظرنیاید،مثلامی توانیدازدانش آموزان سوالهای خصوصی وفردی کنیدتانسبت به شمااحساس صمیمیت کنند.
منابع وماخذ:
کدیور،پروین. (1386).روانشناسی تربیتی تهران، سمت چاپ یازدهم